Α. Οι εξωτερικές απειλές και η κοινωνική συνοχή
Ορισμένοι φαίνεται να πιστεύουν ότι φτάνει και επαρκεί ένας συνεπής αντιτουρκισμός για να αφυπνισθεί ο ελληνισμός από την ληθαργική κατάσταση στην οποία περιήλθε στην ύστερη μεταπολίτευση. Ότι μπορούν οι Έλληνες να μετατραπούν σε μια συνεκτική δύναμη και να πάρουν τις τύχες τους στα χέρια τους, μόνον με την επίκληση της, αδιαμφισβήτητης κατά τα άλλα, τουρκικής απειλής.
Οι θεωρητικοί της κοινωνικής σύγκρουσης συμφωνούν, βέβαια, στο οφθαλμοφανές και ιστορικά διαπιστωμένο γεγονός ότι οι εξωτερικές απειλές προάγουν την εσωτερική συνοχή μιας κοινωνίας. Σπεύδουν να προσθέσουν, όμως, ότι η ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής προϋποθέτει την ύπαρξη ενός μίνιμουμ συναίνεσης μεταξύ των μελών του απειλούμενου έθνους. Μια συμφωνία ότι δεν αποτελούν απλώς ένα τυχαίο άθροισμα, αλλά ένα συντεταγμένο σύνολο, που αξίζει κανείς να το υπερασπισθεί επενδύοντας κάποιους ατομικούς πόρους στην συλλογική άμυνα (χρόνο, χρήμα ακόμη και αίμα).
Η αύξηση της κοινωνικής συνοχής δεν προκύπτει, λοιπόν, αυτόματα σε συνθήκες κοινωνικής σύγκρουσης. Οι διαλυτικές και φυγόκεντρες τάσεις, εν όψει μιας εξωτερικής απειλής, δεν μπορούν να αποκλεισθούν. Ιδιαίτερα, μάλιστα, αν το απειλούμενο έθνος είναι φορέας παραδόσεων που φθίνουν και εξαερώνονται.
Εμείς οι Έλληνες, συγκεκριμένα, στοιχηματίσαμε σε έναν τυφλό και άνευ όρων εξευρωπαϊσμό, πιστεύοντας ότι αν υιοθετούσαμε τα φώτα της Εσπερίας, όχι μόνον δεν θα χάναμε την ταυτότητα μας αλλά θα την ξαναβρίσκαμε στην πιο γνήσια έκφραση της, καθώς ελληνικότητα και ευρωπαϊκότητα υποτίθεται ότι είναι ένα και το αυτό.
Ο ολοκληρωτικός και πλήρης εξευρωπαϊσμός αποδείχθηκε μια σισύφεια και ατελέσφορη προσπάθεια. Η αποτυχία αυτή έχει πλέον μια περιορισμένη σημασία, καθώς ο ίδιος ο δυτικός αντιδεσποτικός-ατομοκεντρικός πολιτισμός μοιάζει να εχει εξαντλήσει τα ανθρωπολογικά του καύσιμα. Στα πλαίσια του μεταμοντέρνου μηδενισμού, η ατομικότητα εχει πάψει προ πολλού να διέπεται από την κυριαρχία του Λόγου επί των ψυχορμήτων. Έχει αποσυντεθεί σε ένα νέφος αλληλοσυγκρουόμενων επιθυμιών. Είναι παραδομένη στην ηδονή της στιγμής και τον άκρατο καταναλωτισμό.
Είναι φανερό, λοιπόν, γιατί στην ελληνική περίπτωση η κοινωνική συνοχή δεν μπορεί να αναταχθεί απλώς και μόνον με την επίκληση της απειλής εξ Ανατολών. Τα θεμέλια της έχουν διαβρωθεί από τον μεταμοντέρνο μηδενισμό. Κατά ανάλογο τρόπο και για τους ίδιους λόγους, δεν μπορεί να ανασυγκροτηθεί και η κοινωνική συνοχή των δυτικών κοινωνιών, με την διέγερση του μίσους των πολιτών τους απέναντι σε έναν δαιμονοποιημένο αντίπαλο, όπως την Ρωσία του Πούτιν.
