Η κοινωνικότητα του ανθρώπου δεν είναι άπαξ και δια παντός δεδομένη, όπως άλλων ειδών της φύσης (των μελισσών, των μυρμηγκιών κ.λ.π). Υφίσταται δυνάμει και όχι ενεργεία και γι’ αυτό πραγματώνεται θεσμιζόμενη σε διαφόρων μορφών πολιτικές συνομαδώσεις. Οι άνθρωποι ως πολιτικά όντα αποβλέπουν, μεταξύ των άλλων, στην αντιμετώπιση και επίλυση κοινών προβλημάτων σε ένα πλαίσιο διαλόγου, διαφωνίας και διαπραγμάτευσης. Όταν διαχωρίζεται, λανθασμένα, η ατομικότητα από την κοινωνικότητα του ανθρώπου, όπως το επιχειρεί ο φιλελευθερισμός, τα προβλήματα των κοινωνιών γιγαντώνονται στην πορεία του χρόνου και γίνονται εκρηκτικά.
Πριν αναφερθούμε όμως στις κοινωνικές επιπτώσεις του φιλελευθερισμού θα παραθέσουμε ορισμένα χαρακτηριστικά του.
Στο πλαίσιο του φιλελευθερισμού τα άτομα συλλαμβάνονται αφηρημένα, έξω και χώρια από τους κοινωνικούς των δεσμούς και τις πολιτικές και άλλες εντάξεις και δεσμεύσεις των. Το άτομο θεωρείται ως προγενέστερο της κοινωνίας και πηγή όλων των αξιών. Τίθεται στην ουσία του ως προκοινωνικό και προπολιτικό ον. Ένα τέτοιο άτομο θεωρεί κάθε συλλογική οντότητα και εξουσία δυνάμει εχθρική απέναντι στην ελευθερία του. Γι’ αυτό και προτιμά ένα «κράτος - νυχτοφύλακα», που μεριμνά μόνον για την πρόληψη και τιμωρία των εγκλημάτων καθώς και την τήρηση των συμφωνιών μεταξύ των ιδιωτών.
Ο έντονος ατομικισμός του φιλελευθερισμού υπονομεύει την συλλογική και οικογενειακή ζωή. Η «απελευθέρωση» του ατόμου από τους συλλογικούς δεσμούς της πολιτικής, της θρησκείας και της υπερατομικής ηθικής, στα πλαίσια του φιλελευθερισμού, επιτυγχάνεται με βαρύτατο τίμημα. Καθώς τα πάντα εναποτίθενται στο πεφωτισμένο, υποτίθεται, αυτο-συμφέρον και στην αυτορρύθμιση των αγορών, οι κοινωνικές και οικολογικές συνέπειες που προκύπτουν είναι ανυπολόγιστες. Και αυτό ιδιαίτερα σήμερα όπου ο αδιάλλακτος ατομικισμός του μεταμοντέρνου παρακμιακού φιλελευθερισμού είναι στην πραγματικότητα χιμαιρικός και απατηλός. Η ατομικότητα, στην μεταμοντέρνα συνθήκη, αποσυντίθεται σε δέσμη επιθυμιών με μεταβαλλόμενο επίκεντρο και χειραγωγείται από την εμπορική διαφήμιση και το πολιτικό μάρκετινγκ. Το αποτέλεσμα όλων αυτών είναι ότι καμιά άξια λόγου συλλογική δράση δεν είναι εφικτή αφού δεν μπορεί να βρει ανθρωπολογικό σημείο εφαρμογής.
Στα πλαίσια αυτού του αδιάλλακτου και απατηλού ατομικισμού, εν πάση περιπτώσει, τα πάντα θεωρούνται ρευστά και κατασκευασμένα. Ο καθένας ως ιδιοκτήτης του εαυτού του και του σώματος του έχει δικαίωμα να αυτοαποκαλείται και να αυτοπροσδιορίζεται όπως εκείνος κρίνει. Ο ακραίος νομιναλισμός του μεταμοντέρνου φιλελευθερισμού δεν επιτρέπει να γίνεται λόγος για ανθρώπινη φύση και ουσία. Τα πάντα για αυτόν είναι προϊόντα σύμβασης.
