Τα ψηλά βουνά ελκύουν τους ανθρώπους. Στην Αγία Γραφή η άνοδος σ’ αυτά αποκτά έναν ιδιαίτερο συμβολισμό: οι βιβλικοί ήρωες ανεβαίνουν σε ένα βουνό ως προνομιακό τόπο συνάντησης με τον Θεό. Έτσι και σήμερα διαβάσαμε στο ευαγγέλιο για τη άνοδο του Χριστού και των τριών μαθητών, του Πέτρου, του Ιάκωβου και του Ιωάννη, στο όρος Θαβώρ. Αυτό γίνεται έξι ημέρες μετά από την ομολογία του Πέτρου ότι ο Χριστός είναι ο αναμενόμενος Μεσσίας, ο Υιός του Θεού του Ζώντος. Οι έξι αυτές ημέρες μάς φέρνουν στο νου την περίοδο της δημιουργίας κι αυτή, η εβδόμη ημέρα της ανόδου στο Θαβώρ, θα φανερωθεί ως ημέρα της κατάπαυσης.
Αυτή η συμβολική αλήθεια θα επαληθευθεί με ένα θαυμαστό γεγονός. Στην κορυφή του όρους ο Χριστός μεταμορφώνεται ενώπιον των τριών μαθητών. Το πρόσωπο του έλαμψε όπως ο ήλιος και τα ρούχα του έγιναν λευκά όπως το φως. Και δίπλα του εμφανίστηκαν δυο από τους μεγάλους πρωταγωνιστές της ιστορίας του λαού του Θεού, ο Μωυσής και ο Ηλίας, οι οποίοι συνομιλούν με τον Χριστό. Ας θυμηθούμε εδώ πως και ο Μωυσής και ο Ηλίας είχαν τη δική τους προσωπική ιστορία ανόδου στα βουνά. Ο Μωυσής είχε ανέβη στο όρος Σινά όπου του αποκαλύφθηκε ο Θεός και του έδωσε τους όρους της Διαθήκης, τις Δέκα Εντολές. Και ο Ηλίας είχε ανέβη στο ορός Χωρήβ για να ξεφύγει από τον Αχαάβ και την Ιεζάβελ, το βασιλικό ζεύγος που τον καταδίωκε γιατί είχε αποκαλύψει τους ψευδείς θεούς που λάτρευαν και είχε εξοντώσει τους ιερείς τους. Εκεί, στο Χωρήβ, ο Θεός θα αποκαλυφθεί με όλη του τη δόξα στον αποκαρδιωμένο από την καταδίωξη και την εγκατάλειψη των συμπατριωτών του Ηλία και θα τον εγκαρδιώσει για να συνεχίσει να κηρύττει τον αληθινό Θεό στους Εβραίους.
Βλέποντας ο Πέτρος τη δόξα του Θεού να αποκαλύπτεται σε όλο το μεγαλείο της θα κάνει μια σκέψη. Να φτιάξουν τρεις σκηνές, μια για τον Χριστό, μια γα τον Μωυσή και μια για τον Ηλία και να μείνουν όλοι για πάντα εκεί. Όσο κι αν η σκέψη αυτή μοιάζει ανθρωπίνως ορθή θα αποδοκιμαστεί από τον Θεό. Νεφέλη φωτεινή θα επισκιάσει τους μαθητές και μέσα από τη νεφέλη θα ακουστεί μια φωνή: «αυτός είναι ο υιός μου ο αγαπητός, αυτόν εξέλεξα ως εκλεκτό μου, αυτόν να ακούτε».
Ποιο όμως είναι το λάθος στη σκέψη του Πέτρου; Και μήπως το λάθος αυτό συνιστά έναν διαχρονικό πειρασμό για τους χριστιανούς; Ο Πέτρος θέλει να αδράξει τη στιγμή αυτή της θεϊκής δόξας και να την κρατήσει για πάντα. Θέλει να σταματήσει το χρόνο γιατί φοβάται πως αν τα πράγματα εξελιχθούν θα οδηγήσουν στο μαρτυρικό τέλος του Χριστού, όπως άλλωστε ο ίδιος ο Χριστός είχε εξαγγείλει έξι μέρες πριν, προς μεγάλη δυσφορία του Πέτρου. Κάνοντας ένα βήμα πιο πέρα, εμείς, οι χριστιανοί κάθε εποχής, θέλουμε να εξασφαλίσουμε την ισχύ του Θεού, θέλουμε να εξημερώσουμε αυτό τον Θεό των εκπλήξεων και να τον θέσουμε υπό τον έλεγχό μας. Θέλουμε να οικειοποιηθούμε τα επιτεύγματα του παρελθόντος και όχι να ανοιχτούμε με εμπιστοσύνη στο μέλλον που εμπεριέχει πάντοτε την πιθανότητα του μαρτυρίου, της δοκιμασίας, της οδύνης. Με άλλα λόγια επιχειρούμε να μετατρέψουμε τον Θεό σε ένα είδωλο που θα εγγυάται την ευτυχία μας και θα μας δίνει τη δυνατότητα να τα έχουμε όλα υπό τον έλεγχό μας.
