Μικρά παιδάκια κι ένα από τα καθιερωμένα έθιμα αυτών των ημερών ήταν η παρακολούθηση ταινιών θρησκευτικού περιεχομένου. Όχι μόνο θρησκευτικές αλλά κι επικές ιστορικές ταινίες. Και για τα παιδικά μας μάτια, ήταν μια απολαυστική μαγεία! Τώρα που μεγαλώσαμε κάποιες από αυτές τις ταινίες τις ξαναβλέπουμε, είτε επειδή ακόμα μας αρέσουν, είτε γιατί υποσυνείδητα αγαλλιάζουμε επειδή αναβιώνουμε τα παιδικά μας χρόνια. Οι μέτριες ταινίες της εποχής μας αρέσουν λιγότερο, αλλά οι καλές ταινίες, μας αρέσουν ακόμα περισσότερο!
Η αξεπέραστη κορωνίδα αυτών των ταινιών είναι το ΑΡΙΣΤΟΥΡΓΗΜΑΤΙΚΟ "ΜΠΕΝ ΧΟΥΡ"
Μια ταινία που, ούτε πριν γυριστεί, ούτε 62 χρόνια μετά την προβολή της, υπάρχει κάποια αντάξιά της! Το Μπεν Χουρ είναι η καλύτερη ταινία στο είδος της και μία από τις καλύτερες ταινίες όλων των εποχών στην ιστορία του σινεμά!
Δεν τα πάω καλά με τις περιβόητες λίστες που ανά περιόδους κυκλοφορούν κι αναφέρονται στις καλύτερες ταινίες όλων των εποχών. Γενικά είμαι εναντίον αυτών των αυθαίρετων λιστών. Και το ότι στις διάφορες λίστες που κυκλοφορούν, λείπει ο Μπεν Χουρ αυτό, ενισχύει το σκεπτικό μου για τη φαιδρότητα αυτών των λιστών…
To Μπεν Χουρ είναι βασισμένο στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Λιου Ουάλλας που δημοσιεύτηκε το 1880 ((Ben-Hur: A Tale of the Christ) και ήταν για πολλά χρόνια το πιο εμπορικό μυθιστόρημα στην Αμερική ξεπερνώντας ακόμα και την Καλύβα του Μπάρμπα- Θωμά!
Το Μπεν Χουρ στο Σινεμά μεταφέρθηκε για πρώτη φορά το 1907 στον βωβό κινηματογράφο σ' ένα δεκαπεντάλεπτο φιλμ, που σκηνοθέτησε ο Σίντνεϊ Όλκοτ. Βωβή ήταν και η δεύτερη καλή μεταφορά του, που σκηνοθέτησε το 1925 ο Φρεντ Νίμπλο. Όσον αφορά την τελευταία ανούσια μεταφορά, το 2016, ας μην το σχολιάσω καλύτερα, γιατί από κρίση θα κάνω κατάκριση…
Η σπουδαία κινηματογραφική μεταφορά του 1959 είχε την τύχη να σκηνοθετηθεί από έναν από τους μεγαλύτερους σκηνοθέτες όλων των εποχών τον ανυπέρβλητο Γουίλιαμ Γουάιλερ! Έναν σκηνοθέτη που με όποιο είδος και να καταπιάστηκε το έφερε στην ύψιστη αρτίωσή του! Ο σπουδαίος παραγωγός που οραματίστηκε την ταινία ήταν ο Σαμ Ζίμπαλιστ που δυστυχώς σε ηλικία 54 ετών πέθανε το 1958 στη Ρώμη, όταν γυριζόταν η ταινία. Η ταινία του, έγινε τεράστια εμπορική και καλλιτεχνική επιτυχία, παίρνοντας 11 Όσκαρ!
Η ταινία πραγματεύεται την ζωή ενός Εβραίου Πρίγκιπα του Μπεν Χουρ που έζησε την εποχή Του Χριστού και τις περιπέτειές του. Βλέπουμε την κόντρα του με τον πρώην παιδικό του φίλο τον Μεσάλα. Η ζωή του Μπεν Χουρ κυλάει παράλληλα με Αυτήν Του Χριστού, αλλά τις λίγες φορές που τέμνεται, είναι κομβικές στιγμές που βοηθούν την ιστορία και τον ήρωα να πάνε παρακάτω. Μάλλον να πάνε παραπάνω…
Καταρχάς να πούμε το βασικό ότι οι ταινίες είναι μυθοπλασία. Δεν είναι δυνατόν να θέλει κάποιος να μάθει ιστορία, θεολογία, μαθηματικά, κτλ μέσα από μία ταινία και να απαιτεί η μυθοπλασία να είναι ακριβής. Το παραμύθι έχει τις δικές του συμβάσεις δεν είναι ιστορικό ντοκιμαντέρ…
Το εκπληκτικό με αυτήν την ταινία είναι ότι ενώ διαρκεί τρεισήμισι ώρες δεν κάνει καθόλου κοιλιά! Καμία σκηνή όπως έχει γραφτεί από τον σεναριογράφο και όπως δείχνεται από τον σκηνοθέτη δεν είναι περιττή, δεν είναι βαρετή! Κάθε σκηνή πάει την ιστορία μπροστά, διατηρώντας και κορυφώνοντας το μεγαλείο της θέασής της.
Όταν βλέπεις την εκπληκτική φωτογραφία του μέγιστου διευθυντή φωτογραφίας του Ρόμπερτ Σέρτις σε συνεργασία με την απίστευτου όγκου καλλιτεχνική σκηνογραφία κι ενδυματολογία, κάποιες φορές αισθάνεσαι ότι τα κινηματογραφικά κάδρα είναι κινούμενοι πίνακες ζωγραφικής!
