Β. Ξυδιᾶς, Ἡ Βαλκανικὴ Κοινοπολιτεία, Δόμος, 1994 | σελ. 9-11
Ἠλεκτρονικὴ ἀναδημοσίευση: ΑΝΤΙΦΩΝΟ
< ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ στο ΑΝΤΙΦΩΝΟ // ΕΠΟΜΕΝΗ ΕΝΟΤΗΤΑ >
ΠΡΟΛΟΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
Μετὰ τὴν κατάρρευση τῶν κομμουνιστικῶν καθεστώτων καὶ τὴν ἔκρηξη τῆς γιουγκοσλαβικῆς κρίσης, τὰ Βαλκάνια ἔχουν εἰσέλθει σὲ μιὰ τροχιὰ ραγδαίων ἐξελίξεων μὲ ἀπρόβλεπτη κατάληξη. Τὰ ἔως τώρα σταθερὰ δεδομένα ποὺ ὅριζαν τὸ βαλκανικὸ status quo φαίνεται πὼς κλονίζονται ἀνεπανόρθωτα. Οἱ ἀπειλὲς καὶ οἱ κίνδυνοι εἶναι λίγο ὡς πολὺ γνωστοί. Ὅμως μέσα ἀπ' αὐτὴν τὴν κρίση προβάλλουν καὶ οἱ προϋποθέσεις γιὰ τὴν αὐτοσυνειδησία καὶ τὴν αὐτοδιάθεση τῶν λαῶν τῆς Βαλκανικῆς. Μὲ δεδομένη πλέον τὴ ρευστότητα, τὸ πεδίο εἶναι ἀνοικτὸ γιὰ τὴ διατύπωση σκέψεων καὶ προτάσεων ποὺ πρὶν λίγα χρόνια θὰ ἦταν ἀδιανόητες. Μιὰ ἀπὸ τὶς ἰδέες ποὺ ἀρχίζουν σιγὰ-σιγὰ νὰ συζητοῦνται ὅλο καὶ πιὸ σοβαρὰ εἶναι ἡ ἰδέα τῆς Βαλκανικῆς Κοινοπολιτείας.
Τὸ κείμενο ποὺ δημοσιεύεται ἐδῶ εἶναι τὸ περιεχόμενο μιᾶς ὁμιλίας στὴν ὁποία ἐκθέτω τὴν προσωπική μου ἄποψη γιὰ τὴ Βαλκανικὴ Κοινοπολιτεία. Ἡ ὁμιλία αὐτὴ ἐκφωνήθηκε (συντομευμένη σὲ ἀρκετὰ σημεῖα της) στὴ διαβαλκανικὴ ἡμερίδα μὲ θέμα «Ἡ Ὀρθοδοξία ὡς συνεκτικὸς δεσμὸς τῶν ὀρθοδόξων Βαλκανικῶν λαῶν – Τὸ ὅραμα μιᾶς ὀρθοδόξου Βαλκανικῆς Κοινοπολιτείας». Ἡ διαβαλκανικὴ αὐτὴ συνάντηση ἔλαβε χώρα στὴν Ἀθήνα, στὸ ξενοδοχεῖο Κάραβελ, στὶς 30 Μαΐου 1993, στὸ πλαίσιο ἑνὸς εὐρύτερου κύκλου ἐκδηλώσεων γιὰ τὴν ἐπέτειο τῆς ἁλώσεως τῆς Πόλης. Συνδιοργανωτὲς τῶν ἐκδηλώσεων ἦταν τὸ Ἵδρυμα Νεότητος τῆς Ἱ. Ἀρχιεπισκοπῆς Ἀθηνῶν, ἡ Βαλκανικὴ Ὁμοσπονδία Ὀρθοδόξων Νεολαιῶν καὶ τὸ σωματεῖο Ὀρθόδοξη Κοινωνία. Ἡ δική μου ὁμιλία ἦταν ἡ τελευταία εἰσήγηση τῆς συνάντησης. Στὸ βῆμα