Β. Ξυδιᾶς, Ἡ Βαλκανικὴ Κοινοπολιτεία, Δόμος, 1994 | σελ. 20-24
Ἠλεκτρονικὴ ἀναδημοσίευση: ΑΝΤΙΦΩΝΟ
< ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΗ ΕΝΟΤΗΤΑ // ΕΠΟΜΕΝΗ ΕΝΟΤΗΤΑ >
Μεταξὺ Ἀνατολῆς καὶ Δύσεως
Ἂς περιοριστοῦμε τώρα στὰ ὅρια τῆς δεκαετίας ποὺ διανύουμε γιὰ νὰ δώσουμε ὁρισμένες πιὸ ἄμεσες καὶ πιὸ πρακτικὲς πτυχὲς τῆς Βαλκανικῆς Κοινοπολιτείας.
Πιστεύω πὼς μέσα στὶς συνθῆκες ποὺ διαμορφώνονται στὸ τέλος τοῦ αἰώνα μας, ἡ ἀνάπτυξη τῆς Βαλκανικῆς ἰδιοσυστασίας καὶ ἑνότητας δὲν μπορεῖ νὰ ἀποτελέσει μιὰ αὐτοτελὴ ἐξέλιξη, ἀλλὰ βασιζόμενη κυρίως στὴν ἀρχὴ τῆς διαβαλκανικῆς συνεργασίας ποὺ ἀναπτύξαμε προηγουμένως, θὰ πρέπει νὰ συμπορευθεῖ μὲ τὴν ἐνίσχυση τῶν νέων μεγάλων διηπειρωτικῶν ἑνοτήτων ποὺ τείνουν νὰ δημιουργηθοῦν στὰ δυτικὰ καὶ στὰ ἀνατολικὰ τῶν Βαλκανίων: στὰ μὲν δυτικὰ μὲ τὴ διεύρυνση τῆς Εὐρωπαϊκῆς Κοινότητας, στὰ δὲ ἀνατολικὰ μὲ τὴν ἐνδεχόμενη ἀνάπτυξη τῆς συνεργασίας τῶν χωρῶν τοῦ Εὐξύνου Πόντου. Μιλώντας λοιπὸν γιὰ τὴ δεκαετία ποὺ διανύουμε [σημ. ἐννοεῖται ἡ δεκαετία 1990-2000] θὰ ἔλεγα ὅτι δὲν πρέπει νὰ βλέπουμε τὴ Βαλκανικὴ Κοινοπολιτεία σὰν ἕναν αὐτοτελή, στατικὸ καὶ κλειστὸ συνασπισμό, ἀλλὰ σὰν ἕνα ἀνοικτὸ καὶ συνεχῶς διαμορφούμενο “λόμπυ” κρατῶν. Δηλαδὴ σὰν μιὰ ὁμάδα κρατῶν μὲ ξεχωριστὰ συμφέροντα καὶ ἐπιδιώξεις, τὰ ὁποῖα θὰ ἀποκτοῦν συνείδηση τῆς συνοχῆς τους μέσω ἀκριβῶς τῆς συντονισμένης παρουσίας τους στὶς εὐρύτερες διεργασίες στὶς ὁποῖες θὰ συμμετέχουν (αὐτὴ εἶναι καὶ ἡ ἔννοια τοῦ “λόμπυ” στὴν προκειμένη περίπτωση). Ἐκφράζοντας τὴ συνείδηση τῶν λαῶν τους, θὰ οἰκοδομοῦν καὶ θὰ ἐνισχύουν τὴ δική τους αὐτοσυνειδησία καὶ ἑνότητα καθὼς θὰ συνδέουν σταδιακὰ τὶς ἐνέργειες καὶ τὴ μοίρα τους σὲ μιὰ κοινὴ στάση τόσο πρὸς τὴ Δύση (ΕΕ καὶ ΗΠΑ) ὅσο καὶ πρὸς τὴν