Γιώργος Ζαλαγκίτης
Αποτελεί κοινό τόπο ότι η ιστορία χαλκεύεται. Σε αυτή τη χάλκευση της σχέσης της επιστήμης με τη θρησκεία έρχεται να απαντήσει η εν λόγω διαφωτιστική μελέτη με τίτλο, Ο Γαλιλαίος στη φυλακή. Μύθοι για την επιστήμη και τη θρησκεία, σε μετάφραση του Γιώργου-Ίκαρου Μπαμπασάκη και επιμέλεια του δρα Ιωάννη Πλεξίδα.
Είκοσι πέντε μύθοι και είκοσι πέντε τολμηροί αναζητητές των αληθειών που έρχονται να γίνουν ίσως δυσάρεστοι, αλλά πολύτιμοι. Είκοσι πέντε αναιρέσεις μύθων με τους οποίους μεγαλώσαμε. Όχι, θα υποστηρίξουν οι συγγραφείς του βιβλίου, δεν ήταν και δεν είναι εχθροί η επιστήμη με τη θρησκεία. «Ο μεγαλύτερος μύθος στην ιστορία της επιστήμης και της θρησκείας θέλει να βρίσκονται σε κατάσταση αέναης σύγκρουσης». (σ. 13). Σκοπός των είκοσι πέντε ακαδημαϊκών που συνυπογράφουν το βιβλίο, με τον καθένα απ’ αυτούς να ανατρέπει και έναν μύθο, είναι η αναζήτηση και η αποκατάσταση της αλήθειας, χωρίς ιδεολογικές προκαταλήψεις. Το σημαντικό είναι, όπως μαθαίνουμε από τον επιμελητή της αμερικανικής έκδοσης Ronald L. Numbers, ότι οι συγκεκριμένοι ερευνητές «… εμφανώς δεν έχουν να υπηρετήσουν επιστημονικά ή θεολογικά συμφέροντα» (σ. 19). Επιπροσθέτως, «… σχεδόν οι μισοί, οι δώδεκα από τους είκοσι πέντε, αυτοπροσδιορίζονται ως αγνωστικιστές ή άθεοι» (σ. 19). Και αυτό, ακριβώς, το σημείο είναι που καθιστά μοναδικό το συγκεκριμένο βιβλίο. Άθεοι και αγνωστικιστές επιστήμονες έρχονται να ερευνήσουν τις πηγές και τα επιστημονικά δεδομένα προκειμένου να φέρουν στο φώς την αλήθεια, η οποία, θα λέγαμε παραφράζοντας τον Ηράκλειτο, «κρύπτεσθαι φιλεί». Σε αντίθεση με τους δημιουργούς των μύθων, οι οποίοι θέλησαν να εξυπηρετήσουν προσωπικά συμφέροντα και σκοπιμότητες, οι ερευνητές του παρόντος βιβλίου «… ακολούθησαν ελεύθερα μαρτυρίες και στοιχεία, όπου και αν οδήγησαν» (σ. 11). Και οι αποκαλύψεις είναι ανατρεπτικές και καταιγιστικές, καθώς ανασκευάζονται μύθοι αιώνων και δικαιώνεται η θρησκεία. Η επιστήμη με τη θρησκεία δεν ήταν εχθροί. Κανένας επιστήμονας δεν καταδικάστηκε για τις επιστημονικές του απόψεις. Ό,τι κι αν λένε οι μύθοι, δεν ήταν πολέμιος διαπρύσιος της εκκλησίας ο Δαρβίνος (σσ. 177-186 και 157-166), μήτε και πέρασαν από βασανιστήρια φρικαλέα τον Γαλιλαίο οι καρδινάλιοι (σσ. 81-92). Μαθαίνουμε πολλά εδώ, που αναιρούν τα όσα λέγαμε αβασάνιστα χρόνια τώρα, για τον υποτιθέμενο θάνατο της Υπατίας από εξαγριωμένους χριστιανούς, για τον προσωπικό Θεό του Αϊνστάιν, και για το ότι η αρχή της απροσδιοριστίας του Χάιζενμπεργκ απέδειξε την ελεύθερη βούληση.
