Οι άνθρωποι, αντιλαμβανόμενοι τον κόσμο μέσα από τις αισθήσεις μας, είμαστε επιρρεπείς σε ένα είδος ανθρωπομορφισμού ακόμη και για τον τμήμα του κόσμου που δεν αντιλαμβανόμαστε άμεσα, αλλά έμμεσα, όπως ο μικρόκοσμος ή το σύμπαν.
Σε αυτήν την λογική, σήμερα, αποδεχόμαστε ως νοημοσύνη διεργασίες που προέρχονται από συστήματα που παρέχουν ψήγματα γλωσσικής ικανότητας, όπως συνέβη την δεκαετία του 1960 με το το chatbot-ψυχοθεραπευτή ΕΛΙΖΑ. Αυτό το bot γραμμένο αρχικά σε γλώσσα BASIC παρείχε απαντήσεις, απλά συμπληρώνοντας πρότυπα προτάσεων, τα οποία ωστόσο έδωσαν σε μερικούς ανθρώπους την εντύπωση ότι κατανοούσε και συμπονούσε τα προβλήματά τους. Στην συνέχεια το 1967, ο Marvin Minksy, ιδρυτής του τομέα της τεχνητής νοημοσύνης (AI), έκανε μια τολμηρή υπεραισιόδοξη πρόβλεψη: «Μέσα σε μια γενιά... Το πρόβλημα της δημιουργίας «τεχνητής νοημοσύνης» θα λυθεί ουσιαστικά».
Σχεδόν δύο γενιές αργότερα, πόσο κοντά είμαστε στην εξομοίωση της ανθρώπινης βιολογικής νοημοσύνης απο μηχανές; Έχουμε προχωρήσει μερικά πραγματικά βήματα μπροστά ή απλά βρισκόμαστε σε μία εξελιγμένη μορφή του bot ELISA; Οι σύγχρονες διεργασίες τεχνητής νοημοσύνης, μέσω συστημάτων που φαίνονται αρκετά έξυπνα, όπως το ChatGPT, έχουν την δυνατότητα να συνομιλούν μαζί μας σε άπταιστη φυσική γλώσσα και σε πολλές περιπτώσεις φαίνεται να λογικεύονται, να κάνουν αναλογίες και να κατανοούν τα κίνητρα πίσω από τις ερωτήσεις μας. Πολλοί ερευνητές της τεχνητής νοημοσύνης έχουν περιγράψει αυτά συστήματα τεχνητής νοημοσύνης ως «εξωγήινες ευφυΐες».
Αλλά είναι αυτό νοημοσύνη; H αστραπιαία ταχύτητα αναζήτησης στατιστικών πληροφοριών, η απόλυτη λογική αλγοριθμική σκέψη καθώς και οι συνταγές κοινής λογικής δεν αποτελούν την υπερβατική νοημοσύνη του ανθρώπινου είδους. Με τα σημερινά δεδομένα και στη λογική ανθρωπόμορφης ανάπτυξής της, η τεχνητή νοημοσύνη δεν θα μπορέσει ποτέ να είναι τόσο ευφυής, ώστε να υπάρχουν περιπτώσεις υπέρβασης που να την οδηγούν να μη μπορεί να σκεφτεί λογικά, δηλαδή έξω από τις προαναφερθείσες συνταγές της κοινής λογικής! Έτσι, εν θα μπορέσει να ερωτευθεί (πραγματικά και όχι μιμούμενη) μία ιδέα ή ένα πρόσωπο και δεν θα μπορέσει να κάνει “κβαντικά” νοητικά άλματα όπως ο Van Gogh με την απελπισμένη πράξη προς την αγαπημένη του ή o Αlbert Einstein με την θεωρία της σχετικότητας και ο E. Schrödinger με την εξίσωση του. Δεν θα μπορέσει ποτέ μία σύγχρονη ευφυής μηχανή να γράψει ένα ποίημα που να εκφράζει τα πραγματικά συναισθήματά του προς την αγαπημένη του.
Τί είναι αυτό που λείπει; Είναι δύο όροι. Η πολυπλοκότητα και η κβαντική υπολογιστική διεργασία. Ένα σύστημα χαρακτηρίζεται πολύπλοκο όταν οι ιδιότητες του υπερβαίνουν τις ιδιότητες των μερών από τα οποία αποτελείται. Αυτό επιτυγχάνεται μέσω του μη γραμμικού τρόπου σύνδεσης των μερών. Διεργασίες χιλιάδων ετών εξέλιξαν τον ανθρώπινο εγκέφαλο σε ένα πολύπλοκο σύστημα διασυνδεδεμένων νευρώνων. Είναι η πολυπλοκότητα εκείνη που συνδέει την νοημοσύνη με την συνείδηση.
Όσο αυξάνει ο βαθμός της πολυπλοκότητας τόσο αναπτύσσεται και ο ανθρωπισμός με κάθε του μορφή και αποδιδόμενη έννοια. Σε μια πρώτη προσέγγιση, λοιπόν, ίσως να πρέπει να αυξηθεί ο βαθμός πολυπλοκότητας σε όλα τα είδη νευρωνικών δικτυών που χρησιμοποιεί η σύγχρονη Τεχνητή Νοημοσύνη. Παράλληλα εχει διατυπωθεί η άποψη ότι η κβαντική μηχανική μπορεί να σχετίζεται με την νόηση από την σκοπιά της ελεύθερης βούλησης. Η διαισθητική μας αντίληψη για την ελεύθερη βούληση είναι τέτοια που δεν βρίσκει θέση μέσα στον ντετερμινισμό της κλασικής φυσικής. Συχνά προβάλλεται ο ισχυρισμός ότι η απροσδιοριστία της κβαντικής μηχανικής ανοίγει ξανά την πόρτα για ένα τέτοιο ισχυρισμό .
Υπό το φως του γεγονότος ότι η κβαντική μηχανική είναι η πιο θεμελιώδης και ακριβής θεωρία μας για τον φυσικό κόσμο, η πιθανότητα σύνδεσης μεταξύ συνείδησης και κβαντικής μηχανικής δεν μπορεί εύκολα να αγνοηθεί. Οι κβαντικοί υπολογιστές μπορεί να συμβάλλουν, όχι λόγω της ταχύτητας που μας προσφέρουν, αλλά λόγω της διαφορετικής λογικής που απαιτούν για να επεξεργαστούν τα δεδομένα. Η κβαντική επαλληλία είναι το βασικό εργαλείο ώστε να κατανοήσουμε το θαύμα της ανθρώπινης νοημοσύνης. Όλα αυτά είναι προς το παρόν εικασίες. Όμως θα είναι συναρπαστικό να αποδειχθεί στην πράξη, ότι με τον συνδυασμό πολυπλοκότητας και κβαντικής μηχανικής, η τεχνητή νοημοσύνη θα παρασυρθεί σε ένα πλατωνικό έρωτα.
Αλλά επειδή καμμιά φορά ο έρωτας μπορεί να είναι καταστροφικός δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι μπορούμε πάντα να τραβήξουμε το καλώδιο από την πρίζα.
Ο κ. Μιχαήλ Χανιάς, είναι αν. Καθηγητής, στο Τµήµα Φυσικής – του ∆ημοκριτείου Πανεπιστημίου της Ελλάδος και Πρόεδρος του Εποπτικού Επιστημονικού Συμβουλίου των Πειραματικών και Προτύπων Σχολείων Στερεάς Ελλάδος.
Ο ζωγραφικός πίνακας που πλαισιώνει τη σελίδα είναι έργο του Σαράντη Καραβούζη.
