Δεν υπάρχει φυσική χωρίς μεταφυσική

Θεωρία της Σχετικότητας, θεωρία της Κβαντομηχανικής, θεωρία των Πάντων: άγνωστη ορολογία!

Στη θύμηση μου έρχονται μέρες του 1971 όταν τελειόφοιτος ων στο ΕΜΠ, ο Πάνος είχε Fulbright και ερχόμενος από το ΜΙΤ μας έκανε ένα ενδιαφέρον σεμινάριο στους ηλεκτρονικούς υπολογιστές.

Η εργασία του Πάνου είναι σημαντική γιατί για να ασχοληθεί κάποιος με τη φιλοσοφία πρέπει να έχει ένα ισχυρό υπόβαθρο σε όλες τις επιστήμες γιατί η φιλοσοφία είναι η μητέρα των επιστημών και περιέχει όλες τις επιστήμες.

Η προσέγγιση του Πάνου περιέχει τις νεότερες εξελίξεις μαζί με τις πάγια διαμορφωμένες θεωρίες. Συνεπώς θα μπορούσε κανείς να θεωρήσει και κάτι ενδιάμεσο, δηλαδή υπάρχουν πάγιοι νόμοι που είναι υποχρεωτικοί στην εφαρμογή τους και υπάρχουν και κανόνες που λειτουργούν μέσα στα όρια της διασποράς. Η επιστήμη, όπως πολύ ορθά αναφέρεται, προσπαθεί να προσεγγίσει την αλήθεια αλλά ποτέ δεν τη φθάνει, αλλά η επιστημονική προσέγγιση γενικά (πλην εξαιρέσεων) βρίσκεται πολύ πιο κοντά στην αλήθεια από οποιαδήποτε άλλη προσέγγιση που βρίσκεται μέσα στις ανθρώπινες διαστάσεις.

Νόμοι μπορούν να θεωρηθούν όπως αυτός της βαρύτητας/σχετικότητας, οι κβαντικοί, της βιολογίας, της χημείας, κλπ., ενώ οι κανόνες έχουν να κάνουν με τη λειτουργία των συστημάτων που αναπτύσσονται υπακούοντας στους νόμους. Ένα πλανητικό σύστημα, π.χ., υπακούει στους νόμους της ουράνιας μηχανικής, όμως η τροχιά ενός πλανήτη δεν είναι κατά κανόνα απόλυτα καθορισμένη, κάθε τροχιά γύρω από τον ήλιο διαφέρει κατά τι από τη μέση τροχιά. Συνεπώς η μέση τροχιά καθορίζεται από μια μέση τιμή και μια αντίστοιχη διασπορά και συνεπώς διαμορφώνεται με στοχαστικό τρόπο που προσεγγίζεται από την πιθανοθεωρία. Η διασπορά μπορούμε να πούμε είναι εκείνη που αφενός μεν καθορίζει τρόπον τινά τις προδιαγραφές λειτουργίας των συστημάτων και αφετέρου διαμορφώνει την εξέλιξη τους. Υπόψη ότι οι προδιαγραφές αυτές προσδιορίζονται εκ των υστέρων παρατηρώντας με επιστημονικό τρόπο τη λειτουργία των συστημάτων και έτσι διαμορφώνεται η άποψη για το τι είναι κανόνας της φύσης και τι εξαίρεση από τον κανόνα (outliers, κλπ.). Παρόμοια με βάση τη μεσότητα της αρετής του Αριστοτέλη, μπορεί να μοντελοποιηθεί το λάθος της ανθρώπινης νόησης και να ορισθεί επιστημονικά η προκατάληψη κάτι που είναι σημαντικό για την παιδεία που ενδιαφέρεται να συμβάλλει στη διαμόρφωση του ανθρώπινου νου με ελάχιστες προκαταλήψεις.