Ἀνατολὴ (Τουρκία καὶ πρώην Σοβιετικὴ Ἕνωση). Αὐτὴ ἡ ἔμμεση στρατηγικὴ ἐπιβάλλεται σήμερα ἀπὸ τὰ πολιτικὰ δεδομένα, πιστεύω ὅμως ὅτι δὲν εἶναι ξένη πρὸς τὰ οὐσιώδη χαρακτηριστικὰ τοῦ βαλκανικοῦ χώρου. Ἄλλωστε ἀπὸ τὴν ἱστορία γνωρίζουμε ὅτι ὁ φυσικὸς ρόλος τῆς Βαλκανικῆς δὲν εἶναι οὔτε νὰ χωρίζει τὴν Ἀνατολὴ ἀπὸ τὴ Δύση οὔτε νὰ ἀνήκει ἀποκλειστικὰ στὴ μία ἢ στὴν ἄλλη πλευρά. Ὁ ρόλος της εἶναι νὰ ἑνώνει αὐτοὺς τοὺς δυὸ κόσμους. Γι’ αὐτὸ καὶ τὰ ὅρια ποὺ πρέπει νὰ διακρίνουν τὴ Βαλκανικὴ Κοινοπολιτεία ἀπὸ τοὺς πρὸς δυσμὰς καὶ πρὸς ἀνατολὰς γείτονές της δὲν μπορεῖ νὰ εἶναι ὅρια χωρισμοῦ, ἀλλὰ δίοδοι ἑνώσεως καὶ ἐπικοινωνίας. Σ’ αὐτὴ τὴ διαρκὴ φύση τῆς βαλκανικῆς ζώνης ἀνταποκρίνεται ἀπολύτως ἡ ἔννοια τῆς Βαλκανικῆς Κοινοπολιτείας ὡς διμέτωπου καὶ συνεχῶς διαμορφούμενου λόμπυ, ἀνοικτοῦ καὶ πρὸς τὶς δύο πλευρές του.
Αὐτό, λαμβάνοντας ὑπ’ ὄψιν καὶ τὶς ἤδη ἐπικρατοῦσες τάσεις, γιὰ τὰ χρόνια ποὺ μᾶς ἔρχονται συνοψίζεται ἀπὸ πρακτικῆς ἀπόψεως σὲ δυὸ μείζονες προτεραιότητες: Πρώτη προτεραιότητα εἶναι ἡ κοινὴ καὶ συντονισμένη ἔνταξη τῶν Βαλκανικῶν χωρῶν στὴν ΕΕ, περιλαμβανομένης καὶ τῆς Κύπρου. Ἡ Ἑλλάδα πρέπει νὰ παίξει σημαντικὸ ρόλο στὴν ἐπιτάχυνση καὶ στὸν συντονισμὸ αὐτῆς τῆς ἐντάξεως, ἀφ’ ἑνὸς μὲ τὴν προώθηση ἑνὸς κοινοῦ Βαλκανικοῦ συμφώνου καὶ ἀφ’ ἑτέρου μὲ τὴν ἄσκηση πιέσεως πρὸς τοὺς ὑπολοίπους εὐρωπαίους ἑταίρους της γιὰ τὴν ταχεία ὑλοποίησή του. Ἡ συμμετοχὴ τῆς Τουρκίας καὶ τῆς Ἀλβανίας σ’ αὐτὸ τὸ σύμφωνο θὰ πρέπει νὰ ἐξαρτηθεῖ ἀπὸ ὁρισμένες βασικὲς προϋποθέσεις σχετικὲς μὲ τὸ Κυπριακό, τὶς μουσουλμανικὲς μειονότητες, κλπ. (Χωρὶς νὰ θέλω νὰ εἶμαι ἀπόλυτος, ὑπὸ τὶς παροῦσες συνθῆκες δὲν βλέπω ρεαλιστικὴ προοπτικὴ συμμετοχῆς τῆς Τουρκίας σ’ ἕνα τέτοιο σύμφωνο, ἐνῶ ἀντίθετα θὰ μποροῦσε