Όταν, παλιά, άρχισα να διαβάζω τον Μακρυγιάννη μού έκαμε μεγάλη εντύπωση το γεγονός ότι κάθε λίγο συναντούσα λέξεις που ήταν...κυπριακές! Διερωτόμουν πόση δυσκολία θα είχαν οι Ελλαδίτες αναγνώστες με αυτές τις λέξεις κι επειδή το πράγμα συνεχιζόταν αμείωτο άρχισα να τις καταγράφω. Δεν έκαμα ποτέ τίποτε με εκείνο τον μακροσκελή κατάλογο. Λέω μόνο πως η κυπριακή διάλεκτος δεν είναι και τόσο κυπριακή όσο νομίζουν μερικοί. Κι όμως, ακόμα και τώρα με τις "μέλισσες" είχα ένα φόβο κι ένα δισταγμό όταν έγραφα μερικά κομμάτια στην κυπριακή μήπως δυσκολέψουν... μήπως γίνουν εμπόδιο στην πλήρη κατανόηση του βιβλίου. Έγινε, απ΄ό,τι φάινεται, το αντίθετο. Έγιναν αυτά τα κομμάτια ιδιαίτερα ελκυστικά. Χαίρομαι. Αλλά έχω αρκετά να σχολιάσω πάνω στο κείμενο του Γ.Μ. Σαλεμή.
Ο Πέτρος Γαρουφαλιάς: Γνωρίζω ότι γενικά δεν έχει αυτό που λέμε «καλό όνομα» στην Ελλάδα. Σε όλο το κεφάλαιο 30 των «μελισσών» δεν αναφέρεται με το όνομά του γιατί αυτό που έχει σημασία είναι η ιδιότητά του («υπουργός άμυνας της Ελλάδος») και η δουλειά που ήρθε να κάμει στην Κύπρο τον Αύγουστο του 1964. Η «δουλειά» ήταν ήδη αρχινισμένη με την παρουσία της ελληνικής μεραρχίας-δύναμης Σώματος Στρατού (με την άδεια των Αμερικανών) κι εμένα δεν με νοιάζει τι έκαμε ο Γαρουφαλιάς μετά ή πριν από αυτό. Με νοιάζει που οι Αμερικανοί σε μια στιγμή κατάλαβαν ότι δεν υπάρχει άλλη «σωστή» λύση για την Κύπρο εκτός από την Ένωση της με την Ελλάδα. Κι αν στην αρχή είπαν ας δώσουμε και στην Τουρκία ένα κομμάτι από το κέϊκ για να μη φωνάζει, κι αν ο Παπανδρέου είπε κι εκείνος «ναι», ας τους δώσουμε ένα διαμέρισμα της πολυκατοικίας, ούτε ο Μακάριος ούτε ο Διγενής είπαν Ο.Κ. Κι όταν οι Αμερικανοί (τρέμοντας για μια επερχόμενη «Κούβα της Μεσογείου») επέμεναν λέγοντας «άμα είναι έτσι κηρύξτε την Ένωση ΤΩΡΑ, μόνο υποσχεθείτε πως θα συζητήσετε το τι θα δώσετε στους Τούρκους ΜΕΤΑ», αυτό πολύ λίγοι δεν θα καταλάβαιναν ότι με τη μεραρχία στην Κύπρο οι Τούρκοι δεν θα έπαιρναν στο τέλος τίποτε. Και οι πρώτοι που το κατάλαβαν μαζί με την κυβέρνηση της Ελλάδος ήταν – ποιοι άλλοι; – οι Άγγλοι. Η αντίδραση τους (έγγραφο σελίδων 24-25 ενθέτου εγγράφων και φωτογραφιών στις «μέλισσες») αποδεικνύει ότι η άνευ ανταλλαγμάτων Ένωση ήταν εφικτή. Μόνο που… Μόνο που η Κύπρος δεν την ήθελε πια! Χάρη στον Μακάριο δεν την ήθελε πια – κι εδώ υπάρχουν όλα τα άλλα ιστορικά δεδομένα και οι αποδείξεις για το κλίμα που είχε καλλιεργήσει μαζί με το ΑΚΕΛ και τους άλλους εναντίον της Ένωσης και της Ελλάδος! Οπότε τι με νοιάζει εμένα τι έκαμε ύστερα ο…Γαρουφαλιάς; Εγώ ξέρω ότι τη δεδομένη ιστορική στιγμή έφερνε μαζί του την Ένωση, όλα τ’ άλλα είναι δευτερεύοντα. Και η μόνη αληθινή απόδειξη γι’ αυτό είναι τα έγγραφα των Άγγλων. Κανείς ιστορικός δεν τα πρόσεξε, κανείς «επιστήμων» δεν τα έλαβε υπόψη. Εγώ λέω ούτε η Δικτατορία στην Ελλάδα δεν θα υπήρχε ανάγκη να υπάρξει αν γινόταν η Ένωση… Κι όλα όσα συμβαίνουν σήμερα πολύ πιθανόν να μη συνέβαιναν ποτέ… Αυτή είναι η πολιτική θέση των «μελισσών» και κανείς απ’ όσο ξέρω μέχρι τώρα δεν την έθεσε έτσι. Και δεν είναι τη μαρτυρία του Γαρουφαλιά που λαμβάνω «τοις μετρητοίς» αλλά τα έγγραφα των Άγγλων. Ποιος μπορεί να τα αμφισβητήσει;
Τώρα, αν ο Μακάριος ήταν άνθρωπος των Άγγλων ή όχι. Η ίδια φήμη-διάδοση υπάρχει και για τον Γρίβα. Τα έγγραφα, όμως, μιλούν για το πόσο οι Άγγλοι δεν εμπιστεύονταν τον Γρίβα και προειδοποιούσαν τον Μακάριο να προσέχει από αυτόν τον «μπαγαμπόντη» τον Γρίβα! Εγώ δεν λέω ότι ο Μακάριος ήταν πράκτορας των Άγγλων, λέω όμως ότι ως χωριάτης, πανέξυπνος μεν αλλά χωριάτης, είχε σφόδρα επηρεασθεί, ίσως περισσότερο κι από τον βασιλιά Πρέμπε (επίσης εξόριστο στις Σεϋχέλλες σε προγενέστερη εποχή), από την αγγλική «παρουσία» - για να την πω έτσι. Ιστορικά είναι αποδεδειγμένο ότι οι Μακάριος εμπιστευόταν και ζητούσε τη συμβουλή των Άγγλων κι απεχθανόταν τις ελληνικές κυβερνήσεις. Οι δε σφοδρότερες διαφωνίες του δε δεν ήταν με τη Χούντα αλλά με τις δημοκρατικές κυβερνήσεις πριν τη Χούντα.
Για την «πλήρη αποδοχή του Γρίβα από τον συγγραφέα», από εμένα δηλαδή, έχω να πω τα εξής: Η ΕΟΚΑ ήταν αδίστακτη. Ο Γρίβας-Διγενής ήταν αδίστακτος. Τέτοιοι απελευθερωτικοί αγώνες δεν γίνονται με τα χατίρια και τους δισταγμούς. Η βαρβαρότης και ο φόνος είναι εκ των ων ουκ άνευ. ο Γρίβας-Διγενής διάταζε φόνους (στην Κύπρο) από τα 58 του χρόνια μέχρι τα 61 του. Δεν μπορώ ν’ αγαπώ ένα τέτοιο άνθρωπο. Υπεύθυνο φόνων. Αυτή όμως είναι η κληρονομιά του ανθρώπου: Να κερδίζει ειρήνη και ελευθερία με τον φόνο. Τι να πω; Ευτυχώς που υπάρχουν άλλοι να το κάμνουν για μένα; Το λέω, και τους λέω και «ήρωες» μάλιστα, εννοώντάς το, τη στιγμή που εγώ έχω και κατέχω άλλο τρόπο ειρήνης και ελευθερίας. Αν, όμως, πάλι, ακόμα κι αυτή η πρόοδός μου, το σημείο «μπροστά» που μου φαίνεται να στέκομαι, οφείλεται στο γεγονός ότι άλλοι σκότωσαν για μένα πριν από μένα; Μένω, λοιπόν, ενεός μπροστά στο γεγονός ότι οφείλω χάριτες σε εκείνους που σκότωσαν για να είμαι εγώ σε θέση να θέλω μόνο να αγαπώ. Κι αν λάθος τα καταλαβαίνω όλα, ας με συγχωρήσει ο Θεός. Και λέω πάλι, πώς μπορώ να μην έχω λάθος, πώς μπορώ να έχω δίκαιο, άνθρωπος με την ανθρωπιά του βεβαρυμένη από φόνους άλλων από άλλους; Όλοι ένοχοι είμαστε, όλοι ανάγκη σωτηρίας έχουμε κι ας μας συγχωρήσει όλους ο Θεός.
Αν είναι ή όχι η κίνηση της ιστορίας αποτέλεσμα του «συσχετισμού δυνάμεων» ή αποτέλεσμα των χειρισμών «κάποιων προσωπικοτήτων». Ιδιαίτερα εμείς οι μικροί, έχουμε πικράν πείρα κι από τα δύο νομίζω. Και για τον Μακάριο πάλι, που ως ηγέτης, λέει ο Γιώργος Σαλεμής, μπορεί να προηγήθηκε χρονικά αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι αποτελεί και την αιτία των όσων ακολούθησαν.
Ο Μακάριος προηγήθηκε του σημερινού, κυπριακού μηδενισμού. Του χωρίς πατρίδα και χωρίς μνήμη γενικότερου μηδενισμού για τον οποίο μιλά τόσο εμπεριστατωμένα, ερμηνεύοντας τον και ο Θόδωρος Ι. Ζιάκας. Θυμίζω, λοιπόν, μόνο τα τελευταία λόγια στην τελευταία σελίδα των «μελισσών»: δηλαδή τους στίχους που αφαίρεσαν, οι πιστοί στις «υποθήκες» του Μακαρίου, το ίδιο το Υπουργείο παιδείας και Πολιτισμού της Κύπρου, από το ανάγλυφο του Μακαρίου στον προθάλαμο του Παγκυπρίου Γυμνασίου: «…σταυρέ βυζαντινέ / κι ελληνική κολώνα». Τη συνοπτική σε δύο στίχους περιγραφή της διαχρονικής μας ταυτότητας. Την αφαίρεσαν, την κατάργησαν, την μηδένισαν. Έρμαιο της ιστορίας, λοιπόν, ο Μακάριος; Δεν έπαιξε κανένα ρόλο στην άνευ μνήμης και παρελθόντος καινούρια μας ταυτότητα; Να μη νομισθεί πάντως ότι το βιβλίο έχει μίσος για τον Μακάριο. Γιατί έχει παραπάνω θλίψη και λύπηση για εκείνον, και σαρκασμό, όμως, γιατί δεν αρνούμαι ότι του καταλογίζω την πρώτη ευθύνη για τα δεινά της Κύπρου, που έγινε τελικά καίρια πληγή και για την Ελλάδα. Γιατί όποιοι κι αν ήταν οι συσχετισμοί δυνάμεων, όταν ήρθε η στιγμή, μια στιγμή μονάχα που μας ευνόησαν οι δυνάμεις, εκείνη του Αυγούστου του 1964, εκείνος δεν είχε την Πίστη. Οι νεκροί του αγώνα της ΕΟΚΑ ήταν πλήρεις πίστης.