εἶχαν προηγηθεῖ κατὰ σειρά, ὁ μητροπολίτης Μαυροβουνίου καὶ Παραθαλασσίας κ. Ἀμφιλόχιος Ράντοβιτς, ὁ καθηγητὴς τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς Ἀθηνῶν κ. Δημήτριος Γόνης, ὁ ἐπίσκοπος Ζαχουμίου καὶ Ἐρζεγοβίνης κ. Ἀθανάσιος Γιέφτιτς, ὁ δημοσιογράφος κ. Γιῶργος Ἀλεξάνδρου, ὁ τότε μητροπολίτης Μολδαβίας καὶ Βουκοβίνης κ. Δανιὴλ Σιουμποτέα [Πατριάρχης Ρουμανίας ἀπὸ τὸ 2007], ὁ πολιτικὸς ἐπιστήμων κ. Κωνσταντίνος Χολέβας, ὁ ἐπίσκοπος Μπάτσκας καὶ Νόβισαντ κ. Εἰρηναῖος Μπούλοβιτς, ὁ τότε ἐπίσκοπος Κρουπνικίου (Βουλγαρίας) κ. Ναθαναὴλ Καλαΐτζεφ [μετέπειτα Μητροπολίτης Νευροκοπίου] καὶ ὁ οἰκονομολόγος κ. Πέτρος Λυριντζῆς. Τὴν ἔναρξη τῆς ἡμερίδας κήρυξε ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Ἀθηνῶν καὶ πάσης Ἑλλάδος κ. Σεραφείμ, καὶ ἀπηύθυναν χαιρετισμοὺς ἐκ μέρους τῶν διοργανωτῶν ὁ π. Ἀμβρόσιος Γιακαλῆς [μετέπειτα μητροπολίτης Σερβίων καὶ Κοζάνης, καὶ ἀργότερα ἐπίσκοπος Φωτικῆς], ἡ κ. Σμαραγδὴ Καράγιωργα καὶ ὁ κ. Νικόλαος Καρέλλος.
Θὰ πρέπει νὰ προσθέσω πὼς γιὰ τὸ ἴδιο θέμα, τῆς Βαλκανικῆς Κοινοπολιτείας, εἶχε προηγηθεῖ στὶς ἀρχὲς τοῦ 1993 (ἀπὸ τὶς 18 Φεβρουαρίου ἔως καὶ τὶς 18 Ἀπριλίου) μιὰ σειρὰ ὀκτὼ συζητήσεων στρογγυλῆς τραπέζης ποὺ διοργανώθηκαν στὸ Πνευματικὸ Κέντρο τοῦ Δήμου Ἀθηναίων ἀπὸ τὴ Μορφωτικὴ καὶ Πολιτιστικὴ Ἑταιρεία «Ἄλσος Γραμμάτων καὶ Τεχνῶν». Ἐπρόκειτο γιὰ ἕνα ἀνοικτὸ σεμινάριο στὸ ὁποῖο διερευνήθηκε κατὰ τρόπο συστηματικὸ ἡ ἰδέα τῆς Βαλκανικῆς Κοινοπολιτείας σὲ ὅλες οὐσιαστικὰ τὶς διαστάσεις καὶ τὶς συνέπειές της. Ὡς ὑπεύθυνος ἐκ μέρους του «Ἄλσους» γιὰ τὴ διοργάνωση τοῦ σεμιναρίου αὐτοῦ εἶχα τὴν εὐκαιρία νὰ παρακολουθήσω τὸν προβληματισμὸ ποὺ ἀναπτύχθηκε ἐκεῖ, καὶ ὑπ' αὐτὴν οὐσιαστικὰ τὴν ἰδιότητα ἐκλήθηκα νὰ λάβω μέρος καὶ στὴ συνάντηση τοῦ Κάραβελ.
