της Έλσας Σπυριδοπούλου
Η δουλειά μου δεν είναι παρά μια αντανάκλαση, αυτών που καταφέρνω, αυτών που γράφω και σκέφτομαι. Θέλω να δω και να καταλάβω τις δυνάμεις και τους κρυφούς νόμους των πραγμάτων. Για να διεισδύσω στην καρδιά των πραγμάτων ξέρω από διαίσθηση ότι κατέχω ένα εξαιρετικό όπλο: τον μυστικισμό. Διεισδύω όλο και περισσότερο στη συμπυκνωμένη μαγεία του σύμπαντος».
Εκατόν τέσσερα χρόνια συμπληρώνονται από τη γέννηση του Νταλί, του πιο συζητημένου καλλιτέχνη του 20ού αιώνα. Και ενώ όλος ο κόσμος γνωρίζει τα σουρεαλιστικά ζωγραφικά αριστουργήματά του, μια άλλη του πλευρά -αυτή του γλύπτη- δεν είναι ευρέως γνωστή .
Αυτήν ακριβώς μας φανερώνει η έκθεση «Ο μύθος του σουρεαλισμού», που φιλοξενήθηκε στη Δημοτική Πινακοθήκη Θεσσαλονίκης. Στον αύλειο χώρο έχουν στηθεί μεγάλων διαστάσεων γλυπτά και στον πρώτο όροφο του κτιρίου μικρότερα, μαζί με φωτογραφίες και 21 λιθογραφίες. Το κοινό μπορεί να γνωρίσει την τρισδιάστατη πλευρά του καλλιτέχνη μέσα από συνολικά 24 γλυπτά (δώδεκα πρωτότυπα από ορείχαλκο σε φυσικό μέγεθος -έως και 2 μέτρα- και δώδεκα πολλαπλά).
Η έκθεση προέκυψε από τη συνεργασία του δήμου Θεσσαλονίκης - αντιδημαρχίας Πολιτισμού με την εταιρεία προώθησης τέχνης και πολιτισμού Art & Culture, που εκπροσωπεί τον σημαντικότερο συλλεκτικό οίκο έργων Salvador Dali QuArt Βρυξελλών, αναγνωρισμένο από το Foundation Salvador Dali in Figueras της Ισπανίας και διευθύνεται από την Αλεξάνδρα Γκίκα.
Την επιμέλεια της έκθεσης έχει η ιστορικός τέχνης Αθηνά Σχινά, η οποία επισημαίνει ότι τα έργα φανερώνουν «τις επιρροές του Νταλί από την αρχαία Ελλάδα (πρότυπά του ήταν η Αθηνά και ο Ερμής), την αγάπη του για τη φύση (λουλούδια και σύμβολα κυριαρχούν στις λιθογραφίες του), αλλά και τη βαθιά θρησκευτικότητά του (φαίνεται έντονα στα γλυπτά του Εσταυρωμένου)».
Αυτούσια η έκθεση έχει παρουσιαστεί σε Ευρώπη και Αμερική, στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο Αθηνών (όπου την επισκέφθηκαν 105.000 άτομα), στο Λεβέντειο Δημοτικό Μουσείο Λευκωσίας στην Κύπρο (15.000 επισκέπτες) και εν συνεχεία θα ταξιδέψει σε Αυστραλία (Μελβούρνη και Σίδνεϊ), Ντουμπάι και Μόσχα.
Να σημειώσουμε ότι στο πλαίσιο της έκθεσης πραγματοποιούνται εκπαιδευτικά προγράμματα. Μάλιστα, το Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο Αθηνών παραχώρησε την άδεια στη Δημοτική Πινακοθήκη να διαθέτει σε σχολικές ομάδες το εκπαιδευτικό φυλλάδιο «Με τα μάτια του Dali». Επιπλέον, δεν υπάρχει εισιτήριο, αλλά οι επισκέπτες της έκθεσης μπορούν με την αγορά του καταλόγου να ενισχύσουν τους σκοπούς του Συλλόγου Καρκινοπαθών Μακεδονίας-Θράκης.
ΣΟΥΡΕΑΛΙΣΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ
Ο Νταλί γεννήθηκε στις 11 Μαΐου 1904 στη μικρή πόλη Φιγκέρας της Καταλωνίας. Πέρασε την παιδική του ηλικία στο Φιγκέρας καθώς και στo εξοχικό σπίτι της οικογένειας Νταλί κοντά στο ψαράδικο χωριό Καντακές, όπου οι γονείς του έχτισαν το πρώτο του στούντιο. Τα παιδικά και εφηβικά του χρόνια επηρέασαν σημαντικά την κατοπινή του εξέλιξη.