Περί λαού και ειδικά κυπριακού λαού: Το 1950 (δημοψήφισμα) ψήφισε κατά 96% Ένωση με την Ελλάδα. Δεκαοκτώ χρόνια αργότερα ψήφισε (προεδρικές εκλογές) κατά 96% «Ανεξαρτησία». Τη βάζω σε εισαγωγικά γιατί αυτό που ψήφιζε ο λαός δεν ήταν ένα πολίτευμα αλλά ένα πρόσωπο. ΤΟ πρόσωπο που κατείχε πάσα εξουσία και δύναμη. Ήταν προς το συμφέρον του καθενός να υποστηρίζει τον Μακάριο, αισθανόταν ασφαλής κι αποκτούσε δικαιώματα στις παντός είδους κοινωνικές φιλοδοξίες. Όσοι ήθελαν να το κοντράρουν έπαιζαν το μέλλον τους και κυρίως το μέλλον των παιδιών τους. Η μάνα μου κι ο πατέρας μου ψήφισαν «κρυφά» και σιωπηλά, υπό συνθήκες τρόμου, εναντίον του Μακαρίου το 1968. Στη γειτονιά μας, όπως και οπουδήποτε αλλού στην Κύπρο, οι «αντιφρονούντες», δηλαδή οι εμμένοντες στην Ένωση, απείχαν ένα βήμα από τον πετροβολισμό των σπιτιών τους.
Ότι στην Κύπρο παρήχθη «ανθρωπολογικός τύπος Κυπρίου που δεν ήθελε την Ένωση» είναι γεγονός. Ο άλλος «τύπος», όμως, που την ήθελε προϋπήρχε, υπάρχει και θα υπάρχει έστω κι αν μερικοί αυτού του «τύπου» κρίνουν αναγκαίο σήμερα να πουν ακόμα και «ναι» στο Ανάν, ελπίζοντας σε άλλες μελλοντικές ευνοϊκές συνθήκες μετά από 100 χρόνια και βάλε! Να μη ξεχνούμε, όμως, ότι ο «τύπος» που παρήχθη ήταν εκείνος που δεν ήθελε την Ένωση, την ένωση με την ομόγλωσση και ομόθρησκη πατρίδα του. Κι αυτόν τον «τύπο» – εδώ είναι το δράμα – τον παρήγαγε η Εθναρχεύουσα ορθόδοξη Εκκλησία της Κύπρου!
Τώρα, αυτό που δυσκολεύομαι να καταλάβω είναι γιατί ο Γιώργος Σαλεμής επαναλαμβάνει το ερώτημα του Άγγελου Βλάχου: με ποια λογική οι Κύπριοι ήθελαν την Ένωση. Μπορεί αυτά να ανήκουν στο δικό μου «ανθρωπολογικό τύπο», κάπως παλαιότερο σε ηλικία, αλλά πέρα από το γεγονός ότι η Ένωση θα μας κρατούσε Έλληνες εξασφαλισμένους, έστω όσο εξασφαλισμένοι είναι σήμερα οι Ροδίτες ή οι Λέσβιοι, υπάρχει και θέμα ελευθερίας. Σίγουρα δεν είναι αρκετό μόνο το ψωμί, όπως το ήθελε ο Βλάχος, είναι και θέμα υπερηφάνειας, αυτοσεβασμού, ταυτότητας, ελευθερίας, αλλά και Αγάπης για την Ελλάδα και, ακόμα χρέους απέναντι στους νεκρούς, σ’ εκείνους που ολοπρόθυμα έδωσαν τη ζωή τους από αγάπη για την πατρίδα Ελλάδα.. Αν δεν νιώθεις μέσα στα φυλακισμένα μνήματα ή στην αίθουσα της αγχόνης γιατί η Ένωση, δεν υπάρχουν άλλες εξηγήσεις…
Για τον διαχωρισμό που κάνω, όπως λέει ο Γιώργος Σαλεμής, του λαού της Κύπρου σε Έλληνες, Κομμουνιστές και Τούρκους. Δεν είναι ακριβώς έτσι τα πράγματα. Αν θυμούμαι καλά ένας όλος κι όλος Τούρκος, ως πρόσωπο εμφανίζεται στο βιβλίο. Ο Αχμέτ με το κομπολόϊ του και το αϊράνι του και, νομίζω, ο Στέφανος Παύλου (ο πρωταγωνιστής του βιβλίου) πάνω κάτω τον αντιμετωπίζει στωικά, σαν μοίρα μάλλον, παρά σαν εχθρό. Όσο για το ΑΚΕΛ, τους κομμουνιστές της Κύπρου, είναι μια θλιβερή ιστορία, γιατί γίνονταν και ξεγίνονταν ενωτικοί ανάλογα με το πώς και πότε θα επικρατούσε η σοβιετική κυριαρχία, και με την εχθρική στάση που κράτησαν ενάντια στον αγώνα της ΕΟΚΑ διευκόλυναν τους Άγγλους αντί τους Έλληνες…κι ύστερα κράτησαν για μισό περίπου αιώνα στάση στήριξης του κατεστημένου που πολεμούσε με χίλιους τρόπους την «απεξάρτηση» της Κύπρου από την Ελλάδα.
Είμαι ενθουσιασμένος που η βιβλιοκριτική μου για της «Μέλισσες» έγινε η αφορμή σε τούτη εδώ τη συζήτηση και μάλιστα από τις ηλεκτρονικές δέλτους του φιλόξενου Αντιφώνου.
Με τον Άντη Ροδίτη-φαίνεται εύκολα αυτό-συμφωνούμε στον τρόπο σκέψης και διαφωνούμε σε κάποια συμπεράσματα που προκύπτουν από αυτόν. Σε τέτοιες περιπτώσεις είναι χαρά διπλή και που συμφωνείς με το άλλον και που διαφωνείς. Χαρά γιατί συμφωνείς και συγκλίνεις μαζί με άλλους σε κάποιο ζήτημα αλλά και χαρά γιατί βαδίζοντας στον ίδιο δρόμο μπορεί κάλλιστα να συγκλίνεις και στα άλλα που μέχρι τώρα δεν συμφωνούσες.
Έτσι,με τέτοιες κινήσεις,συγκλίσεις,σιγά-σιγά ομο-νοούμε και συν-εννοούμε,πράγμα που είναι από μόνο του πολύ σπουδαίο ειδικά στις μέρες αυτές που η κοινωνία σκορπίζεται-κατακερματίζεται και αγωνιωδώς πασχίζει να βρει τρόπο να συνεχίσει.
Οι φράσεις-κλειδιά του Άντη Ροδίτη που θεωρώ ότι μας δίνουν τη δυνατότητα να κάνουμε μια πολύ ωραία συζήτηση,να βγάλουμε σπουδαία συμπεράσματα και τελικά να ομονοήσουμε είναι: «….εμένα δεν με νοιάζει τι έκαμε ο Γαρουφαλιάς μετά ή πριν από αυτό. Με νοιάζει που οι Αμερικανοί σε μια στιγμή κατάλαβαν ότι δεν υπάρχει άλλη «σωστή» λύση για την Κύπρο εκτός από την Ένωση της με την Ελλάδα». Και επίσης: «Οπότε τι με νοιάζει εμένα τι έκαμε ύστερα ο…Γαρουφαλιάς; Εγώ ξέρω ότι τη δεδομένη ιστορική στιγμή έφερνε μαζί του την Ένωση, όλα τ’ άλλα είναι δευτερεύοντα».
Συμφωνώ απόλυτα μαζί του. Όταν κάνουμε πολιτική δεν ενδιαφέρουν κανέναν οι προθέσεις. Κρίνεται,ο καθένας που δρά πολιτικά,από την ίδια την πράξη και τα αποτελέσματά της. Όταν κάνουμε ανθρώπινες σχέσεις τότε μόνο οι προθέσεις μας ενδιαφέρουν!Εκεί μπορούμε να συγχωρέσουμε και τον φονιά.Φτάνει να δούμε πώς έκανε ό,τι έκανε,να μπούμε στη θέση του.
Συνεπώς και τον Γρίβα κάπως έτσι πρέπει να τον δούμε. Σαν άνθρωπο και σαν στρατιωτικό που είναι ο πολιτικός με άλλα μέσα. Στη μια περίπτωση θα τον κρίνουμε με βάση τις πράξεις και στην άλλη με βάση τις προθέσεις. Αν τώρα στην περίπτωση της κατοχής ζημίωσε την Ελλάδα,αυτό δεν συμψηφίζεται με το αν ωφέλησε την Ελλάδα στον αγώνα της Κύπρου. Ίσα ίσα που οφείλουμε να τον ελέγξουμε ακόμα πιο αυστηρά μη τυχόν και έχει κάνει κι εκεί καμιά βρωμιά και αν για όλα αυτά τα παιδιά που χάθηκαν φέρει ευθύνες με πράξεις ή παραλήψεις. Αν μετά τον έλεγχο βγει καθαρός τότε στον ισολογισμό του ανθρώπου θα βάλουμε όλη την τραγικότητα του θέματος. Ό,τι κάνει δηλ. και ο Μακρυγιάννης με τον Δυσσέα.
Όταν λοιπόν είμαστε μπροστά στη δράση του Γρίβα και καλούμαστε να τον κρίνουμε ιστορικά δεν μπορούμε να ξεχάσουμε ότι τον Δεκέμβρη του ‘44,πολέμησε μαζί με τους Εγγλέζους εναντίον των Ελλήνων. Ο «τόνος» εδώ πάει στο «μαζί με τους Εγγλέζους».Οι Εγγλέζοι είναι εκείνοι που μεσούντος του πολέμου συμπεριφέρονται στην Αθήνα «σαν σε εχθρική πόλη».Οι Εγγλέζοι είναι εκείνοι που ΚΑΙ ΤΟΤΕ κατέχουν την Κύπρο. Οι Εγγλέζοι είναι εκείνοι που στερούν το μέτωπο των Αρδενών από 60.000 άνδρες για να υποτάξουν τους Έλληνες. Με εκείνους λοιπόν που κάνουν κακό στους Έλληνες της Ελλάδας,στους Έλληνες της Κύπρου και στους Εγγλέζους της Αγγλίας,στους Αμερικανούς της Αμερικής κ.ο.κ. πολέμησε ο Γρίβας ο όντως «Διγενής».
Αυτά είναι πραγματικά γεγονότα και γι’αυτά ενέχεται ο Γρίβας. Αν μετά από όλα αυτά «έβαλε μυαλό» κι έγινε πατριώτης να το συνυπολογίσουμε. Αλλά βλέπουμε ότι κι εκεί τελικά στέκεται στο πλευρό τους. Οι Άγγλοι δεν τον εμπιστεύονται ακριβώς γιατί ξέρουν το ποιόν του.
