Β. Ξυδιᾶς, Ἡ Βαλκανικὴ Κοινοπολιτεία, Δόμος, 1994 | σελ. 24-27
Ἠλεκτρονικὴ ἀναδημοσίευση: ΑΝΤΙΦΩΝΟ
< ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΗ ΕΝΟΤΗΤΑ // ΕΠΟΜΕΝΗ ΕΝΟΤΗΤΑ >
Σχέσεις μὲ Ρωσία καὶ Τουρκία
Ἐτέθη ἀπὸ ὁρισμένους ὁμιλητὲς μὲ ἔμφαση τὸ ἐρώτημα: Ποιοὶ θὰ περιλαμβάνονται στὴ Βαλκανικὴ Κοινοπολιτεία; Χωρὶς καθόλου νὰ θέλω νὰ ὑπεκφύγω τὴν ἀπάντηση (ἄλλωστε μίλησα ἤδη καὶ θὰ ἐπανέλθω καὶ στὴ συνέχεια στὸ ζήτημα αὐτό), νομίζω πὼς μετὰ τὰ ὅσα προηγήθηκαν γίνεται σαφὲς ὅτι τὸ ἐρώτημα αὐτὸ δὲν πρέπει κατ’ ἀρχὴν νὰ τίθεται μὲ ὅρους ἀπόλυτους. Μέσα στὴ δυναμικὴ τοῦ ἀνοικτοῦ καὶ συνεχῶς διαμορφούμενου λόμπυ ποὺ σᾶς περιέγραψα, κάποια κράτη θὰ μετέχουν λιγότερο καὶ κάποια περισσότερο, ἀνάλογα μὲ τὰ ἑκάστοτε δεδομένα καὶ ἀνάλογα μὲ τὸ προεξάρχον κάθε φορὰ ζήτημα. Καὶ ἐλπίζω νὰ εἶναι ἤδη σαφὲς ἀπὸ ὅσα ἔχουμε πεῖ μέχρι τώρα, πὼς ἡ ὑπόθεση τῆς Βαλκανικῆς Κοινοπολιτείας βασίζεται στὴν ἐλεύθερη ἐπιλογὴ τῶν ὑφισταμένων Βαλκανικῶν κρατῶν.
Νομίζω ὅτι ἔγινε λόγος γιὰ τὴ σχέση τῶν Βαλκανίων μὲ τὴ Ρωσία, καὶ αὐτὸ εἶναι ἀπολύτως λογικὸ καὶ δικαιολογημένο. Ἡ γνώμη μου ὅμως εἶναι πὼς τὸ ζήτημα τῆς Ρωσίας θὰ πρέπει νὰ ἀντιμετωπιστεῖ διαφορετικά. Πρῶτα ἀπ’ ὅλα γιὰ λόγους ποὺ προκύπτουν μέσα ἀπὸ τὴν ἱστορία. Θὰ μιλήσουμε ἀμέσως μετὰ γιὰ τὸν ἰδιαίτερο χαρακτήρα τοῦ βαλκανικοῦ δεσμοῦ, μποροῦμε ὅμως νὰ ποῦμε ἀπὸ τώρα πὼς στὸ βιβλίο του Ἡ Βυζαντινὴ Κοινοπολιτεία ὁ Σλάβος ἱστορικὸς Ντιμίτρι Ὀμπολένσκυ ξεχωρίζει σαφῶς ἀνάμεσα στὴν γενικὴ πνευματικὴ καὶ πολιτιστικὴ ἐπιρροὴ ποὺ εἶχε τὸ Βυζάντιο σὲ ὅλους τοὺς ὀρθοδόξους Σλάβους (περιλαμβανωμένων καὶ τῶν