Η Εκκλησία όχι μόνο δεν πολέμησε την επιστήμη, αλλά αντίθετα την υποστήριξε, χρηματοδοτώντας μια σειρά πανεπιστημιακών τμημάτων σε ολόκληρη την Ευρώπη. Πανεπιστήμια στα οποία, μάλιστα, δεν υπήρχαν καν θεολογικές σπουδές (σσ. 118-121). Η Εκκλησία, μαθαίνουμε, ήταν θετική απέναντι στη θύραθεν παιδεία. Το βεβαιώνουν τα κείμενα κορυφαίων Πατέρων της Εκκλησίας —Ανατολικής και Δυτικής—, όπως του Μ. Βασιλείου, του ιερού Αυγουστίνου, του Γρηγορίου Νύσσης και πολλών άλλων (σσ. 27-30). Μαθαίνουμε ακόμη ότι οι χριστιανοί δεν δίδασκαν ότι η γη είναι επίπεδη (σσ. 39-45) και δεν εμπόδισαν την ανθρώπινη ανατομή (σσ. 105-113) ή τη νάρκωση κατά τον τοκετό (σσ. 105-112).
Πέρα από όσα αναφέραμε παραπάνω, οι αναγνώστες του βιβλίου θα βρουν στις σελίδες του μύθους που σχετίζονται με τον Νεύτωνα, τον Λαπλάς, τον Χάξλει, τον Φρόυντ, τον Χέκελ, τον Καρτέσιο, τον Μπορ, και πολλούς άλλους ακόμη που έπαιξαν πρωταγωνιστικό ρόλο στο ιστορικό δράμα των σχέσεων της επιστήμης με τη θρησκεία.
Το βιβλίο, Ο Γαλιλαίος στη φυλακή. Μύθοι για την επιστήμη και τη θρησκεία, αποτελεί αναγκαίο ανάγνωσμα για όποιον ζητάει μια απάντηση για το ακανθώδες πρόβλημα των σχέσεων της επιστήμης με τη θρησκεία, και επιθυμεί να δει πέρα και πάνω από τους μύθους.
Μετάφραση: Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης
Επιμέλεια: δρ Ιωάννης Πλεξίδας
Εκδόσεις λογεῖον, 2011
Μου αρέσουν τα επιχειρήματα σας περί της νεογνολογίας της επιστήμης γιατι ειναι απόλυτα εναρμονισμένα με αυτήν.
Η κόντρα ανάμεσα στους θεολόγους και τους επιστήμονες οφείλεται σε ένα λάθος των πρώτων. Μετά το Σχίσμα (1054) κυριάρχησε στη Δύση και τελικά παγκόσμια μια λάθος άποψη για τη θεοπνευστία η οποία υποστηρίζει ότι ο Θεός υπαγόρευσε κατά λέξη τα κείμενα της Βίβλου (νοησιαρχία). Οι άγιοι όμως ισχυρίζονται ότι ο Θεός τους δείχνει κάποια πράγματα και μετά αυτοί χρησιμοποιούν τη γλώσσα και τις γνώσεις της εποχής τους για να διηγηθούν αυτά που είδαν. Οπότε δεν υπάρχει περίπτωση κάποιος που δέχεται τη θεοπνευστία της Βίβλου να ενοχληθεί από οποιαδήποτε επιστημονική θεωρία γιατί οι επιστημονικές θέσεις που εκφράζονται στη Βίβλο δεν είναι θεόπνευστες αλλά απλώς προέρχονται από τις επιστημονικές δοξασίες της εποχής των συγγραφέων της Βίβλου.
Συμφωνώ με τον ανὠνυμο.
