Οἱ γιορτὲς στὴν Ἰβήρων θὰ εἶναι πλέον πιὸ φτωχές. Θὰ λείπει ὁ γέροντας Βασίλειος (Γοντικάκης), ποὺ πέθανε τὴν Τετάρτη, 17 Σεπτεμβρίου 2025, σὲ ἡλικία 89 ἐτῶν καὶ σήμερα τὸν δέχθηκε στὴν ἀγκαλιά της ἡ Ἀθωνικὴ γῆ, μὲ τὴν ὁποία συνδέθηκε ἀπὸ εἰκοσιπέντε περίπου ἐτῶν.
Γεννήθηκε στὶς 8 Φεβρουαρίου 1936 στὸ Ἡράκλειό τῆς Κρήτης καὶ ἦταν τὸ δεύτερο ἀπὸ τὰ εννιά παιδιὰ τῆς οἰκογένειας. Ἡ μάνα του Χρυσὴ ἦταν μικρασιάτισσα πρόσφυγας στὴν Κρήτη καὶ ὁ πατέρας του, ὁ Κωνσταντίνος Γοντικάκης, μαθηματικὸς καὶ διευθυντὴς τοῦ ἐκπαιδευτηρίου «Κοραῆς».
Ὁ Βασίλειος σπούδασε θεολογία στὴν Αθήνα καί συνδέθηκε μὲ τὴν χριστιανικὴ ἀδελφότητα «Ζωή». Ὡστόσο, ἡ ὀργάνωση αὐτή, τόσο μέσα ἀπὸ τὴν ἔντονη κριτικὴ ποὺ δέχτηκε γιὰ προτεσταντικὲς ἐπιδράσεις ὅσο καὶ μέσα ἀπὸ τὶς ἐσωτερικὲς διενέξεις τῶν μελῶν της γιὰ ζητήματα ἐξουσίας, ἄρχισε τὴ δεκαετία τοῦ ’60 νὰ χάνει κύρος καὶ ἀνθρώπους, κάποιοι ἀπὸ τοὺς ὁποίους στράφηκαν στὸ Ἅγιο Ὂρος. Ἡ πιὸ χαρακτηριστικὴ περίπτωση εἶναι ἐκείνη τοῦ Βασίλειου, ὁ ὁποῖος τὴν ἐγκατέλειψε καὶ τὸ 1965 ἐγκαταστάθηκαν σὲ κελὶ τῆς Σκήτης τῶν Ἰβήρων ὑπὸ τὴν καθοδήγηση τοῦ γέροντα Παϊσίου.
Θεωροῦσε ὅτι εἶναι βάσανο νὰ ἄρχεσαι ἀπὸ πρόσωπα ποὺ σὲ κρατοῦν δέσμιο καὶ γι' αὐτὸ ἐπιδίωξε ἀπὸ τὴ δεκαετία τοῦ '60 καὶ ὕστερα καὶ πῆρε σημαντικὲς θεσμικὲς θέσεις. Ἔγινε ἡγούμενος τῆς Μονῆς Σταυρονικήτα ἀπὸ τὸ 1968 μέχρι τὸ 1990 καὶ ἡγούμενος τῆς Μονῆς Ἰβήρων ἀπὸ τὸ 1990 μέχρι τὸ 2005. Ὡστόσο, κατὰ βάθος ἐκεῖνο ποὺ τὸν τραβοῦσε δὲν ἦταν ἡ λειτουργία τῶν θεσμῶν, ἀλλὰ τὸ μυστήριο τῆς καρδιᾶς. Τὰ τελευταῖα εἴκοσι χρόνια εἶχε ἀποσυρθεῖ ἀπὸ τὰ θεσμικὰ ἀξιώματα, χωρὶς νὰ ἐγκαταταλείψει τὸ μοναστήρι. Ὅπως ὁ Ἡράκλειτος ποὺ ἀπομακρύνθηκε ἀπὸ τὴν Ἔφεσο, ἀλλὰ δὲν τὴν ἐγκατέλειψε, ἔτσι καὶ ὁ γέροντας ἔμενε κοντὰ στὴν Ἰβήρων σ' ἕνα βουνὸ κι ἐρχόταν σὲ αὐτὴ γιὰ τὴ Θεία Λειτουργία τὶς Κυριακὲς καὶ τὶς μεγάλες γιορτές.
Ἔγραψε στὰ Ἀποτυπώματα: "Ἐὰν ἔλθη στὴ Μονὴ κάποιος ὑψηλὰ ἱστάμενος τῆς ἐκκλησιαστικῆς ἢ κοσμικῆς ἱεραρχίας, θὰ ζητήση νὰ δῆ τὸν ἡγούμενο, ὄχι κάποιο ἀρχάριο μοναχό. Ἀλλὰ ὁ ἀοράτως ὑπάρχων μεθ' ἠμῶν Κύριος δὲν γνωρίζομε σὲ τίνος τὴν καρδιὰ ἀναπαύεται" (σ. 129-130). Στὸ μυστήριο τῆς καρδιᾶς ἀναφερόταν. Ἐκεῖνο ποὺ ἀπομακρύνει ἀπὸ τὴν καρδιὰ κάθετι κίβδηλο καὶ τὴν κάνει νὰ φλέγεται ἀπὸ τὸ Ἀείζωο πῦρ, ποὺ ἔλεγε ὁ Ἡράκλειτος καὶ συχνὰ ἐπαναλάμβανε ὁ γέροντας Βασίλειος.