Ρώσων) καὶ στὸν εἰδικότερο ρόλο ποὺ ἔπαιξε ἡ Κωνσταντινούπολις ὡς κεντρικὸς ἰδεολογικὸς ἄξονας καὶ ὡς γεωπολιτικὸ καὶ ψυχολογικὸ σημεῖο ἀναφορᾶς στὴν ἐθνικὴ διαμόρφωση τῶν λαῶν τῆς Βαλκανικῆς. Ἔτσι – σύμφωνα πάντοτε μὲ τὸν Ὀμπολένσκυ – οἱ Ρῶσοι, ἂν καὶ βρέθηκαν κι αὐτοὶ στὴ γενικότερη ἐπιρροὴ τοῦ Βυζαντίου, εἶχαν πάντοτε τὴν αἴσθηση τῶν γεωπολιτικῶν ὁρίων ποὺ χώριζαν τὴ δική τους ἤπειρο ἀπὸ τὴ βυζαντινὴ ἐπικράτεια. Ἀπὸ τὴν ἄλλη μεριὰ ὑπάρχουν τὰ τρέχοντα ζητήματα ποὺ λίγο ὡς πολὺ καθορίζουν τὶς δυνατότητες τῆς Ρωσίας. Ἡ Ρωσία αὐτὴ τὴ στιγμὴ βρίσκεται σὲ δεινὴ θέση. Ὅμως ὅλοι γνωρίζουν πὼς κάποια στιγμὴ θὰ ξεπεράσει τὰ προβλήματά της καὶ θὰ ἀναζητήσει καὶ πάλι τὸν ἡγεμονικὸ ρόλο ποὺ πράγματι τῆς ἀναλογεῖ. Γι’ αὐτὸ καὶ οἱ ΗΠΑ καὶ οἱ ἄλλες μεγάλες δυνάμεις σὲ καμμιὰ περίπτωση δὲν θὰ ἐπιτρέψουν μιὰ στενὴ “σλαβικὴ” ἢ “ὀρθόδοξη” συμμαχία στὸ κέντρο τῆς Εὐρώπης. Εἶναι λοιπὸν πιστεύω σαφὲς πὼς τόσο ἀπὸ πλευρᾶς ἱστορικῆς, ὅσο καὶ ἀπὸ πλευρᾶς τῶν ὑφισταμένων διεθνῶν συσχετισμῶν, ἡ Ρωσία λόγω τῆς γεωπολιτικῆς της θέσεως τίθεται ἐκτὸς τῶν ὁρίων τῆς Βαλκανικῆς. Ἀλλὰ εἶναι ἐξ ἴσου σαφὲς ὅτι τὸ κοινὸ πνευματικὸ ἔδαφος καὶ οἱ ἐν μέρει κοινὲς φυλετικὲς καὶ πολιτιστικὲς ἀναφορὲς θὰ ὁδηγήσουν – καὶ πρέπει νὰ ὁδηγήσουν – σὲ μιὰ προνομιακὴ σχέση μεταξὺ Ρωσίας καὶ Βαλκανίων (ἐνδεχομένως στὸ πλαίσιο τῆς παρευξείνιας συνεργασίας). Θυμηθεῖτε ἂν θέλετε αὐτὸ ποὺ εἴπαμε προηγουμένως: ὅτι τὰ ὅρια ποὺ πρέπει νὰ διακρίνουν τὴ Βαλκανικὴ Κοινοπολιτεία ἀπὸ τοὺς πρὸς δυσμὰς καὶ πρὸς ἀνατολὰς γείτονές της δὲν μπορεῖ νὰ εἶναι ὅρια χωρισμοῦ, ἀλλὰ δίοδοι ἑνώσεως καὶ ἐπικοινωνίας.
