Τι είναι αυτό που λέμε επιστήμη; Έχει όρια στη γνώση του κόσμου που δημιουργεί και, αν ναι, πού μπορούν να εντοπιστούν; Τι υπάρχει πέρα από αυτά και πώς "αυτό" το πέραν των ορίων αλληλεπιδρά με την επιστήμη και την εξέλιξή της; Αυτά είναι μερικά από τα ερωτήματα που η σειρά του αντιφώνου "Συζητώντας για την επιστήμη και τα όριά της" φιλοδοξεί να προσεγγίσει και να ανιχνεύσει. Σε αυτή την προσπάθειά της συνομιλεί με επιστήμονες, φιλοσόφους και καλλιτέχνες που έχουν κινηθεί στην περιοχή των επιστημονικών ορίων ξεκινώντας είτε από την περιοχή εντός τους είτε από κάποιο σημείο έξω από αυτά.
Τη σειρά επιμελείται και παρουσιάζει ο Βασίλης Κωνσταντούδης (δρ. φυσικός, ΕΚΕΦΕ Δημόκριτος).
Στην πρώτη εκπομπή συνομιλητής της σειράς είναι ο καθ. Γιώργος Παύλος από το Τμήμα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης. Ο Γ. Παύλος πέρα από το καθαρά επιστημονικό έργο του έχει διευρευνήσει συστηματικά τα φιλοσοφικά όρια της επιστημονικής μεθόδου μέσα στο πλαίσιο της διαχρονικής ελληνικής και ορθόδοξης παράδοσης (βλ. το βιβλίο του Νόστος Ασύμμετρος Προσώπου). Αφετηρία σε αυτή τη διαδρομή του αλλά και διαρκής συνοδός, η εμπειρία της χαράς και του θάμβους στη συνάντηση με τον κόσμο. Αυτή η εορταστική εμπειρία του κόσμου αποτελεί και το έναυσμα για την έναρξη της συζήτησης και ίσως η πρώτη νύξη για τα όρια της επιστήμης όπως την ξέρουμε σήμερα.
λιγο πριν το 40ο λεπτο
“ολη η φυση κατασκευαζεται. .. ζουμε σε ενα συμπαν το οποιο κατασκευαζεται διαρκως σε ολα τα επιπεδα” Τι να εννοεί άραγε; Καταλαβαινω οτι προτείνει μια διαφορετική “βασικη αναλογια” για το συμπαν. Οχι κάτι με δεδομενα συστατικά τα οποια εξελισονται στο χρονο ακολουθοντας κάποιους απαραβατους νομους του οποιους ηδη θα μπορουσε η κοινοτητα των Φυσικών να εκφράσει. Αλλα τι; Οτι το συμπαν ειναι κατι διαρκως ανοικτο σε εκπληξεις; Σε ολα τα επιπεδα;
Ειναι η σχεση μας με το συμπαν στη Φυσική ομοια με τη σχέση μας με την πραγματικοτητα στην ποιηση όπου ενα νεο ποιημα μπορει να μας εκπλήξει μιλώντας “με ακριβεια” αλλα και καινοφανώς για κατι που εμοιαζε χιλιοειπωμένο; Ειναι κατι άλλο;
Μπορει να αξιζει η αντιπαραβολη:
Η γέννηση της συγχρονης προοπτικής στη Φλωρεντια
https://vimeo.com/138726890
Η χρηση της προοπτικής μας κάνει φυσικο το να προσλαμβάνουμε ολο τον κοσμο ως ειδωμένο μέσα απο ενα παραθυρο και ετσι να διακρινουμε καθαρα τον παρατηρητη απο το παρατηρουμενο.