Να προσθέσω μόνο πως η Εκκλησία, δια των μυστηρίων, της λατρείας, υμνογραφίας, της Αγίας Γραφής, των Πατέρων, των εικόνων, κλπ., θέλει να μας μυήσει στην άκτιστη γνώση, δηλαδή να μας φέρει σε κοινωνία με τον άκτιστο Θεό, όχι να μας διδάξει την κτιστή. Αυτό είναι άλλων δουλειά.
Σχετική συζήτηση έχει γίνει πολλές φορές στο “Αντίφωνο”. Μπορεί κανείς να διαβάσει τα σχόλια στο άρθρο “Η εδραίωση της ηλιοκεντρικής θεωρίας Η άβολη σχέση θρησκείας και επιστήμης”. Στο πρώτο μου σχόλιο εκεί σημειώνω, μεταξύ των άλλων:
“Η Ορθοδοξία δεν εντάσσεται στις θρησκείες, δηλαδή δεν είναι μια προσπάθεια να καλύψει τις “μεταφυσικές” ανησυχίες του ανθρώπου με κάποια “πίστη και απόλυτη αλήθεια” στο γνωσιολογικό πεδίο, αλλά η Αποκάλυψη του Θεού στους ανθρώπους, η οποία αρχίζει από την ημέρα της Πεντηκοστής και συνεχίζεται μέχρι σήμερα, που απευθύνεται στον όλο άνρωπο, ψυχή και σώματι. Η Αλήθεια είναι ενυπόστατη, ο Υιός και Λόγος του Θεού. Όποιος θέλει, ακολουθώντας την οδό της Εκκλησίας, τις εντολές του Θεού, μπορεί να Τον γνωρίσει. Η πίστη της Εκκλησίας είναι ένα εμπειρικό γεγονός που επαληθεύεται βιωματικά. Και η θεολογία της είναι θεανθρωποκεντρική.
…
Ο σχολαστικισμός (που οι Ρωμαιοκαθολικοί θεωρούν πρόοδο σχετικά με την εμπειρική θεολογία των Πατέρων), με βάση την Αγία Γραφή, τα δόγματα και τον Αριστοτέλη, έφτιαξε ένα σύστημα που έδινε εξήγηση σε όλους τους τομείς του επιστητού και κατέρρευσε με την πρόοδο των φυσικών επιστημών.
Δεν συνέβη όμως το ίδιο και στην καθ’ ημάς Ανατολή. Εδώ πάντα διακρινόταν η κτιστή (δηλαδή, του κόσμου) από την άκτιστη γνώση (αυτήν του Θεού και των περί Αυτόν). Η μέθοδος για την πρώτη είναι η κάθαρση του ανθρώπου από τα πάθη, με την εργασία των εντολών, ενώ για τη δεύτερη, η μελέτη και η παρατήρηση. Ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς τις διαχώρισε σαφώς και δίδαξε πως οι επιστήμες βοηθούν στην αντιμετώπιση των καθημερινών αναγκών και στην εκγύμναση της διάνοιας να κατανοεί κάποιους λεπτούς θελογικούς και φιλοσοφικούς όρους, είναι όμως ανεπίτρεπτο να χρησιμοποιούμε αυτές τις μεθόδους για να γνωρίσουμε τον Θεό (βλ. και το άρθρο του κ. Ιεροθέου, μητροπολίτη Ναυπάκτου “θεολογία και επιστήμη” εδώ, στο “Αντίφωνο” ).”
Ευριδίκη σε ευχαριστώ για το θετικό σχόλιό σου.
Teo ειναι αληθεια οτι η ορθοδοξια δεν χρειαζεται τη νεογνολογια της επιστημης αφου δι αυτης προσφερεται σε οποιον καταλαβαινει, ολη η γνωση του συμπαντος.
Ενδιαφέρουσα βιβλιοκριτική που είναι ουσιαστικά όμως δελτίο τύπου και όχι βιβλιοκριτική.