Ἐντελῶς ἀντίστροφα ἀπὸ τὴ Ρωσία τίθεται τὸ ζήτημα τῆς Τουρκίας. Ἡ Τουρκία καὶ οἱ Τοῦρκοι, ἀπὸ γεωπολιτικῆς καὶ σὲ μεγάλο βαθμὸ καὶ ἀπὸ πολιτιστικῆς ἀπόψεως εἶναι σαφῶς ἐντὸς τοῦ Βαλκανικοῦ χώρου (ὁ ὁποῖος βαλκανικὸς χῶρος – εἰρήσθω ἐν παρόδῳ – σὲ καμμιὰ περίπτωση δὲν χωρίζεται ἀπὸ τὴ Μικρὰ Ἀσία μὲ τὴν ὁποία ἀποτελοῦν μιὰ ἑνιαία γεωπολιτικὴ καὶ πολιτιστικὴ ἑνότητα). Ὅμως ἡ Τουρκία, ὡς πρὸς τὸν πνευματικό της ἄξονα, ἀλλὰ κυρίως ὡς πρὸς τὶς ἄμεσες κρατικές της ἐπιδιώξεις συνιστᾶ πράγματι μιὰ ἀπειλὴ γιὰ τὴν εἰρήνη καὶ τὴν ἑνότητα τῶν Βαλκανίων. Παρ’ ὅλο ποὺ κατὰ τὴ γνώμη μου τὸ γεγονὸς αὐτὸ δὲν εἶναι ἀρκετὸ γιὰ νὰ μᾶς ἐπιτρέψει νὰ ἐξορίσουμε διὰ παντὸς τὴν Τουρκία ἀπὸ τὴ Βαλκανικὴ Κοινοπολιτεία, τουλάχιστον γιὰ τὸ ἄμεσο μέλλον θέτει σαφὴ ὅρια. Πάντως, μὲ τὴν εὐκαιρία αὐτὴ θὰ ἤθελα νὰ ὑπογραμμίσω πὼς κατ’ ἐμὲ ἡ ἰδέα τῆς Βαλκανικῆς Κοινοπολιτείας ὑπερβαίνει σαφῶς τὸ ζήτημα τῆς ἀποτροπῆς τοῦ τουρκικοῦ ἐπεκτατισμοῦ καὶ τῶν αὐτονομιστικῶν καὶ ἐν γένει τῶν ζηλωτικῶν τάσεων τῶν μουσουλμανικῶν μειονοτήτων (τὸ περίφημο “μουσουλμανικὸ τόξο”). Οἱ κίνδυνοι αὐτοὶ ὑπάρχουν στὸ βαθμὸ ποὺ ὑπάρχουν. Καὶ ἐλπίζω νὰ μὴ φτάσουμε ποτὲ στὸ σημεῖο μιᾶς συνολικῆς ἀναμέτρησης, ἀλλὰ ἂν ἔλθει αὐτὴ ἡ ὥρα θὰ κάνουμε ὅ,τι χρειάζεται. Αὐτὸ ἄλλωστε κάνουν τώρα σὲ τοπικὸ ἐπίπεδο οἱ Σέρβοι, κι ἐμεῖς εἴμαστε στὸ πλάι τους καὶ μοιραζόμαστε – ὅσο μποροῦμε – τὸν πόνο καὶ τὶς ἁμαρτίες τοῦ ἀγώνα τους. Πιστεύω ὅμως πὼς θὰ ἦταν ὀλέθριο σφάλμα (πνευματικὸς καὶ ἱστορικὸς ἀποπροσανατολισμὸς) ἂν ἡ Βαλκανικὴ Κοινοπολιτεία θεμελιωνόταν στὴ λογικὴ ἑνὸς “ὀρθοδόξου” συνασπισμοῦ γιὰ τὴν ἀντιμετώπιση καὶ τὴν ἀποτροπὴ τοῦ τουρκικοῦ ἢ μουσουλμανικοῦ κινδύνου. Διατηρώντας μιὰ στάση διαρκοῦς ἐπιφυλακῆς ἀλλὰ καὶ ψυχραιμίας, τὰ ὑπόλοιπα βαλκανικὰ κράτη θὰ πρέπει νὰ ἀναπτύξουν μιὰ θεσμικὴ σχέση μὲ τὴν Τουρκία, κυρίως μέσω τῆς παρευξείνιας συνεργασίας. Μέσω δὲ τῶν κατάλληλων χειρισμῶν, θὰ πρέπει νὰ τηροῦν τὶς ἀναγκαῖες κάθε φορὰ ἀποστάσεις καὶ ἰσορροπίες.
