Τις ημέρες αυτές διατυπώνεται μια καρτεσιανής τάξεως ανησυχία για τη διάλυση του Λόγου που προκαλεί η πανδημία, όπως το πράγμα έθεσε ο Badiou. Άπαντες ομνύουν στην επιστήμη, ξορκίζοντας κάθε είδους “μυστικισμό”. Το καρτεσιανό cogito προσπαθεί να διαχωριστεί αυστηρά από τον Μύθο, αρνούμενο έτσι τη συνεκτική θέαση του κόσμου, τη βασικότερη δηλαδή λειτουργία της φιλοσοφίας, όπου Λόγος και Μύθος, θρησκεία, ψυχολογία, τέχνες, επιστήμες, συνεργάζονται αρμονικά.
Μήπως είναι πια καιρός να αντιληφθούμε πως η μεσαιωνική θρησκοληψία και η σύγχρονη επιστημονοληψία δεν συνιστούν παρά τις δύο όψεις του ιδίου νομίσματος, ενός ακραίου συναισθηματισμού ή ενός ακραίου cogito, με τα οποία η νεωτερικότητα μας κλείδωσε στον εγκέφαλό μας ενώ η ψυχή μας λαχταρά το γνήσιο βίωμα, το ανοιγμα της καρδιας μας; Έδρα του όλου ανθρώπου, η καρδιά στεγάζει την ποίηση και την ησυχία, η καρδιά ανοίγεται στον πλησίον. Και εδώ διατυπώνω το πρώτο μείζον ερώτημα που θέτει, νομίζω, η παρούσα συγκυρία: Tις εστί μου πλησίον; Η έκκληση του Agamben στην Εκκλησία για να μην ακυρωθεί η έννοια του πλησίον αλλά και ο σεβασμός στους νεκρούς και το δικαίωμα στην κηδεία, στη χειμαζόμενη από την πανδημία Ιταλία, δίνει την απάντηση, όπως την έδωσε χιλιάδες χρόνια πριν ο πρώτος ερωτηθείς. Δεν γίνεται να ορίσουμε τον πλησίον με όρους ιδεολογίας. Οι ανθρώπινες σχέσεις, τολμηρές, υπερβαίνουν τέτοια στεγανά. Μας δίνεται εδώ μια ευκαιρία να επουλώσουμε το εμφύλιό μας τραύμα; Ας μην φοβόμαστε όμως τόσο και το μετά την απομόνωση: Άλλωστε απο καιρό δεν έχουμε υποκαταστήσει την επι-κοινωνία, με τις πολιτικές, θρησκευτικές, πολιτισμικές η απλώς ανθρώπινες συνδηλώσεις της, με την τεχνολογία; Γιατί να βγει η ανθρωπότητα νικημένη και όχι νικήτρια, με ακόμη μεγαλύτερη διάθεση να ερωτευτεί; Να βγει από την νόσο του γήρατος για να παραδοθεί, πιο δυνατή, στη νόσο μιας αιώνιας εφηβείας;
Η κατάσταση αυτή της απομόνωσης στερεί πράγματι από όλους μας ό,τι αγαπάμε, ό,τι θεωρούμε ιερό. Την εκκλησία, τον αγαπημένο, τους φίλους, το θέατρο, το σχολείο, την αγορά... Ένσαρκες αλήθειες, όχι σύμβολα γυμνά. Μας βάζει σε ιδιώτευση, μακριά από τον δημόσιο χώρο ή εν πάση περιπτώσει σε έναν οnline δημόσιο χώρο, δυνάμει ύποπτο... Μήπως στερεί η κατάσταση αυτή την ελευθερία μας; H Χάνα Άρεντ έχε κάνει την εξής σημαντική διαπίστωση. Ένας άνθρωπος χωρίς ιδιωτικό χώρο δεν μπορεί να δράσει ούτε και στον δημόσιο. Μήπως μπορούμε να πλουτίσουμε τώρα με μια κατακτημένη εσωτερικότητα, την έννοια της αλληλεγγύης, την έξοδό μας προς τον κόσμο, τον άνθρωπο και τον Θεό; Και ακόμη: Aν όλοι ανεξαιρέτως (πρόσωπα, θεσμοί, συλλογικότητες κ.ο.κ.) πλήττονται, τότε μήπως δεν πλήττεται κανείς; Κι εδώ διατυπώνω το δεύτερο ερώτημα που θέτει, νομίζω, η παρούσα συγκυρία: Πού βρίσκεται το καλό; Αδρανές, δέσμιο σε κέντρα σκοτεινά που απεργάζονται το κακό; Ή μήπως το κακό αυτό, που αναμφίβολα τώρα ενεργείται, θα σβήσει ανίσχυρο, όπως συμβαίνει πάντα, για να λάμψει η χάρις, που ενεργείται πέρα από το βέβηλο και το ιερό, ενεργείται στους σαλούς, τους διψασμένους για Θεό, τους ασκητές που κοινώνησαν μία φορά την ώρα του θανάτου τους και έφαγαν λίγα σπυριά φακή; Στην Κίνα άρχισαν να απαγορεύουν ήδη την κατανάλωση γατιών και σκυλιών. Βλέπω τη γάτα μου στο μπαλκόνι και της χαμογελώ. Μπορούμε να γίνουμε, το θυσιαστήριο, η σκηνή, το βουλευτήριο, η αρένα, το αμφιθέατρο... Και ακόμη: καθώς ο ιός μάς εξισώνει χτυπώντας αδιακρίτως δεν θα πρέπει και όλοι ισότιμα να μπορούμε να τον αντιμετωπίσουμε; Και είναι σαφές, νομίζω, πως αυτό πρέπει να αποτελέσει μείζονα προτεραιότητα του κρατικού σχεδιασμού σε ολόκληρο τον πλανήτη.