Η προειδοποίηση στον Μακάριο για τον «μπαγαπόντη» Γρίβα δεν τον ελαφρώνει από τις κατηγορίες αλλά τον επιβαρύνει περισσότερο. Και ξανά τονίζω:να τον ελέγξουμε ακόμα πιο αυστηρά αν για όλα αυτά τα παιδιά που χάθηκαν φέρει ευθύνες με πράξεις ή παραλήψεις.
Πάλι από την φράση-κλειδί του Άντη Ροδίτη εκκινώντας θα σχολιάσουμε το ζήτημα «Γαρουφαλιά».Δεν αμφιβάλλω,ούτε και αμφέβαλλα,για την πρόταση που κόμισε στον Μακάριο.
Όλα αυτά που λέει ο Άντης Ροδίτης,τα δέχομαι για πολλούς και διάφορους λόγους. Το ζήτημα είναι μόνο στο αν και κατά πόσο μαζί με αυτή την πρόταση υπήρχαν κι άλλες προτάσεις «κάτω από το τραπέζι»,προτάσεις που συνήθως δεν γράφονται σε χαρτιά και που είναι δύσκολο να διερευνηθούν μετά από(τόσο λίγα) χρόνια. Αν όμως αυτά δεν μπορούν να διερευνηθούν εύκολα,η «λογική» των πολιτικών πεπραγμένων μπορεί να μελετηθεί άριστα και σε αυτή τη μελέτη καλούμαστε όλοι να συνεισφέρουμε. Τα πολιτικά πεπραγμένα του Γαρουφαλιά είναι ότι είναι άνθρωπος του Παλατιού. Και το Παλάτι μας κάθισε στο σβέρκο με την ισχύ των Εγγλέζων (και όχι ντε και καλά των Αμερικανών).Ο Γαρουφαλιάς είναι «κεντροδεξιός» και αντικομμουνιστής.
Συνεπώς δεν πιστεύω ότι πήγε στην Κύπρο για να την ενώσει με την Ελλάδα χωρίς κάποιες «τροποποιήσεις». «Τροποποιήσεις» που αφορούσαν την Αριστερά της Νήσου,το ΑΚΕΛ και γενικότερα την «κουβανικότητά» της. Δεν μου είναι εύκολο να πιστέψω ότι ενώ εδώ το ΚΚΕ ήταν παράνομο θα κοτσάριζαν,με την Ένωση, ένα άλλο κομμουνιστικό κόμμα στα πολιτικά πράγματα της χώρας. Ο τρόμος των Αμερικανών για την επερχόμενη «κουβανοποίηση» της Κύπρου ήταν τέτοιος γιατί όντως εκεί υπήρχαν άνθρωποι που σκέπτονταν και δρούσαν σαν τους Κουβανούς.
Σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο η ένοπλη δράση της ΕΟΚΑ θα ήταν απλός ένα μικρό επεισόδιο «στα έμπεδα».Δεν πιστεύω λοιπόν ότι θέλανε να φέρουν την Κύπρο στην Ελλάδα μαζί με τους «κουβανούς»της γιατί τότε αντί να αποφεύγανε την «κουβανοποίηση»της Κύπρου θα πρωτοστατούσαν στην «κουβανοποίηση» Κύπρου τε και Ελλάδας!
«Το τί έκανε μετά ο Γαρουφαλιάς» δεν μας νοιάζει μόνο αν ξέρουμε όντως,τεκμηριωμένα με ατράνταχτα στοιχεία,ότι η πρόταση της Ένωσης δεν συμπεριελάμβανε μέτρα «εκκαθάρισης»της «κουβανικότητάς» της Κύπρου. Αν υπάρχουν τέτοια στοιχεία ευχαρίστως να τα μελετήσουμε.
Αν όμως δεν υπάρχουν και μέχρι να υπάρξουν και αν υπάρξουν,εγώ θα είμαι δύσπιστος και θα δικαιούμαι να σκέπτομαι ότι ο Γαρουφαλιάς που έριξε τον Παπανδρέου για να μην «κινηθεί» αριστερότερα η πολιτική ζωή του τόπου, απεργάζετο σχέδια για την προστασία του πολιτικού συστήματος και του Παλατιού από την επιτυχία του Παπ-Ανδρεϊσμού και το τσουνάμι που θα έφερνε στην Ελλάδα η Ένωση της Κύπρου και που θα προήρχετο κατ’ευθείαν από την…Καραϊβική!
Ήδη μπήκα στο θέμα «συσχετισμός των δυνάμεων και των αδυναμιών».Αν ο αγώνας της ΕΟΚΑ οδήγησε στην ανεξαρτησία της Κύπρου τότε σαφώς πρέπει να παραδεχτούμε ότι η ενίσχυση του ΑΚΕΛ,η επερχόμενη «κουβανοποίηση»,οδήγησαν στον τρόμο των Αμερικανών,στο Σχέδιο Άτσενσον και στην άρον-άρον Ένωση της Κύρπου!Δεν είναι,το σχέδιο Άτσενσον,η αιτία αλλά η αντίδραση στην αιτία!Αιτία είναι ότι ένα πολύ μεγάλο μέρος του λαού της Κύπρου βαδίζει ανεξάρτητα,το πιστεύει και είναι σε θέση να το παλέψει!Αυτό γνωματεύουν οι Αμερικανοί και νομίζω κανείς μας δεν το αμφισβητεί. Η δύναμη αυτή τους «πείθει»!Δεν είναι η καλοσύνη τους .
Ακόμα και ο όρος «κουβανοποίηση» παραπέμπει στον τότε συσχετισμό των δυνάμεων και των αδυναμιών. Η Κούβα «κουβανοποιήθηκε» πρώτη γιατί ο λαός ήταν διατεθειμένος να παλέψει γι’αυτό. Έγινε δε δυνατή η αντίσταση της Κούβας στους Αμερικανούς ακριβώς γιατί η ΕΣΣΔ είχε την ισχύ να της δώσει όπλα,να της σταθεί δίπλα και να ζήσει ο κόσμος μερικές ώρες με κομμένη της ανάσα μπρος στον ατομικό πόλεμο.
Αν λοιπόν η Κύπρος οφείλει χάριτες στον «Διγενή»που την οδήγησε στην Ανεξαρτησία,αφείλει ακόμα περισσότερες στον λαός της και στην ηγεσία του που «έπεισε» τους Αμερικανούς να τους λογαριάζουν για «Κουβανούς».Η Ένωση κατέστη δυνατή έστω και για μια στιγμή ακριβώς γιατί κατέστη δυνατή η «Διγενοποίηση» της Αριστεράς. Τη θέση του ατομικού «Διγενή» στο τιμόνι της Κύπρου πήρε ένας άλλος «Διγενής» συλλογικός ο οποίος ναι μεν κατατρόπωσε τους Αμερικανούς και τους πανικόβαλε αλλά δυστυχώς ενώ πήγε στη βρύση για μια ακόμα φορά δεν ήπιε νερό!
Ήγουν ο ευνοϊκός συσχετισμός των δυνάμεων συνδιάστηκε με έναν δυσμενέσταστο συσχετισμό αδυναμιών!Οι Αριστεροί δεν μπόρεσαν ακριβώς λόγω του «Διγενούς» ανθρωπολογικού τους τύπου ν’ανακρούσουν πρύμναν ,να υπερβάλλουν εαυτούς,να εκτιμήσουν τί κατάφεραν και να εδραιώσουν τα κεκτημένα παρά και ενάντια στα όποια σκοτεινά σχέδια μπορεί να κόμιζε ο Γαρουφαλιάς.
«Επτά σε παίρνει αριστερά-μη το ζορίζεις»λέει το Καββαδίας κι αν είναι να πλεύσουμε στην Κύπρο πρέπει να ακούμε τις ναυτικές του συμβουλές. Πολύ με πήρε αριστερά ας ανακρούσω!
«Ο ανθρωπολογικός τύπος που δεν θέλει την ένωση» είναι στην πραγματικότητα δυο λογιών. Ο ένας είναι αριστερόστροφος και ο άλλος δεξιόστροφος. Μπορεί και οι δύο να διαθέτουν ένα κοινό υπόβαθρο,εκείνο της αντικατάστασης του Θεού από τον άνθρωπο,αλλά είναι διαφορετικοί μεταξύ τους σε σημαντικά πράγματα. Οι αριστεροί γίνονται εθνομηδενιστές γιατί έχουν φρικάρει από τους εθνοκάπειλους. Από τα παχιά λόγια που καταλήγουν σε εθνικές τραγωδίες. Αυτή είναι η λιονταρίσια πλευρά της Χίμαιρας. Κανείς δεν πρέπει να τους ψέξει γι’αυτό. Το αντίθετο. Αν πρέπει να τους ψέξει κανείς είναι για το πώς θεραπεύουν την ασθένεια. Γιατί μαζί με τα βρομόνερα πετάνε και το παιδί. Οι αριστεροί ακόμα γίνονται εθνομηδενιστές επειδή υποκύπτουν τελικά στην «κρυφή γοητεία της μπουρζουαζίας».Αυτή είναι η κατσικίσια πλευρά της Χίμαιρας. Τέλος οι αριστεροί γίνονται εθνομηδενιστές γιατί υποστρέφουν σε άλλες νοοτροπίες,ξένες προς την Αριστερά,απόλυτα όμως συνυφασμένες με τα ιστορικά και κοινωνικά αδιέξοδα που έχει βρεθεί. Αυτή είναι η δρακοντοειδής ουρά της Χίμαιρας.
Ο δεξιόστροφος όμως κλάδος τους ανθρωπολογικού τύπου,γίνεται εθνομηδενστής για άλλους λόγους. Γίνεται γιατί είναι η μπουρζουαζία,γιατί ο κοσμοπολιτισμός της είναι τρόπος ύπαρξης της και γιατί διαθέτει ιστορική «αισιοδοξία»,ότι τάχα είναι το «τέλος της ιστορίας»(!)
Συνεπώς αλλιώς πρέπει να κάνουμε τον λογαριασμό μας με τον κάθε ένας απ’αυτούς.
Ας μην ξεχνάμε ότι πιο εύκολα θα περάσει καμήλα από την τρύπα της βελόνας παρά ο πλούσιος στην Βασιλεία των Ουρανών.
Και οι δύο τύποι εθνομηδενισμού προκύπτουν στο προσκήνιο της κοινωνίας γιατί ο προηγούμενος τύπος ακόμα κι αν ήταν καλός ανθρωπολογικός τύπος δεν ήταν…άγιος. Τον «νίκησαν»και τον απέπεμψαν από την ιστορία οι δύο άλλοι-όπως πολύ χαρακτηριστικά-ο Άντης Ροδίτης σημειώνει με τα δημοψηφίσματα-ακριβώς γιατί έχει εξαντλήσει την προωθητική του δύναμη.
