Η θεολογία των τεσσάρων (Α΄ μέρος): Αδραχτάς, Αρκάδας, Μπεκριδάκης, Ουλής, συζητούν με τον Β. Ξυδιά

Δύο συζητήσεις αφιερωμένες σε μια πολύ ιδιόμορφη και πολύ ενδιαφέρουσα θεολογική παρέα. Πρόκειται για τους Βασίλη Αδραχτά, Δημήτρη Αρκάδα, Δημήτρη Μπεκριδάκη και Δημήτρη Ουλή, που συζητούν με τον Βασίλη Ξυδιά για την κοινή πνευματική περιπέτειά τους, για τη «δική τους» θεολογική ματιά, όπως τη διαμόρφωσαν – ή μάλλον, όπως αυτή τους διαμόρφωσε – σαν παρέα με έναν κοινό θεολογικό προβληματισμό.

Είναι μια ιστορία που αρχίζει κάπου στα μέσα της δεκαετίας του 1990, όταν οι τέσσερεις είχαν ήδη ολοκληρώσει τις αρχικές θεολογικές τους σπουδές, και ολοκληρώνει έναν πρώτο κύκλο στις αρχές του νέου αιώνα, με τα πρώτα προσωπικά τους βιβλία. Από κει και πέρα ο καθένας έχει τη δική του πορεία, κρατώντας πάντα την επαφή και τον διάλογο με τους υπόλοιπους.

Αυτό που τους ένωσε εξ αρχής και συνεχίζει να τους ενώνει είναι η σπουδή της χριστιανικής θεολογίας σε στενή συνάφεια με τις σύγχρονες ανθρωπιστικές επιστήμες και με τις προκλήσεις της σύγχρονης πραγματικότητας.

Στο Α΄ μέρος η συζήτηση ξεκινά από το κοινό βιβλίο των Δ. Αρκάδα και Δ. Μπεκριδάκη «Λόγος Σκληρός: Κεφάλαια τοξικής θεολογίας» (Εξάντας, 2002), εστιάζοντας σε αυτό που οι ίδιοι μάς περιγράφουν ως κρίση της εκκλησίας, της ενορίας και της θεολογίας στα χρόνια της αρχιερατείας Χριστόδουλου. Υπ’ αυτό το πρίσμα θέτουν υπό το φως της κριτικής πολλά από τα σύγχρονα θεολογικά μας «αυτονόητα». Σιγά Σιγά η συζήτηση επεκτείνεται με τη συνδρομή και των υπόλοιπων της παρέας. Γίνεται λόγος για τον εθνοκεντρισμό και τον αναχρονιστικό φονταμενταλισμό των «συντηρητικών», αλλά και για την πρόσδεση της «προοδευτικής» θεολογίας στον φιλελευθερισμό και στους νεοφιλελεύθερους μύθους του ατομισμού, του δικαιωματισμού και της «νέας πνευματικότητας». Πολλά μάλιστα από τα φαινόμενα της δήθεν hardcore-ορθόδοξης θεολογίας, όπως ο «γεροντισμός», η «θεραπευτική θεολογία» και πολλά άλλα, δεν τα αποδίδουν τόσο σε μια εμμονή στην πραγματική παράδοση, όσο σε μια ιδιότυπη αιχμαλωσία των «παραδοσιακών» από το εκσυγχρονιστικό πνεύμα του new age και από τη λογική του θεάματος. Κεντρικό ερώτημα σε όλη τη συζήτηση είναι το «υποκείμενο της ιερότητας».

Στο Β΄ μέρος η συζήτηση ξεκινά από το βιβλίο του Δ. Ουλή, «Ο έρωτας και η νεοπλατωνίνη: Μια θεολογία της σωματικής επαφής» (Εξάντας, 2001). Το θέμα του είναι η σεξουαλικότητα και ειδικότερα οι προγαμιαίες σχέσεις και ο τρόπος που η εκκλησία τις αντιμετωπίζει. Με τη συμμετοχή και των υπολοίπων η συζήτηση επεκτείνεται στην κριτική θεώρηση βασικών θεολογικών ζητημάτων, όπως η θεολογία του Προσώπου και η σχέση ιστορικότητας και εσχατολογίας, στη σχέση πατερικής και βιβλικής θεολογίας, με ειδικότερες αναφορές στους Χρ. Γιανναρά, Ν. Νησιώτη, Σ. Αγουρίδη κ.ά. Τίθεται τέλος το ερώτημα για τον τρόπο που οι τέσσερεις θα προσέγγιζαν τα πράγματα με τη δική τους θεολογική ματιά. Γίνεται λόγος για «μηδενιστική εσχατολογία», για τη συναίρεση της ανθρώπινης πράξης με τη «θεία αυθαιρεσία», για το μήνυμα του ευαγγελίου και το «θέλημα του Πατρός» που μένει να ανακαλυφθεί σε κάθε εποχή, είτε από τον καθένα χωριστά, είτε στο πλαίσιο μιας κοινής πορείας. Δεν καταλήξαμε. Είναι μια συζήτηση που μένει να συνεχιστεί.

ΣΗΜ. Επειδή στη συζήτηση, ιδίως στο Β΄ μέρος, υπάρχουν αρκετές κριτικές αναφορές στο έργο του Χρήστου Γιανναρά, ας σημειωθεί ότι τα δύο αυτά βίντεο γυρίστηκαν στις αρχές του καλοκαιρού του 2024, πριν την εκδημία του μεγάλου αυτού θεολόγου.