Η μουσική ηχογραφείται στο «τζουκ-μποξ» του εγκεφάλου

του Σπύρου Μανουσέλη

Εντόπισαν την εγκεφαλική δομή όπου είναι καταγεγραμμένες οι αγαπημένες μουσικές και οι πιο σημαντικές μας αναμνήσεις

Δεν χρειάζεται να έχει διαβάσει κανείς Προυστ για να συμφωνήσει ότι η μουσική ξυπνά συχνά μέσα μας πολύ ζωηρές αναμνήσεις: το πρώτο πάρτι στην εφηβεία, ο πρώτος έρωτας, ένα ταξίδι, ένας οδυνηρός χωρισμός.

Σήμερα οι νευροεπιστήμονες, χάρη στις ισχυρές απεικονιστικές μεθόδους του εγκεφάλου που έχουν στη διάθεσή τους, είναι σε θέση να εντοπίσουν ποιες περιοχές του εγκεφάλου εμπλέκονται σε αυτήν τη διαδικασία. Ετσι, ερευνητές του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια, στο Ντέιβις, ανακάλυψαν ότι η περιοχή του εγκεφάλου όπου

βρίσκονται αποθηκευμένες οι πιο προσωπικές μας αναμνήσεις λειτουργεί επίσης και ως «σταθμός καταγραφής» της μουσικής που έχουμε ακούσει και των συναισθημάτων που βιώσαμε ακούγοντάς τη.

Αυτό το εγκεφαλικό «τζουκ-μποξ» βρίσκεται στον μέσο προμετωπιαίο φλοιό, μια από τις περιοχές του εγκεφάλου που «γερνούν» με πολύ αργούς ρυθμούς.

Σύμφωνα με τον επικεφαλής της έρευνας, νευροψυχολόγο Petr Janata, συγγραφέα του σχετικού άρθρου που δημοσιεύτηκε πριν από λίγες μέρες στην online έκδοση του περιοδικού «Cerebral Cortex»: «Απ’ ό,τι φαίνεται, συμβαίνει ένα κομμάτι μιας γνωστής μελωδίας να λειτουργεί σαν μουσική υπόκρουση μιας νοητικής ταινίας που αρχίζει να παίζει στο κεφάλι μας. Οταν ακούμε μια μελωδία μάς έρχονται συχνά στο νου τόποι, πρόσωπα, ακόμη και μυρωδιές. Τώρα μπορούμε να δούμε ξεκάθαρα τι είναι αυτό που συνδέει αυτές τις εμπειρίες: μουσική και αναμνήσεις αποθηκεύονται στην ίδια περιοχή του εγκεφάλου».

Ο Janata, ο οποίος ασχολείται τα τελευταία χρόνια με τη σχέση της μουσικής με τη μνήμη, και ειδικότερα με την ικανότητα της μουσικής να «ξυπνά» αναμνήσεις αυτοβιογραφικού περιεχομένου, είναι πεπεισμένος ότι ο εντοπισμός αυτής της περιοχής του εγκεφάλου θα βοηθήσει τους ερευνητές να κατανοήσουν με ποιο τρόπο η μουσική καταφέρνει να επανενεργοποιεί τη μνήμη ακόμη και ατόμων που πάσχουν από νευροεκφυλιστικές ασθένειες όπως Αλτσχάιμερ, νόσος που συνεπάγεται τη σταδιακή απώλεια της μνήμης καθώς και άλλων νοητικών λειτουργιών.

Ο Janata άρχισε να υποψιάζεται ότι η περιοχή του μέσου προμετωπιαίου φλοιού επιτελεί μια διττή λειτουργία -επεξεργασία της μουσικής και ανάκληση αναμνήσεων- όταν διαπίστωσε, από προσωπικές του έρευνες αλλά και από έρευνες συναδέλφων του, ότι η συγκεκριμένη περιοχή είναι ιδιαίτερα «ενεργή» τόσο κατά την αναγνώριση μουσικών λεπτομερειών, όπως είναι οι αλλαγές στις συγχορδίες, όσο και κατά τον αναστοχασμό ή την ανάκληση αναμνήσεων προσωπικού χαρακτήρα.

Για να επιβεβαιώσει τις υποψίες του, ζήτησε από 13 φοιτητές, στο πανεπιστήμιο όπου διδάσκει, να περάσουν ένα απόγευμα ακούγοντας 30 διαφορετικά τραγούδια, τα οποία είχαν επιλεγεί τυχαία ανάμεσα στα 100 που ήταν πιο δημοφιλή την εποχή που οι εθελοντές ήταν από 8 έως 18 ετών. Κατά τη διάρκεια των ακροάσεων ο ερευνητής «παρατηρούσε» τον εγκέφαλο των εθελοντών με τη βοήθεια της τεχνικής της λειτουργικής μαγνητικής τομογραφίας (fMRI).

Υστερα από κάθε τραγούδι, οι φοιτητές έπρεπε να απαντήσουν σε ερωτήσεις σχετικά με το πόσο γνωστά τούς ήταν τα τραγούδια που είχαν ακούσει, αν τους άρεσαν και αν τους έφεραν στη μνήμη κάποιο συμβάν από το παρελθόν.

Αναλύοντας τις απαντήσεις, προέκυψε ότι κατά μέσο όρο κάθε φοιτητής είχε αναγνωρίσει 17 από τα 30 τραγούδια και από αυτά τα 17 τραγούδια τα 13 ήταν συνδεδεμένα, άλλα λιγότερο και άλλα περισσότερο έντονα, με κάποια ανάμνηση αυτοβιογραφικού χαρακτήρα.

Επίσης, οι μελωδίες που, σύμφωνα με τις μαρτυρίες των εθελοντών, ήταν συνδεδεμένες με τις πιο έντονες αναμνήσεις ήταν εκείνες που προκαλούσαν τις πιο έντονες συγκινήσεις.

Αντιπαραβάλλοντας μάλιστα τις εικόνες της μαγνητικής τομογραφίας με τις περιγραφές των εθελοντών, ο Janata διαπίστωσε ότι η ένταση των αναμνήσεων αντιστοιχούσε στα ποσοστά ενεργοποίησης του μέσου προμετωπιαίου φλοιού.*


πηγή: Ελευθεροτυπία, 28/02/2009