Όμως ο Θεός της Βίβλου δεν είναι ένας τέτοιος θεός. Είναι ένας Θεός πέρα από οτιδήποτε μπορεί να βάλει με το μυαλό του ο άνθρωπος. Είναι ο Θεός των δημιουργικών εκπλήξεων, ο Θεός που παράγει κόσμο από το χάος, ο Θεός που φωτίζει με το φως του το σκοτάδι της ανυπαρξίας. Ένας Θεός που δεν θέλει να μαγνητίζει το βλέμμα μας σε κάτι ορατό και πεπερασμένο, όπως ένα είδωλο, αλλά μας συναντά ως μια εικόνα που μας παραπέμπει σε κάτι βαθύτερο. Μέσα από την εικόνα αυτή το αόρατο κοιτάζει τον άνθρωπο και τον οδηγεί όχι στη θέα αλλά στη λατρεία .
Ένας ζωγράφος του καιρού μας υποστήριξε πως η Μεταμόρφωση του Σωτήρος είναι ημέρα γιορτής για τους ζωγράφους. Όπως σήμερα ο Χριστός μάς παρουσιάζεται εν ετέρα μορφή, δηλαδή με τη δόξα της θεϊκής φύσης του, κατ’ αναλογία, οι ζωγράφοι επιχειρούν να μας δείξουν τον κόσμο εν ετέρα μορφή, επιχειρούν να απεικονίσουν όχι ένα στιγμιότυπο ζωής κάτι που αιχμαλωτίζει φευγαλέα το βλέμμα του δημιουργού και του θεατή, αλλά κάτι που να παραπέμπει σε ένα αίτημα αιωνιότητας και αλήθειας. Έχει δίκιο. Την άποψη αυτή έχει ήδη διατυπώσει ο μεγάλος Πατέρας της Εκκλησίας ο οποίος υποστήριξε σθεναρά την προσκύνηση των αγίων εικόνων, ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός. Η αυθεντική εικόνα παραπέμπει πάντοτε σε κάτι άλλο. Όσο στρεφόμαστε μέσα στην ανθρώπινη φύση για να ανακαλύψουμε την αλήθεια τόσο θα οδηγούμαστε στην ειδωλοποίηση του εαυτού μας, στην αυτό-εξαπάτηση, σ’ αυτό που στη νεότερη γλώσσα της ψυχολογίας ονομάστηκε ναρκισσισμός. Τα είδωλα πρέπει να πεθάνουν ώστε να ζήσουν τα σύμβολα που παραπέμπουν σε αυτό που υπερβαίνει κάθε ανθρώπινη σύλληψη: τον Θεό.
Η σημερινή γιορτή μας φανερώνει και κάτι ακόμα. Όταν ο άνθρωπος αποφύγει την ειδωλοποίηση του Χριστού, όταν αρχίζει να ανοίγεται προς τη δυνατότητα να δει τον Χριστό εν ετέρα μορφή, ως Υιό δηλαδή του Θεού, συμμέτοχο στη θεϊκή φύση, τότε αρχίζει να μεταμορφώνεται και ο ίδιος. Γίνεται ο ορατός καθρέφτης ενός αόρατου βλέμματος που μας αίρει, μας ανυψώνει στο μέτρο της δικής του δόξας. Η βαθειά αλήθεια που μας αποκαλύπτει η σημερινή γιορτή είναι πως η μεταμόρφωση έχει μια απροσδόκητα συμμετρική λειτουργία. Για να γίνουμε μέτοχοι της μεταμόρφωσης του Χριστού πρέπει να μεταμορφωθούμε, να δοξαστούμε, κι εμείς. Στο δοξασμό αυτό των κτισμάτων, ως μια ενέργεια του Θεού κατά την οποία το είναι του ανθρώπου μεταβάλλεται ώστε να γίνεται δυνατή η μετοχή του ανθρώπου στην αιώνια δόξα του Θεού, αντιστοιχεί ο δοξασμός του Θεού από τα κτίσματά του, τους ανθρώπους, δηλαδή η λατρεία του Θεού ως δημιουργού μας κατά την οποία γίνεται σαφής η διάκριση Θεού και κτισμάτων. Θεός είναι ο Θεός κι εμείς δεν είμαστε. Όσο βαθύτερα κατανοούμε και βιώνουμε αυτή την αλήθεια τόσο συμβαίνει κάτι το φαινομενικά παράδοξο: η αναγνώριση της διάκρισης κάνει δυνατή την ένταση της μετοχής.