Μια τρεχουσα προσπάθεια να “ξαναστηθει ο μοντερνισμος σε νεες βασεις” , η έκθεση Reset Modernity! στην Καρσλρουη, που τρεχει και λειγει αυτο τον Αυγουστο (http://zkm.de/en/event/2016/04/globale-reset-modernity) θιγει εντονα αυτο το ζητημα, οπως φαινεται και απο τον οδηγο της εκθεσης (http://zkm.de/media/file/en/2016-zkm-reset-modernity-fieldbook_e.pdf) (Δειτε το κομμάτι Procedure B Without the World or Within)
Υπάρχουν παρα πολλά ενδιαφερονα σημεια και τα βάζω καθως τα σκέφτομαι
1. Προς το τέλος αναφερεται ο Πριγκοζιν και αυτα που λεει για την «κατασκευαστικοτητα» της Φυσης. Αισθανομαι οτι χρειάζομαι διευκρινήσεις
Κι ακομα: Καλα το λεει ο Πριγκοζιν αλλά τι σημαινει «να το δεχθουμε»; Είναι κατι που καποιος «θα μας το αποδειξει» ώστε να ειμαστε αναγκασμενοι να το δεχθουμε («να το παρουμε χαμπάρι»). Είναι μια προσκληση να προσεγγισουμε αλλοιως τον κοσμο; Και τι ειδους επιβεβαίωση προσδοκουμε με μια τετοια αποφαση;
2. Ειναι φανερο οτι ενα κεντικο θεμα στην ολη συζητηση ειναι τα Μαθηματικα. Εγω θα έλεγα και η σχέση της στάσης μας απεναντι στα Μαθηματικά και της στασης μας απέναντι στη συνειδηση. Θα μου ηταν πολυ ενδιαφερον ο σχολιασμός εδω από τον δευτερο ομιλητή της σειράς, τον Κώστα Ζαχο που έχει γράψει δυο πολυ ενδιαφεροντα βιβλια για τη συνειδηση (ετσι οπως τα βλεπω εγω): το “Η παρουσία της ψυχής: ο νους η συνειδηση και η λογική τους” και το “Αυτος ο κόσμος ειναι λίγος για τον άνθρωπο”, και τα δυο απο τις εκδοσεις “Το Περιβόλι της Παναγιας”.
Νομιζω οτι ο Γ Παυλος μιλάει για τα Μαθηματικά με ένα τρόπο που μπορει να παρανοηθει. Οσο καταλαβαίνω εγω τα μαθηματικά μπορει να είναι πολύ ναρκισιστικά. Άλλο είναι η εορταστικοτητα των μαθηματικών (που νομιζω προτεινει ο Γ Παυλος) και άλλο τα μαθηματικα ως αντισταθμισμα του θανατου (μπορει να πεθανω αλλά όμως εγω εχω καταλαβει την ουσια του κοσμου που εκφράζεται από τα μαθηματικά).
Στο 1:22:40. Μοιαζει να επανέρχεται ξανα και ξανα στην εννοια του ενός. (πχ για τις διαφορετικές κλιμακες και πώς σε όλα αυτά υπάρχει ένα αναλλοιοτο) Ποια είναι η λειτουργια των Μαθηματικών εδώ; Εγω το προσλαμβάνω ως εξης: Οτι τα Μαθηματικά η ευτυχής έκφραση μιας πραγματικοτητας όπως ένα ποιημα είναι η ευτυχης έκφραση μιας πραγματικοτητας. Μπορει όμως να πει κανεις και οτι λέει πως τα Μαθηματικά εκφράζουν ένα κοσμο πραγματικοτερο του πραγματικου:Το πραγματικα πραγματικο που δεν βλέπουν τα ματια των αισθησεών μας.
Αυτες οι σκεψεις μάλλον έχει να κάνει με το πώς τελικά αντιλαμβανομαστε το ανθρωπινο προσωπο. Τι ειμαστε ως προσωπα;
Μια ενοτητα, ένα εν που συναντα το μεγαλο ΕΝ; Είναι μια συλλογη φωνων που όμως εχει κι αυτή μια ενοτητα; Από πού έρχεται αυτή η ενοτητα; Από τα μαθηματικά; Είναι ένα δωρο; Μιλαω αραγε (εγω ο σχολιαστής) για διαφορετικά πράγματα ή ξεγελιέμαι και δεν εχω φτάσει να κατανοω ότι αυτά που σε εμένα φαινονται πολύ διαφορετικά , τελικά μοιαζουν αρκετα; Δεν ξέρω.
