Πρωτόλεια Απόπειρα Προσέγγισης και Ερμηνείας του Ισλάμ

του  Δημήτρη Σπυρόπουλου

Τα Εγγενή Χαρακτηριστικά της Γιγάντωσης του Ισλάμ

Ως φοιτητής της Θεολογικής Αθηνών, αλλά και πολύ πιο πριν την σημερινή μου ιδιότητα, ως σκεπτόμενος ευρωπαίος πολίτης, που δεν απεμπολεί όμως την ιδιαίτερη ελληνοκεντρική του παράδοση, με είχε απασχολήσει το ζήτημα του Ισλάμ.
Εν συντομία οι δύο βασικές ερωτήσεις:
A. Ποιος ο λόγος της αλματώδους αυξήσεως, της εξαπλώσεως και της διείσδυσής του; (συνολικός αριθμός πιστών – γεωγραφική διασπορά παντού)
B. Ποιος ο λόγος που νέοι και λαμπεροί άνθρωποι (από τις φωτογραφίες που δημοσιεύονται μετά), πολλές φορές και κοινωνικά επιτυχημένοι – καταξιωμένοι στον δικό τους προσωπικό κοινωνικό περίγυρο (από τα βιογραφικά στοιχεία που κατατίθενται στη συνέχεια) «ζώνονται» με εκρηκτικά και μετατρέπονται σε βομβιστές αυτοκτονίας;

Οι δύο αυτές ερωτήσεις (τιθέμενες όπως προείπα και εντός, αλλά και εκτός θεολογικής βάσεως – και υπό κοινωνιολογική μόνον οπτική γωνία λοιπόν) με απασχολούσαν αρκετά.
Δεν με έπειθαν συνεπώς οι γνωστές αιτιάσεις ότι και για τα δύο αυτά ερωτήματα η απάντηση είναι η απλή παράθεση «βουνών από ρύζι» και «η εκλεκτή συντροφιά των ουρί του παραδείσου» στην άλλη ζωή.
Πίστευα (και εξακολουθώ να πιστεύω) ότι οι αιτίες πρέπει να εντοπιστούν αλλού.
Διατυπώνω λοιπόν με συντομία τους τρεις λόγους που κατά τη γνώμη μου «πυροδοτούν» και τα δύο αυτά φαινόμενα (αλματώδη αύξηση – προσωπική θυσία):

1.    Ηθική
Το Ισλάμ είναι η κατ’ εξοχήν ΗΘΙΚΗ θρησκεία. Για να το διατυπώσω αλλιώς, το Ισλάμ είναι η αποτύπωση και η εκπομπή των ηθικών κανόνων.
Δεν χρειάζεται νομίζω να επιχειρηματολογήσω αρκετά γι’ αυτό (και ας μην γίνεται η αυτόματη –πονηρή- ερώτηση: «ο Χριστιανισμός, ή άλλες θρησκείες, δεν υπηρετούν την ηθική;», διότι στο συγκεκριμένο μας ζήτημα, ο σκοπός δεν είναι η σύγκριση των θρησκειών, αλλά η μονομερής παράθεση των κατά μέρους στοιχείων του Ισλάμ, που συναρμολογούμενα το μετατρέπουν σε αυτό που όντως είναι).
Όσοι λοιπόν έχουν μελετήσει, ή και απλώς παρατηρήσει τους πιστούς του Ισλάμ, και το τί απαιτείται από αυτούς, θα συμφωνήσουν μαζί μου ότι όλες οι εντολές του Προφήτη είναι διατάξεις ηθικών κανόνων, και εάν προχωρούσα ένα ακόμη βήμα, θα έλεγα ότι είναι διατάξεις ενός ηθικού τρόπου ζωής, ενός ηθικού βίου.