Ταυτοχρόνως οι δύο άλλοι προσφέρουν ό,τι αυτός δεν μπόρεσε. «Στρατολογούν»λοιπόν αβέρτα όλους τους «πεθαμένους»που λέει η Ντέμη!
Η δουλειά η δική μας είναι να δούμε όχι μόνο έτσι γενικά και χοντροκομμένα-όπως τα περιγράφω εδώ-αλλά λεπτομερώς πώς έχουν τα πράγματα και πώς λειτουργούν οι ανθρωπολογικοί τύποι.
Κι αυτό φαίνεται να μας το προσφέρει με ιδιαίτερο τρόπο η Κύπρος.
Για να υπερβούμε την κατάσταση μηδέν πρέπει να φτιάξουμε έναν άλλο ανθρωπολογικό τύπο που να δίνει απαντήσεις στα σημερινά δεδομένα. Αν αυτό γίνει κατορθωτό τότε και οι δύο εθνομηδενιστικές παραλλαγές θα σαρωθούν τόσο εύκολα όσο επικράτησαν και ακόμα ευκολότερα.
Υπογραμμίζω δε ότι την μετάβαση στους νέους αυτούς ανθρωπολογικούς τύπους ΔΕΝ θα την είχε αποφύγει η Κύπρος ακόμα κι αν είχε ενωθεί με την Ελλάδα. Και εμείς οι Παλιοελλαδίτες αλλά και όλες οι «σειρές»των νεώτερων Ελλαδιτών (Λέσβιοι,Ρόδιοι κλπ) πάσχουμε από την ίδια ασθένεια!
Σε μια μετά θάνατον δίκη του Γρίβα/Διγενή δεν θα μπορούσα να προσφέρω πολλά γιατί δεν έχω μελετήσει διεξοδικά όλη τη δράση και τη ζωή του κι ούτε το θέμα έχει πολλή σχέση με τις “Δέκα χιλιάδες μέλισσες”. Ο Γρίβας/Διγενής κλήθηκε από τον Μακάριο (που κλήθηκε από την Ιστορία) ν’ αναλάβει μια συγκεκριμένη αποστολή την οποία έφερε εις πέρας υπακούοντας και στηρίζοντας τον Μακάριο όσο κι αν πολλές φορές διαφωνούσε μαζί του. Ο Γρίβας/Διγενής δεν μετακινήθηκε ούτε χιλιοστό από τον σκοπό του αγώνα, που ήταν η Ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα, δηλαδή η σωτηρία του Ελληνισμού της Κύπρου. Όταν πείστηκε πέραν πάσης αμφιβολίας ότι ο Μακάριος ταύτιζε τη σωτηρία της Κύπρου με τον εαυτό του ήταν αργά και πήρε λανθασμένες, καταστροφικές αποφάσεις.
Οι “Δέκα χιλιάδες μέλισσες” γράφτηκαν για να μπορέσει, κατά κάποιο τρόπο ο συγγραφέας τους να φτάσει στο κεφ.30. στην περιγραφή μιας και μόνο ημέρας που η αποφάσεις της θα σήμαιναν τελικά τη σωτηρία ή τον χαμό της Κύπρου. Με την αντίστασή του στα αμερικανικά σχέδια ο Μακάριος είχε φτάσει, χωρίς να το καταλάβει, να φέρει την Κύπρο πάρα πολύ κοντά στον σκοπό που φαίνεται ότι ο ίδιος είχε εγκαταλύψει από καιρό: την Ένωση. Έτσι, όταν του προσφέρθηκε η ευκαιρία όχι μόνο δεν το πίστεψε αλλά έδρασε κι εχθρικά εναντίον της. Ότι ήταν αληθινή ευκαιρία αποδεικνύεται από τα αγγλικά έγγραφα. Οι Άγγλοι είχαν φοβηθεί πάρα πολύ ότι έφτασε η ώρα να χάσουν την επιρροή τους στην Κύπρο.
Τα πράγματα είναι πολύ πιο απλά από όσο τα παρουσιάζει ο φίλος, συναγωνιστής, Γιώργος Σαλεμής: το ΑΚΕΛ, οι κομμουνιστές της Κύπρου, υπήρξαν ενωτικοί εφόσον υπήρχε πιθανότητα να περάσει η Ελλάδα στο Ανατολικό μπλοκ. Από τη στιγμή που εντάχθηκε στο ΝΑΤΟ έπαψαν να είναι ενωτικοί και προπαγάνδιζαν εναντίον της Ένωσης και εναντίον της Ελλάδας. Αυτό δεν βοήθησε τον αγώνα για την Ένωση. Ότι το κομματικό-ιδεολογικό συμφέρον παίζει πρώτο στις επιλογές του ΑΚΕΛ αποδείχτηκε και στα μετέπειτα χρόνια όταν στήριζαν και αναδείκνυαν στην εξουσία “δεξιούς” προέδρους παρ’ όλο που ήξεραν πως ήταν και τους αποκαλούσαν επισήμως “ανίκανους”.
Παρ’ όλ’ αυτά οι “Δέκα χιλιάδες μέλισσες” είναι πρωτίστως και στο μεγαλύτερο μέρος του λογοτεχνικό βιβλίο. Πολιτικό είναι μόνο μέχρι του σημείου που οδύρεται για το κακό που βρήκε την Κύπρο και ανιχνεύει τις αιτίες για τον χαμό της Ένωσης.
Είχα πάντα μια αίσθηση σύγκρουσης μεταξύ της ελευθερίας του ανθρώπου και της θείας πρόνοιας. Δεν ξέρω αν σταματα το πρώτο για να δράσει το δεύτερο, αν μπορούν να υπάρχουν και τα δύο ταυτόχρονα. Πιστεύω στην ανθρώπινη, κατ’ εικόνα του Δημιουργού, ελευθερία που μας ανοίγει ορίζοντες επίγειου παραδείσου και αθανασίας. Δεν ξέρω αν τελικά η “απεξάρτησή” μας από την Ελλάδα (Δες “Τα πολιτικά της εκπαίδευσης”), που υπήρξε η ανεπίσημη αλλά πασιφανής πολιτική της μακαριακής Πολιτείας,, έχει να κάμει με τη “θεία πρόνοια” που απεργάζεται την αγάπη και τη συναδέλφωση μεταξύ της υψηλής πολυπλοκότητας της ορθόδοξης σύλληψης με την απλοϊκότητα του Ισλάμ, κι αν αυτό προωθείται με το σπρώξιμο της Κύπρου στην αγκαλιά της Τουρκίας, που για την ώρα το μόνο που ορματίζεται είναι πολιτισμικές οθωμανικές μελλοντικές αυτοκρατορίες. Θα προτιμούα την Ένωση με την Ελλάδα κι ας έτρωγα τις πέτρες της. Με αναστατώνει μόνο και μόνο το γεγονός ότι στην απομάκρυνση από την πατρίδα μου Ελλάδα, στην απόπειρα μηδενισμού της ταυτότητας μου, έπαιξε τον πρώτο ρόλο η πιο χαρισματική, η πιο ιδιοφυής ηγεσία της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Κύπρου.
Με προβληματίζει στα γραφόμενα του κ. Σαλεμή το εξής: Ο τελικός στόχος για αυτόν είναι η κουβανοποίηση ή η Ένωση; Από τα λεγόμενά του καταλαβαίνω σωστά ότι ο τελικός στόχος είναι η κουβανοποίηση; Ή κάνω λάθος;
Η τοποθέτηση του κ. Σαλεμή (ανεξάρτητα από τα βαθύτερη επιλογή του και την απάντηση που, τελικά, δίδει στο παραπάνω ερώτημα) αναδεικνύει άριστα το δίλημμα που τέθηκε στους αριστερούς της Κύπρου και το επιδέξιο “δόλωμα” που τους πέταξε, δι’ αυτού του διλήμματος, ο Μακάριος. Ο φυσικός πατριωτισμός του κάθε Έλληνα τους Κύπρου (και των αριστερών συμπεριλαμβανομένων), τον οδηγούσε στο να θέλει και να ποθεί την Ένωση. Όμως ο Μακάριος πέταξε το αριστερό-αριστερότατο δόλωμα του αντιιμεριαλιστικού αγώνα ως πρόταγμα, η αριστερά έχαψε το δόλωμα και υπονόμευσε έτσι συνειδητά-ασυνείδητα, τόσο ιδεολογικά, όσο και πρακτικά, την εθνική προσπάθεια για Ένωση.
Λέει ο κ. Σαλεμής ότι “[i]σαφώς πρέπει να παραδεχτούμε ότι η ενίσχυση του ΑΚΕΛ,η επερχόμενη «κουβανοποίηση»,οδήγησαν στον τρόμο των Αμερικανών,στο Σχέδιο Άτσενσον και στην άρον-άρον Ένωση της Κύρπου!Δεν είναι,το σχέδιο Άτσενσον,η αιτία αλλά η αντίδραση στην αιτία!Αιτία είναι ότι ένα πολύ μεγάλο μέρος του λαού της Κύπρου βαδίζει ανεξάρτητα,το πιστεύει και είναι σε θέση να το παλέψει!Αυτό γνωματεύουν οι Αμερικανοί και νομίζω κανείς μας δεν το αμφισβητεί. Η δύναμη αυτή τους «πείθει»![/i]”. Καθώς και ότι “[i]οφείλει [η Κύπρος] ακόμα περισσότερες [χάριτες] στον λαό της και στην ηγεσία του που «έπεισε» τους Αμερικανούς να τους λογαριάζουν για «Κουβανούς». Η Ένωση κατέστη δυνατή έστω και για μια στιγμή ακριβώς γιατί κατέστη δυνατή η «Διγενοποίηση» της Αριστεράς. Τη θέση του ατομικού «Διγενή» στο τιμόνι της Κύπρου πήρε ένας άλλος «Διγενής» συλλογικός ο οποίος ναι μεν κατατρόπωσε τους Αμερικανούς και τους πανικόβαλε αλλά δυστυχώς ενώ πήγε στη βρύση για μια ακόμα φορά δεν ήπιε νερό! Ήγουν ο ευνοϊκός συσχετισμός των δυνάμεων συνδιάστηκε με έναν δυσμενέσταστο συσχετισμό αδυναμιών!Οι Αριστεροί δεν μπόρεσαν ακριβώς λόγω του «Διγενούς» ανθρωπολογικού τους τύπου ν’ανακρούσουν πρύμναν ,να υπερβάλλουν εαυτούς,να εκτιμήσουν τί κατάφεραν και να εδραιώσουν τα κεκτημένα παρά και ενάντια στα όποια σκοτεινά σχέδια μπορεί να κόμιζε ο Γαρουφαλιάς[/i]”.
