Για να εκτιμηθεί αντικειμενικά η τρέχουσα κατάσταση στην Μέση Ανατολή θα πρέπει να γίνει αναφορά στο έντονα συγκρουσιακό κλίμα που επικρατούσε μεταξύ Ισραηλινών και Παλαιστινίων, άλλα και στο εσωτερικό αυτών των δυο πλευρών, πριν την εισβολή της Χαμάς στο Ισραήλ.
Α. Ο διχασμός στο Ισραήλ
Η συνοχή της ισραηλινής κοινωνίας, πριν τα πρόσφατα γεγονότα, ήταν διασαλευμένη και παραμένει προβληματική. Αφορμή της εσωτερικής κρίσης στο Ισραήλ υπήρξε η μεταρρύθμιση που προωθεί η κυβέρνηση Νετανιάχου για τον περιορισμό των εξουσιών του ανώτατου δικαστηρίου. Τα μέτρα αυτά ξεσήκωσαν θύελλα διαμαρτυριών, ενώ είναι χαρακτηριστικό ότι στρατεύσιμοι αρνήθηκαν να υπηρετήσουν την θητεία τους.
Η διαμάχη που αφορά τις εξουσίες του ανώτατου δικαστηρίου είναι η κορυφή ενός παγόβουνου, ενός διχασμού που σπαράσσει την ισραηλινή κοινωνία. Η κυβέρνηση Νετανιάχου, και κυρίως τα θρησκευόμενα κόμματα που μετέχουν σε αυτήν, θέλουν να αποκτήσουν τον έλεγχο του ανώτατου δικαστηρίου επειδή επιμένει να υποστηρίζει το εδαφικό και νομικό στάτους κβο. Αποσκοπούν να αποκαταστήσουν το Ισραήλ στα βιβλικά του εδάφη που περιλαμβάνουν και την Δυτική Όχθη του Ιορδάνη, πράγμα που ισοδυναμεί με εθνοκάθαρση των εκεί κατοικούντων Παλαιστινίων. Στοχεύουν επίσης να επαναφέρουν τον Ιουδαϊσμό και τους νόμους του σε ένα κοσμικό κράτος όπως το Ισραήλ. Τέλος, θέλουν να ξαναχτίσουν τον Ναό του Σολομώντα στη θέση που βρίσκεται το τέμενος Αλ Αγκτσά, το τρίτο ιερότερο προσκύνημα του Ισλάμ. Σημειωτέον ότι λίγες μέρες πριν την εισβολή της Χαμάς στο Ισραήλ φανατικοί πιστοί του Ιουδαϊσμού είχαν εισβάλει στο τέμενος αυτό.
Αλλά η πολιτική πόλωση και ο αξιακός διχασμός δεν αφορούν μόνον τις πολιτικές δυνάμεις και τους δικαστικούς. Πάνε πολύ βαθύτερα καθώς διαπερνούν το σώμα της ισραηλινής κοινωνίας. Το μέρος των ισραηλινών που προέρχεται από τους εβραίους που κατοικούσαν επί αιώνες στην Β. Αφρική και στην Μ. Ανατολή,οι λεγόμενοι μιζραχίτες, αποτελεί την πληβειακή συνιστώσα του Ισραήλ και υποστηρίζει την κυβέρνηση Νετανιάχου και τα θρησκευόμενα κόμματα. Οι Εσκενάζυ, οι σχετικά ευπορότεροι ευρωπαϊκής προέλευσης εβραίοι, υποστηρίζουν το στάτους κβο. Η εβραϊκή διασπορά των ΗΠΑ, πάλι, υποστηρίζει τους Εσκενάζυ και τις επιδιώξεις τους.