Χαρακτηριστικό είναι πως δεν αναφέρεται καν ο συγγραφέας της κριτικής.
Συνεπώς, είναι εξαιρετικά κρίμα να αδικείται αυτό το κατά τα φαινόμενα πολύ καλό βιβλίο από κάποιες τέτοιες σημαντικές “λεπτομέρειες”.
Ελπίζω ο εκδότης του στο μέλλον να προσέχει καλύτερα αυτά τα θέματα για να μην αδικεί τον εκδοτικό οίκο και τα βιβλία που εκδίδει από μόνος του (ομολογουμένως οι εκδόσεις “λογείον” έχουν ακολουθήσει ως τώρα μια βουστροφηδόν, αντιφατική πορεία με εξαιρετικές, σε περγαμηνές τουλάχιστον, εκδόσεις όπως αυτή από τη μία πλευρά και βιβλία πολύ χαμηλής ποιήτητας γεμάτη “Ερωτικά Παραληρήματα” & “Αντιστροφές Μετρήσεις” από την άλλη).
Πάντως , σκοπεύω να αγοράσω το συγκεκριμένο βιβλίο αφού φαίνεται να είναι εμπεριστατωμένο και γραμμένο από αληθινούς επιστήμονες διεθνούς εμβέλειας.
Το όνομα του συγγραφέα αυτής της κριτικής (Γιώργος Ζαλαγκίτης) ήταν σημειωμένο, κάτω απ’ τον τίτλο, από την πρώτη στιγμή.
Έχετε δίκιο για το γεγονός ότι το όνομα φαίνεται.
Ωστόσο η συγκεκριμένη συντομάτατη βιβλιοκριτική θυμίζει περισσότερο δελτίο τύπου παρά ενδελεχή βιβλιοκριτική αυτού του κατά τα φαινόμενα σημαντικού συλλογικού έργου.
Επίσης, καθόλου δεν αναιρείται το σχόλιο για τη συνολική πορεία του “λογείον” που πότε-πότε μαγεύει με τις επιλογές του τους φίλους του στα Τρίκαλα και τη Θεσσαλονίκη (και όχι μόνο) όπως με το βιβλιο “Ο Γαλλιλάιος πηγαίνει Φυλακή” και πότε-πότε προκαλεί τον γέλωτα με τα εκδιδόμενα “γραπτά” των Κουμασίδηδων και λοιπών.
Εν ολίγοις, η σταθερότητα και η συνέπεια είναι αρχές που θα πρέπει να διέπουν όχι μόνο τους ανθρώπους αλλά και τους εκδοτικούς οίκους!
Βασίλη, η ανάπτυξη του ανθρώπινου εγκέφαλου και η εξέλιξη του είναι προϊόν πολλών παραγόντων και φυσικά ο χώρος δεν είναι κατάλληλος. Οι επιλογές μας και οι νοητικές μας διεργασίες, μας χαρακτηρίζουν. Είμαστε η εποχή μας, το περιβάλλον μας. Βλέπε πώς προχώρα η επιστήμη, δηλαδή η καλή γνώση του αισθητού σύμπαντος μας; Παρατηρείτε τα βήματα μας. Αν αυτό είναι ο Κοινός Νους με την έννοια της συνισταμένης των ελευθέρως επεξεργαζόμενων τα αισθητά δεδομένα διανοιών, τότε ναι θεωρώ ότι υπάρχει κάτι τέτοιο, από την άλλη αν με την έννοια του «Κοινού» θεωρούμε το συνήθως υπάρχων τότε θα σε απογοητεύσω δεν πιστεύω σε αυτό.
Φτάνουμε συχνά σε επικίνδυνες απλουστεύσεις του τύπου κυριαρχία της Κοινής Λογικής . Μέσα στο κενοτάφιό της κλείσαμε τις ζωές μας.
