Το Αλφαβητάρι του νεοέλληνα με κείμενα τριάντα συγγραφέων πρωτοεκδόθηκε το 2000 από τις εκδόσεις Πατάκη κι έκτοτε γνώρισε αρκετές ανατυπώσεις. Είκοσι χρόνια μετά την αρχική έκδοσή του ο Χρήστος Γιανναράς προτείνει μια εμπλουτισμένη εκδοχή του διατηρώντας τις οκτώ θεματικές ενότητες (Αυτεπίγνωση, Φρόνημα, Γλώσσα, Παιδεία, Τέχνη, Αυτοκριτική, Προοπτική), στις οποίες όμως προσθέτει κείμενα και δέκα πέντε ακόμη συγγραφείς.
Στην πραγματικότητα ο Χρήστος Γιανναράς με αυτό το βιβλίο δεν συστήνει κανέναν αλλά συστήνεται ο ίδιος με επιλογές που λίγο-πολύ τον κέντησαν.
Κι είναι οπωσδήποτε τολμηρό και δύσκολο το εγχείρημά του, αφού ομολογημένη φιλοδοξία του είναι με όσα ανθολογούνται να οριοθετηθεί «μια σύγχρονη και ρεαλιστική αναζήτηση του νοήματος της ελληνικότητας». Εγχείρημα, που γίνεται δυσκολότερο, αφού το αποτολμά εκείνος που, δεκαετίες πριν, απεφάνθη: FINIS GRAECIAE.
Συγγραφική υπερβολή, συγκαλυμμένος θρήνος για την έκπτωση ή επίκληση μιας φιλοτιμίας που θα τον διαψεύσει;
Την απάντηση θα την δώσει ο αναγνώστης ‒που κάθε άλλο παρά αβοήθητος μένει‒ διαβάζοντας τα κείμενα του τόμου.
Το σίγουρο είναι ότι ο καθένας θα μπορούσε να προσθέσει ή να αφαιρέσει κείμενα, αφού το Ανθολόγιο περιλαμβάνει ετερόκλητα ‒καί πώς αλλιώς‒ κείμενα και άνισου διαμετρήματος γραφές, που προφανώς και δεν εξαντλούν το θέμα, μιας και όπως δεν τελειώνουν τα έργα της θάλασσας ούτε τα έργα της αγάπης έχουν τελειωμό.
Έργο αγάπης, νομίζω, αυτή η σύναξη σπαραγμάτων για όλους τους ποντισμένους στον καημό της Ρωμιοσύνης, για όλους όσους πικρίζουν οι σκέψεις τους που κακόπεσε ο τ[ρ]όπος μας.
Φυλλομετρώντας ωστόσο το βιβλίο όσα διαβάζουμε, θαρρώ, κάμνουνε ‒γιά λίγο‒ νά μή νοιώθεται ἡ πληγή. Κι αυτό λίγο δεν είναι.
Ο τίτλος κι ο υπότιτλος του σημειώματος είναι χρωστούμενα στον Γ. Σεφέρη. «Αλακάτιν» είναι κυπραίικη λέξη για το μαγγανοπήγαδο.
Οι θυμόσοφοι λένε πως «άμα το πηγάδι ξεραθεί, θυμούνται το νερό του». Μπορεί κι έτσι να είναι αλλά ποτέ δεν υπήρξα θυμόσοφος.
Θυμάμαι όμως τα θρυλούμενα γι’ αυτούς που κατουρούν στο πηγάδι αλλά και γι’ αυτούς που φτάνουν στον πάτο του. Οι πρώτοι γίνονται απόβλητοι λόγω της απρεπούς πράξης τους στο σημείο που υδρεύεται η κοινότητα, ενώ οι δεύτεροι, αφού πατώσουν, επιστρέφουν όπως-όπως στην επιφάνεια.
Μαγγανοπήγαδο κι ο νέος ελληνισμός τεχνουργημένο χρόνους πολλούς και με κόπους πολλούς. Άλλοτε παρατημένο, αφού ξεδιψάμε με εμφιαλωμένα αναψυκτικά, κι άλλοτε πνιγμένο από τις συσκευασίες τους.
Έχω όμως την εντύπωση ότι όσες μαγαρισιές κι αν πέσουν μέσα στο πηγάδι, δεν θολώνουν το νερό του. Τα λύματα ξεχειλίζουν μα επιπλέουν. Κάτω από αυτά (για πόσο δεν το ξέρω) υπάρχει ζείδωρο νερό.
Από το αρχαίο μαγγανοπήγαδο λοιπόν του νέου ελληνισμού στο Ανθολόγιο αντλούνται λέξεις κι εικόνες που δροσεύουν.
Υ.Γ. Επειδή δεν διαλάλησα ποτέ ούτε τον εαυτό μου ούτε την πραμάτεια μου, τα τρία κείμενά μου που περιλαμβάνονται στο Ανθολόγιο, είναι ένα παράσημο για το οποίο σεμνύνομαι, επειδή μου το απένειμε κάποιος που εγώ του χρωστώ.
