Με αφορμή την κρίση της επιδημίας γίναμε μάρτυρες της προσπάθειας κάποιων «γνωστών» θεολογικών και εκκλησιαστικών κύκλων για μία νέα μορφή προσέγγισης της Εκκλησίας προς τον κόσμο. Η αιχμή του δόρατος ήταν η αλλαγή του τρόπου της Θείας Μετάληψης, προκειμένου και να γίνει σεβαστή η αρχαία παράδοση και να μη θιγεί η ευαισθησία των κοσμικών χριστιανών.
Αυτές οι κινήσεις κάτι δηλώνουν. Αίφνης πληροφορήθηκα ότι στα γαλλικά πλέον ως γλώσσα της Θείας Λειτουργίας στους (Ρωμαιο-)Καθολικούς, το μυστήριο της Μετάνοιας μετατρέπεται σε μυστήριο της «συμφιλίωσης», από την «τελευταία μετάληψη» περνάμε στο «ευχέλαιο των ασθενών», ενώ στο μυστήριο του γάμου έχει παύσει να αναγιγνώσκεται το εδάφιο της Επιστολής προς Εφεσίους που ζητά την υποταγή της γυναίκας στον άνδρα (Roy, 2020: 78). Κατ’ αντιστοιχία με τις δικές μας «συμπάθειες» στον «Πράσινο Πατριάρχη» ή στους μορφωμένους αρχιερείς, οι (Ρωμαιο-) Καθολικοί αγαπούν τους «καλούς πάπες» (όπως ο Ιωάννης ΚΓ΄ ή ο Φραγκίσκος), και στηλιτεύουν τους αντιδραστικούς πάπες όταν αυτοί λησμονούν τη Β΄ Σύνοδο του Βατικανού (όπως ο Ιωάννης- Παύλος Β΄ και ο Βενέδικτος ΙΣΤ΄).
Τα επιχειρήματα είναι πολλά και, ω του θαύματος, ομοιάζουν στις δύο πλευρές του χριστιανικού κόσμου. Πολλοί και από τις δύο πλευρές ομνύουν στο όνομα του Ντίτριχ Μπονχέφερ (1906-1945) και της «θεολογίας του κοσμικού κόσμου». Πιστός, πλέον, σήμερα δεν μπορεί παρά να σημαίνει να υπάρχεις «για τους άλλους», όπου η ηθική υπερέχει κάθε θεολογίας της «αλήθειας» (Roy, 2020: 77). Ο Θεός μιλά «κοσμικά» και ο κόσμος επαναλαμβάνει. Ζούμε εποχές που η Εκκλησία τρέχει ασθμαίνουσα να προλάβει τον κόσμο, υιοθετώντας όλες του τις ευαισθησίες. Είναι χαρακτηριστικό το σκίτσο του Plantu στη Le Monde της δεκαετίας του 1980, το οποίο απεικονίζει μία παραδοσιακή οικογένεια μπροστά στην τηλεόραση: τη στιγμή που ανακοινώνεται μια παρέμβαση του πάπα, η μητέρα λέει στον σύζυγο «Τρέχα γρήγορα να βάλεις τα παιδιά για ύπνο, πάλι για σεξ θα μιλήσει» (Roy, 2020: 189).
Σε κοινωνικό επίπεδο η μετάλλαξη των μεταπολεμικών «προοδευτικών χριστιανών» έχει ήδη ολοκληρωθεί. Κινήματα εργατών- ιερέων και η Θεολογία της Απελευθέρωσης που φιλόδοξα συμπορεύονταν με κινήσεις διαμαρτυρίας, πλέον επικεντρώνονται στα μείζονα ζητήματα των αμβλώσεων, του γάμου των ομοφυλοφίλων και της μετανάστευσης. Ως εάν η κοινωνική και ταξική δυναμική των «προοδευτικών χριστιανών» των μεταπολεμικών δεκαετιών να «εξατμίστηκε» σε ένα συνονθύλευμα ελευθεριακού φιλελευθερισμού.