Καταρχάς, το ερώτημα που τίθεται, είναι, υπάρχει ιστορική μαρτυρία ή , έστω, ένδειξη που να μας δημιουργεί συγκεκριμένες υπόνοιες, ότι ο Γαρουφαλιάς είχε κάποια “σκοτεινότερα” σχέδια, πέρα από την απλή διαβίβαση της απόφασης της κυβέρνησης Παπανδρέου στο Μακάριο να προχωρήσουν σε “καταρχήν απροϋπόθετη Ένωση και βλέπουμε”; Αν δεν υπάρχει τέτοια υποψία (και δεν μπορώ να δω από πού βγαίνει τέτοιο συμπέρασμα), τότε, γιατί να το εσιφέρουμε ως στοιχείο της συζήτησης; Ο Γαρουφαλιάς ήταν άνθρωπος του παλατιού. Ο βασιλιάς είχε συμφωνήσει στην Ένωση, τον φώναξαν μάλιστα να έρθει από την Κέρκυρα και να σταματήσει τις καλοκαιρινές διακοπές του ειδικά για την πανηγυρική ανακήρυξη της Ένωσης. Η δεξιά αντιπολίτευση συμφωνούσε, πού λοιπόν υπάρχουν οι σκοτεινές προτάσεις; Η μεταγενέστερη σύγκρουση του 1965 ήταν για τον έλεγχο του στρατεύματος, ο Κωνσταντίνος ήθελε να επιβάλει το Γαρουφαλιά ως υπουργό Άμυνας. Τι σχέση μπορεί να έχει αυτή η ιστορία με την ιδιότητα του Γαρουφαλιά ως “κομιστή” της πρότασης Παπανδρέου προς Μακάριο;
Πάμε στα άλλα, τώρα, τα σημαντικότερα: Με συγχωρείτε, αλλά αυτή η “διγενοποίηση της Αριστεράς” (αν και δεν συμφωνώ με τον όρο) νομίζω ότι είχε ως τελική κατάληξη την καταστροφή της Κύπρου, το 1974. Διότι, όταν οι Αμερικανοί είδαν ότι δεν μπορούν να αποτρέψουν την κουβανοποίηση της Κύπρου δια της Ένωσης, την απέτρεψαν δια της εισβολής. Πρέπει λοιπόν να μεμφόμαστε την κουβανοποίηση ή όχι; Πρέπει να τη θεωρούμε ιστορικό λάθος ή όχι; Αν το ιστορικό αυτό λάθος έφερε από ΣΥΜΠΤΩΣΗ την πολιτική του “διπλού ταμπλώ” που έπρεπε να παίζει η ελληνική διπλωματία (όπως αυτή που παίζει, ας πούμε, στις μέρες μας η Τουρκία) για να επιτύχει το ποθούμενο της Ένωσης, τι σημαίνει, ότι ήταν και σωστή συνολικότερα;
Η απάντηση, κατ’ εμέ, είναι σαφώς αρνητική. Η πολιτική της κουβανοποίησης ήταν το ιδεολογικό και πολιτικό άλλοθι του Μακάριου που του επέτρεπε να απομακρυνθεί από την Ένωση, χωρίς να φανεί αυτό και πάρα πολύ προς τα έξω. Σου λέει, κύριοι, εγώ δεν αντιμάχομαι την Ελλάδα, αντιμάχομαι τον διεθνή ιμπεριαλισμό. Βέβαια, ο στόχος ήταν να αντιμάχεται την Ελλάδα, αλλά αυτό δεν μπορούσε να το πει ανοιχτά. Οπότε βρήκε τη συνδρομή του ΑΚΕΛ πρόχειρη, πόσο μάλιστα που η Ένωση οδηγούσε αυτομάτως σε νατοποίηση και αυτό δεν συνέφερε τη μαμά Σοβιετία.
Ένας πολύ βολικός αριστερός μύθος είναι ότι η δεξιά ήταν “ξενόδουλη” και η αριστερά “ανεξάρτητη”. Είναι όμως έτσι; Το 1944 έγινε μάχη μεταξύ “Εγγλέζων και Ελλήνων”; Στην πραγματικότητα, έγινε μάχη μεταξύ “Ελλήνων και Εγγλέζων” από τη μια, και “Ελλήνων”, από την άλλη. Ήταν κανονικότατος εμφύλιος. Και μάλιστα, με την αριθμητική πλειοψηφία του λαού να υποστηρίζει την πλευρά εκείνη των Ελλήνων που ήταν με τους Εγγλέζους. Όταν το ΕΑΜ πέταξε την αντιστασιακή μάσκα και έδειξε καθαρά το κομμουνιστικό του πρόσωπο, μετά την απελευθέρωση, τα μέλη του που δεν πίστευαν στον κομμουνισμό το εγκατέλειψαν. Και, εν πάση περιπτώση, ο αγώνας του ΕΑΜ δεν γινόταν, το Δεκέμβριο, για αληθινή εθνική ανεξαρτησία, αλλά για υποταγή σε άλλη ξένη δύναμη: Στη Σοβιετική Ένωση. Αν δεν συμμετείχε η ΕΣΣΔ ούτε ενεργά, ούτε υπόγεια, στα γεγονότα του Δεκεμβρίου, αυτό έγινε μόνον επειδή για τον Στάλιν είχε υπέρτερη προτεραιότητα η τήρηση της συμφωνίας του με τους Άγγλους στο Λίβανο και, προηγουμένως, ήδη το φθινόπωρο του 1943 στη διάσκεψη της Τεχεράνης. Σαν πονηρός που ήταν όμως, έμεινε αμέτοχος μεν, αλλά, αν τυχόν και κέρδιζαν οι Έλληνες κομμουνιστές το Δεκέμβριο, θα μπορούσε να πει στην επερχόμενη Γιάλτα, Φεβρουάριο του 1945 πια, “κύριοι Άγγλοι, εγώ σας φέρθηκα έντιμα, αλλά, τι να κάνουμε, οι κομμουνιστές κέρδισαν τον εμφύλιο στην Ελλάδα, εσείς ηττηθήκατε, και τώρα μη ζητάτε και τα ρέστα, την Ελλάδα θα την πάρω εγώ”.
Ακόμη περισσότερο πρέπει να αναδειχθεί η ξένη εξάρτηση στην περίπτωση του ΑΚΕΛ και της στάσης του το 1964. Το ΑΚΕΛ δεν αγωνιζόταν εκείνη τη στιγμή για τα (εθνικά) συμφέροντα του ελληνικού λαού της Κύπρου, αλλά για τα (εθνικά) συμφέροντα της Σοβιετικής Ένωσης. Αν θέλουμε να χαρακτηρίσουμε ως προδοτική τη στάση της ελληνικής δεξιάς που συμμάχησε με τους Άγγλους κατά των κομμουνιστών το Δεκέμβριο του 1944 για λόγους ταξικούς (χωρίς να υπονομεύει κάποιο συγκεκριμένο ελληνικό εθνικό συμφέρον), τότε, πώς να χαρακτηρίσουμε τη στάση του ΑΚΕΛ, που εξυπηρέτησε ευθέως, έστω και για λόγους ταξικούς, τα σοβιετικά συμφέροντα κατά της Ελλάδας και της Ένωσης; Προσωπικά, κλίνω περισσότερο να χαρακτηρίσω προδοσία το δεύτερο, παρά το πρώτο. Αν και σίγουρα όχι για τον απλό λαό (που νόμιζε ότι εξυπηρετούσε έτσι “καλύτερα” το όραμα της Ένωσης), πάντως για την ηγεσία, που είχε υποχρεώση να αντιληφθεί πόσο ολέθρια ήταν η πολιτική της και η εξυπηρέτηση της ανθενωτικής μακαριακής πολιτικής. Και στο κάτω κάτω, με τη νίκη των Άγγλων-ελληνικού αστικού κόσμου, το 1944, η Ελλάδα απέφυγε τον κοινωνικό, οικονομικό και εθνικό όλεθρο του υπαρκτού σοσιαλισμού, που διέλυσε τις κοινωνίες της κεντρικής και ανατολικής Ευρώπης. Η ιστορία δικαίωσε την ελληνική δεξιά, στα Δεκεμβριανά, και όχι την ελληνική αριστερά. Πώς να το κάνουμε;
Επίσης: Η σύγκριση με την Κούβα είναι από όλες τις πλευρές άστοχη. Για τη μικρή Κούβα, ο εχθρός ήταν ο απέναντι γίγαντας. Η αντίσταση, η αυθόρμητη και ειλικρινής αντίσταση του λαού της, ήταν απέναντι στην αμερικανική επικυριαρχία, που βασιζόταν στα διεφθαρμένα τοπικά κουβανικά καθεστώτα. Εκεί βρήκε τη Σοβιετική συμμαχία, που της επέτρεψε να αντισταθεί αποτελεσματικά στον “αμερικανικό κίνδυνο”. Κίνδυνος, για το κουβανικό έθνος, για την κουβανική κοινωνία. Και αντιστάθηκε, απέκρουσε την εισβολή στον κόλπο των Χοίρων κλπ. Αντιστέκεται μέχρι σήμερα. Για τη μικρή Κύπρο, ο εχθρός δεν ήταν οι ΗΠΑ, αλλά η απέναντι μεγάλη Τουρκία. Κούβα-ΗΠΑ, Κύπρος-Τουρκία. Δεν ήταν ο εχθρός της Κύπρου οι ΗΠΑ. Εχθρός ήταν οι ΗΠΑ για την ΕΣΣΔ, όχι για την Κύπρο. Οι ΗΠΑ ήταν, εκείνη τη στιγμή, ο χρήσιμος φίλος για την Κύπρο. Αν η ΕΣΣΔ ήταν σύμμαχος της Κούβας, αυτό εξυπηρετούσε τα κουβανικά εθνικά συμφέροντα. Στην Κύπρο όμως, η σοβιετική συμμαχίσ δεν μπορούσε να εξυπηρετεί τα ελληνικά εθνικά συμφέροντα. Τρανταχτή απόδειξη το γεγονός, ότι η πρόταση για διζωνική ομοσπονδία και αντίστοιχες μετακινήσεις πληθυσμών, δεν προήλθε από κανέναν Αμερικανό, από κανέναν Τούρκο, προήλθε από τον Υπουργό Εξωτερικών της ΕΣΣΔ, Αντρόπωφ, μόλις το 1965! Διότι η ΕΣΣΔ ήθελε να βάλει έστω και “λίγο” πόδι στην Κύπρο, σχεδιάζοντας καταστάσεις αντίστοιχες με αυτές της Κορέας, του Βιετνάμ, της Γερμανίας και της Υεμένης. Βόρεια και Νότια, τόσο απλά. Δοκιμασμένη συνταγή. Εμείς, όμως, γιατί μπλέξαμε, μέσω ΑΚΕΛ, στην υπεράσπιση των Σοβιετικών εθνικών συμφερόντων και στην απεμπόληση της αμερικανικής συμμαχίας, που μόνον αυτή μπορούσε να μας δώσει την Ένωση, μπορείτε να μου πείτε;
Κάτι τελευταίο: Το θέμα ήταν να προστατέψουμε, άραγε, την υπόσταση του ΑΚΕΛ ως κομμουνιστικού κόμματος; Μα υπήρχε και στην Ελλάδα η ΕΔΑ ως ανεπίσημο κομμουνιστικό κόμμα. Το πρόβλημα ήταν άραγε η πολιτική έκφραση των Κυπρίων κομμουνιστών ή η εθνική ολοκλήρωση της Κύπρου; Να θεωρηθεί δηλαδή θεμιτή η υπονόμευση της Ένωσης για να μην περάσει το ΑΚΕΛ στην παρανομία και να συνεχίσει να επιδιώκει την σοβιετοποίηση της Κύπρου; Προσωπικά, δεν το θεωρώ επαρκή δικαιολόγηση για την υπονόμευση της Ένωσης. Ίσως για κάποιον συνειδητό κομμουνιστή, να είναι έτσι το σωστό. Όμως, αν έβαζαν τότε στα μέλη και τους οπαδούς του ΑΚΕλ, ανοιχτά και χωρίς φτιασιδώματα το δίλημμα “Ένωση με το ΑΚΕΛ, επίσημα τουλάχιστον, στην παρανομία, ή όχι Ένωση, τουρκική εισβολή, κατοχή, εθνοκάθαρση και de facto διχοτόμηση, με το ΑΚΕΛ νόμιμο”, σας ρωτάω, τι απάντηση θα έδιναν οι περισσότεροι Κύπριοι του ΑΚΕΛ; Εάν τεθεί δηλαδή το δίλημμα σε πλήρη “συσχετισμό δυνάμεων και αδυναμιών”.