2.    Αλληλεγγύη
Η δεύτερη λέξη «κλειδί» για το Ισλάμ είναι η ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ. Κυκλοφορεί ένα ανέκδοτο στη Θεολογική Αθηνών (και έχει μάλλον αντληθεί από κάποιο σύγγραμμα του καθηγητού κ. Μάριου Μπέγζου) ότι στον παράδεισο η αγάπη είναι Χριστιανική, η αλληλεγγύη Ισλαμική, και η συμπόνια Βουδιστική, ενώ στην κόλαση η αγάπη είναι Βουδιστική, η αλληλεγγύη Χριστιανική, και η συμπόνια Ισλαμική.
Εκτός όμως από «ανέκδοτα», θα ήθελα να παραθέσω και ένα «απτό», «ζωντανό» αν προτιμάτε, παράδειγμα: Παρακολούθησα, λοιπόν, πριν από κάμποσο καιρό (έναν με ενάμιση χρόνο πριν) στον τηλεοπτικό σταθμό MEGA μια σύντομη ανταπόκριση από μια αραβική, και φυσικά ισλαμική χώρα. Το σύντομο οπτικό υλικό (video) σχολιαζόταν από «δυτικούς» δημοσιογράφους ως βάναυσο και ακραίο, αλλά εμένα με προβλημάτισε τόσο, που αποφάσισα να το ξαναδώ πολλές φορές χωρίς ήχο (δίχως τα «δυτικά» σχόλια, δηλαδή), με σκοπό να αντιληφθώ πλήρως το νόημα της διαπραττόμενης τελετουργίας-τελετής.
Σας την περιγράφω όσο πιο πιστά και παραστατικά μπορώ: Όλη η κοινότητα (ολόκληρο το χωριό) είναι συγκεντρωμένη στη βάση του μιναρέ από το τζαμί. Στο μπαλκόνι του μιναρέ ο Ιμάμης κρατά στα χέρια του ένα σχεδόν νεογέννητο παιδί (ολίγων εβδομάδων). Το παρουσιάζει στο συγκεντρωμένο πλήθος, το οποίο εκδηλώνει σημεία χαράς με όλων τα χέρια στον αέρα. Αφού ο Ιμάμης το παρουσιάσει στο πλήθος, αφήνει το νεογέννητο μόλις παιδί (ολίγων εβδομάδων, επαναλαμβάνω) να πέσει από ύψος άνω των 7 μέτρων στα χέρια του συγκεντρωμένου πλήθους, το οποίο πιάνει το βρέφος, και το σηκώνει στα χέρια πολλών ανθρώπων ζητωκραυγάζοντας. Μετά την τελετή αυτή το σχεδόν νεογέννητο παιδί παραδίδεται στην μητέρα του, και φυσικά στην οικογένειά του.
Οι «δυτικοί» δημοσιογράφοι που σχολίαζαν το «δρώμενο» το χαρακτήριζαν ακραίο, βάναυσο, και φυσικά επικίνδυνο. Ο τοπικός Ιμάμης, του οποίου ζητήθηκε η γνώμη, δήλωνε σύμφωνα με τους «δυτικούς» δημοσιογράφους ότι κανένα βρέφος δεν είχε ποτέ τραυματιστεί κατά τη διάρκεια παρόμοιας τελετής-τελετουργίας.
Μπήκα λοιπόν στον κόπο (προξενώντας ταυτόχρονα μεγάλη ταλαιπωρία και σε εσάς) να σας περιγράψω με αρκετές λεπτομέρειες το συγκεκριμένο γεγονός, για να προχωρήσω στη συνέχεια στην παράθεση των δικών μου ερμηνειών.
Αφού λοιπόν είχα προβληματιστεί αρκετά αναφορικά με το συγκεκριμένο οπτικό ερέθισμα, και αφού οι προσληφθείσες εικόνες με απασχολούσαν για πολύ καιρό, κατέληξα στην εξής ανάλυση:
Κατά την ταπεινή μου γνώμη, ό,τι σας περιέγραψα δεν ήταν τίποτε άλλο παρά (δημόσια) τελετή (κοινωνικής) βαπτίσεως. Ναι, ας μην οργίζονται κάποιοι, αυτή είναι η άποψή μου.
Αναφέρω ενδεικτικά τα κύρια σημεία:
I.    Εμβάπτιση όχι σε νερό, αλλά σε λαοθάλασσα
II.    Παρουσίαση του νεοεισερχομένου στην κοινότητα από τον πνευματικό ηγέτη, και απόσπαση βεβαίας δέσμευσης ότι το νεοεισελθέν μέλος «ενσωματώθηκε» κυριολεκτικά στην κοινότητα
III.    Παράδοση του άρτι βαπτισθέντος μετά την τελετή στην οικογένειά του, με την συνεχή υπόμνηση ότι δεν ανήκει μόνο στην άμεση οικογένειά του, αλλά πρώτα και κύρια στην κοινότητα, της οποίας αποτελεί συστατικό μέλος
IV.    Η τελετή «εισδοχής» πραγματοποιείται δημόσια (κυριολεκτικά δημόσια), και σε ανοικτό κοινόχρηστο χώρο πνευματικής λατρείας, αλλά το κυριότερο, η τελετή αυτή είναι η ίδια για πλούσιους και φτωχούς. Πράγματι, τα βρέφη πλουσίων οικογενειών θα καταλήξουν τελικά στην πολυτελή οικία των ευκατάστατων γονέων τους, αλλά αφού προηγουμένως «διέλθουν» από την ίδια ακριβώς δημόσια τελετουργία στην κοινότητα.