νὰ ἀποτελέσει ἕναν μοχλὸ προσαρμογῆς τῆς Ἀλβανίας σὲ μιὰ διαβαλκανικὴ συνεννόηση). Δεύτερη μεγάλη προτεραιότητα πρέπει νὰ ἀποτελέσει ἡ προσεκτικὴ μέν, ἀλλὰ εἰλικρινὴς καὶ ἐνεργητικὴ υἱοθέτηση καὶ προώθηση τῆς παρευξείνιας συνεργασίας, μὲ τρόπο ποὺ νὰ πάψει νὰ ἀποτελεῖ ἀποκλειστικῶς τουρκικὴ πρωτοβουλία (τὴ στιγμὴ μάλιστα ποὺ ἀφορᾶ κατὰ κύριο λόγο σὲ κράτη ὀρθοδόξων λαῶν). Ὅπως εἴπαμε καὶ πρίν, τὰ βαλκανικὰ κράτη πρέπει νὰ λειτουργήσουν καὶ πρὸς τὶς δυὸ αὐτὲς κατευθύνσεις (ἀνατολὴ καὶ δύση) ὡς ἐνδιάμεση ζώνη ἑνότητας καὶ ἐπικοινωνίας, ἀλλὰ καὶ μὲ τὴν αἴσθηση καὶ τὴ συμπεριφορὰ μιᾶς ὑποομάδας (ἑνὸς λόμπυ) μὲ τὰ δικά της συμφέροντα καὶ τὶς δικές της προτεραιότητες. Αὐτὰ ὡς πρὸς τὴ διεθνὴ τοποθέτηση τῆς Βαλκανικῆς Κοινοπολιτείας.
Παράλληλα, ὡς πρὸς τὸ ἐσωτερικὸ τῆς Βαλκανικῆς, θὰ πρέπει νὰ οἰκοδομηθεῖ ἕνα ἑνιαῖο πλαίσιο εἰρηνικῆς καὶ δημοκρατικῆς συμβιώσεως, ποὺ θὰ περιλαμβάνει ἐκτὸς τῶν ἄλλων καὶ συγκεκριμένες συμφωνίες γιὰ θεσμοὺς καὶ κανόνες ποὺ ἀφοροῦν: (α) πρῶτον τὸ καθεστὼς ἀσφαλείας μεταξύ τῶν κρατῶν, (β) δεύτερον τὰ πολιτικὰ καὶ κοινωνικὰ δικαιώματα τῶν ἀτόμων καὶ τῶν θρησκευτικῶν καὶ ἐθνικῶν μειονοτήτων, καὶ (γ) τρίτον τὴ γενικότερη δημιουργία σχέσεων ἀλληλεγγύης, ἀλληλοκατανοήσεως καὶ ἀλληλοανοχῆς μεταξὺ τῶν λαῶν τῆς περιοχῆς. Στὸ σημεῖο αὐτό, πολὺ πιὸ σημαντικὲς ἀπὸ τὶς διακρατικὲς σχέσεις εἶναι οἱ πρωτοβουλίες ποὺ ἀναλαμβάνονται ἀπὸ τὴν κοινωνία καὶ τοὺς θεσμούς της, ἐνῶ τεράστιας σημασίας εἶναι ἡ διορθόδοξη ἑνότητα μεταξὺ τῶν ἐπιμέρους ἐθνικῶν Ἑκκλησιῶν.
Τὰ ἐρωτήματα ποὺ προκύπτουν ἀπὸ τὰ παραπάνω εἶναι ἀσφαλῶς πάρα πολλά, δὲν θὰ ὑπεισέλθω ὅμως πρὸς τὸ παρὸν σὲ περισσότερες λεπτομέρειες.
< ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΗ ΕΝΟΤΗΤΑ // ΕΠΟΜΕΝΗ ΕΝΟΤΗΤΑ >