Με το άκουσμα της φωνής μέσα από τη νεφέλη, «αυτού ακούετε», η θαυμαστή εμπειρία ολοκληρώνεται. Ο Ιησούς, όπως θα μας πει ο ευαγγελιστής Λουκάς, θα βρεθεί μόνος ενώ τα μάτια των μαθητών θα είναι βαριά από την επιθυμία του ύπνου. Όλη η σκηνή παραπέμπει στην μελλοντική δοκιμασία της Γεθσημανή. Ο Χριστός θα είναι κι εκεί μόνος του. Οι τρεις μαθητές κι εκεί θα βυθίζονται στον ύπνο προσπαθώντας έτσι να αποδιώξουν από τη σκέψη το επικείμενο μαρτύριο του Χριστού. Σ’ αυτή την κρίσιμη στιγμή πάνω στο όρος Θαβώρ ο Χριστός θα πλησιάσει τους μαθητές, θα τους αγγίξει και θα τους πει να μη φοβούνται. Αυτή είναι μια διαρκώς επαναλαμβανόμενη εμπειρία για όσους ζουν μέσα στην Εκκλησία. Νιώθουμε τόσο συχνά στη ζωή μας βαρύθυμοι, κουρασμένοι, απελπισμένοι. Ο Χριστός μοιάζει να βρίσκεται μόνος του κάπου μακριά από μάς κι εμείς δεν μπορούμε να τον ακολουθήσουμε στο πάθος. Όμως ο Χριστός θα εμφανιστεί και πάλι, θα μας αγγίξει και θα μας πει να μη φοβόμαστε, όπως το κάνει σε όλες τις εμφανίσεις του στους μαθητές μετά την ανάσταση.
Ο πειρασμός για τον οποίο μας μιλά η σημερινή περικοπή, ο πειρασμός να κάνουμε τον Χριστό ένα είδωλο που να εγγυάται την ευημερία μας δεν είναι παρά μια παραλλαγή του πανάρχαιου πειρασμού στον κήπο της Εδέμ: ο άνθρωπος να κατέχει όλη τη γνώση, ο άνθρωπος να γίνει θεός στη θέση του Θεού. Σήμερα βλέπουμε την αναίρεση αυτού του πειρασμού. Ακούγοντας τον Υιό του Θεού, όπως ορίζει φωνή μέσα από τη νεφέλη, ακολουθώντας τον Χριστό στο δρόμο του μαρτυρίου, ο Πέτρος, ο Ιάκωβος και ο Ιωάννης δεν βλέπουν απλώς τον Χριστό μεταμορφωμένο, μεταμορφώνονται κι αυτοί και δείχνουν και σε μας το δρόμο για τη δική μας μεταμόρφωση. Ο άνθρωπος που πήρε λάθος πορεία στον κήπο της Εδέμ βρίσκει τώρα τη σωστή κατεύθυνση. Στον κήπο της Εδέμ ο άνθρωπος επεχείρησε να υφαρπάξει τη θεότητα, στο Θαβώρ οι μαθητές γίνονται μέτοχοι της θεϊκής δόξας δοσμένης ως άνωθεν δωρεά. Από τον κήπο ανεβήκαμε στο όρος. Το όρος έχει γίνει τώρα κήπος, έχει γίνει τόπος πρόγευσης της Βασιλείας του Θεού. Είναι ο κήπος στις φλόγες. Οι φλόγες του θεϊκού φωτός καθαίρουν και λαμπρύνουν τον άνθρωπο. Με τα λόγια του αποστόλου Παύλου προς τους Κορινθίους: «Όλοι εμείς, χωρίς κάλυμμα στο πρόσωπο, κοιτάζουμε σαν σε καθρέφτη τη λαμπρότητα του Κυρίου και μεταμορφωνόμαστε σ’ αυτήν τη λαμπρή εικόνα του∙ με την ενέργεια του Κυρίου, που χορηγεί το Άγιο Πνεύμα, βαδίζουμε από δόξα σε δόξα» (Β΄ Κορ. 3, 18).
1. Θεοφύλακτος Βουλγαρίας.
Richard Kearney, The God who may be, p. 39ff.
Jean-Luc Marion, Ο Θεός χωρίς το Είναι.
Wolfhart Pannenberg, Systematic Theology, vol. 3, p. 625.
Stanley Hauerwas, Matthew.
Χρήστος Μποκόρος, eμερολόγιο, σ. 142
Joseph Ratzinger, Ο Ιησούς από τη Ναζαρέτ, τ. Α.