Γιατί, ας μην έχουμε καμία αμφιβολία, ότι ποτέ δεν θα έδειχναν οι Αμερικανοί ενδιαφέρον να μεθοδεύσουν την τουρκική εισβολή, αν δεν υπήρχε ο κίνδυνος της σοβιετοποίησης της Κύπρου.
“”Ένας πολύ βολικός αριστερός μύθος είναι ότι η δεξιά ήταν “ξενόδουλη” και η αριστερά “ανεξάρτητη”.””
ΟΠΩΣ ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΑ ένας πολύ βολικός δεξιός μύθος είναι ότι η αριστερά ήταν “σοβιετόδουλη” και η δεξιά “εθνικόφρων”.
Ο κ. Σαλεμής υποστηρίζει, όπως κατάλαβα, κάτι πέρα από τέτοια αδιέξοδα: πως η λαϊκή αριστερόστροφη κινητοποίηση έσπρωξε τους Αμερικανούς να στηρίξουν την ‘Ενωση επειδή φοβήθηκαν μια κουβανοποίηση.
Το ίδιο πράγμα υποστηρίζει και ο κ. Ροδίτης. Δεν υπάρχει διαφωνία σε αυτό. Η διαφωνία είναι σε ευρύτερο επίπεδο. Νομίζω ότι πουθενά δεν χαρακτήρισα τη δεξιά “εθνικόφρονα”. Γιατί λοιπόν εισφέρετε στη συζήτηση τον δεξιό “βολικό μύθο”; Έχετε ανάγκη συμψηφισμών; Σαφέστατα είπα ότι η δεξιά ήταν το ίδιο ξενόδουλη με την αριστερά. Όπως νομίζω ότι σαφέστατα αφήνω να εννοηθεί ότι η αριστερά ήταν το ίδιο πατριωτική με την δεξιά. Το πώς υπηρέτησαν εσφαλμένα και οι μεν και οι δε τα ελληνικά συμφέροντα, το έκαναν λόγω της αμοιβαίας ξενοδουλειάς τους και όχι λόγω μειωμένου πατριωτικού φρονήματος.
Πριν δυο-τρία χρόνια διάβασα ένα βιβλίο για κάποιον κύριο που εργαζόταν για χρόνια στις εκδόσεις “Εστία” και στο τέλος έγραψε τις αναμνήσεις του από τον εμφύλιο. Τυχαία, λέει, βρέθηκε με τη Δεξιά. Κάλλιστα, λέει, θα μπορούσε να βρεθεί στην Αριστερά. Δεν έχω αυτή τη στιγμή τα στοιχεία του βιβλίου. Μπορώ να τα βρω και να σας τα γράψω αν ενδιαφέρει κανένα ιδιαίτερα. Αξίζει τον κόπο να το διαβάσει κανείς. Τα λέω αυτά γιατί από τη μια δεν μπορώ να μοιραστώ με τον Γ.Σ. το πάθος κατά του Γρίβα/Διγενή και γιατί από την άλλη δεν κατέχω όλα τα στοιχεία (υπάρχει κανείς που τα κατέχει;) για να γίνω δικαστής και να βγάλω συμπεράσματα. Το μόνο που με ενδιαφέρει είναι η Ένωση και γιατί δεν έγινε. Κι ένα τουλάχιστο στοιχείο, το έγγραφο DEFE 11/456, από τα αγγλικά επίσημα αρχεία, σ.24-25 του ενθέτου εγγράφων-φωτογραφιών του “Δέκα χιλιάδες μέλισσες” αποδεικνύει ότι οι Άγγλοι πραγματικά φοβήθηκαν σε κάποια στιγμή ότι οι Αμερικανοί θα έκαμαν την Ένωση αψηφώντας τις απαιτήσεις των Τούρκων πάνω στις οποίες οι Άγγλοι βασίζονταν για να διατηρούν τα συμφέροντά τους στην Κύπρο.
Ο Γ.Σ. ισχυρίζεται ή μάλλον υποψιάζεται ότι ο Γαρουφαλιάς δεν ήταν έντιμος κι ότι έφερνε κι άλλες προτάσεις εναντίον του ΑΚΕΛ. Μα ασφαλώς η Ένωση με την Ελλάδα του ΝΑΤΟ ήταν αντιακελική. Δεν υπήρχε λόγος να φέρνει κρυφές προτάσεις. Η Κύπρος έπαιζε παιγνίδια με τους Ρώσσους που πολύ πιθανόν να κατέλειγαν σε μετατροπή της σε Κούβα της Μεσογείου. Στα πλαίσια του τότε ψυχρού πολέμου, που βρισκόταν στην κορύφωσή του, οι Αμερικανοί δεν μπορούσαν να ανεχθούν κάτι τέτοιο. Γι’ αυτό αποφάσιασν να κάμουν την Ένωση με την Ελλάδα που ανήκε στο ΝΑΤΟ (πόσες φορές να το πούμε;) για ν’ ανακόψουν αυτή τη φορά.
Η Κύπρος, λέει, ο Γ.Σ. οφείλει χάριτες στον λαό της και στην ηγεσία του (τον Μακάριο) που «έπεισε» τους Αμερικανούς να τους λογαριάζουν για «Κουβανούς»! Είναι φανερό ότι ο Γ.Σ. θεωρεί πιο σπουδαίο τον αντινατοϊκό αγώνα που έκαμνε το ΑΚΕΛ με τον Μακάριο μαζί με τους δεξιούς (που φοβούνταν μην και φτωχύνει η Κύπρος με την Ένωση), παρά τον αγώνα για την Ένωση. Ο αντι-νατοϊκός αγώνας, όμως, μάς έφερε την Τουρκία, την κατοχή, τους χιλιάδες νεκρούς και αγνοούμενους. Κι από την άλλη είναι για την Ένωση και για τίποτε άλλο που πολλοί (λαός της Κύπρου και Ελλαδίτες) έπεσαν μαχόμενοι, απαγχονίστηκαν, πέθαναν στα βασανιστήρια, κάηκαν ζωντανοί, εκτελέστηκαν εν ψυχρώ. Για την…κουβανοποίηση της Κύπρου ουδείς! Ο “αγώνας” για την κουβανοποίηση διεξαγόταν από τις πολυθρόνες και μέσα από τις εφημερίδες.
Ο αληθινός αγώνας της Κύπρου τουλάχιστο από το 500 π.Χ. (Ονήσιλος) μέχρι σήμερα είναι για την Ένωση με την πατρίδα του Ελλάδα και για τίποτε άλλο.
Κύριοι!Δεν έχω κανέναν στόχο ούτε για «κουβανοποίηση» ούτε για «ένωση»!
Δεν έχω στόχο να βάλω στόχους εκ των υστέρων. Δεν έχω καν στόχο να γράψω ιστορία της Κύπρου. Ούτε και δίκη έχω σκοπό να στήσω για τον «Διγενή».
Τριακόσιες δέκα τρείς λέξεις έγραψα για τον Γρίβα. Αλλά κι αν έγραφα ακόμα πενήντα δύο για να γίνουν τριακόσιες εξήντα πέντε,ακόμα κι αν έγραφα τριακόσιες εξήντα πέντε σελίδες-όσες έγραψε ο Α.Ρ τον Μακάριο-πάλι δεν θα συνιστούσαν δίκη.
Αν τώρα πρέπει να δικάσετε εμένα,πολύ ευχαρίστως να κάτσω στο εδώλιο.
Απολογούμενος λοιπόν θα έλεγα,ότι κάνω απλές επισημάνσεις:
Α. για το πώς κατά τη γνώμη μου λειτουργούν οι προσωπικότητες μέσα στην ιστορία και πού βρίσκεται η πραγματική δύναμη κίνησης της ιστορίας,στο πρόσωπο ή στους συσχετισμούς δυνάμεων.
Β. για το πώς πρέπει να κρίνουμε τα πρόσωπα στην ιστορική τους πορεία αφού πολλές φορές δρουν αντιφατικά και εκτός αυτού είναι άνθρωποι κι εκείνοι. Εγώ είμαι που στο πρώτο μου κείμενο της βιβλιοκριτικής προτείνω να μην δαιμονοποιούμε ούτε τα μεγάλα κομμάτια του λαού ούτε τους ηγέτες τους αλλά να δούμε τί γίνεται από πίσω. Κι αυτό το προτείνω όχι γιατί είμαι λιγότερο αδιάλλακτος από σας αλλά γιατί μόνο έτσι θα μπορέσουμε να προκόψουμε σαν έθνος.
Γ. για το πώς λειτουργεί ο συσχετισμός των δυνάμεων και των αδυναμιών και πώς αυτό που φαίνεται έτσι μπορεί να είναι και αλλιώς. Στην προσπάθεια αυτή δεν πήρα τίποτα άλλο υπόψη μου παρά μόνο τα ίδια τα δεδομένα μέσα από τις «Μέλισσες».
Στον τόπο αυτό όπου έχουμε πάρει διαζύγιο από την διαλεκτική δεν θα μας έκανε κακό να επιδιδόμαστε με κάθε ευκαιρία σε ασκήσεις επ’αυτής.