Θα περίμενε κανείς ότι από αυτήν την αποκαθήλωση των εσαεί, υποτίθεται, παγιωμένων ουσιών, θα πήγαζε ένας γνήσιος σχετικισμός, ένας πλουραλισμός διαφόρων ισότιμων μεταξύ τους αληθειών και αξιών και των επ’ αυτών εδραζόμενων διαφορετικών μορφών πολιτικο-οικονομικής ενσάρκωσης του κοινωνικού γεγονότος. Στην πραγματικότητα στην θέση των παραδοσιακών αξιών αναδύεται μια νέα κανονικότητα και ιεραρχία που εξυψώνει ορισμένες ταυτότητες (της μαύρης γυναίκας για παράδειγμα) ενώ δαιμονοποιεί άλλες (του λευκού άνδρα).
Η νέα αυτή κανονικότητα απορρίπτει την ανδροκρατούμενη εξουσία των κρατών. Την θεωρεί θεμέλιο πασών των μορφών καταπίεσης και εκμετάλλευσης, ενώ αντιμετωπίζει την πατριαρχία και την ετεροσεξουαλική ηγεμονία ως προϋποθέσεις και βάθρα αυτής της απεχθούς και εχθρικής εξουσίας. Είναι χαρακτηριστικό ότι στα πλαίσια της νέας κανονικότητας θα πρέπει να εγκαταλειφθούν ακόμη και οι ρόλοι του πατέρα και της μητέρας καθώς αντιμετωπίζονται ως αυθαίρετοι και καταπιεστικοί.
Απέναντι σε αυτήν την νομιναλιστική τρέλα, τις υπερβολές δηλαδή του μεταμοντέρνου παρακμιακού φιλελευθερισμού, αναπτύσσεται ως αντίδραση ο αυταρχισμός. Αναδύεται μια αφηρημένη και ολιγαρχική αρκετές φορές συλλογικότητα, για να αντιμετωπίσει τα προβλήματα που γεννά η αποσπασμένη από τους κοινωνικούς της δεσμούς αφηρημένη φιλελεύθερη ατομικότητα.
Κατά τον ίδιο τρόπο που η αφηρημένη ατομικότητα παραμερίζει την σχεσιακή πραγματικότητα του εμβαπτισμένου στους κοινωνικούς του δεσμούς προσώπου, οι «ορθολογικές» και αλλοτριωτικές μορφές συλλογικότητας στις σύγχρονες κοινωνίες (το κεφάλαιο, το κράτος, η γραφειοκρατία) μπλοκάρουν την δυνατότητα μετάβασης σε μια σχεσιοκεντρική ατομικότητα που να ειναι ενταγμένη σε μια προσωποκεντρική κοινωνικότητα. Δεν είναι περίεργο που οι αλλοτριωτικές-παρασιτικές παρεκβάσεις της νεωτερικής συλλογικότητας συνυπάρχουν τόσο με τον φιλελευθερισμό και το κοινοβουλευτικό πολιτικό του σύστημα, όσο και με τον αυταρχισμό, όπου ένας μικρός αριθμός αξιωματούχων μονοπωλεί την πολιτική εξουσία και κυριαρχεί στη λήψη αποφάσεων, με κριτήρια τους ιδιοτελείς σκοπούς ολιγαρχικών κοινωνικο-οικονομικών οντοτήτων.
Ο φιλελευθερισμός, λοιπόν, και ο αυταρχισμός, που χαρακτηρίζουν τον κυρίαρχο νεωτερικό μας πολιτισμό, παρότι εμφανίζονται ως ακραία αντιτιθέμενες πραγματικότητες, προέρχονται από την ίδια ρίζα και αφετηρία: το αξίωμα ότι η ατομικότητα και η κοινωνικότητα διίστανται και διαχωρίζονται. Ο φιλελευθερισμός δεν μπορεί να αποδεχθεί ότι εκτός του ατομικού υποκειμένου, τόσο το συλλογικό υποκείμενο όσο και οι κοινωνικές σχέσεις έχουν την ίδια αξία και οντολογική βαρύτητα. Ο αυταρχισμός, με την σειρά του, θεωρεί ότι η ομάδα είναι το παν ενώ το άτομο δεν είναι τίποτα. Δεν διανοούνται τη δυνατότητα ιστορικής πραγμάτωσης μιας σχεσιοκεντρικής ατομικότητας και συνάμα μιας προσωποκεντρικής κοινωνικότητας, παρότι –ειρήσθω εν παρόδω- ο κλασικός και ο βυζαντινός ελληνικός πολιτισμός έχουν καταθέσει αξιόπιστες περί αυτού μαρτυρίες.
