Γιάννης Μανουσάκης
Εγώ, το σχολείο, πεθαίνω Τέσσερις σχολικοί τοίχοι που περικλείουν το τρυφερότερο των γήινων εκείνων όντων που έχουν ήδη μετακομίσει σ' ένα νέο πλανήτη, αυτόν του καταναλωτισμού, του ατομικισμού, της γενικευμένης αδιαφορίας, της τιποτένιας καθημερινότητας. Ο άνθρωπος δεν θέλει πια τα δένδρα, τα βουνά, την ελευθερία, την ηρεμία... Προτιμά τη σχιζοφρένεια του χρήματος, που έγινε αυτοσκοπός. Το σχολείο, όπως όλα, παραδόθηκε σ' αυτή τη λογική. Τα διπλώματα απονέμονται με μοναδικό σκοπό να γίνει το άτομο πιο κερδοφόρο. Η παρεχόμενη γνώση περιορίζεται στο ελάχιστο που χρειάζεται για την άσκηση επαγγέλματος. Οι παιδαγωγικές δραστηριότες επαναλαμβάνονται μηχανικά και ανέκφραστα. Ενα σχολείο χωρίς βάθος, πάθος και όραμα. Η εικόνα της ίδιας της κοινωνίας. Μέσα σε όλα αυτά πού είναι «η παιδεία» όπως την όρισαν οι αρχαίοι; Χάθηκε. Πού είναι ο άνθρωπος; Χάθηκε. Ο σκοταδισμός επανήλθε δριμύτερος με νέο πρόσωπο. Αυτό της σύγχρονης ημιμάθειας. Προκλητικός και ύπουλος. Σωκράτης, Αριστοτέλης, Ευκλείδης, Θαλής... Τα πνευματικά τους ιμάτια διαμελίστηκαν και παίχτηκαν στα χρηματιστήρια του κόσμου.
Τέσσερις αιώνες Τουρκοκρατίας δεν μπόρεσαν να σβήσουν το κερί του Κρυφού Σχολειού. Μερικά χρόνια διεφθαρμένης ελληνοκρατίας ήταν αρκετά να γυρίσουν ανάποδα τις πιο καλοκρεμασμένες λάμπες. Να φτάσουν μια ένδοξη χώρα να έχει τον ήλιο χωρίς το φως. Ομως δεν είναι μονάχα η λογική των αγορών που ροκανίζει τα σωθικά της παιδείας. Οι παιδαγωγικές μέθοδοι, επιφανειακές και απάνθρωπες, θυμίζουν τον Pavlov στα πειράματα με τα σκυλιά. Ζάχαρη για τη σωστή απάντηση, ηλεκτροσόκ για την κακή. Προσθέστε την αποπροβάτωση της πολιτείας, τα κακογραμμένα βιβλία, τους βαριεστημένους καθηγητές. Και το μείγμα γίνεται εκρηκτικό. Υπάρχουν και τα υπόλοιπα. Θέλετε να διαπιστώσετε πώς ο νέος μαθαίνει να σέβεται τη δημόσια περουσία; Δείτε τα πεταμένα βιβλία στους δρόμους όταν κλείνουν τα σχολεία. Γιατί αυτά τα βιβλία δεν επιστρέφονται, όπως γίνεται στην υπόλοιπη Ευρώπη; Ρωτήστε τα κυκλώματα που τα εμπορεύονται. Πώς οι μαθητές ευαισθητοποιούνται στην οικολογία; Μετρήστε τα δένδρα στα σχολικά προαύλια. Γιατί δεν σέβονται τα σχολικά κτίρια; Πρόκειται για κακόγουστες κατασκευές που προκαλούν. Γιατί οι νέοι είναι βίαιοι, χρειάζονται ψυχολόγο; Ανία και πίεση μέσα σ' ένα παιδαγωγικό τούνελ, που βγάζει σε μια κοινωνία που κανείς δεν ανέχεται πια. Συμπληρώστε το όλο θλιβερό θέαμα με τα φαρμακερά βέλη της σχολικής αυλής: επιμελής, αμελής, ανίκανος, έξυπνος, καθυστερημένος, αλήτης, βίαιος... Χαρακτηρισμοί που κολλάνε, σαν τσίχλα στο παπούτσι, στο κάθε παιδί, πριν καν μάθει να γράφει τ' όνομά