Δεν ξέρω γιατί αλλά όποτε ακούω τη λέξη ελευθερία το μυαλό μου πηγαίνει στον Παύλο Ζάννα, φυλακισμένον από τη δικτατορία, να μεταφράζει το Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο του Μαρσέλ Προυστ... Το ανθρώπινο πνεύμα δεν φυλακίζεται. Ναι, είμαστε πλασμένοι ελευθεροι! Ας δείξουμε εμπιστοσύνη και ας αφεθούμε στην κραταιά καρδιά μας, κραταιωμένη από το άνοιγμά της στον Άλλον. Εκεί ας αναστηθεί ο Χριστός, που δεν έχει τόπο. Η φιλοσοφία του διαυγής: Συμφιλίωση. Η ελευθερία είναι η αγάπη της Αντιγόνης. Κλειστή και περιχαρακωμένη στο γένος της. Η θυσία είναι η αγάπη του Χριστού. Η ελευθερία της αγάπης.
Ο Χριστός ανασταίνεται σήμερα στις καρδιές μας. Στην Ουχάν, τη Νάπολη, τη Νέα Υόρκη, την Τεχεράνη... Παντού όπου χτυπά η καρδιά της πονεμένης ανθρωπότητας.
ΧΡΙΣΤΟΣ ΑΝΕΣΤΗ !
Σήμερα τ’ απόγευμα έννοιωσα μεγάλη απογοήτευση όταν, έχοντας γράψει μιάν “εμπεριστατωμένη” – υπό τήν έννοια τού κόπου που είχα ενσωματώσει, μέ τήν έντονη προσπάθεια νά επιλέξω, νά διαμορφώσω, καί νά καταγράψω τήν σκέψη μου – απάντηση / σχόλιο στό άρθρο τού κ. Νίκου Σταθόπουλου (“Νά καταργηθεί, επιτέλους, αυτό τό μολυσματικό Πάσχα!”), από κάποιον αθέλητο κακό χειρισμό “έχασα” όλο τό περιεχόμενο, πρίν “συντελεσθεί” η υποβολή του. Οδυνηρή εμπειρία, γιά όποιον τυχόν “ομοιοπαθή”, μή προνοήσαντα εγκαίρως καί εντέχνως γιά “αποθήκευση”, καί, δυστυχώς, οριστικά ακυρωτική, μιά, που στήν ηλικία μου τουλάχιστον, η “επαναπαραγωγή” του οιονεί αδύνατη, λόγω μή συνδρομής μνήμης καί συντρέχειας τού έντονου θυμικού παράγοντα, που συνέβαλε στήν δημιουργία του.
Όμως, ουδέν κακόν αμιγές καλού, καί τό “καλόν”, εν προκειμένω, μού “προέκυψε” μόλις διάβασα τό άρθρο τής Κυρίας Σάρας Θηλυκού (“Ο Χριστός ανασταίνεται στίς καρδιές μας”). Νομίζω οτι απηχεί μέ πληρότητα καί τήν δική μου άποψη, που επιχειρούσα ν’ “αντιπαρατάξω” πρός τήν απέραντη απαισιοδοξία (αυτό ήταν τό συναίσθημα που μού υποβάλλονταν) τού άρθρου τού κ. Σταθόπουλου, μάλιστα δέ τό έκανε μέ ενδελεχέστερο, πιό “ψαγμένο”, καί επιτυχέστερο τρόπο, απ’ ό, τι θά είχα καταφέρει μέ τά μακρόσυρτά μου “σεντόνια” τής συνήθους πολυλογίας μου.
Θ’ “αναρτήσω” λοιπόν τό σχόλιό μου αυτό ΚΑΙ στά δύο άρθρα, ώστε τό “ένα ν’ απαντάει στό άλλο”, καί νά δηλώσω, μετά παρρησίας καί επιτάσεως, οτι ” Όχι, αγαπητέ μου Κύριε Σταθόπουλε, καθόλου “μολυσματικό” δέν ήταν τό Πάσχα που ζήσαμε, ήταν κι’ αυτό ένα Πάσχα όπως τό “είδε” η κ. Θηλυκού, μέσα στήν ασκητική, παιδευτική, καί χαρμόσυνη ιδιαιτερότητά του, ένα Πέρασμα, όπως πάντα, σέ μιά Ζωή πρωτόγνωρη – καί παράξενη, καμμιά φορά – που μάς νοηματοδοτεί αδιαλείπτως καί μάς προφυλάσσει από κάθε μολυσματικότητα ανελπιστίας, συνθηκολόγησης μπροστά στήν κατίσχυση τού κακού, άν τήν θεωρήσουμε αναπόφευκτη, καί “έξωθεν” κατάργησης τού ακατάργητα ενεργητικού προσανατολισμού μας”
Σάς ευχαριστώ πολύ !