Μια σημαντική πλευρά της διαμόρφωσης και της προώθησης αποτελεσματικής εθνικής στρατηγικής είναι η τοποθέτηση του Ελληνισμού απέναντι στην κρίση της νεωτερικότητας, που αποτελεί το μείζον ζήτημα του καιρού μας. Χωρίς, τώρα, υψηλό εθνικό φρόνημα, χωρίς ετοιμότητα και προθυμία για προσωπικές θυσίες με στόχο την υπεράσπιση των εθνικών δικαίων δεν μπορεί να γίνει λόγος για καμιά εθνική στρατηγική. Όρος απαραίτητος όμως για την καλλιέργεια υψηλού εθνικού φρονήματος είναι η αντιμετώπιση της πανθομολογούμενης, πλέον, κοινωνικής διάλυσης και αποσύνθεσης. Μιας διάλυσης και αποσύνθεσης που συνδέεται ευθέως με την επικράτηση τις τελευταίες δεκαετίες στις δυτικές κυρίως κοινωνίες -και στην δική μας- ενός παρακμιακού τύπου ανθρώπου που είναι πλήρως απορροφημένος από την κατανάλωση και είναι δοσμένος στην ηδονή της στιγμής. Ενός τύπου ανθρώπου που θεωρεί ότι ελευθερία είναι η απαλλαγή από τα «δεσμά» του πολιτισμού.
Η κοινωνική ανάταξη, η αντιμετώπιση των διαλυτικών φαινομένων, είναι κατά συνέπεια προϋπόθεση της διαμόρφωσης υψηλού εθνικού φρονήματος. Εμπόδιο στην ανάταξη αυτή είναι η κυριαρχία του φιλελευθερισμού, που στις μέρες μας έχει εκπέσει στο δίδυμο νεοφιλελευθερισμού και γουοκισμού. Ο φιλελευθερισμός, ιδίως στις σημερινές τροπές του, συλλαμβάνει (όπως θα φανεί παρακάτω) την ατομική ελευθερία ως διαχωρισμένη από την κοινωνικότητα του ανθρώπου. Κατ’ αυτόν τον τρόπο εξωραΐζει, καλύπτει και από ορισμένες απόψεις επιτείνει την παρακμή και την κρίση της νεωτερικότητας, υποσκάπτοντας έτσι και την εθνική εγρήγορση. Θα πρέπει να τονισθεί πάντως ότι η υιοθέτηση μεταφιλελεύθερων θέσεων δεν θα συντελούσε απλά και μόνον στην απόκτηση υψηλού εθνικού φρονήματος. Θα είχε και μιαν αυτόνομη σημασία και αξία καθώς θα αποκαθιστούσε ισχυρά πρότυπα και νόρμες με ευρύτερες ευεργετικές συνέπειες.
***
Όσα ήδη ειπώθηκαν εξηγούν, σε ένα βαθμό τουλάχιστον, ένα φαινόμενο της εποχής, την ισχυρή δηλαδή ελκτική δύναμη χωρών όπως η Ρωσία και η Κίνα σε πολλούς λαούς καθώς και σε μια μερίδα του ελληνικού λαού. Στην δική μας περίπτωση μάλιστα παρά το γεγονός ότι αυτές οι δυο χώρες διατηρούν -όπως και η Δύση εξάλλου σχεδόν στο σύνολό της- καλές σχέσεις με την Τουρκία. Η Ρωσία και η Κίνα αντλούν την νομιμοποίησή τους ως κράτη από την αναβίωση προνεωτερικών παραδόσεων και από την απερίφραστη καταδίκη του γουοκισμού και του νεοφιλελευθερισμού από μέρους των. Ο δικαιολογημένος φόβος για την κοινωνική διάλυση και παρακμή οδηγεί αρκετούς στην χώρα μας σε μια καλοπροαίρετη ρωσοφιλία ιδίως.
Υπάρχουν βέβαια και εκείνοι, στην χώρα μας αλλά και αλλού, που έλκονται από την Ρωσία του Πούτιν επειδή θεωρούν -λανθασμένα- ότι το κράτος αυτό δεν είναι απλώς μεταφιλελεύθερο αλλά και εξ ολοκλήρου αυταρχικό ή ακόμη και ολοκληρωτικό. Όπως τονίζει όμως ο γνωστός Γάλλος ανθρωπολόγος και δημογράφος Emmanuel Todd, που προέβλεψε την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης από το 1976, η Ρωσία είναι μια μη φιλελεύθερη, μια αυταρχική, δημοκρατία. Με την έννοια ότι στην χώρα αυτή δεν προστατεύονται μεν τα δικαιώματα των μειονοτήτων (ιδίως των σεξουαλικών) αλλά πάντως κυβερνά η πλειοψηφία μέσω εκλογών. Ο Todd αντιδιαστέλλει την Ρωσία από τις δυτικές χώρες, που τις προσδιορίζει ως φιλελεύθερες ολιγαρχίες. Σε αυτές τις χώρες κυβερνούν οι λίγοι μέσω του θεσμού των χορηγιών προς τα πολιτικά κόμματα και άλλων διαύλων επηρεασμού του πολιτικού συστήματος και της κοινής γνώμης από τους έχοντες. Γίνονται όμως σεβαστά τα δικαιώματα των μειονοτήτων, κατά τρόπο μάλιστα που κάποιοι να κάνουν λόγο για τυραννία της μειοψηφίας επί της πλειοψηφίας.