Τούτων δοθέντων έχω να σημειώσω τα εξής:
1.«Μα ασφαλώς η Ένωση με την Ελλάδα του ΝΑΤΟ ήταν αντιακελική» λέει ο Α.Ρ. Αλλά και ο Γ.Μάτσος στην τελευταία του παράγραφο το ίδιο λέει. Προ τι λοιπόν όλες οι λέξεις που έγραψε να με αντικρούσει; Η ένωση λοιπόν δεν «χώραγε» το ένα τρίτο (1/3) του λαού της Κύπρου αφού το ΑΚΕΛ είχε τότε τέτοια δύναμη!Μα τότε πώς ήταν «εθνική λύση» όταν απέπεμπε (βλέπετε τί προσεκτική διατύπωση χρησιμοποιώ;) ένα πολύ μεγάλο κομμάτι του λαού;
2.Όταν λέω «Αν λοιπόν η Κύπρος οφείλει χάριτες στον «Διγενή»που την οδήγησε στην Ανεξαρτησία,οφείλει ακόμα περισσότερες στο λαός της και στην ηγεσία του που «έπεισε» τους Αμερικανούς να τους λογαριάζουν για «Κουβανούς»» εννοώ το κίνημα της Αριστεράς στο νησί και την δική του ηγεσία. Δεν εννοώ τον Γεωρκάτζη πχ ή τον Γρίβα,τον «ημέτερο» Φαρμάκη πρωτοπαλληκαρά του Γρίβα,τις μυστικές υπηρεσίες που αλωνίζανε τότε το νησί και κάνανε πράγματα και θάματα κλπ. Κι αυτό που φαίνεται να λέω εγώ δεν το λέω εγώ αλλά οι «Μέλισσες» και όχι μόνο οι «Μέλισσες».Φόβος «κουβανοποίησης»σημαίνει φόβος προς εκείνους που θέλανε να αντισταθούν στους όποιους επικυρίαρχους και να τραβήξουν έναν δρόμο ανεξάρτητο μακριά από τα ψυχροπολεμικά μπλόκ που τότε καθιστούσαν τα μέλη τους στόχο πυρηνικών πληγμάτων. Σημειώστε ότι τότε η Κούβα δεν έχει γίνει ακόμα σοσιαλιστική,ενώ ο Μακάριος ήταν πιο κοντά στον Νάσερ παρά στον Κάστρο. Και δεν νομίζω ότι ο Γεωρκάτζης ήταν Τσε Γκεβάρα!Εσείς το νομίζετε κ.Μάτσο; Αν το ΑΚΕΛ ζητούσε την ένταξη της Κύπρου στο Σύμφωνο της Βαρσοβίας πώς θα σας φαινότανε κ.Μάτσο;Το ΑΚΕΛ είναι «υπόλογο»που ζητάει πορεία στους Αδέσμευτους ενώ εσείς που ζητάτε να ενταχθεί η Κύπρος σε ψυχροπολεμικό μπλοκ είστε πατριώτης;Στην Ελλάδα αγωνίζονταν ν’απαλλαγούν από την εξάρτηση,τις βάσεις των Αμερικανών,τις μυστικές υπηρεσίες και τις παρακρατικές συνωμοσίες. Ηταν υπόλογοι για όλα αυτά οι δημοκρατικοί Έλληνες;Αλλά είναι πατριωτική λύση το ΤΟΤΕ ΝΑΤΟ;Προστατεύει την Ελλάδα από τον εχθρό της την Τουρκία;Τελικά ενέχεται το ΝΑΤΟ για τον Αττίλα ή είναι αθώο αφού «υπήρχε κίνδυνος σοβιετοποίησης της Κύπρου»;Μήπως βρίσκονταν σε «νόμιμη άμυνα οι Αμερικανοί φίλοι σας;
3.Παρά ταύτα εγώ είμαι που κάνω κριτική στο ΑΚΕΛ και το κατηγορώ ευθέως για «Διγενοποίηση».Κατηγόρια είναι κ.Μάτσο κι όχι έπαινος. Και εκφράζει αυτό που αναλυτικά επισημαίνω ότι η Αριστερά προϊόντος του χρόνου αποκτά «δύο γένη»!Το ένα που την σπρώχνει στην Ένωση με την Πατρίδα και το άλλο που την σπρώχνει στην Ανεξαρτησία. Επιχειρώ δε να τα ερμηνεύσω για να αποφύγω την εύκολη καταδίκη και μάλιστα από την ελλάδική ασφάλεια. Ο «Όριεν» ευγενικά και διακριτικά σας το επισημαίνει αλλά εσείς έχετε αλλού το νου σας. Λέω χαρακτηριστικά: «Οι Αριστεροί δεν μπόρεσαν ακριβώς λόγω του «Διγενούς» ανθρωπολογικού τους τύπου ν’ανακρούσουν πρύμναν ,να υπερβάλλουν εαυτούς,να εκτιμήσουν τί κατάφεραν και να εδραιώσουν τα κεκτημένα παρά και ενάντια στα όποια σκοτεινά σχέδια μπορεί να κόμιζε ο Γαρουφαλιάς». Αυτό σημαίνει ότι δεν έπρεπε να γίνουν ουρά των άλλων και των γεγονότων κι εφόσον το πράγμα έφτασε τόσο ψηλά που οι Αμερικανοί τρόμαξαν,έπρεπε να αναστρέψουν και να περάσουν στην επίθεση να τεθούν επικεφαλής του κινήματος την Ένωσης και να παλέψουν μιαν Ένωση που θα ήταν για ΟΛΟΥΣ ακόμα και για τους Τ/κύπριους!!!Μια δημοκρατική Κύπρος σε μια δημοκρατική Ελλάδα θα ήταν πιο καλή λύση για τους Τ/κύπριους από την ίδια την Τουρκία όπου κρέμαγε το Μεντερές!Αυτό που δεν καταλαβαίνει-τις περισσότερες φορές η Αριστερά-είναι ότι δεν αναγνωρίζει σωστά και εγκαίρως τους καρπούς των αγώνων της. Και ίσως αυτό να την καθιστά περισσότερο υπόλογη απ’ότι εσείς την θεωρείτε κ.Μάτσο με τις θεωρίες για σοβιετοποίηση.
4.Συνηθίζεται πλέον όλοι να κατηγορούν τον Στάλιν. Σχίζουν τα ιμάτιά τους για την του κόσμου μοιρασιά!!!Αν ξήσουμε όμως τον αγανακτισμένο αντισταλινικό θα βρούμε έναν…Τσόρτσιλ από κάτω!!!Ο Τσόρτσιλ κατηγορεί τον Στάλιν λές και ο Στάλιν μοίρασε μόνος του τον κόσμο!!!Δεν απολογείται αυτός που συμμετείχε όπως και δεν απολογείται ο κ.Μάτσος. Με τί καρδιά και τί ήθος «αντισταλινικό» κάνει μοιρασιές τέτοιες σαν του Άτσενσον: «Φέρε την Κύπρο και πάρε το Καστελόριζο»! Βέβαια ο κ.Μάτσος σαφώς ξέρει τις ημερομηνίες των γεγονότων καλύτερα. Ξέρει για παράδειγμα ότι η Γιάλτα έγινε μετά τον Δεκέμβρη και ότι πριν τον Δεκέμβρη έγινε η Τεχεράνη.(οι περισσότεροι εισαγγελείς του Στάλιν δεν το ξέρουν αυτό).Έτσι γίνεται ο κ.Μάτσος εισηγητής μιας νέας θεωρίας-αναθεωρητικής-όπου ο κόσμος δεν μοιράστηκε όπως μέχρι τώρα ξέραμε στη Γιάλτα αλλά στην Τεχεράνη(!). Δεν ξέρω αν ποτέ θελήσει ο Θεός να δημοσιεύσω όλα αυτά τα στοιχεία που έχω μαζέψει για τον Δεκέμβρη και όπου απαντιόνται αναλυτικά τέτοια παραμύθια σαν κι αυτά που μας λέει ο κ.Μάτσος. Προς το παρόν αρκεστείτε στο κείμενο και στον σχολιασμό του που δημοσιεύεται στο Αντίφωνο:«Ο λαός και μόνο ο λαός» ένα μοναδικό ιστορικό ντοκουμέντο.
Να ξεκινήσω από το τέλος. Το ότι προϋπήρξε μοιρασιά του κόσμου πριν τη Γιάλτα, αποδεικνύεται από το ότι ο Σοβιετικός στρατός σταμάτησε στη Βουλγαρία στις 8 Σεπτεμβρίου 1944, έναν ολόκληρο μήνα και παραπάνω, πριν την απελευθέρωση της Αθήνας. Αν ήθελε ο Στάλιν να έχει οποιαδήποτε επιρροή στην Ελλάδα, δεν θα συνέχιζε προς νότο; Το ότι σταμάτησε στα προ του πολέμου ελληνοβουλγαρικά σύνορα αποδεικνύει ότι προϋπήρχε συμφωνία με τους Άγγλους να μην μπουν οι Σοβιετικοί στην Ελλάδα – κοινώς: ότι η Ελλάδα είχε συμφωνηθεί να περάσει στην αγγλική σφαίρα επιρροής.
Κάτι άλλο που παρέλειψα στα προηγούμενα πάρα πολλά που είπα, αλλά τώρα γίνεται πιο σημαντικό: Δεν ήταν το ΑΚΕΛ που προχωρούσε σε “κουβανοποίηση” της Κύπρου, αλλά ο Μακάριος! Θα το καταλάβαινε κανείς, εάν προχωρούσε το ΑΚΕΛ σε μια τέτοια ενέργεια. Θα μπορούσε κανείς να πει, κύριοι, κομμουνιστικό κόμμα είναι, τι περιμένετε; Η συνέπεια της δράσης του και των θέσεών του, εκεί το οδηγεί. Όμως όχι! Η κουβανοποίηση (άσχετα από το αν πράγματι προσέγγιζε την Κούβα, ο όρος υποδηλώνει κυρίως την ομοιότητα της γεωπολιτικής θέσης της Κούβας με αυτή της Κύπρου, ως προς την εγγύτητα σε ζωτικά αμερικανικά συμφέροντα). προήλθε όχι από το κομμουνιστικό ΑΚΕΛ, αλλά από τον φανατικό αντικομμουνιστή Μακάριο!
Το ΑΚΕΛ ξεκίνησε με 10%, πριν αρχίσει ο “αντιιμπεριαλιστικός” αγώνας του Μακαρίου. Βάζω εισαγωγικά, διότι δεν τον δέχομαι ως ειλικρινή αντιιμπεριαλιστή το Μακάριο. Το ΑΚΕΛ, ναι, είχε ειλικρινή αντιιμπεριαλισμό. Αυτόν τον ειλικρινή αντιιμπεριαλισμό του ΑΚΕΛ εκμεταλλεύτηκε ο Μακάριος για να βρει έναν σημαντικό πολιτικό σύμμαχο στην προσπάθειά του να αποφύγει την Ένωση. Δεν πήγε ευθέως να πει “δεν θέλω Ένωση”, αλλά έβαζε το κομμουνιστικό ΑΚΕΛ να μιλάει περί ΝΑΤΟ κλπ. προμόταρε πολιτικά ο ίδιος αυτή την τάση, οπότε το ΑΚΕΛ βρέθηκε ξαφνικά από το 10% στο 35%. Αυτή η αύξηση της επιρροής του ΑΚΕΛ ήταν όλη έργο του Μακάριου. Όπως και η “αντιιμπεριαλιστική” πολιτική του κυπριακού κράτους την περίοδο 1964-1974.