του. Δημιουργώντας κόμπλεξ, αντιζηλίες, ενοχές. Παρ' όλο που είναι δουλειά του παιδαγωγού να απελευθερώσει τις κρυφές δυνάμεις του νέου. Να τον μετατρέψει από αμελή σε επιμελή, από χαζό σε έξυπνο, από αλήτη σε καλό. - Κλάψε, μικρέ Ορέστη, κλάψε, κλάψε. Το μαγικό ραβδί του σχολείου δεν μεταμόρφωσε τον δράκο της παιδικής σου άγνοιας στον πρίγκιπα της γνώσης, της επιστημονικής περιέργειας, της δημιουργικής φαντασίας. Δεν απάντησε στα χιλιάδες ερωτήματα του αθώου μυαλού σου: Γιατί δεν μπορείς να μετρήσεις τ' άστρα; Γιατί παίρνει η αδελφή σου τα παιχνίδια σου; Δεν σου έδωσε το φιλί που θα σε ορθώσει σε ζωντανό, προβληματισμένο πολίτη. Αλλά σε εξαπάτησε με το δηλητηριασμένο μήλο, που σε μετέτρεψε σε θύμα των αγορών, του καταναλωτισμού. Μην εμπιστεύσαι λοιπόν κι εσύ τους μεγάλους. Επιβιώνουν μέσα σε μια ατμόσφαιρα όλο συμβατικότητες, προλήψεις και πλάνες. Οι ασχολίες τους είναι κακομοίρικες, τα επαγγέλματά τους κοκαλωμένα. Προφυλάξου ιδιαίτερα από τους δήθεν σωτήρες και φωστήρες. Τους αδιάφορους πολιτικούς, που μέλημά τους είναι η δική τους κλονίζουσα θέση. Εκείνους τους πανεπιστημιακούς που μοναδική ασχολία τους είναι πώς να μαζέψουν μερικά άθλια χρήματα από εξωπανεπιστημιακές δραστηριότητες. Τους καθηγητές αυτούς που είναι χείριστοι παιδαγωγοί το πρωί και άριστοι φροντιστές το απόγευμα. Τα διάφορα άλλα παράσιτα του χώρου, που παριστάνοντας τους σπουδαίους, τους αδαείς, προσπαθούν να κρύψουν την τιποτένια ύπαρξή τους πίσω από τα ραδιόφωνα, τις τηλεοράσεις. Δηλαδή δεν υπάρχει πια ελπίδα; Οχι, Ορέστη, τίποτε δεν χάθηκε. Γιατί υπάρχει και ο πανεπιστημιακός, που μέσα από το σπουδαίο του έργο προετοιμάζει το μέλλον. Ο καθηγητής, ο δάσκαλος, ο πνευματικός άνδρας που ψάχνει με αγωνία να βρει το χέρι σου μέσα στο σκοτάδι. Σ' όλους αυτούς ανήκει η ευθύνη να αποδώσουν το σχολείο στη γενναιοδωρία των ανθρώπων. Αυτοί κρατάνε το κλειδί του ονείρου σ' έναν κόσμο γεμάτο εφιάλτες. Εξω από συντεχνίες, συμφέροντα, ιδεολογίες. Μαζί θα θεμελιώσετε τη νέα κοινωνία. Που ανατέλλει εκεί ακριβώς που αρχίζει η μάθηση μιας ζωής όλο παρουσία. Μια ζωή στηριγμένη στη δημιουργία και όχι στην υπερπαραγωγή. Στο αυθεντικό και όχι στη βιτρίνα. Στον σεβασμό των επιθυμιών του καθένα και όχι στους μηχανισμούς της ψευτο-ικανοποίησης. Μια ζωή χωρίς τον φόβο, τον περιορισμό, τις τύψεις, τη συναλλαγή, την εξάρτηση. Μην κλαις, αλλά να είσαι χαρούμενος, υπομονετικός και μακρόθυμος. Οι όποιες αντιστάσεις υπάρχουν, δεν είναι περισσότερες από όσες προβάλλει η φύση στην άνοιξη που έρχεται.
*Καθηγητής πανεπιστημίου στο Παρίσι,
πηγή: http://www.enet.gr/?i=issue.el.home&date=01/06/2010&id=168258, 1/6/2010