Β. Μηδενισμός και Δεσποτισμός
Όσοι, τώρα, πλειοδοτούν στην Ελλάδα και στην Δύση σε ρωσοφοβία και αντιπουτινισμό, πατούν μάλλον σε σαθρό έδαφος. Όχι μόνον γιατί παρακάμπτουν το πραγματικό πρόβλημα, την εξάντληση δηλαδή του δυναμισμού της νεωτερικότητας, που καθιστά εύθραυστη και δύσκολα ανατάξιμη την κοινωνική συνοχή. Αλλά και γιατί η Ρωσία και η σύμμαχος της η Κίνα, στηριζόμενες στις ιθαγενείς τους παραδόσεις, προβάλλουν ως ανάχωμα απέναντι στην παρακμή της Δύσης και την επίφοβη δίνη του μηδενισμού. Προσπαθούν, μάλιστα, να φτιάξουν την δική τους νεωτερική ατομικότητα και να λύσουν και όχι να αποφύγουν την αντίθεση ανάμεσα στην εισαγόμενη και φθίνουσα δυτικού τύπου εξατομίκευση και τις δεσποτικές εν πολλοίς παραδόσεις τους.
Στο σημείο αυτό πρέπει να τονισθεί ότι, πέραν της θεμελίωσης της κοινωνικής συνοχής σε ενεργά ανθρωπολογικά πρότυπα, υπάρχουν και άλλοι παράγοντες που την ενισχύουν, όπως η οικονομική ευρωστία μιας κοινωνίας και η μείωση των κοινωνικών ανισοτήτων. Και σε αυτές τις παραμέτρους η Ανατολή φαίνεται να υπερέχει έναντι της Δύσης.
Καθώς, εν πάση περιπτώσει, ο μηδενισμός είναι μια ασταθής κατάσταση, στην Δύση υπάρχουν ισχυρές τάσεις υποστροφής προς έναν τεχνοφεουδαρχικό δεσποτισμό, στα πλαίσια του οποίου θα κυριαρχεί μια κάστα ραντιέρηδων πάνω σε μια άμορφη μάζα χρεωδουλοπάροικων. Μια περίπτωση υπάρχει μόνον να αποτραπεί αυτό το ενδεχόμενο, που μοιάζει μάλλον απίθανη: Η μετάλλαξη δηλαδή των εκ γενετής και κατά το όνομα μόνον χριστιανών της Δύσης, σε εκκλησία συνειδητών χριστιανών εκ μεταστροφής. Μετάλλαξη που θα αποτελέσει την βάση μιας πραγματικής αναγέννησης της Δύσης και της αναθεμελίωσης της κοινωνικής της συνοχής.
Τελικά ούτε ο μηδενισμός είναι μονοπώλιο της Δύσης, ούτε και ο δεσποτισμός μονοπώλιο της Ανατολής. Δουλεύουν ταυτόχρονα στο εσωτερικό και των δυο πόλων του διεθνούς συστήματος και είναι απορριπτέοι και δύο. Ο μηδενισμός, βέβαια, ως κενό συλλογικότητας και συνοχής τείνει να μην αφήνει τίποτε όρθιο στην πλανητική του διάχυση.
Γ. Τουρκία: πιόνι ή αυτόνομο μέγεθος;
Κλείνοντας το σύντομο αυτό άρθρο τονίζουμε ότι σε αντίθεση με ορισμένους που αντιμετωπίζουν την Τουρκία, ως πιόνι υποτίθεται και ενεργούμενο της Ρωσίας και της Κίνας, που στοχεύει να κάνει, για λογαριασμό τους, προτεκτοράτο της την Ελλάδα, εμείς πιστεύουμε ότι, είτε υπό τον Ερντογάν είτε υπό τον οποιοδήποτε διάδοχο του, η Τουρκία είναι και θα παραμείνει στο προβλεπτό μέλλον ένα αυτόνομο μέγεθος. Μια δύναμη που αποσκοπεί να καθυποτάξει τον ελληνισμό, ακριβώς για να καταστεί πλήρως ανεξέλεγκτη και από τον ευρασιατικό και από τον ευρωατλαντικό πόλο του διεθνούς συστήματος. Η Τουρκία όπως μέχρι πρόσφατα «έγερνε» προς την πλευρά της Ρωσίας και της Κίνας, έτσι και τώρα «γέρνει» προς την πλευρά των Η.Π.Α και της Ευρώπης. Δεν πρόκειται, όμως, να μπει ολοκληρωτικά στο «μαντρί» κανενός.
Πηγές
- Τα δύο τέρατα και η Αριστερά. Για την παρακμή και τις δυνατότητες ανάσχεσης της. Του Θεόδωρου Ι. Ζιάκα. Εκδόσεις Αρμός 2019.
- Cohesion from conflict: Does intergroup conflict motivate intragroup norm enforcement and support for centralized leadership? By Stephen Benard. Social Psycology quarterly. XX (X)1-24
Το ζωγραφικό έργο που πλαισιώνει τη σελίδα αποτελεί δημιουργία του Χρήστου Μποκόρου.