Ο φιλελευθερισμός, εν τέλει, και ο αυταρχισμός είναι δύο δίδυμα κακά εξίσου απορριπτέα, δύο όψεις του ίδιου νεωτερικού νομίσματος. Αν δεν υπάρξει αλλαγή πολιτισμικού παραδείγματος, τριαδική κοσμοθεωρητική υπέρβαση του δυισμού φιλελευθερισμού – αυταρχισμού, ο κόσμος θα συνεχίσει να μετακινείται από το ένα άκρο στο άλλο άκρο. Ο κάθε πόλος θα εμφανίζεται ως λύση των προβλημάτων που γεννά ο άλλος και ο καθένας θα οδηγείται στα δικά του αδιέξοδα.
Πηγές
- Δεν έχουν τον Θεό τους. Ο πόλεμος των φύλων και η ελληνική παράδοση. Σώζεται η Δύση; Του Θεόδωρου Ι. Ζιάκα. Εκδόσεις Αρμός 2022.
Η ζωγραφική παράσταση που πλαισιώνει τη σελίδα είναι έργο του, ιταλού, Apollonio di Giovanni, τοιχογραφημένη το 1440, στη Φλωρεντία.
Γράφετε “Η νέα αυτή κανονικότητα απορρίπτει την ανδροκρατούμενη εξουσία των κρατών. Την θεωρεί θεμέλιο πασών των μορφών καταπίεσης και εκμετάλλευσης, ενώ αντιμετωπίζει την πατριαρχία και την ετεροσεξουαλική ηγεμονία ως προϋποθέσεις και βάθρα αυτής της απεχθούς και εχθρικής εξουσίας”
Από όσα άσχημα επιφέρει ένας άκρατος ατομικισμός, εσείς πλαγίως, αφού έχετε φέρει τον αναγνώστη να συμπνεύσει με αρκετά σημεία σας – τουλάχιστον εμένα- καταλήγετε στο ως άνω; υπογείως πλανάται η αίσθηση ότι συμφωνείτε πως το άνω δεν ισχύει, επομένως είστε υπέρ του υφιστάμενου καθεστώτος, πατριαρχίας. Εύχομαι να κατάλαβα λάθος. Θέλετε να πείσετε ότι δεν ισχύει η υποτίμηση γυναικών; ότι καλώς υφίσταται η νοοτροπία της πατριαρχίας (σε άνδρα-γυναίκα); Πώς ορίζετε την πατριαρχία; από ποια θέση την βιώνετε; Ασφαλώς θα γνωρίζετε το ακρωνύμιο wasp (white anglo saxon protestant) ως μοντέλο επιτυχίας κάποτε, με αυτονόητο το white με man. Σε αυτό το μοντέλο “επιτυχίας”, όπου συνυπάρχει η πατριαρχία με τον ατομικισμό (σε χονδροειδή γενίκευση-ο ατομικισμός είναι κατεξοχήν σύμπτωμα προτεσταντικών χωρών) πώς ανταποκρίνεσθε; δέχεσθε το ένα μέρος του και αρνείσθε το άλλο; ή μήπως, με καλή και ανοικτή διάθεση, να αναζητήσουμε τις ακρότητες, από όπου και αν έρχονται;
Είμαι ευθέως υπέρ της ετεροσεξουαλικής ηγεμονίας. Οχι όμως και υπέρ της πατριαρχίας ή της μητριαρχίας.Το “έσονται οι δύο εις σάρκαν μίαν “είναι επιτεύξιμο, βέβαια, μόνο διά της αυθυπερβατικής αμοιβαιότητας του ζεύγους που την γεννά η αγάπη προς ένα Τρίτο Πρόσωπο.Του παιδιού στην οικογένεια και του Υιού του Θεού, όπως γράφει και ο Θ.Ζιάκας στο νέο του πόνημα για τον πόλεμο των φύλων και την ελληνική παράδοση.
Ευχαριστώ για την αμεσότητα της απάντησης και την ουδετερότητα αυτής ως προς την χθεσινή ερώτηση.
Ιντριγκάρετε ωστόσο για επόμενη ερώτηση.
Γράφετε: “Είμαι έυθέως υπέρ της ετεροσεξουαλικής ηγεμονίας.”