Καὶ ὅπως ὁ Ἠράκλειτος, ἔτσι καὶ ὁ γέροντας Βασίλειος τὸν δρόμο αὐτὸν προσπάθησε νὰ τὸν κρατήσει διακριτὸ μ' ἕναν λόγο ποὺ "οὔτε λέγει οὔτε κρύπτει, ἀλλὰ σημαίνει». Ἕναν λόγο δομημένο σὲ σύντομες προτάσεις, συχνὰ κοφτές, ποὺ ἡ μιὰ ἀκολουθεῖ τὴν ἄλλη μὲ τρόπο ποιητικὸ καὶ παραδοξολογικό, καθὼς ἤθελε τὸ κάθετι, ὄχι μόνο μὲ τὸ περιεχόμενο, ἀλλὰ καὶ μὲ τὸ ὕφος καὶ τὸ στύλ του, ν' ἀκολουθεῖ τὸν δρόμο τῆς μυσταγωγίας πρὸς τὸ Ἀείζωο πῦρ.
Ἐκεῖνοι ποὺ τὸν γνώριζαν, περίμεναν κάθε φορὰ τὴ στιγμὴ ποὺ θὰ σηκωνόταν στὴν Τράπεζα ἢ στὸ Συνοδικό. Ὅταν ἄρχιζε νὰ μιλᾶ, ἦταν σὰν νὰ ἔπιανε κάθε φορὰ τὸ νῆμα μιᾶς ἀφήγησης, τὴν ὁποία εἶχε διακόψει. Κάποτέ μου εἶπε: "μπορεῖ νὰ μιλάω γιὰ ἕνα διαφορετικὸ θέμα (κάποιο πρόσωπο, κάποια φράση, κάποια παραβολή), ὅμως κατὰ βάθος κάθε φορᾶ ἀναφέρομαι στὸ Ἴδιο". Ὁ λόγος του δὲν βρῆκε ἔκφραση μόνο μέσα στὸ Ὄρος, ἀλλὰ κι ἔξω ἀπὸ αὐτό, καθὼς ἀπὸ τὴ δεκαετία τοῦ 80 ἐπισκεπτόταν ἀμφιθέατρα πανεπιστημίων, συμμετεῖχε σὲ συνέδρια, δημοσίευε ἄρθρα σὲ περιοδικὰ κι ἔβγαζε βιβλία, μὲ ἀφετηρία τὸ Εἰσοδικὸ τὸ 1972 καὶ τέλος τὰ Ἀποτυπώματα τὸ 2024 καὶ τὸν Ἡράκλειτο τὸ 2025. Τὸ τί τελικῶς ἔγινε κατανοητὸ ἀπὸ τοὺς συνομιλητές, τοὺς ἀκροατὲς καὶ τοὺς ἀναγνῶστες του εἶναι ζήτημα.
Ὡστόσο, φεύγοντας, κράτησε ἀνοικτὸ τὸ μονοπάτι γιὰ τὸ μυστήριο τῆς καρδιᾶς. Γράφοντας γιὰ τὸ τέλος τοῦ Ἠρακλείτου, μίλησε οὐσιαστικὰ γιὰ τὸ τέλος ἐκείνου ποὺ ἀκολουθεῖ αὐτὸ τὸ μοναπάτι. Καὶ αὐτὸ τὸ τέλος δὲν εἶναι ἡ πτώση ἑνὸς κουρασμένου ἀγωνιστῆ, ἀλλὰ τὸ ἀνέμελο παιχνίδι, τὸ ὁποῖο μεταμορφώνει τὴν τραγικότητα τῆς ὕπαρξης σὲ μιὰ γλυκιὰ κατάφαση στὸ Εἶναι.
Να ακριβολογήσω σε κάποια πράγματα:
Ο π. Βασίλειος στη Μονή Ιβήρων μιλούσε λίγες φορές τον χρόνο παρουσία προσκυνητών: Στην τράπεζα στις μεγάλες γιορτές (Χριστούγεννα, Πάσχα), σε πανηγύρεις (Θεοφάνεια, Τρίτη του Πάσχα, των Κτιτόρων, Δεκαπενταύγουστο), κουρές και χειροτονίες. Στο συνοδικό, πάλι τα Χριστούγεννα και το Πάσχα. Στο καθολικό (κεντρικό ναό), στον εσπερινό της Αποκαθηλώσεως.
Στη Μονή Σταυρονικήτα, το ίδιο. Μόνο που αυτή η Μονή πανηγυρίζει του Αγίου Νικολάου, άρα μιλούσε τότε· και δεν μιλούσε τα Θεοφάνεια, την Τρίτη του Πάσχα, στο μνημόσυνο των Κτιτόρων, τον Δεκαπενταύγουστο.
Η πρώτη δημόσια ομιλία του ήταν το 1974, στην Ντιζόν της Γαλλίας (“Η υπέρβαση του θανάτου στη μοναχική ζωή”).
Το Εισοδικόν πρωτοεκδόθηκε το 1974.
Επίσης, είχε εφτά αδέλφια, άρα ήταν το δεύτερο από τα οχτώ παιδιά της οικογένειας.