[Σημ. Δεδομένου ὅτι τὸ βιβλίο εἶχε γραφεῖ πρὶν τὴν ἄνοδο τοῦ Ἐρντογὰν στὴν προεδρία τῆς Τουρκίας, ἐννοεῖται ὅτι οἱ παραπάνω ἀναφορὲς στὸν «τουρκικὸ ἐπεκτατισμὸ» καὶ στὶς συνεπαγώμενες ἀπειλὲς «γιὰ τὴν εἰρήνη καὶ τὴν ἑνότητα τῶν Βαλκανίων» ὑπονοοῦν τὴν πρὸ τοῦ Ἐρντογὰν πολιτικὴ τῆς Τουρκίας. Γιὰ τὴν πολιτικὴ τοῦ Ἐρντογὰν θὰ χρειαζόταν μιὰ πιὸ σύνθετη ἀνάλυση, διακρίνοντας τὴ στρατηγικὴ τοῦ «νεο-oθωμανισμοῦ» ἐπὶ Νταβούτογλου καὶ μετὰ ἀπ' αὐτόν. (Ἰαν. 2023)]
< ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΗ ΕΝΟΤΗΤΑ // ΕΠΟΜΕΝΗ ΕΝΟΤΗΤΑ >
Πολύ ωραία αυτά που λες Βασίλη. Τέτοιες ιδέες υπάρχουν και κυκλοφορούν στην Βόρεια Ελλάδα δεκαετίες τώρα. Όμως, η Ελληνική Πολιτεία και (δυστυχώς) κωρίως η Ελληνική Εκκλησία φρόντισε επιμελώς να τις καταπνίξει εν τη γενέση τους. Χρόνια τώρα η Ελληνική Εκκλησία προέβαλε σαν αντεπιχείρημα τον κομουνισμό των βορείων γειτόνων μας. Τώρα που αυτοί είναι ακόμη πιο καπιταλιστές από εμάς, προβάλει σαν επιχείρημα τις δήθεν αλυτρωτικές τους σκέψεις (την ίδια ώρα που μιλά για κόκκινες μηλιές κτλ).
Η κατάσταση όμως ίσως είναι καλύτερη από ότι νομίζουμε. Δεν είναι τυχαίο το ότι τώρα τελευταία “ξύπνησαν” τα απομεινάρια των παλιών Ταγματασφαλιτών και Χιτών (βλέπε akritas εδώ) και αντιδρούν. Κάτι θα βλέπουν και έχουν φοβηθεί.
Η ελπίδα βέβαια είναι στις νέες γενιές, δηλαδή στους κάτω των 10 ετών. Οι πιο μεγάλοι έχουν όλοι λάβει μέρος στις διαδηλώσεις τις Θεσσαλονίκης του (90) και δεν μπορούν να αλλάξουν. Τα παιδιά όμως ίσως να μπορέσουν να δούν καλύτερα τα πράγματα – αν δεν τα ευνουχίσουν πολιτισμικά και πνευματικά οι νέο-Χίτες με τα Μακεδονικά κτλ blogs.
Έχει πλάκα όμως να παίζουν το ρόλο των Κοραήδων της Βορείου Ελλάδας διάφοροι ακροδεξιοί φασίστες με την αμέριστη συνδρομή της Εκκλησίας. Είναι άκρως αντιφατικό. Γιαυτό και ελπίζω ότι δεν θα περάσει – όπως πέρασε στην Νότια Ελλάδα (εκτός Κρήτης φυσικά..).