Βίκυ Καπόγιαννη*
Η υπόθεση μιας αναδυόμενης ΕΕ ως ρυθμιστής/συντονιστής μέσα σε μία χαοτική κυρίαρχη κατάσταση δημιουργεί την πιθανότητα μιας μεταμοντέρνας μεταλλαγής στα ενοποιητικά και συμμαχικά θεμέλια που προορίζονται να παίξουν ένα ρυθμιστικό ρόλο,υιοθετώντας το σύστημα του χαμαιλέοντος προκειμένου να προσαρμοστούν στις αναφαινόμενες απαιτήσεις. Ο θεσμός της ΕΕ θεωρείται ως μία προνεοτεριστική έννοια διότι παρουσιάζεται υπό μορφή σχεδόν απαρχαιωμένη και δη παρωχημένη, όπως αυτής της Αυτοκρατορίας δίχως επίσημα σύνορα και ιδιαίτερη ταυτότητα.
Από την άλλη δε, τα κράτη – μέλη που την απαρτίζουν κατέχουν μία ταυτότητα καθώς και σύνορα που καθορίζουν την επικράτειά τους. Αυτή η δομή των Κρατών – μελών αναγάγεται σε μία μεταμοντέρνα έννοια, δεδομένου του χαρακτήρος της που μεταλλάσσεται αδιαλείπτως και που τείνει να κατασκευάσει μία Ευρώπη των Περιφερειών και δη των μειονοτήτων. Επι της ουσίας, οι περιφέρειες αυτές παρουσιάζονται υπό μορφή κοινοτήτων με τις ιδιαίτερες παραδόσεις τους, ήθη κι έθιμα ακόμη και με τη δική τους ιδιαίτερη γλώσσα. Ως επί το πλείστον οι κοινότητες αυτές έχουν την υποστήριξη των πληθυσμών τους ένεκα της σφοδρής επιθυμίας τους να διατηρήσουν τις ιδιαιτερότητές τους.
Ως εκ τούτου, το σχήμα το οποίο κάνει την εμφάνισή του ενώπιον της προνεωτεριστικής ΕΕ είναι ένα νεόφυτο ασύμμετρα ιεραρχικό σύστημα πλησίον του αρχετύπου το οποίο διεμήνυε την κατάρριψη των συνόρων και την ένωση των πολιτισμών. Τα Κράτη – μέλη με τα εθνικά τους σύνορα και τις ταυτότητές τους κωλυσιεργούν στο να χαράξουν μία πορεία ικανή να τους οδηγήσει στην κατάργηση των συνόρων τους και να επινοήσουν μία κοινή – ευρωπαική ταυτότητα που θα επισκιάσει την εθνική και θα βοηθήσει την ΕΕ ωστε να πραγματώσει το πρότερο σχέδιο της. Στο σχέδιο αυτό των συνόρων και της ταυτότητας προστίθεται λοιπόν, η έννοια της Ευρώπης των Περιφερειών, περιφέρειες οικονομικά εύρωστες που επιβάλλονται κι απαιτούν την αυτονομία και την αυτοδιάθεσή τους. Σε αυτό το σημείο βασίζεται η μετανεωτεριστική έννοια της ΕΕ. Τα Κράτη – μέλη ενός θεσμού ανακυπτόμενου από μία γηραιά μορφή αυτοκρατορίας τείνουν στο να επαναπροσδιορίζονται, ηθελημένα και μη, με τις περιφέρειες οι οποίες παρουσιάζονται, και μάλιστα διεκδικούν, μία καινούρια μορφή διοίκησης και ηγεσίας. Ένα καινούριο πολιτικό σύστημα που εγκαταλείπει το κλασσικό κρατικό σύστημα δύναται να δημιουργήσει μία Ευρώπη των Κρατών και των αυτόνομων κι ανεξάρτητων Περιφερειών.
Τα παραδείγματα που επικρατούν τα τελευταία χρόνια στον Ευρωπαικό χώρο είναι η περίπτωση της Καταλονίας καθώς κι αυτή της Παντανίας στο Βόρειο τμήμα της Ιταλίας. Πρόκειται για δύο περιφέρειες ιδιαίτερα οικονομικά ισχυρές που μάχονται να σπάσουν τους δεσμούς τους με το Κράτος και την κεντρική εξουσία. Την αυτοδιάθεση την οποία διεκδικούν οι δύο προαναφερθείσες περιπτώσεις βασίζεται πρωτίστως στην ιδιαιτερότητα που τις διακρίνει και τις διαφοροποιεί ως προς τους άλλους καθώς και στις επικαλούμενες αιτίες που δεν είναι άλλες παρά η «οικονομική τους ταυτότητα» που τις ενώνει και τις ωθεί στο να συνυπάρξουν στην ίδια επικράτεια. Ο Keating[1] επισημαίνει ότι στο μέσον της ανασύνθεσης του πολιτικού χώρου ανακαλύπτουμε ότι οι περιφέρειες που βρίσκονται σε πλήρη ανάπτυξη τείνουν να είναι το κλειδί για την εδαφική καινοτομία και την κοινωνικοοικονομική ευημερία.
Η ΕΕ είναι ο πρώτος θεσμός που απέδωσε μία οντολογική εμπιστοσύνη[2] σε περιφερειακή κλίμακα, πράγμα το οποίο έγινε ιδιαίτερα εμφανές μέσω των εργασιών της Επιτροπής ως προς τα θέματα της «Ευρώπης των Περιφερειών», στις οποίες τα τελευταία χρόνια, ο υπο – εθνικός χώρος της Ευρώπης εμφανίζεται ως ένας καινούριος παράγων στις ευρωπαικές διαδικασίες αποφάσεων και στην εφαρμογή της πολιτικής της.
Κατά συνέπεια, μήπως η παρέκκλιση των κρατών μελών από την αρχική Ευρωπαική ιδέα καταστεί εφικτή και υλοποιήσιμη δια μέσω των όψιμα αυτόνομων περιφερειών ; Κάτι τέτοιο θα μας έκανε να συλλογιστούμε ως προς το θέμα της ασύμμετρης εξουσιαστικής δύναμης και τη δύναμη της επιβαλλόμενης θέλησης.
[1] KEATING M., “The invention of Regions : Political Restructuring and Territorial Government in Western Europe”, Environment and Planning C: Government and Policy, 15, 1997, pp. 383- 398.
[2] CEC, The Regions in the 1990s: Fourth Report on the Social and Economic Situation and Development of the Regions of the Community, Brussels: Commission of the European Communities, 1991.
* Η κ. Βίκυ Καπόγιαννη είναι Διδάκτωρ Πολιτικών Επιστημών Διεθνών Σχέσεων & ΕυρωπαικώνΣπουδών
Ανθολογώ από το άρθρο: της Ε.Ε. ως ρυθμιστής/συντονιστής – η δομή αναγάγεται – ένεκα (!)της σφοδρής – να τους οδηγήσει (τα κράτη-μέλη) – ανακυπτόμενου θεσμού – Την αυτοδιάθεση βασίζεται – δια μέσω κ.λπ.
Αξιόλογη η ανάλυση της κυρίας διδάκτορος. Αλλά τα μεταμοντέρνα Ελληνικά της από ποια περιφέρεια της… Ενωμένης Ωκεανίας προέρχονται;