Είναι πιθανόν οι φανατικοί πιστοί του Ιουδαισμού, που εισέβαλαν στο τέμενος Αλ Αγκτσά, να έκριναν ότι ήλθε η ώρα να πραγματοποιήσουν τους στόχους των, καθώς η Αμερική του Μπάιντεν είναι αποδυναμωμένη και μάταια προσπαθεί να πείσει τον Νετανιάχου να υπαναχωρήσει στα σχέδια του για τον έλεγχο του ανώτατου δικαστηρίου και να συμβιβασθεί με τους μη θρησκευόμενους ισραηλίτες. Ρόλο στην όλη κατάσταση παίζουν και οι δικαστικές περιπέτειες του Νετανιάχου, ο οποίος είναι όμηρος των ακραίων, καθώς αν χάσει την πρωθυπουργία μπορεί να οδηγηθεί στην φυλακή.
Β. Η διαίρεση των Παλαιστινίων
Αν η κοινωνία του Ισραήλ είναι βαθιά διχασμένη πολιτισμικά και ταξικά, δεν πάει πίσω και εκείνη των Παλαιστινίων. Στην ουσία είναι διαιρεμένη ανάμεσα στην Λωρίδα της Γάζας που ελέγχεται από την ισλαμιστική Χαμάς και στην Δυτική Όχθη που ελέγχεται από τα απομεινάρια της Φατάχ, της κοσμικής οργάνωσης του Γιασέρ Αραφάτ. Η Χαμάς ιδρύθηκε το 1987 από την παλαιστινιακή πτέρυγα των Αδελφών Μουσουλμάνων. Οι τελευταίοι αποτελούν διακρατική οργάνωση μουσουλμάνων με παρουσία σε διάφορες χώρες, που ιδρύθηκε στην Αίγυπτο το 1928. Η διδασκαλία του ιδρυτή της Αλ-Μπάννα συνδυάζει τον πολιτικό ακτιβισμό και τον ιερό πόλεμο με την δημιουργία φιλανθρωπικών δικτύων. Οι Αδελφοί Μουσουλμάνοι σήμερα υποστηρίζονται από το Κατάρ και μέχρι πρόσφατα πολύ θερμά και από την Τουρκία.
Η Χαμάς στην διακήρυξή της κάνει έκκληση για την καταστροφή του κράτους του Ισραήλ και την αντικατάστασή του από ένα ισλαμικό κράτος. Δεν μπορεί να υπάρξει, κατ’ αυτήν, λύση στο παλαιστινιακό ζήτημα παρά μόνον μέσω του ιερού πολέμου, της τζιχάντ. Πρέπει να σημειωθεί ότι το Ισραήλ αρχικά ενθάρρυνε τους ισλαμιστές της Χαμάς, πιστεύοντας ότι θα λειτουργήσουν σαν αντίβαρο στους εθνικιστές της Φατάχ, που τους αντιμετώπιζε ως πιο επικίνδυνους από τους φονταμενταλιστές. Εδώ και πολύ καιρό η Χαμάς θεωρεί την Παλαιστινιακή Αρχή της Δυτικής Όχθης υπό τον Μαχμούντ Αμπάς συμβιβασμένη και διεφθαρμένη. Θα πρέπει να τονισθεί, τέλος, ότι η επιρροή του Ιράν επί της Χαμάς είναι περιορισμένη, σε αντίθεση με τα θρυλούμενα.
Είναι σαφές ότι οι ακραίοι και των δυο πλευρών, του Ισραήλ και των Παλαιστινίων, στόχο έχουν να εκμηδενίσουν και να εξολοθρεύσουν τον εχθρό. Για τους μεν πρέπει να εθνοκαθαρθεί η Δυτική Όχθη και η Λωρίδα της Γάζας από τους Παλαιστίνιους, για τους δε πρέπει να καταστραφεί το Ισραήλ. Η αποκάλυψη, όμως, αυτής της ασύμμετρης ακρότητας (ασύμμετρης καθώς οι Παλαιστίνιοι δεν διαθέτουν την ίδια ισχύ με το Ισραήλ) δεν πρέπει να μας κάνει να ξεχνούμε την ανάγκη αναγνώρισης των νόμιμων δικαιωμάτων των Παλαιστινίων. Χωρίς την δημιουργία ενός παλαιστινιακού κράτους που να συμβιώνει με το Ισραήλ δεν θα υπάρξει ειρήνη στην Μέση Ανατολή.
