Για την πίστη ως εμπιστοσύνη και τον έρωτα ως «έξοδο από το εγώ» μίλησε και συζήτησε με το κοινό ο Χρήστος Γιανναράς σε εκδήλωση στο βιβλιοπωλείο «Άπειρος Χώρα» στα Βριλήσσια τον Ιούνιο του 2016.
Η εκδήλωση έλαβε χώρα στα πλαίσια επανέκδοσης των βιβλίων του «Άσμα Ασμάτων» και «Αλφαβητάρι της Πίστης» από τις εκδόσεις Ίκαρος.
ΕΡΩΤΑΣ ΚΑΙ ΠΙΣΤΗ
«Αν η πίστη είναι εμπιστοσύνη, ο έρωτας είναι η κορύφωση αυτής της εμπιστοσύνης, το απόγειο της πίστης, διότι στον έρωτα παραδίνεσαι».
«Προτιμώ την λέξη έρως από την λέξη αγάπη, γιατί ο έρως έχει χαρακτήρα εκστατικό, δηλαδή βγαίνω από το εγώ μου, από τον εαυτό μου και δίνομαι, για αυτό και στα πατερικά κείμενα ο Θεός ονομάζεται ο Όντως Έρως, είναι ένα γεγονός σχέσης».
«Ποίηση δεν είναι να γράφεις στιχάκια, να εκφράζεις συναισθήματα και γλυκερές καταστάσεις, η ποίηση είναι μια πάλη με την γλώσσα για την εύρεση των λέξεων και εκείνης της συντακτικής δομής, η οποία μέσα από τις λέξεις και πέρα από τις λέξεις και με την λογική της δομής να μεταγγίζει κάποια εμπειρία και όχι κάποια νοήματα. Η ποίηση είναι ένας τρόπος εκφραστικής ο οποίος δεν επισημαίνει αντικείμενα, αλλά παραπέμπει σε τρόπο».
Χρήστος Γιανναράς
Ο κ. Γιανναράς αναφέρεται από το ένατο μέχρι το δωδέκατο λεπτό στον άνθρωπο ως σχέση. Μας λέει: [αυτό που «είναι» ο άνθρωπος να συνιστά σχέση, να πραγματοποιείται «ως σχέση» και αυτό σημαίνει να πραγματοποιείται ως ελευθερία από όλα τα ατομοκεντρικά στοιχεία τα οποία φέρει η φυσική μας ύπαρξη]. Προσέξτε, τελειώνει λέγοντας: [αυτό ακριβώς το άθλημα σε οδηγεί προοδευτικά σε μια γεύση ελευθερίας επομένως σε μια γεύση ύπαρξης «απροκαθόριστης από προσδιορισμούς»].
Αν το εκλαμβάνω ορθά αυτό που εννοεί, έτσι όπως το διατυπώνει, τότε ο άνθρωπος ως σχέση είναι αναγκασμένος να «είναι» αυτή η σχέση οπότε καθίσταται ετεροπροσδιορισμένο ον και αυτό έρχεται σε αντίφαση με την αναφορά του κ. Γιανναρά σε μια ύπαρξη «απροκαθόριστη από προσδιορισμούς». Έτσι, πώς είναι δυνατόν το πρόσωπο να πραγματοποιείται ως ελευθερία από την στιγμή που υπόκειται στην αναγκαιότητα της σχέση μην έχοντας δική του φύση;
Θυμάμαι, παλαιότερα, σε ένα σχόλιό μου (σε ένα κείμενο για τον Χάϊντεγκερ) είχα αναφερθεί σε αυτό, για άλλο λόγο όμως. Είχα γράψει: «για την δυνατότητα σχέση του ανθρώπου με τον Θεό από την οποία σχέση ούτε ο άνθρωπος ούτε ο Θεός είναι εξαρτημένοι, δηλαδή ούτε ο άνθρωπος ούτε ο Θεός είναι η σχέση ως τοιαύτη» αλλιώς και πάλι προκύπτει αναγκαιότητα αν μπορούμε να το αντιληφθούμε αυτό. Είχα γράψει επίσης: «[…]κάθε στιγμή το ιερό φανερώνεται (στον τόπο) μέσω της ελεύθερης απόκρισης στο κάλεσμα για σχέση με το υπέρλογο ή και απόρριψής της, τούτη η απόρριψη είναι δυνατή διότι ούτε το “θαύμα της ανθρώπινης αφύπνισης” έγκειται στη σχέση ως τοιαύτη αλλά στο ό,τι ο άνθρωπος καλείται και μόνο καλείται, αυτό το κάλεσα αφυπνίζει τον άνθρωπο[…]». Υπάρχει δηλαδή δυνατότητα σχέσης η οποία όμως δεν ορίζει ούτε την φύση του ανθρώπου ούτε και του Θεού και γι’ αυτό μπορεί και να απορριφθεί. Κοντολογίς ο τόπος είναι ιερός έτσι κι αλλιώς ακόμη και όταν εκεί η απόρριψη έχει σπείρει τη θλίψη. Αν δεν είναι έτσι τότε η ανάγκη προεξάρχει για ακόμη μια φορά.