Το εικαστικό του ιδίωμα άρχισε να διαμορφώνεται στην Ακαδημία Καλών Τεχνών της Μαδρίτης και κάτω από την επίδραση της ιταλικής μεταφυσικής ζωγραφικής. Εκείνη την εποχή o Νταλί ζωγράφισε τα πρώτα του κυβιστικά έργα, αλλά σύντομα η Ακαδημία του φάνηκε πολύ συντηρητική. Το κίνημα του ιμπρεσιονισμού και οι νέες αναζητήσεις τον οδήγησαν σε άλλους χώρους, όπου συνδέθηκε με όλους τους πρωτοπόρους δημιουργούς της εποχής (Λόρκα, Μπουνιουέλ κ.ά.). Αυτή η πρώτη περίοδος, γνωστή ως «πρώιμη περίοδος», περιλαμβάνει έργα που ανήκουν σε διάφορες καλλιτεχνικές τάσεις.
Το 1929 ο Νταλί γίνεται δεκτός στην ομάδα των σουρεαλιστών, όπου προΐστατο ο Αντρέ Μπρετόν. Τη χρονιά εκείνη ο Νταλί γνωρίζει τη Γκαλά Ελιάρ, την τότε σύζυγο του ποιητή Πολ Ελιάρ, η οποία γίνεται μούσα του και πηγή έμπνευσης, ενσαρκώνοντας για αυτόν τα πάντα.
Σύντομα ο καλλιτέχνης μετατρέπεται σε προεξάρχουσα φυσιογνωμία του σουρεαλιστικού κινήματος, το οποίο υποστήριζε τη σημασία του υποσυνείδητου και της ελεύθερης έκφρασης της φαντασίας, όπως αυτή διοχετεύεται στα όνειρα, αποδεσμευμένη από τον έλεγχο κάθε λογικής αιτιότητας. Ωστόσο, γύρω στα μέσα της δεκαετίας του ’30 οι σχέσεις του Νταλί με τους σουρεαλιστές άρχισαν να κλονίζονται και από το 1939 διακόπηκαν οριστικά. Οι λόγοι της αμοιβαίας εκείνης αποξένωσης ήταν ότι ο Νταλί πάντα αδιαφορούσε για τους πολιτικούς στόχους των σουρεαλιστών, ενώ στη διάρκεια της δεκαετίας του ’30 κινήθηκε προς ένα νέο ύφος, που καθόρισε τη γνωστή «κλασική περίοδό» του.
ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΘΕΜΑΤΑ
Από το 1941 ο Νταλί εγκαταλείπει τα καθιερωμένα τότε σουρεαλιστικά χαρακτηριστικά, για μια ολοκληρωτική ανατοποθέτηση. Tο ενδιαφέρον του μετατοπίζεται από την προσωπική παρατήρηση σε παγκόσμια θέματα, θέματα που συνυφαίνονται με τη θρησκεία και τη σύγχρονη επιστήμη. Ο Νταλί στρέφεται στην κλασική και την αναγεννησιακή τέχνη, παρακολουθώντας εκ του σύνεγγυς και με χαρά τις επιστημονικές ανακαλύψεις της δεκαετίας του ’50. Επιδιώκει να γίνει ο εκπρόσωπος της ατομικής εποχής, ενώνοντας τις ανακαλύψεις της μοντέρνας επιστήμης με τη θρησκεία και τον μυστικισμό.
Κατά τη διάρκεια του Β’ παγκοσμίου πολέμου ο Νταλί και η Γκαλά εγκαταστάθηκαν στις ΗΠΑ. Η περίοδος αυτή ήταν πολύ σημαντική για τον καλλιτέχνη. Εκεί άρχισε να ζωγραφίζει μια σειρά από πορτρέτα της κοινωνικής ζωής, ενώ το 1941 γράφει την αυτοβιογραφία του «Η μυστική ζωή του Σαλβαντόρ Νταλί».
Το 1974 ο Νταλί εγκαινιάζει το Τeatro Museo στο Φιγκέρας. Ακολουθούν εκθέσεις σε Παρίσι και Λονδίνο, αλλά το 1982, μετά τον θάνατο της συζύγου του Γκαλά, η υγεία του αρχίζει να καταρρέει. Στις 23 Ιανουαρίου 1989, έπειτα από ένα καρδιακό επεισόδιο, αφήνει την τελευταία του πνοή.
Πηγή "Μακεδονία", 1-06-2008
Ο Σαλβαδόρ (Σωτήρας) Νταλί ήταν πράγματι μια μοναδικής ευφυΐας και αντίληψης αυτόφωτος προσωπικότητα – το ακριβώς αντίθετο του μονοδιάστατου ανθρώπου – που ελάχιστοι είναι (και θα είναι) σε θέση να αντιληφθούν το μεγαλείο της.
Σε ό,τι με αφορά, προτείνω πάντοτε να υπάρχει σε κάθε οίκημα ένα αντίγραφο του εκπληκτικού του αριστουργήματος «Ο Πειρασμός του Αγίου Αντωνίου».
Δεν υπάρχει (και μάλλον δεν θα υπάρξει και στο μέλλον) έργο που να απεικονίζει πιο παραστατικά το νόημα του μοναχισμού (και ίσως και αυτής της ίδιας της ζωής).
Ο ελάχιστος των φοιτητών της Θεολογικής Αθηνών,
Δημήτρης Σπυρόπουλος
Εικόνα:
http://imagecache5.art.com/p/LRG/6/677/8FNC000Z/salvador-dali-the-temptation-of-st-anthony-c-1946.jpg