Θα μου πείτε: Μα δεν δικαιούται έστω και το 10% του κυπριακού λαού να μην θέλει μια κατάσταση που δεν το ευνοούσε; Θα σας απαντήσω: Ναι. Όμως, πρώτον, άλλο το 10% και άλλο να το πριμοδοτεί ο Μακάριος σε υψηλότερα ποσοστά και, δεύτερον, για μένα η Ένωση είχε απόλυτη προτεραιότητα. Με την Αμερική η Ελλάδα; Με την Αμερική και η Κύπρος. Με την ΕΣΣΔ η Ελλάδα; Με την ΕΣΣΔ και η Κύπρος. Με τους αδεσμεύτους η Ελλάδα; Με τους αδεσμεύτους και η Κύπρος. Ελλάδα όπως όλη η Ελλάδα, όσο και η υπόλοιπη Ελλάδα. Υπό διωγμό το ΚΚΕ στην Ελλάδα; Υπό διωγμό και στην Κύπρο. Εξουσία το ΚΚΕ στην Ελλάδα; Εξουσία και στην Κύπρο.
Δεν το λέω δηλαδή από φιλοαμερικανισμό, όπως με κατηγορείτε, ότι έπρεπε η Κύπρος να “υποταχθεί στο πεπρωμένο της νατοποίησής της”. Το λέω για να πω το εξής σημαντικό: Ότι από τη στιγμή που τέθηκε το ζήτημα “έτσι θέλουμε να είμαστε σε καθεστώς Ένωσης και όχι αλλιώς”, το ζήτημα της Ένωσης είχε υπονομευθεί ανεπανόρθωτα. Και, βέβαια, η ισχυρότερη υπονόμευση έγινε με την άνοδο της χούντας στην εξουσία. Εκεί ήταν που ο Μακάριος βρήκε το τέλειο άλλοθι. Χούντα, λέει, θα έχουμε κι εδώ; Αν ενωθούμε, χουντοποιείται και η Κύπρος. Και ο πολύς κόσμος, φυσικά, που δεν ήθελε χούντα, πήγε πολύ απλά με τη λογική που του υποδείκνυε ο Μακάριος.
Το ζήτημα είναι δηλαδή, σε τελική ανάλυση, ζήτημα του αν υπήρχε ειλικρινής διάθεση για Ένωση. Και τα “ναι μεν αλλά” αποδεικνύουν αυτό ακριβώς. Ότι δεν υπήρχε ειλικρινής διάθεση για Ένωση, τέτοια που δονούσε όλο το νησί την περίοδο 1878-1959. Τέθηκαν προϋποθέσεις αντιιμπεριαλιστικές, αντινατοϊκές, αντιχουντικές. Όλα άλλοθι για την ικανοποίηση του μακαριακού εγώ. Ισχυρά μεν, ως επιχειρήματα, αλλά άλλοθι. Ειδικά αυτό της χούντας. Διότι, πολύ σωστά λέει ο κ. Ροδίτης, ότι αν είχε ενωθεί η Κύπρος το 1964, δεν θα οδηγούνταν οι Αμερικανοί στην επιβολή χούντας στην Ελλάδα για να τους “βοηθήσει” να επιλύσουν το Κυπριακό κατά τα συμφέροντά τους.
Η στάση που θα περίμενα εγώ από το ΑΚΕΛ, είτε του 10% είτε του 35%, είναι στάση αλτρουϊστική – ηρωική. Να πει, προηγείται η εθνική μας αποκατάσταση και ας μην είναι νόμιμο το κομμουνιστικό κόμμα στην Ελλάδα. Αυτή θα θεωρούσα πραγματικά εθνική στάση. Αντιλαμβάνομαι και κατανοώ το να μην πολυθέλουν την Ένωση υπό καθεστώς παρανομίας του ΚΚΕ, όμως αυτό για μένα δεν παύει να είναι κομματική ιδιοτέλεια.
Και είμαι βέβαιος ότι αν οι Κύπριοι κομμουνιστές το έβλεπαν έτσι, τότε θα διέλυαν και το άλλοθι της εθνικοφροσύνης που είχε η δεξιά στην τότε Ελλάδα. Θα αποδείκνυαν ότι αυτοί είναι το ίδιο και περισσότερο πατριώτες από τους δεξιούς, διότι βάζουν το εθνικό συμφέρον πάνω από το κομματικό.
Το δικό μου συμπέρασμα είναι ότι η Κύπρος έπεσε θύμα τριπλής προδοσίας. Η ελλαδική δεξιά την πρόδωσε το 1974 και η κυπριακή αριστερά την πρόδωσε το 1964. Η μεγαλύτερη και ισχυρότερη προδοσία έγινε, όμως, από τον Μακάριο. Και έγινε σε πολλές δόσεις. Μια φορά στις 16 Φεβρουαρίου 1959, μια φορά στις 20 Αυγούστου 1964, μια φορά στις 19 Ιουλίου 1974, και μια φορά με τη συμφωνία για διζωνική το 1977. Όλα τα άλλα αν είναι αμφισβητούμενα ως προδοσίες, η πράξη του στις 20 Αυγούστου 1964 είναι η κορυφαία στιγμή του διαρκούς μακαριακού εγκλήματος. Εκεί νομίζω ότι πρέπει να εστιαστεί η προσοχή σε ό,τι αφορά τις “Δέκα χιλιάδες μέλισσες”. Διότι το βιβλίο ασχολείται με το Μακάριο και όχι με το ΑΚΕΛ.
Βρήκα πολύ ενδιαφέρουσα τη συζήτηση που εκτυλίχθηκε παραπάνω σχετικά με τους “ανθρωπολογικούς τύπους” που αναπτύχθηκαν στην Κύπρο με άξονα το ζήτημα / ζητούμενο της Ένωσης με την Ελλάδα. Για μένα η συζήτηση αυτή αντανακλά μια ευρύτερη προβληματική που ανάγεται στις σύγχρονες (νεωτερικές) έννοιες του έθνους και της εθνικής ταυτότητας, καθώς και στην ιδεολογία (πατριωτισμό) που παράγεται από αυτές.
Η σύγχρονη έννοια του έθνους (η διαμόρφωση της οποίας ολοκληρώθηκε κατά το 19ο αι. – την εποχή των μεγάλων επαναστάσεων) είναι στενά συνυφασμένη με την ιδέα περί ανεξαρτησίας / κυριαρχίας του κοινωνικού υποκειμένου που αποτελεί φορέα του έθνους, ιδέα η οποία και βρίσκει την έκφρασή της στη δημιουργία / ύπαρξη κράτους. Γι’αυτό άλλωστε και οι εθνικές ταυτότητες που αναδύονται στη σύγχρονη εποχή, παύουν πλέον να είναι “χαλαρές” πολιτισμικές ταυτότητες (όπως στο παρελθόν) αλλά συνδέονται στενά με κοινωνικούς αγώνες για πολιτική αυτοτέλεια και “εθνική ανεξαρτησία”: Ζητούμενο δηλαδή δεν αποτελεί πια η απλή αναγνώριση και ο σεβασμός της εθνικής διαφορετικότητας (των διακριτών ηθών, γλώσσας, θρησκείας, πολιτισμού κτλ) ενός λαού, αλλά η αυτοδιάθεση, η ανεξάρτητη πολιτική οργάνωσή του, που εκφράζεται ως κρατική υπόσταση και κυριαρχία (sovereignity). Αυτό το πολιτικό / κοινωνικό πρόταγμα αποτελεί και τον πυρήνα της σύγχρονης ιδεολογίας τους εθνικισμού / πατριωτισμού.
Ανάλογα λοιπόν με τις στάσεις που υιοθετούνται απέναντι στο παραπάνω πρόταγμα περί εθνικής αυτοδιάθεσης, δομούνται και συγκεκριμένοι ανθρωπολογικοί τύποι, οι οποίοι με τη σειρά τους εκφράζουν και διαφορετικές στάσεις / απαντήσεις απέναντι στο ερώτημα αν και κατά πόσο η αναγνώριση μιας διακριτής εθνικής ταυτότητας συνεπάγεται ή όχι την ανάγκη ανεξάρτητης πολιτικής οργάνωσης.
Ανάλογα λοιπόν με την έκβαση των αγώνων για εθνική ανεξαρτησία / κυριαρχία επικρατούν (ή – αν θέλετε – επιβιώνουν) και οι αντίστοιχοι ανθρωπολογικοί τύποι: Όταν οι αγώνες αυτοί στέφονται με επιτυχία και δικαιώνονται ιστορικά, επικρατεί ο τύπος που καταφάσκει στην ιδέα της ταύτισης τους έθνους με το κράτος και του πατριωτισμού με την υπεράσπιση της εθνικής κυριαρχίας. Όταν οι αγώνες αποτυγχάνουν ή εν καιρώ ακυρώνονται, επικρατεί ο τύπος που αποσυνδέει (συνειδητά ή ασυνείδητα) το έθνος από την κρατική υπόσταση και το αντιμετωπίζει περισσότερο ως κοινότητα πολιτισμική, που μπορεί να επιβιώνει ακόμα και χωρίς πολιτική ανεξαρτησία (ως υποτελής, πολιτικά εξαρτημένη ή ακόμα και υπαγόμενη σε ευρύτερες κρατικές οργανώσεις – π.χ. αυτοκρατορίες). Κάθε μια από τις παραπάνω στάσεις λογίζεται από τους μεν δικούς της οπαδούς ως πατριωτισμός από τους δε υποστηρικτές της άλλης άποψης ως προδοσία.
Η επιλογή λοιπόν του ατόμου, που αποτελεί μέλος ενός ευρύτερου εθνικού υποκειμένου, της στάσης που θα διαλέξει απέναντι στο παραπάνω ερώτημα, είναι σε μεγάλο βαθμό προϊόν των συνθηκών της εποχής του, συνδυασμό βέβαια πάντοτε με την ψυχοσύνθεση και τις ιδιαίτερες (ιδεολογικές, ιστορικές κ.α.) καταβολές του.
Νομίζω ότι οι προηγούμενες σκέψεις μπορούν να αποτελέσουν ένα αδρό πλαίσιο τόσο για την ερμηνεία της διαχρονικής στάσης των Κυπρίων αδελφών μας απέναντι στην ελληνική εθνική ταυτότητα (και κατ΄επέκταση στο αίτημα για ένωση με την Ελλάδα), όσο και για την ερμηνεία του τρόπου με τον οποίο π.χ. αντιλαμβάνονται τις έννοιες της εθνικής ανεξαρτησίας και κυριαρχίας πολλοί σύγχρονοι Έλληνες (που βρίσκουν πιο ελκυστική και βιώσιμη την ιδέα της Ελλάδας ως “ευρωπαϊκής επαρχίας” παρά ως κράτους που αενάως αγωνίζεται για μια κυριαρχία που μοιάζει περισσότερο φενάκη παρά ρεαλιστικός στόχος).