Πριν αναφερθώ στ’ αγαπημένα μου στοιχεία του έργου, να πω ότι σε αυτήν την επική ταινία έχουμε και πολύ καλές ερμηνείες. Στο σενάριο υπάρχουν ρόλοι μ’ εμβάθυνση κι όχι επιφανειακοί. Πχ πόσο ωραία καταφέρνει ο Χιου Γριφιθ και παίζει όλες τις αποχρώσεις του Σεΐχη Ιλντερίμ. Όλα τα λεφτά, όμως, είναι ο Τσάρλτον Ήστον στον ρόλο του Μπεν Χουρ! Καταφέρνει όχι απλώς να μην τον καπελώσει αυτό το αριστούργημα, αλλά να σταθεί αντάξια και να είναι κι ο ίδιος και η ερμηνεία του, μια βασική αιτία να είναι η ταινία αριστούργημα! Ο άνθρωπος είχε κινηματογραφικό εκτόπισμα! Ήταν πρωταγωνισταράς, γεννημένος για τέτοιου είδους ταινίες. Μας είχε συστήσει το σπουδαίο κινηματογραφικό ηρωικό εκτόπισμά του, λίγα χρόνια πριν, ως Μωυσής, στο επικό, "10 Εντολές" του Σεσίλ Ντε Μιλ! Και τώρα πάμε στ' αγαπημένα μου…
Είναι εκπληκτικός ο τρόπος που αναδεικνύουν τα συναισθήματα του σεναρίου αλλά κι η μεταξύ τους συνεργασία, της Μουσικής, του μεγάλου Μίκλος Ρόζα και του Ήχου, του σπουδαίου ηχολήπτη Φράνκλιν Μίλτον. Ένα πολύ αγαπημένο μου σημείο είναι στο πώς λειτούργησαν στις σκηνές με τις Γαλέρες και στην σκηνή της Ναυμαχίας. Ήταν εκπληκτικό το πώς εντάσσεται στον ήχο και στη μουσική της ταινίας. ο ρεαλιστικός ήχος κι ο μουσικός ρυθμός από το τύμπανο που έδινε τον ρυθμό στους αλυσοδεμένους κωπήλατες! Ο σταθερός ήχος του τυμπάνου, σαν Σισύφειο μαρτύριο και η κορύφωση της αγωνίας με την αύξηση του ρυθμού του τυμπάνου στην ναυμαχία, ήταν όλα τα συναισθήματα, όλα τα λεφτά, από την αρχή ως το τέλος στις σκηνές στις γαλέρες!
Το δεύτερο πράγμα που θα σταθώ είναι η συνεργασία του ήχου με το ΕΚΠΛΗΚΤΙΚΟ Μοντάζ, στην σπουδαία σκηνή της Αρματοδρομίας! Βλέπεις αυτήν την μοναδική σκηνή, εξήντα χρόνια μετά. με τα τεχνικά μέσα εκείνης της περιόδου κι ακόμα και για τα σημερινά τεχνικά δεδομένα παραμένει ένα αριστούργημα χωρίς καμία ρυτίδα! Είναι καταπληκτικό το πώς Ηχος από το ΠΟΔΟΒΟΛΗΤΟ των αλόγων συνεργάζεται με το μοντάζ για την κορύφωση της αγωνίας. Το ποδοβολητό των αλόγων είναι αυτό που από τη μεριά του ήχου πρωταγωνιστεί σε αυτήν τη σεκάνς! Το ποδοβολητό είναι ο ήχος της μηχανής των αρμάτων «αυτοκίνητων»! Μου αρέσει τόσο πολύ αυτή η σκηνή, που όποτε βλέπω ταινίες με αγώνες αυτοκίνητων μου έρχεται κατευθείαν στο μυαλό ως κινηματογραφικό αρχέτυπο!
Θα μπορούσα να μιλάω ώρες για το Μπεν Χουρ. Αυτά που γραφώ είναι επιγραμματικά... Έχει πολλά ωραία πράγματα. Όπως το ότι δεν δείχνει το πρόσωπο Του Χριστού ώστε να βαστήξει το ζύγι και να μη φύγει το κέντρο βάρους από τον Μπεν Χουρ. Και το πώς από την αρχή που Τον κοίταξε ο Μπεν Χουρ και το πώς Τον κοίταξε ένας Ρωμαίος αξιωματικός, λειτουργεί ως σεναριακό στοιχείο που βάζει τις βάσεις για την μεταστροφή του Μπεν Χουρ στο τέλος της ταινίας...
Θα κλείσω με το νερό. Τι ωραία σεναριακά και ποιητικά χρησιμοποιείται το νερό. Το ζωοποιό νερό που δίνει Ο Χριστός στον Μπεν Χουρ και του δίνει δύναμη για να ζήσει. Το νερό στη θάλασσα που αντί να τον πνίξει, από σκλάβο τον ξαναβαφτίζει ελεύθερο. Το ήσυχο νερό στο ποτάμι στην Ιουδαία. Το νερό που προσπάθησε να δώσει ο Μπεν Χουρ Στον Χριστό. Το νερό της Μεγάλης Παρασκευής στην καταιγίδα που ξέσπασε μετά τον θάνατο Του Χριστού και ξέπλυνε τις αμαρτίες του κόσμου. Το νερό από τα δάκρυα στα μάτια όταν γίνονται καλά οι λεπρές και προμηνύουν Την Ανάσταση της ζωής. Όχι μόνο Την Ανάσταση Του Χριστού αλλά και την μεταστροφή-Ανάσταση του Μπεν Χουρ που από Ιουδαίος και οφθαλμός αντί οφθαλμού, γίνεται Χριστιανός της συγχώρεσης.