Φτάνουμε σε διαβολικές σοφιστείες που καταστρέφουν κάθε Λογική. Την εποχή του Μωσαϊκού Νόμου «Κοινώς Λογικό» ήταν να βγάζουμε το μάτι εις αντίποινα, η ίδια κοινή λογική σπρώχνει στην αφάνεια τον δανειζόμενο Έλληνα, ενώ ο Σόλων
( αυτό για τους αρχαιολάτρες μας) θα έλεγε «σεισάχθεια» Τι είναι κοινώς λογικό; Είναι πλέον θέμα οπτικής. Κοινώς λογικό είναι μάλλον ότι δεν απειλεί την ύπαρξη των κοινωνιών από υπεραπλουστεύσεις του τύπου εφαρμογή της Κοινής Λογικής σε όλα.
Ευριδίκη χαίρε.
Προς άρση κάθε παρεξήγησης:
Η αναρρίχηση του νου, από το αισθητό στο υπεραισθητό, είναι – πράγματι – γνώρισμα ανθρώπου που έχει καλλιιεργήσει τον νου στην ανώτατη βαθμίδα του, όπου βρίσκεται ο Κοινός Νους.
Προς επίρρωση φέρω τον Παύλο, ο οποίος είχε καλλιεργήσει τον νου του – πράγματι – στην ανώτατη βαθμίδα του = τον Κοινό Νου. Απόρροια του οποίου, είναι η εκφρασθείσα εμπειρία του:
1) “πάς γάρ οίκος κατασκευάζεται υπό τινος, ο δέ τά πάντα κατασκευάσας Θεός” (Εβρ. γ΄4).
2) “Τα αόρατα αυτού από κτίσεως κόσμου τοις ποιήμασι νοούμενα καθοράται” (Ρωμ. α΄20).
Πλοτε καλλιεργησε το Νου του ο Παυλος;
Οταν καταδιωκε τους Χριστιανούς η μετα την Θεια επεμβαση και φωτιση του από το Πνευμα το Αγιον;
Κοινος Νους ο πληρψθεις υπο πνευματος Αγίου;
Αποκλειστική αποστολή του Κοινού Νου που κατέχει την υψηλότατη βαθμίδα της διάνοιας του ανθρώπου – και αν ο άνθρωπος τον καλλιεργήσει – είναι να τον βοηθήσει δίνοντάς του λύση στο πιό σημαντικό και επομένως Ανώτατο πρόβλημα που τον απασχολεί: Υπάρχει Θεός, ναι ή όχι;
Πρόβλημα για το οποίο, είναι προφανές, το συμβατικό πανεπιστήμιο, με όλες τις επιστήμες – εκτός της Θεολογικής – που το απαρτίζουν, ΑΔΥΝΑΤΕΙ να δώσει λύση.
Αφού ο Κοινός Νους οδηγήσει τον άνθρωπο στη αποδοχή της Ύπαρξης του Τριαδικού Θεού, έχει επιτελέσει πλέον τη ΜΟΝΑΔΙΚΗ και υψηλή αποστολή του.
Ακολούθως ο άνθρωπος διδάσκεται το θέλημα του Θεού δια της Αγίας Γραφής και γενικά από τη διδασκαλία της Ορθοδοξίας, ώστε να πολιτεύεται σωστά.
Τώρα, για τα τυχόν λάθη που θα κάνει στη ζωή του, σίγουρα δεν τα χρεώνεται ο Κοινός Νους.
Νομίζω εμμέσως πλην σαφώς απάντησα στον προβληματισμό σου.
Βασίλη δεν απάντησες .
Και όμως απάντησα Ευριδίκη.
Αν δεν βρίσκεις απάντηση, σε συμβουλεύω να συμβουλευθείς τον π. πατέρα σου για το θέμα που σε απασχολεί.
Ευχαριστώ για τον διάλογο.
Ανησυχω πολυ για οτι πραγματικα καταλαβαινει ο καθενας μας από αυτα που του λεει ο πνευματικος του πατερας και από αυτα που αληθινα διαβαζει και κατανοει.
