Στις περισσότερες χώρες η κοινή γνώμη είναι πολωμένη ανάμεσα σ’ εκείνους που υποστηρίζουν την ανεμπόδιστη μετανάστευση και τα ανοιχτά σύνορα και σ’ εκείνους που θέλουν αυστηρούς ελέγχους των μεταναστευτικών ροών.
Οι πρώτοι βλέπουν τον πλανήτη ενωμένο με βάση την κοινή μας ανθρώπινη φύση και πιστεύουν ότι τα έθνη-κράτη είναι εμπόδιο στην προώθηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η εθνική κυριαρχία γι’ αυτούς δεν έχει κανένα ηθικό βάρος. Η μόνη κοινωνία που έχει ηθικό περιεχόμενο είναι η παγκόσμια κοινωνία. Τα σύνορα προστατεύουν άδικα προνόμια.
Οι δεύτεροι, αυτοί που θέλουν αυστηρούς ελέγχους στα σύνορα, ανταπαντούν ότι τα ανθρώπινα δικαιώματα μπορούν να προστατευθούν αποτελεσματικά μόνον από τα καθέκαστα έθνη-κράτη και όχι από τις ΜΚΟ και τους διεθνείς οργανισμούς. Υπάρχει μεν, και για αυτούς, ηθική υποχρέωση φροντίδας των μεταναστών και κυρίως των προσφύγων, αλλά η διατήρηση της κοινωνικής συνοχής των επιμέρους κοινωνιών ιεραρχείται ως πρώτη προτεραιότητα, πράγμα που σημαίνει ότι τα έθνη-κράτη μπορούν και πρέπει να ασκούν ελέγχους στα σύνορα τους.
Υποσύνολο των δυο παραπάνω αντιμαχόμενων στρατοπέδων είναι η διαίρεση που χαρακτηρίζει διεθνώς τους Χριστιανούς ως προς το μεταναστευτικό ζήτημα. Υπάρχουν εκείνοι που κάνουν λόγο για το πανανθρώπινο μήνυμα της Αγάπης και άλλοι που τονίζουν ότι στην Πεντηκοστή το οικουμενικό μήνυμα της σωτηρίας δεν διατυπώθηκε στην εσπεράντο, αλλά στις επιμέρους εθνικές γλώσσες.
Η αντίθεση μεταξύ των δυο πλευρών μοιάζει αξεπέραστη και ασυμφιλίωτη. Στην πραγματικότητα μοιάζει αλλά δεν είναι και τόσο, αρκεί το μεταναστευτικό πρόβλημα να τοποθετηθεί σε τρία διακριτά μεν αλλά και αλληλένδετα μεταξύ τους επίπεδα. Το επίπεδο των διυποκειμενικών σχέσεων, ένα άλλο που αφορά την στάση των Εκκλησιών στις χώρες υποδοχής μεταναστών και ένα τρίτο και τελευταίο που αφορά το έθνος-κράτος και τις μεταναστευτικές του πολιτικές.
***
Στο επίπεδο των διυποκειμενικών σχέσεων λοιπόν, και για τους Χριστιανούς τουλάχιστον, η υποχρέωση αρωγής των αναξιοπαθούντων δεν αφορά μόνον τους συγγενείς, τους συντοπίτες και τους συμπατριώτες αλλά και τους ξένους. Πλησίον δεν είναι μόνον ο οικείος αλλά και ο ξένος που η τροχιά και η διαδρομή του βίου του διασταυρώθηκε με την δική μας. Σ’ αυτό το πρώτο επίπεδο σχέσεων, το διυποκειμενικό, δεν υπάρχουν και δεν πρέπει να υπάρχουν άκαμπτες διακρίσεις φύλου ή εθνικότητας.
Σε ότι αφορά τώρα την στάση της Εκκλησίας στις χώρες υποδοχής μεταναστών, και εδώ η αρωγή προς κάθε αναξιοπαθούντα, ντόπιο ή ξένο, δεν επιδέχεται διακρίσεις, αν και το φιλανθρωπικό έργο της Εκκλησίας δεν μπορεί να υποκαταστήσει ,πλήρως τουλάχιστον, τον κοινωνικό ρόλο του κράτους. Το φιλανθρωπικό έργο της Εκκλησίας έχει εξάλλου και μιάν αναπαλλοτρίωτη σωτηριολογική διάσταση.
Το τρίτο επίπεδο σχετίζεται με την μεταναστευτική πολιτική του έθνους-κράτους. Εδώ οι ιεραρχήσεις και οι διακρίσεις είναι υπαρκτές. Οι υποχρεώσεις της πολιτείας αφορούν πρώτα και κύρια τους ντόπιους. Ακόμη και τα πιο ισχυρά οικονομικά και ανθηρά πολιτισμικά κράτη δεν μπορούν να επιτρέψουν ανεξέλεγκτες μεταναστευτικές ροές. Στην περίπτωσή αυτή το χάσμα μεταξύ των εχόντων και των λαϊκών τάξεων θα παροξύνονταν. Οι έχοντες κερδίζουν συνήθως από την χαλαρότητα των ελέγχων στα σύνορα, καθώς η εισροή μεταναστών συμπιέζει τους μισθούς, ενώ επιπλέον οι επιχειρηματίες μπορούν να έχουν πρόσβαση σε μια παγκόσμια δεξαμενή εργαζομένων υψηλής εξειδίκευσης, πέραν της αυξημένης διαθεσιμότητας ανειδίκευτων. Οι λαϊκές τάξεις δεν ωφελούνται καθόλου από την μαζική μετανάστευση ή ζημιώνουν κιόλας.