Έτσι θα λέγαμε ότι ο άνθρωπος είναι ελεύθερος ως άνθρωπος και όχι ως σχέση ή ως πνεύμα ή οτιδήποτε άλλο μανιχαϊστικών καταβολών, γι’ αυτό και ο θάνατος είναι ο έσχατος εχθρός και όχι η λύτρωση.
Θα ήθελα να προσθέσω και να προτείνω στους φίλους που ενδιαφέρονται να εμβαθύνουν στο θέμα αυτό, να κάνουν τον κόπο να βρουν και να διαβάσουν ένα εξαιρετικά σημαντικό κεφάλαιο από το βιβλίο του π. Λουδοβίκου “Η κλειστή πνευματικότητα και το νόημα του εαυτού” 3. Ύπαρξη και κόσμος, πρόσωπο και φύση. Ο εαυτός και η ομοούσια καθολικότητα του Είναι του στην πατερική σκέψη. σελ. 258 έως 326. Στο κείμενο ο π. Λουδοβίκος καταπιάνεται με τις ουσιαστικές διαφορές ανάμεσα στην πατερική γραμματεία σε ορισμένες θέσεις του κ. Γιανναρά, του M. Heidegger και του Sartre. Επειδή αυτά πρέπει να λέγονται, το κεφάλαιο (αλλά και όλο το βιβλίο, θα έλεγα) είναι πολύ σοβαρό, κατατοπιστικό αλλά και αποκαλυπτικό από ορθόδοξη άποψη. Το μόνο που δεν γνωρίζω είναι αν το βιβλίο αυτό κυκλοφορεί ακόμη. Το περίεργο βέβαια θα ήταν να κυκλοφορεί. 🙂
Έχω από μικρό παιδί βρεθεί σε κατηχητικό, Ζωή, αργότερα στην Εκκλησία με εξομολόγους διάφορους κλπ. Ειλικρινά, πάλεψα και παλεύω μιά ζωή να βγάλω άκρη με μερικά πράγματα. Εδω και περίπου δύο χρόνια, άρχισα να ακούω ομιλίες του Γιανναρά, διάβασα και δύο βιβλία του. Τα λεγόμενά του, τα έχω δεχθεί πολύ ευχάριστα και του είμαι ευγνώμων γιατί έδωσε απαντησεις σε αρκετά θέματα, απανατήσεις που η καρδιά μου θεωρεί σωστές.
Δεν είχα υπόψιν μου τις θέσεις του για την αφή του αγίου Φωτός και με μεγάλη μου έκπληξη τις άκουσα σήμερα, εδώ ακριβώς.
Από τη μία , εχω δει βιντεάκια που κυκλοφορούν, σχετικά με την ακαία. Είναι γεγονός ότι κρατουν κάποιοι τις λαμπάδες κάτω από τα χέρια τους ή το κεφάλι τους αλλά μονο για μερικά δευτερόλεπτα. Δεν έχω δει κανέναν να κρατά σταθερά ένα κερί για π.χ ένα λεπτό. Όμως, νομίζω πως και πάλι, θα έπρεπε να καίγονται περισσότερο έστω και με αυτό το λίγο που κάνουν. Είναι και αυτές οι φωτεινές σφαίρες που φαίνονται να κυκλοφορούν ανάμεσα στους πιστούς που είναι δυσεξήγητες. Δεν αποτελούν απόδειξη για τίποτε όλα αυτά αλλά ούτε και αποκλείουν τίποτε.
Νομίζω δε πως η πίστη δεν πρέπει να βασίζεται σε τέτοια.
Η άποψη ότι ένα συνεχιζόμενο θαύμα απτό εξαναγκάζει τον άνθρωπο σε πίστη μου φαίνεται πολυ λογική . Από την άλλη : Να δεχθώ πως η επίσημη Εκκλησία ψεύδεται; Υποτίθεται ότι κατέχει την αλήθεια, ότι είναι η αλήθεια. Γκρεμίζονται πολλά αν παραδεχθούμε κάτι τέτοιο . Ξανά όμως : Πόσες και πόσες περιπτώσεις διεφθαρμένων υψηλόβαθμων ιεραρχών ή και απλών κληρικών ξερουμε ; Βέβαια, αυτοί είναι μεμονωμένα άτομα και όχι ένα ολόκληρο Πατριαρχείο. Μα και το Πατριαρχείο Αλεξανδρείας που συκοφάντησε επίσημα τον Άγιο Νεκτάριο;
Μέγα μπέρδεμα..
Επίσης : Αν ένα σταθερά επαναλαμβανόμενο θαύμα αναιρεί την ελευθερία του ανθρώπου και η αφή του αγίου Φωτός γίνεται με απλό τρόπο, τι γίνεται πχ με τα άλιωτα λείψανα ή την ευωδία των λειψάνων, θαύματα προσιτά στον καθένα, όποτε θέλει;
Παρακαλώ, αν κάποιος μπορεί να απαντήσει σοβαρά στα παραπάνω, ας το κάνει , θα με βοηθήσει πολύ