(ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΜΙΑ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ)
Μια στίλβουσα όψη μετάλλου θα θελήσει – μάταια – να πλανέψει το βλέμμα.
Τα πράγματα είναι όμορφα – οι φωτογραφίες τους (ακόμα και όταν προβαίνουν επαγγελματικά άψογες) γιατί δεν είναι; Γιατί δεν μας αγγίζουν καν στο ελάχιστο, γιατί δεν μας χαρίζουν την παραμικρή συγκίνηση, γιατί μας αφήνουν παγερά ασυμμέτοχους;
Το ανέλπιστο δώρο μιας οπτικής εγγραφής είναι ότι, στην περίπτωσή της, η τεχνική μάς αποκαλύπτει την παγίδα της: Όποτε η αποτύπωση των δεδομένων είναι απολύτως ακριβής τότε, περισσότερο από κάθε άλλη περίπτωση, κινδυνεύει να αποβεί άψυχη! Εμπράγματη υπόμνηση πως ό τ α ν ε ι σ π ρ ά τ τ ο υ μ ε τ α α ν τ ι κ ε ί μ ε ν α α υ τ ο ύ σ ι α δ ε ν γ ε μ ί ζ ο υ μ ε : α δ ε ι ά ζ ο υ μ ε. Μ’ άλλα λόγια: Τα ίδια τα πράγματα δεν επιζητούν ένα βλέμμα που μένει ενεό – δηλαδή υποτάσσεται – ενώπιον της μορφής τους. Επιζητούν ένα βλέμμα που τά μεταμορφώνει – δηλαδή, δ ι α λ έ γ ε τ α ι με το περιεχόμενό τους.
Το ότι οι διαφημιστικές εμβολές μάς κατακλύζουν (κυριολεκτικά, τεμαχίζουν το χρόνο και οριοθετούν το οπτικό μας πεδίο) είναι η φυσική απόρροια του β λ έ μ μ α τ ο ς που, εκ προοιμίου, έχουν κατορθώσει να αποκομίσουν. Η αποφασιστική στιγμή ήταν όταν επιλέξαμε ν α α ν τ λ ή σ ο υ μ ε τ η χ α ρ ά α π ό τ α π ρ ά γ μ α τ α – α ν τ ί τ ω ν π ρ ο σ ώ π ω ν . «Δημογραφικό» ονομάζεται, κωδικοποιημένα, το πρόβλημα που αναδύεται στον τόπο της συγκεκριμένης αυτής ιεράρχησης: Περισσότερες κηδείες παρά βαπτίσεις – για να στοιχειοθετείται και ληξιαρχικά πότε ένας τόπος επιταχύνει προς θάνατον.
Η διαφήμιση, στο επόμενο βήμα, αναλαμβάνει απλώς να περιγράψει το αντικείμενο (το χρηστικό εργαλείο) ως αυτό που έχει αποβεί: ως π η γ ή τ ω ν σ η μ α σ ι ώ ν .
Στη μακρά διάρκεια, ένας πολιτισμός που κατανοεί το εμπόρευμα ως ιερό επίκεντρο, ως φ ε τ ί χ, δεν θα μπορούσε να μην ολοκληρωθεί στη φετιχοποίηση του άπαντος εμπορίου: Στην καταξίωση της ελευθερίας της αγοράς (η οποία υποδηλώνει την αφαίρεση της ελευθερίας του ανθρώπου) ή – για να τό αποδώσουμε με εγκαταλελειμμένους όρους – στον καπιταλισμό. Ως ανώτατο στάδιο της εξέλιξής του...
Κάποτε – μέχρι πρότινος – βέβαια, τίθονταν πολιτικά αιτήματα που διερευνούσαν τις δυνατότητες μιας εναλλακτικής οικονομικής δόμισης. Εκφέρονταν σε τόνους επαγγελίας, μάλιστα, μιας νέας τότε κοσμογονίας! Σήμερα έχει γίνει πια αντιληπτό ότι, διά του καθ’ όλου πολιτικού πειράματος, το παγιωμένο πολιτισμικό πρότυπο ψ η λ ά φ η σ ε, απλώς, τ α ό ρ ι ά τ ο υ – τα οποία πιστοποιήθηκαν να συμπίπτουν με εκείνα του εμπορίου... Προκειμένου λοιπόν να (μην) τεθεί εξ υπαρχής το ερώτημα περί πολιτισμού, απαλείφεται διά βίου κάθε πολιτική διερώτηση – ως υπέρτατος, κιόλας, ριζοσπαστισμός.
Κατά βάθος η (σύστοιχη της προγενέστερης νεύρωσης: «τα πάντα είναι πολιτική») ανένδοτη απώθηση της εποχής μας – δηλαδή των νέων παιδιών – προς την πολιτική ζωή, αντανακλά μια πολιτιστική αναδίπλωση: Δεν επιτρέπει να ξανατεθούν ο ι ε ρ ω τ ή σ ε ι ς τ ι ς ο π ο ί ε ς, αυτή, δ ε ν ε ί ν α ι σ ε θ έ σ η ν α α π α ν τ ή σ ε ι. Σημειωθήτω ότι η επιδεικτικά βίαιη εκφραστική των “προοδευτικών” media εναντίον των πολιτικών στελεχών, της ίδιας ακριβώς καθήλωσης υπεραμύνεται. Επισυνάπτοντας και μια δόση εκδίκησης, μάλιστα, προς όσους δεν αξιώθηκαν να παραγάγουν την «αλλαγή» (δηλαδή τον συν-κλονισμό της πλήξης μας) όπως, τα ίδια, τήν είχαν προαναγγείλει: Ως συσκευασμένο μεγαλείο και ετοιμοπαράδοτη εποποιία! Αφορμή λαχειοφόρου, εν τέλει, αυτοθαυμασμού…
Η πολιτική στράτευση ήταν το ύστατο στοίχημα ότι την επίζηλη θέση θα διατηρήσουν τα Νοήματα – έναντι των Προϊόντων. Μ ε τ έ χ ο ν τ α ς υ π ό τ ο υ ς ό ρ ο υ ς τ ω ν δ ε ύ τ ε ρ ω ν ω σ τ ό σ ο : Ιστορικός Υλισμός δεν ονομάστηκε η παραίτηση, επακριβώς, του νοήματος από τον εαυτό του;
Μόνη κοινωνική ελπίδα, πια, η κατανάλωση: έσχατη Πράξη της Ιστορίας! «Βιομηχανία της Διαφήμισης» δεν είναι παρά το «Μνημείο» της οριστικής, ήδη, κατάκτησης από τα προϊόντα μιας τοπιογραφίας απουσιών...
Ο πολιτισμός που μάς περικλείει δείχνει να καταφάσκει, πλέον, στη μοίρα του: Εκσυγχρονισμός είναι – εξ ορισμού – η Πρόοδος. Των πραγμάτων.
(1996)
ΥΓ: Ιδού εν τέλει που, από το 2009 και δώθε, το γνωρίζουμε ότι ο εκσυγχρονισμός (δηλαδή, ο περιορισμός του Νοήματος μέσα στον Χρόνο) δεν ισοδυναμεί με την πρόοδο, καν, των πραγμάτων.
(2015)
πηγή: Aντίφωνο