Είναι φανερό λοιπόν ότι ο θαυμασμός των πολιτών με ακροδεξιές ή σταλινικές πεποιθήσεις για την Ρωσία οφείλεται σε παρανόηση και παρερμηνεία των πραγματικών δεδομένων και διαφοροποιείται έντονα από την στάση των υπόλοιπων ρωσόφιλων που τα αισθήματά τους δεν πηγάζουν από τέτοιες πεποιθήσεις, αλλά συνδέονται με ένα γνήσιο ενδιαφέρον και πάθος για τα ελληνικά πράγματα.
***
Η επεξεργασία, εν πάση περιπτώσει, αποτελεσματικής εθνικής στρατηγικής δεν μπορεί παρά να λάβει σοβαρά υπόψιν της την διασύνδεση της καλλιέργειας εθνικού φρονήματος και κοινωνικής ανάταξης. Ανάταξης που μπορεί να έχει και άλλες ευεργετικές συνέπειες για μικρά κράτη σαν την Ελλάδα που βρίσκονται σε ακαταστάλαχτα γεωπολιτικά περιβάλλοντα, στα οποία δρουν ισχυροί και απειλητικοί περιφερειακοί παίκτες, όπως η Τουρκία. Είναι άραγε τα μικρά κράτη εγκλωβισμένα εσαεί σε μια ιεραρχία ισχύος από την οποία δεν μπορούν να διαφύγουν και είναι κατά συνέπεια και υποχρεωμένα είτε να επιλέξουν έναν προστάτη ανάμεσα στις μεγάλες δυνάμεις με αβέβαια οφέλη και μεγάλα κόστη, είτε να προτιμήσουν την ουδετερότητα με κίνδυνο να εγκαταλειφθούν στην τύχη τους και να βρεθούν στο έλεος αναθεωρητικών γειτόνων όπως η Τουρκία;
Η Ελλάδα, αν και με βάση τα υλικά της μεγέθη είναι μια μικρή χώρα, διαθέτει ένα καταχωνιασμένο και αγνοημένο πολιτισμικό και πνευματικό κεφάλαιο που μπορεί, αν το φέρει στο φως (υπό πολύ δύσκολα επιτεύξιμες προϋποθέσεις), να της επιτρέψει να κάνει την διαφορά και να καταστεί υπολογίσιμος δρών στην περιοχή μας και τον κόσμο. Στην ελληνική παράδοση, αρχαιοελληνική και βυζαντινή, δεν διαχωρίσθηκε ποτέ η ατομικότητα από την κοινωνικότητα του ανθρώπου, Στα πλαίσια του φιλελευθερισμού ο διαχωρισμός αυτός επιχειρείται συστηματικά. Το άτομο προσεγγίζεται ως προπολιτικό και προκοινωνικό και ως πηγή όλων των αξιών. Συλλαμβάνεται αφηρημένα, έξω και χώρια από τους κοινωνικούς του δεσμούς και τις πολιτικές και άλλες δεσμεύσεις και εντάξεις του
Η συμβολή της Ελλάδας στις μεταφιλελεύθερες και μετανεωτερικές αναζητήσεις του καιρού μας δεν θα της επέτρεπε απλώς να βγει από τον εθνοκτόνο εφησυχασμό της. Θα της έδινε και τα απαραίτητα στηρίγματα και εφόδια να πλοηγηθεί στην ρευστή και ταραγμένη σύγχρονη πραγματικότητα και να καταστεί χρήσιμη και σε αλλά έθνη και άρα και απαραίτητη. Τα «μερεμέτια» δεν ωφελούν. Η Ελλάδα είναι υποχρεωμένη να επιχειρήσει ένα ανατακτικό και ανορθωτικό άλμα αν θέλει να εξασφαλίσει ακόμη και το έλασσον, την επιβίωση της.
Πηγές
Η ήττα της Δύσης. Του Emmanuel Todd. Εκδόσεις Πεδίο. 2025
Small states in world politics: State of the art. By Jelena Radoman. Journal of regional security. 2018
Ο ζωγραφικός πίνακας που συμπληρώνει τη σελίδα ("Άλογο με σκοινί", 1972) είναι έργο του Σωτήρη Σόρογκα.