Αυτό το θεολογικό- ίσως και εκκλησιαστικό «λαχάνιασμα»- επιτείνεται ακόμη περισσότερο, καθώς η «άλλη πλευρά», αυτή των κοσμικών χριστιανών, δηλαδή των κατ’ όνομα μόνο χριστιανών, που είναι και η συντριπτική πλειοψηφία των κοινωνιών, φεύγει τρέχοντας ιλιγγιωδώς προς νέες ανθρωπολογικές και κοινωνικές θεωρήσεις (απόλυτη βιολογικοποίηση της ζωής, my body is my business, δικαίωμα στην ευθανασία). Η αδιαφορία και η έλλειψη στοιχειώδους θρησκευτικής μόρφωσης αυτών των μαζών- ακόμα και ο Πολ Ποτ θα ήξερε περισσότερη θεολογία, δεν σημαίνει ηρεμία ούτε πολιτισμό. Μόλις οι μάζες αυτές στα όρια της καθημερινής υστερίας εντοπίσουν τον εχθρό τους, επιτίθενται λυσσαλέα. Και ο εχθρός δεν είναι οι mainstream χριστιανοί, δηλαδή αυτοί οι αδιάφοροι και «έχω με άλλα να ασχολούμαι», αλλά όσοι πιστοί της Εκκλησίας επιμένουν, σε πείσμα της κουλτούρας της εποχής, να θέλουν να δομήσουν την ζωή τους στα πλαίσια της δογματικής πίστης. Αυτοί οι κατ’ αυτούς «ζηλωτές» είναι στόχος, διότι δεν θέλουν να αποδεχτούν την αυτό- εκκοσμίκευση της θεολογίας και της Εκκλησίας (Roy, 2020: 101). Τους αντιμετωπίζουν ως ευθεία αμφισβήτηση της κυρίαρχης τους ιδεολογίας, στην οποία έχουν ήδη αφομοιωθεί (οπότε δεν υπάρχει πρόβλημα) οι «προοδευτικοί» και «χαλαροί» χριστιανοί. Οι επιθέσεις είναι πάντοτε αποτελεσματικές: ξεκινούν από δυσφήμηση, κατηγορίες για «αμορφωσιά» και λαϊκισμό, και συνεχίζονται με αποκλεισμούς από κάθε θεσμικό φορέα έκφρασης απόψεων, φθάνοντας μέχρι και το «μπλοκάρισμα» πανεπιστημιακών θέσεων.
«Βρισκόμαστε ενώπιον της δημιουργίας δύο παράλληλων κόσμων που δεν έχουν πια κοινές αξίες: για τους πιστούς το μόνο που μετράει είναι η πίστη, ενώ οι άνθρωποι του κοσμικού κόσμου γνωρίζουν πλέον τόσο λίγα για την θρησκεία, ώστε να θεωρούν ότι ο πιστός είναι στην καλύτερη περίπτωση κάποιος ελαφρώς περίεργος, και στη χειρότερη κάποιος φανατικός» (Roy, 2020: 105).
Αναφορές από Roy Olivier, Η Ευρώπη είναι χριστιανική;, εκδόσεις Πόλις 2020.
Ο ζωγραφικός πίνακας που πλαισιώνει τη σελίδα ("H ανθρώπινη κατάσταση", 1933) είναι έργο του, βέλγου, Rene Magritte.
Oι χριστιανοί ήταν πάντα και κοσμικοί…η αρνησικοσμία ιδιαίτερα σήμερα δεν είναι η μόνη δυνατή στάση για έναν χριστιανό που ξέρει σίγουρα περισσότερη θεολογία από τον Πολ Ποτ… ότι ανοίγει το χάσμα μεταξύ κόσμου και χριστιανισμού ισχύει αλλά οι χριστιανοί δεν μπορούν να εγκαταλείψουν τη “μετάφραση” με όποιους κινδύνους και αν εμπεριέχει αυτή για την “αλήθεια”… η “αλήθεια” δεν συγκροτείται χωρίς τον Άλλο και του άλλους… Η επιλογή της αποχής από την λατρεία και από την κοινωνική ζωή παραδείγματος χάρη προστάτεψε πολλές κοινωνίες (χριστιανών και κοσμικών) από το να οδηγήσουν πολλούς ηλικιωμένους σε μια δυσ-ευθανασία (βλέπε Σουηδία).
Καλημέρα, δεν μιλάμε για την Εκκλησία εν τω κόσμω, αλλά για τους κοσμικούς χριστιανούς που είναι κατ’ όνομα χριστιανοί, λόγω της εκκοσμίκευσης τους. Είναι άλλο να μεταφέρεις το νόημα και το βίωμα του Ευαγγελίου και της Εκκλησίας στον κόσμο και είναι άλλο να προσαρμόζεσαι στον κόσμο, που- μην το ξεχνάμε- εν τω πονηρώ κείται. Το άλμα στην λατρεία: την ευθανασία είναι στα όρια να νομιμοποιήσουν de jure γιατί de facto έχει ήδη συμβεί, ακριβώς αυτές οι χριστιανικές κατ’ όνομα και πολύ ακραία κοσμικές κοινωνίες, ίσως και η Σουηδία….
http://manolisgvardis.wordpress.com
Υπάρχει η πρόσκληση της εκκλησίας προς τον κόσμο, αυτός να εκκλησιοποιηθεί.
Υπάρχει κι η πρόσκληση του κόσμου προς την εκκλησία, αυτή να εκκοσμικευθεί.