Στο σημείο αυτό, δεν μπορώ να αυτοπεριοριστώ, και αντιπαραθέτω: πολυτελώς στολισμένες, απόμερες, απόμακρες και ιδιωτικές εκκλησίες, και σε στενό κύκλο (με προσκλήσεις!) για τις Χριστιανικές βαπτίσεις των εκλεκτών (μακριά από τον πολύ λαό!).

Αλλά, ας μην παρασύρομαι, έχω ένα ακόμη στοιχείο να παραθέσω για το Ισλάμ:
3.    Απλότητα
Το τρίτο στοιχείο για το Ισλάμ είναι μάλλον και λίγο κακεντρεχές, αλλά θα ήθελα να πιστεύω και εξαιρετικά εύστοχο:
Το Ισλάμ είναι μια ΑΠΛΗ θρησκεία.
Όχι απλοϊκή (προσοχή!), αλλά απλή θρησκεία.
Εξηγούμαι: Το Ισλάμ λοιπόν δεν απασχολεί τους πιστούς του με «δύσκολα» ερωτήματα, όπως το να λύσουν την εξίσωση: χΑνθρώπινη Βούληση + ψΘεία Χάρις = Σωτηρία, ως προς χ και ψ· σε ποιο βαθμό αναλογικά δηλαδή πρέπει να συζευχθούν η Ανθρώπινη Βούληση και η Θεία Χάρις ώστε να επέλθει η Σωτηρία.
Το Ισλάμ (σοφώς ποιώντας κατά την κοινωνιολογική μου σκέψη) έχει οριοθετήσει μια σειρά από τακτικά επαναλαμβανόμενες, μαζικά εκτελούμενες κινήσεις, που εάν τηρούνται ευλαβικά, οδηγούν με μαθηματική ακρίβεια στη Σωτηρία.
Τί το ποιο (γραμμικά) κοινωνιολογικά άριστο για μια θρησκεία;
Εάν λοιπόν θα αποτολμούσα να ξεδιπλώσω τις κοινωνιολογικές μου γνώσεις, θα ισχυριζόμουν ότι το Ισλάμ, μέσω των συγκεκριμένων απλών, τακτικά επαναλαμβανόμενων, και μαζικά εκτελούμενων (συγχρονισμένων σχεδόν) ενεργειών που απαιτεί από τους πιστούς του, δημιουργεί και κατοχυρώνει ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ HABITUS (Social Habitus, δηλαδή Κοινωνική Συνείδηση με «όχημα» το Έθος).
Επομένως, όσοι γεννιούνται και όσοι ζουν σε Ισλαμικό περιβάλλον θεωρούν τις τελετουργίες του Ισλάμ τόσο αυτονόητες, όσο όλοι οι άνθρωποι τις βεβαιότητες ότι το νερό είναι υγρό, η φωτιά καίει, και ο πάγος μας παγώνει τα δάκτυλα κατά τη αφή.
Όποιος θα αμφισβητήσει το Ισλάμ, αποσπάται αυτομάτως από την κοινότητα, και σίγουρα θα αλλάξει και χώρα (εάν ζούσε σε μια αμιγώς Ισλαμική).

Στο σημείο αυτό ξαναδιάβασα τα γραφόμενά μου.
Τα λόγια μου είναι μάλλον σκληρά, και σε πολλούς δεν θα αρέσουν.  Δημιούργησα λοιπόν εχθρούς από όλες τις πιθανές κατευθύνσεις: και τους Χριστιανούς, και τους Μουσουλμάνους, και τους ακραιφνείς Επιστήμονες.  Ζητώ συγγνώμη από όλους, αλλά αυτές είναι οι απόψεις μου αναφορικά με τους λόγους εξάπλωσης του Ισλάμ, και της προσωπικής θυσίας σε περίπτωση που απειλείται η κοινότητα.  Δεν ισχυρίζομαι το αλάθητο (πώς θα ήταν δυνατόν!).  Τουναντίον, αναμένω με μεγάλο ενδιαφέρον την γνώμη όλων σας, και για τις απόψεις μου, αλλά και για το Ισλάμ γενικότερα.  Ιδίως, τις απόψεις αυτές που θα αποπειραθούν να οριοθετήσουν ερμηνευτικά τις κύριες Ισλαμικές ιδέες του «Καλίφα», και της «Σαρία».  Θα ήθελα όμως να γνωρίζετε ότι διαμόρφωσα και διατύπωσα τις δικές μου απόψεις δίχως φόβο και δίχως πάθος.  Αποτόλμησα απλώς να ερμηνεύσω με κοινωνιολογικά (ως επί το πλείστον) κριτήρια το φαινόμενο Ισλάμ.
Σας ευχαριστώ για την ανοχή σας.

* O Δημήτρης Σπυρόπουλος είναι τριτοετής φοιτητής της Θεολογικής Αθηνών