Αθανάσιος Θεοδωράκης
Η συνέντευξη του ποιητή Κυριάκου Χαραλαμπίδη στον Δημήτρη Κοσμόπουλο θέτει μια κρίσιμη παράμετρο της ευρωπαϊκής ενοποίησης, αυτήν του πολιτισμού. Η ερώτηση και η απάντηση έχουν ως εξής:
«Ποια μπορεί να είναι η θέση της Ελληνικής Ποίησης στο Ευρωπαϊκό γίγνεσθαι;
Μία και μόνη: να είναι ελληνική, για να παραμένει ευρωπαϊκή. Εξάλλου κάποια στιγμή, όταν η Ευρώπη κατορθώσει να βρει τον εαυτό της, θα διαπιστώσει πως πρέπει να ντυθεί κατάσαρκα την Ελλάδα. Η Ελλάδα, ως έννοια πνευματική, θα προσδώσει στην Ευρώπη την αληθινή της φύση. Αυτό δεν είναι ουτοπία. Όλοι οι λαοί της Ευρώπης έχουν κάτι να δώσουν και κάτι να πάρουν. Εκείνο που θα πάρουν από εμάς είναι η Ποίηση —όχι ακριβώς με τη μορφή που κληροδότησαν οι μεγάλοι ποιητές μας. Μιλώ για την Ποίηση ως Ζωή, ως θεία ενέργεια πάνω στους ανθρώπους, καθώς ιλαρώνει το θηρίο μέσα τους κι ευγενίζει κάθε τους σκέψη και πράξη. Αυτής της ποίησης θεματοφύλακας είναι η ελληνικότητα —όποιας μορφής ή όποιας φυλής— η ελληνικότητα ως ιδέα, πέρα ακόμη κι από την ίδια την Ελλάδα.»
Η κρίση αξιών που ζούμε απαιτεί απαντήσεις ουσίας. Με αφορμή την κινητοποίηση των ισπανών φιλελλήνων υπέρ της Ελλάδας είχα την ευχαρίστηση να παρουσιάσω σε μιά έκδοση (1) αρκετές πτυχές αυτής της κρίσιμης πολιτιστικής παραμέτρου. Οι απόψεις ελλήνων διανοητών όπως του Χρήστου Γιανναρά σε συνδυασμό με αυτές γερμανών διανοουμένων όπως του Ούλριχ Μπεκ οδηγούν σε νέα μονοπάτια σκέψης.(2)
Ενδιαφέρει όμως τώρα η διατύπωση και η πρόταξη πολιτικών λύσεων για να αρθούν τα αδιέξοδα τόσο σε ευρωπαϊκό όσο και σε εθνικό επίπεδο. Η πολιτική δεν είχε εξάλλου αυτό τον ευγενή στόχο, της επίλυσης δηλαδή των προβλημάτων της κοινωνίας; Και η δημοκρατία δεν ταυτίζεται στην απαρχή της, με τη λειτουργία αυτής της «βουληφόρου αγοράς» των πολιτών που είχε περιγράψει ήδη ο Ομηρος εδώ και 28 περίπου αιώνες;
Μπορούμε με τον πολιτισμό; Πιστεύω πως ναι, μπορούμε. Εχουμε τα ιστορικά εφόδια γι αυτό. Εφόδια προσφοράς, εφόδια εμπειρίας, γνώσης, γραμματείας, οικουμενικού πολιτισμού. Το ζητούμενο σήμερα είναι το νέο κι αυτό πρέπει να εκφράσει μια άλλη σχέση του πολίτη με την πολιτική, μια άλλη αντίληψη του δημοσίου πράγματος, μια νέα ισορροπία ανάμεσα στην αγορά, την επιχείρηση, την κοινωνία, τον δημόσιο χώρο, το γενικό συμφέρον. Για να προκύψει έτσι μια Δημοκρατία άνθρωπιάς, μια Πολιτεία αξιοπρέπειας, μια Ελλάδα αξιοπρεπής σε μια Ευρώπη πολιτισμένη. Γιατί αυτή η υπόθεση είναι κοινή, η λύση έχει οπωσδήποτε προσωπικά χαρακτηριστικά, αλλά δεν θα είναι μόνο ατομική, ούτε στενά εθνική. Η κρίση είναι πρώτα πολιτική και μετά οικονομική και κοινωνική. Χρειζόμαστε ένα νέο ευρωπαϊκό υπόδειγμα, ένα νέο ευρωπαϊκό μοντέλο, γι αυτό το θέμα του πολιτισμού αποκτά ειδικό ενδιαφέρον. Από τον «συνταγματικό πατριωτισμό» του Habermas, στον οραματισμό του Delors, στον ανθρωπισμό του Morin, να πάρουμε τα θετικά και να φτάσουμε σε μια «ευρωπαϊκή δημοκρατία ανθρωπιάς » που προτείνω, όλα ανάγονται πλέον σε θέματα αρχών, αξιών και πολιτισμού.
Μπορούμε, να προτείνουμε, να προσφέρουμε.
Σημειώσεις
1. Αθανάσιος Θεοδωράκης, «Σ’ευχαριστούμε Αριστείδη», Μεταμεσονύκτιες εκδόσεις, 2013
2. Τάκης Αναστόπουλος, «Ενα ευρωπαϊκό πολιτικό μανιφέστο», ΝΕΑ ΕΣΤΙΑ, τ. 1859, Οκτ. 2013
πηγή: Aντίφωνο