«Ιδιαίτερα σήμερα» (που η πρόσκληση από πλευράς κόσμου γίνεται απαίτηση) η αντίστιξη μεταξύ των δύο, αυτών, πόλων αποκτά την ακέραιη σημασία της.
Πέραν ετούτου, η αλήθεια φυσικά «δεν συγκροτείται χωρίς τους άλλους». Πρωτίστως, τους εντός εκκλησίας άλλους! Διότι, εκτός εκκλησίας σημαίνει συνήθως και εκτός αληθείας.
Η τεράστια αντίφαση, εν προκειμένω, είναι ότι επικαλούνται διαρκώς τον εκτός εκκλησίας «άλλον» εκείνοι οι οποίοι αποκλείουν από τον ορίζοντά τους, καθέναν εκ των εντός εκκλησίας που δεν συμμερίζεται τις οροθετήσεις τους.
Κύριε Βαρδή, εσείς συμφωνείτε ή όχι, με το βιβλίο του Ρουα;
Ως επί το πλείστον, ναι, συμφωνώ
Το βιβλίο του Ρουά που είναι και η αφορμή του κειμένου το διαβάζω αυτές τις ημέρες, πάντως ο Ρουά είναι κατεξοχήν ένας στοχαστής σε διάλογο με τον κόσμο. Η σχέση κόσμου και Εκκλησίας δεν είναι αντιθετικός για μένα. Άλλωστε για να γίνει ο κόσμος εκκλησία (που υπενθυμίζω ότι ενδο-ιστορικά δεν μπορεί να γίνει μιας και δεν είμαστε χιλιαστές ως Χριστιανοί) πρέπει τα δύο μεγέθη να μην είναι τελείως ασύμμετρα και αντιθετικά. Το υπέρ της ζωής του κόσμου το εύχεσαι μόνο αν δέχεσαι ότι ο ίδιος ο κόσμος έχει αξία. Αν ταυτίζεις τον “κόσμο” με το πονηρό δεν έχει τίποτε να διασώσεις. Τώρα για τους εντός της εκκλησίας που νιώθουν να τους αποκλείουν αυτοί που μιλάνε για τον εκτός “άλλο”, δεν νομίζω να ισχύει. Μάλλον το αντίθετο συμβαίνει. Δείτε τη συζήτηση για τη θεία μετάληψη και την αντίδραση της πλειοψηφίας των Χριστιανών στην Ελλάδα. Η “αλήθεια” κατά αυτήν την πλειοψηφία δεν δέχεται σχεδόν με “δογματική βεβαιότητα” καμιά συζήτηση. Δείτε και σχετική ανακοίνωση της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος,
Σας ευχαριστώ. Μου κίνησε το ενδιαφέρον και θέλω να το αγοράσω.
O Olivier Roy βλέπει κριτικά και τον πολιτισμικό χριστιανισμό και τον ταυτοτικό χριστιανισμό και τον χριστιανισμό που μάχεται υπέρ νομικών κανόνων. Ο προφητικός χριστιανισμός με τον οποίο κλείνει το τελευταίο κεφάλαιο διαφέρει πολύ από μια ουσιοκρατική αντίληψη της χριστιανικής πιστής. Ο καθολικός “αναβιωτισμός” στον οποίο αναφέρεται η τελευταία παράγραφος που έχετε παραθέσει στο κείμενο σας κ. Βαρδή δεν φαίνεται να σαγηνεύει ιδιαίτερα το Roy ενώ εσείς από το κείμενο σας νομίζω (λόγω και της επιλογής σας να τη βάλετε στο τέλος του κειμένου σας) τον θεωρείται ως τη λύση απέναντι στον αντίπαλο που για εσάς αν σας διαβάζω σωστά είναι οι κοσμικοί χριστιανοί.
Η δική μου ερμηνεία μου αλλά και η γενικότερη θέση μου και από άλλα διαβάσματα είναι ότι η εκκοσμίκευση εν κατακλείδι (προς επίρρωση επικαλούμαι και το βιβλίο Roy) διαπερνά όλους τους σημερινούς χριστιανούς και είναι αναπόφευκτο να μπούμε στη διαλεκτική της, αν δεν είμαστε ήδη (ακόμη και όσοι αυτο-κατανοούνται ως μη -κοσμικοί χριστιανοί).
Εἶπεν ὁ Ἀββᾶς Ἀντώνιος, ὃτι ἒρχεται καιρός, ἳνα οἱ ἂνθρωποι μανῶσι, καί ἐπ᾽ ἂν ἲδωσί τινα μή μαινόμενον, ἐπαναστήσονται αὐτῷ λέγοντες, ὃτι σύ μαίνῃ, διά τό μή εἶναι ὃμοιον αὖτοῖς.