Οι εμβολιασμοι του θειου λογου με τα ζιζανια περι του Κοινου Νου και της εκπαιδευσης της λογικης στα ορια της Κοινης καταστασης της ειναι λειαν ανησυχητικα φαινομενα.
Προσιδορισε οριοθετησε τις εννοιες σου δες τις παρανοησεις που μπορει να προκαλεσουν αυτες διαλλεξε με ποιον εισαι Η Αληθεια μας ειναι ανοθευτη και βρισκεται στο μοναδικο βιβλιο που δεν μορφωνει απλα και δεν παραμορφωνει και ξερεις ποιο ειναι αυτο
Καλημερα
Χωρις την επεμβαση του Αγιου Πνευματος ο Κοινος Νους του Αποστολου Παυλου οσο καλλιεργημενος κι αν ηταν μεχρι εκεινη τη στιγμη θα χαρακτηριζε και θα καθοριζε τον διωκτη
Αλλο δημιουργημα με απολυτη ελευθερια αναζητησης και επιλογης της συμπορευσης στο δρόμο του Δημιουργου κι αλλο μορφωμενο δημιουργημα που προεπιλεγη να ακολουθει το δημιουργο Εαν αυτο συνεβαινε δεν θα ειχαμε την πτωση
Αλλο μορφωμενη διανοια αλλο καλλιεργημενη αγραμματη διανοια κι αλλο Κοινος Νους μορφωμενου πχ διωκτη του Θεου
δεν ειναι σωστο να γινονται ολα ενα κατω από μια φραση του Αποστολου παυλου που κατα την αποψη μου δεν ταιριαζει στην κουβεντα μας το αντιθετο μαλλιστα την αδικει
Θεωρω οτι απαντηση δεν πηρα.
Παύλος, τα δύο χωρία που ανέφερα, τα έγραψε μετά την μετάνοιά του και υπό την επίδραση του Αγίου Πνεύματος.
Άρα είναι Θεόπνευστα (όπως Θεόπνευστη είναι όλη η Αγία Γραφή).
Αυτο ειναι το σωστο
Και όταν λέμε, να διδάσκεται ο πιστός από την Αγία Γραφή – ΤΟΝΙΖΟΥΜΕ – με εγκεκριμένη ερμηνεία της Ορθοδόξου Εκκλησίας.
Αυτο ειναι το σωστοτερο
Τωρα ένταξε τα οσα παραθετεις ανωτερω αναμεσα στις δυο αυτες φρασεις για να δεις τι θα κανεις τις ερμηνειες σου περι του Κοινου Νου
Επι ετελους ο Νους σου να βαλει τα πραγματα στη σειρα και να μην παραποιει και μπολιαζει το Θειο λογο με διαφορα υβριδια επικινδυνα ( Κοινος Νους και Κοινη Λογικη κι αλλα σκευασματα)που διαστρεφουν το θεοπνευστο μοναδικης ερμηνειας Λογο.
Ευχαριστω για την απαντηση σου
Όχι μόνο ΔΕΝ παραποιώ ΟΥΤΕ διαστρέφω αλλά ΥΜΝΩ το Θείο λόγο.
Διότι υποστηρίζω ΑΚΡΙΒΩΣ ότι υποστηρίζει ο Θεόπνευστος Παύλος:
(τα κεφαλαία δικά μου. Ρωμ. α΄20. Ερμηνεία Κολιτσάρα, εγκεκριμένη από την ορθόδοξο Εκκλησία ).
«Διότι από τότε που εκτίσθη ο κόσμος, αι αόρατοι τελειότητες του Θεού γίνονται καθαρά αισθηταί με την ΔΙΑΝΟΙΑΝ δια μέσου των ΔΗΜΙΟΥΡΓΗΜΑΤΩΝ».
Και πάλι ευχαριστώ για το διάλογο.