3. Στο 1:08 με μεγαλη εναργεια δίνεται η εικονα ενός αντικειμενου που σχετιζεται με άπειρα άλλα και όπου τα μαθηματικά είναι ο τροπος να «χειρισθουμε υπολογιστικά» αυτό το συσχετισμό. Θα μπορουσε κανεις να σκεφτει ότι όπως στο tangram η πολλαπλοτητα των πιθανών συνδιαστικών αναπαραστασεων που θελουμε να είναι υλοποιήσιμες επιβάλει αυστηρα γεωμετρικά χαρακτηριστικά στα κομματια του tangram ετσι και οι απαιτησεις της συνυπαρξης των επιροων μπορει να επιβάλουν αυστηρη μαθηματικη μορφή στα «κομμάτια» (τις ιδιοκαταστάσεις) που συναποτελουν τον κοσμο. Με εντυπωσίασε αυτη η “εικονα”.
Ευχαριστώ πολύ. Θεωρώ ότι το θέμα της συζήτησης αξιώνει ένα υπόβαθρο το οποίο δε σχετίζεται μόνο και μόνο με τα μαθηματικά ή τη φυσική. Αν και αυτό, κάποια στιγμή, το επισημαίνει ο κ. Παύλος καθώς αναφέρεται και στην οντολογία. Είναι πολύ βασικό όμως, να κατανοήσουμε και τον τρόπο αντίληψης των αρχαίων σε σχέση με τον δικό μας. Το Αντίφωνο έχει αναρτήσει μια εξαιρετική ομιλία του Γιώργου Ξηροπαΐδη την οποία είναι απαραίτητο να την παρακολουθήσουμε καθώς σχετίζεται με το θέμα και έχει τον τίτλο “Οι φιλοσοφικές αφηγήσεις της ευρωπαϊκής κρίσης”. Επίσης ένα άλλο σημαντικό βίντεο ομιλίας του Γιώργου Ξηροπαΐδη στο οποίο θα βρούμε εξαιρετικές αναφορές ως προς την διαφορά αντίληψης των αρχαίων σε σχέση με εμάς, θα το βρούμε στο YouTube, με τίτλο “Γιώργος Ξηροπαϊδης Θερινή Συνάντηση Εργοταξίου Ιδεών”. Στην ομιλία του κ. Ξηροπαΐδη που έχει αναρτήσει το Αντίφωνο, θα επιλέξω εκείνο το σημείο το οποίο, για εμένα τουλάχιστον, εστιάζει στο πως η εκάστοτε αντίληψη και ερμηνεία ασκεί επιρροή στην καθημερινότητα μας : 1:06:29 μέχρι το 1:09:47.
Βιβλία, εκτός εκείνα του Feyerabend του Kuhn (ειδικά το “The Copernican Revolution”) που με βοήθησαν να μελετήσω το θέμα περισσότερο σε φιλοσοφικό και κοινωνικό επίπεδο είναι:
1. Η Κρίση των Ευρωπαϊκών Επιστημών και η Υπερβατολογική Φαινομενολογία – Edmund Husserl
2. Δυτικός Πολιτισμός η Άνθιση της Έπιστημης και της Τεχνικής – Alexandre Koyré
3. Από τον Κλειστό Κόσμο στο Άπειρο Σύμπαν – Alexandre Koyré
4. Κοινωνική Αλλαγή και Ιστορία – Robert Nisbet
5.Η ιδέα της προόδου στην κλασική αρχαιότητα – E. R. Dodds
Δυο ακομα συνδεσεις που μου έρχονται στο νου
https://terenceblake.wordpress.com/2016/05/28/feyerabend-on-spinoza-2-heuristics-of-immanence/
(FEYERABEND ON SPINOZA (2): heuristics of immanence)
και ενα βιντεο με τον φιλοσοφο Dreyfus να μιλά για τον Ντοστογιέφκυ
https://www.youtube.com/watch?v=4YcbhLgftJA
(Professor Hubert Dreyfus – “Dostoyevsky on how to Save the Sacred from Science” )