Οι δυνατότητες ενσωμάτωσης των μεταναστών δεν είναι απεριόριστες, όχι μόνον για προφανείς οικονομικούς λόγους, αλλά και για πολιτισμικούς. Πολλοί θεωρούν ότι η μαζική μετανάστευση είναι απειλητική για την ακεραιότητα της πολιτισμικής ταυτότητας των χωρών υποδοχής. Πόσο μάλλον όταν τα πολιτισμικά χαρακτηριστικά ενός κράτους είναι ήδη ενδογενώς διαβρωμένα και υπονομευμένα και περιμένουν απλώς τα διαδοχικά κύματα μεταναστών για να τους δώσουν την χαριστική βολή.
Μια τρίτη και τελευταία (πέραν της οικονομικής και της πολιτισμικής) διάσταση της μεταναστευτικής πολιτικής των κρατών είναι και η στάση τους απέναντι στις χώρες προέλευσης των μεταναστών. Η υποδαύλιση εμφυλίων συγκρούσεων σε φτωχά κράτη από τους ισχυρούς, εξαιτίας δόλιων στοχεύσεων και επιδιώξεων, είναι απαράδεκτη. Εξίσου απαράδεκτη είναι και η εργαλειοποίηση του μεταναστευτικού από χώρες σαν την Τουρκία. Είναι πολύ χαρακτηριστικά όσα συνέβησαν πριν λίγα χρόνια,με την προσπάθεια γκρεμίσματος του τείχους στον Έβρο.
***
Δεν υπάρχει κατά συνέπεια καμία βεβαιότητα ότι ένα μεταεθνικό μέλλον με κατάργηση των συνόρων θα έλυνε το μεταναστευτικό πρόβλημα. Η διαπίστωση αυτή δεν απαλείφει, όμως, τις προσωπικές μας ευθύνες και υποχρεώσεις προς τους αναξιοπαθούντες, ντόπιους και ξένους, ούτε περιορίζει τον φιλάνθρωπο και χωρίς εξαιρέσεις και αποκλεισμούς ρόλο της Εκκλησίας.
Ο ζωγραφικός πίνακας που συμπληρώνει τη σελίδα ("Ομόνοια") είναι έργο του Δήμου Σκουλάκη.
Η πραγματικότητα είναι ότι έχουμε να κάνουμε με οργανωμένες ορδές εποίκων. Συνεπώς οι προτροπές για να τους καλωσορίσουμε αδιαμαρτύρητα “με αγάπη” είναι εκ του πονηρού. Αυτοί που τα υποστηρίζουν λειτουργούν ως καλολαδωμένα γρανάζια ενός άεθνου και αντιχριστιανικού νεοφιλελεύθερου καθεστώτος. Αρκετά ύποπτη η στάση του πάπα των καθολικών σε αυτό το θέμα αλλά και κάποιων ελάχιστων ντόπιων ιεραρχών παλαιότερα. Δεν αφορά στην προσφορά βοήθειας αλλά στην επίσημη ευλογία του καλωσορίσματος.
Σε ορισμένες περιπτώσεις η μετανάστευση είναι προιόν οργανωμένου σχεδίου εποικισμού. Στις περισσότερες όμως είναι αποτέλεσμα ατομικών ή οικογενειακών αποφάσεων που αποβλέπουν σε οικονομικές ευκαιρίες στις χώρες εγκατάστασης, σε επανένωση οικογενειών και σε αποφυγή πολεμικών αναμετρήσεων. Στην περίπτωση της Ελλάδας οι “δουλέμποροι” της Τουρκίας σε συνεργασία αρκετές φορές με μηχανισμούς του κράτους προσπαθούν να εκπορθήσουν τα σύνορα μας. Αξιοποιούν βέβαια την μεγάλη δεξαμενή μεταναστών που διαμένουν στην Τουρκία προερχόμενων κυρίως από την πολύπαθη Συρία.
Σωστά αλλά η Ελλάδα έχει ξεπεράσει κατά πολύ το σημείο κορεσμού και επιπλέον βρίσκεται στο μάτι του κυκλώνα. Για κάποιους χριστιανούς στον κόσμο τίθεται ακόμη και μελλοντικό θέμα επιβίωσης(μεταναστευτικός υπερκορεσμός, ισλαμικός φονταμενταλισμός) ενώ κάποιοι άλλοι της περιφέρειας μπορούν να στοχάζονται από μια ζώνη άνεσης. Οι όροι είναι άνισοι για ορισμένους, ας μη ζητάμε με αυστηρότητα από έναν σοβαρά ασθενή που έχει ανάγκη το κρέας για να κρατηθεί στη ζωή να κάνει εξαντλητικές νηστείες όπως θα έκανε κάποιος υγιής άνθρωπος. Η υγεία του θα επιδεινωθεί ραγδαία, ίσως και να πεθάνει.