Σημειώνω πως αναζήτησα τον ορισμό ηγεμονίας και ηγεσίας στο λεξικό, για να εννοήσω το περιεχόμενο.
Με βάση το λεξικό για ηγεμονία:1.η άσκηση εξουσίας με ιδιότητα ηγεμόνα (περαιτέρω, ηγεμόνας:πρόσωπο που κατέχει την εξουσία και κυβερνά επιβάλλοντας τη θέλησή του), κ.α. που σχετίζονται με κυριαρχία έναντι άλλων.
Ακολουθούν τα εξής ερωτήματα:
1) με την έννοια ηγεμονία, δίνετε πολιτική προέκταση; Καθότι, αν και χωρίς πρόχειρα στατιστικά, εμπειρικά θα συμφωνήσουμε μάλλον όλοι πως οι ετεροφυλόφιλοι είναι πληθυσμιακά περισσότεροι άλλων ερωτικών προσανατολισμών, αν έτσι εννοείτε την ηγεμονία.
2). Αν δίνετε άλλη προέκταση -καθότι ηγεμονία δίνει άλλη απόχρωση από απλά στατιστικά- και αν επίσης συμφωνήσουμε πως έως και σήμερα πλειοψηφούν οι ετεροφυλόφιλοι ηγεμόνες (και πιο συγκεκριμένα άνδρες ετεροφυλόφιλοι ηγεμόνες), είστε ικανοποιημένος από το επίπεδο ηγεσίας σχεδόν όλων των ετών της ανθρωπότητας έως και σήμερα για να την προτιμάτε τόσο ανεπιφύλακτα;
Προσωπικά, λίγο-με εξαιρέσεις.
Ωστόσο, σε αντίθεση με αυτό που διαφαίνεται, δεν θεωρώ πως η ετεροφυλοφιλία ήταν και είναι το προβληματικό στοιχείο της κάθε ηγεμονίας. Η ετεροφυλοφιλία (και κάθε άλλος ερωτικός προσανατολισμός) είναι απλά άσχετος των ηθικών αξιών και αρετών που θα προσδώσουν θετικά χαρακτηριστικά σε ηγεμόνα.
Τελευταίο σχόλιο, αυτό που λέτε: “Το “έσονται οι δύο εις σάρκαν μίαν “είναι επιτεύξιμο,βέβαια ,μόνο διά της αυθυπερβατικής αμοιβαιοτητας του ζεύγους που την γεννά η αγάπη προς ένα Τρίτο Πρόσωπο.Του παιδιού στην οικογένεια και του Υιού του Θεού,”
με βρίσκει σύμφωνη στη γενική του διατύπωση, προσέξατε ωστόσο ότι δεν είναι αποκλειστικά ερμηνεύσιμο για ετεροφυλόφιλους;
Ευχαριστώ και την κατανόησή σας για το μακροσκελές κείμενο.
Αχ κύριε Κοροβίνη, νομίζεις ότι καταλαβαίνουν όλοι τι είναι η “αυθυπερβατική αμοιβαιότητα” που αναφέρεις;
Δυστυχώς αγνοούν ότι η ερωτική αγάπη – για να είναι τέτοια – πρέπει να είναι αυθυπερβατική και εκστατική. Προς. Όχι, όμως, προς τον όμοιο αλλά προς τον άλλον, τον διαφορετικό. Του άνδρα προς την γυναίκα, της γυναίκας προς τον άνδρα. Έτσι επιτυγχάνεται η αλληλοπεριχώρηση με τόκο τον τρίτο, το παιδί.
Όλα τα άλλα, αμαρτωλές δικαιολογίες.
Θα με ενδιέφερε ιδιαίτερα να εξηγήσετε την αυθυπερβατική αμοιβαιότητα.
Έτσι όπως καταλήγετε το συμπέρασμά σας, φαίνεται πως και τα άτεκνα ετεροφυλόφυλα ζευγάρια δεν ήταν ικανά για κάτι τέτοιο;
Και στην δεύτερη περίπτωση ποια είναι η απάντηση;
Η ατεκνία από επιλογή και όχι για βιολογικούς λόγους στα ετεροφυλόφιλα ζευγάρια δείχνει πράγματι, υπό προϋποθέσεις (προτεραιότητα στην καριέρα, αποφυγή ανάληψης ευθυνών ανατροφής παιδιών κ.λ.π),απουσία αυτοθυσιαστικού πνεύματος.