Γιὰ τὴν τιμητικὴ αὐτὴ εὐκαιρία ποὺ μοῦ δόθηκε νὰ παρουσιάσω τὶς σκέψεις μου περὶ τῆς Βαλκανικῆς Κοινοπολιτείας πλάι στοὺς ὑπόλοιπους ἐκλεκτοὺς ὁμιλητὲς τῆς ἡμερίδας τοῦ Κάραβελ, θὰ ἤθελα νὰ ἐκφράσω καὶ ἀπὸ τὴ θέση αὐτὴ τὶς εὐχαριστίες μου στοὺς διοργανωτὲς τῆς συνάντησης καὶ ἰδιαίτερα στὸν π. Ἀμβρόσιο Γιακαλῆ.
Ἀθῆναι, 17 Νοεμβρίου 1993
Μνήμη τοῦ ἁγίου Γρηγορίου Νεοκαισαρείας τοῦ θαυματουργοῦ
τοῦ «ἐκ γονέων Ἑλλήνων καὶ ἀπίστων εἰδωλολατρῶν» ἀναβλαστήσαντος,
«ὥσπερ καὶ τὸ ρόδον ἐξ ἀκανθῶν ἐξέρχεται»
(ὅπως λέει καὶ ὁ Συναξαριστής).
< ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ στο ΑΝΤΙΦΩΝΟ // ΕΠΟΜΕΝΗ ΕΝΟΤΗΤΑ >
ΠΡΑΓΜΑΤΙ ΩΣ ΙΔΕΑ ΚΑΙ ΜΟΝΟΝ ΕΧΕΙ ΤΗΝ ΑΞΙΑ ΤΗΣ. Ο ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ ΠΟΤΕ ΔΕΝ ΗΤΟ ΡΑΤΣΙΣΤΙΚΗΣ ΑΝΤΙΛΗΨΕΩΣ. Η ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ ΔΕΝ ΗΤΟ ΡΑΤΣΙΣΤΙΚΗ. ΗΤΟ ΒΕΒΑΙΩΣ ΜΟΝΟΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗ ΚΑΙ ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ. ΔΕΝ ΑΠΕΚΛΕΙΕΤΟ Η ΑΝΟΔΟΣ ΕΙΣ ΤΟΝ ΘΡΟΝΟΝ ΑΛΛΟΓΕΝΟΥΣ. ΕΠΕΔΙΩΚΕΤΟ ΜΟΝΟΝ Η ΣΥΝΕΧΙΣΙΣ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΥ ΥΠΟΒΑΘΡΟΥ ΚΑΙ ΒΑΣΙΚΟ ΣΤΟΙΧΕΙΟ ΑΥΤΟΥ ΗΤΟ Η ΑΣΘΟΔΟΞΟΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΙΔΙΟΤΗΣ-ΤΑΥΤΟΤΗΣ ΚΑΙ Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ. ΟΛΑ ΔΕ ΑΥΤΑ ΜΕ ΤΗΝ ΕΛΑΥΘΕΡΑ ΑΠΟΔΟΧΗ ΥΠΟ ΠΑΝΤΩΝ. ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΘΑ ΠΡΟΗΡΧΕΤΟ ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΑΣΙΝ ΠΡΟΣ ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΣΙΝ. ΕΙΘΕ….
Κανένα διοικητικό καθεστώς το οποίο ελέγχει από ένα κέντρο τα πράγματα στις πιο απομακρυσμένες κτήσεις του δεν μπορεί να αποτελεί λύση με προοπτική.
Ήδη σήμερα, η ελληνική επαρχία, νιώθει το αναπτυξιακό χαλινάρι του αθηνοκεντρικού κράτους να της αφαιρεί οποιαδήποτε προοπτική πολιτικής και κοινωνικής εξέλιξης.
Οπότε το εχγείρημα το οποίο εισηγήται ο συγγραφέας, ήδη για εσωτερικούς, δηλ. ενδοβαλκανικούς λόγους, δεν έχει καμία πιθανότητα επιτυχίας.