Για τη φράση: «… Η επιστημονική αλήθεια είναι η “πραγματικότητα” των πολλών, όσων παρατηρούν, ερμηνεύουν και τελικά συμφωνούν για ό,τι υπάρχει…» θα μπορούσε να προστεθεί: … των πολλών, όσων με ελάχιστη προκατάληψη παρατηρούν, …

Χαιρετισμούς,

Καθηγητής Ιωάννης Ν. Χατζόπουλος
Διευθυντής Εργαστηρίου Τηλεπισκόπησης & ΓΣΠ
Πανεπιστήμιο Αιγαίου, Τμήμα Περιβάλλοντος
Λόφος Πανεπιστημίου, Μυτιλήνη, 81100
Tel. +30-22510-36211, Fax: +30-22510-36264
E-Mail: ihatz@aegean.gr
URL: http://www.env.aegean.gr/labs/Remote_sensing/Remote_sensing.htm

Στο διαδίκτυο αναφέρεται:
«Ο κ. Λιγομενίδης Πάνος,
π. Πρόεδρος της Ακαδημίας Αθηνών, στο Γυμνάσιο Φερών

Στις 2 Φεβρουαρίου 2010 το σχολείο μας είχε την εξαιρετική τιμή να φιλοξενήσει τον π. Πρόεδρο της Ακαδημίας Αθηνών κ. Λιγομενίδη Πάνο, που βρέθηκε στις Φέρες προσκεκλημένος του Λαϊκού Πανεπιστημίου του Δήμου…
Παίρνοντας στο τέλος την εικόνα της Παναγίας των Θρακών που του πρόσφερε ο Διευθυντής πρόσθεσε ότι η πίστη είναι στοιχείο της ζωής του και ότι μαζί με την λογική, την αισθητική και την ενόραση αποτελούν τις γέφυρες που μας συνδέουν με το Θεό.»

Γράφετε πιο πάνω : «Οι μεγάλες επιστημονικές πρόοδοι, ιδιαίτερα των τελευταίων εκατό ετών, έχουν οδηγήσει πολλούς σκεπτικιστές στο να πιστεύουν ότι η θρησκεία είναι ένας θεσμός του παρελθόντος και ότι μόνο η επιστήμη είναι υπόθεση του μέλλοντος.
Αυτή η υπεραπλουστευμένη και παραπλανητική άποψη διατείνεται ότι η θρησκεία, μέσω της τυφλής πίστης, αλυσοδένει την ανθρώπινη σκέψη με δεισιδαιμονίες και με αδιαμφισβήτητα δόγματα, ενώ η επιστήμη και η τεχνολογία, μέσω της ορθολογικής προσέγγισης, απελευθερώνει τη σκέψη των ανθρώπων και επιφέρει μία νέα εποχή ευημερίας και κοινωνικής δικαιοσύνης: ένα νέο είδος επίγειου επιστημονικού-τεχνολογικού παραδείσου.
Πρέπει όμως να συνειδητοποιήσουμε ότι αυτή η ψευδο-ανθρωπιστική διαφωτιστική νοοτροπία εγκυμονεί πολλούς και σοβαρούς κινδύνους για το μέλλον της ανθρωπότητας. Οι θεολόγοι, αλλά και πολλοί σημαντικοί φιλόσοφοι, επικαλούνται πάντα την υπερβατολογική αναφορά ως μέσο για τη θεμελίωση της ηθικής και του νοήματος της ανθρώπινης ζωής: για να είναι απαραβίαστες και υπέρτατες οι “αξίες” της ζωής πρέπει να αποτελούν τις επιταγές μιας Θείας βούλησης».»

Ας δούμε πρώτα, τον τίτλο της συνέντευξη: «Π. Λιγομενίδης: Δεν υπάρχει φυσική χωρίς μεταφυσική». Είναι δυνατό να πει κάτι τέτοιο ένας φυσικός; Η μεταφυσική είναι έξω από τη φυσική, πέραν της φυσικής: Η παρατήρηση, το πείραμα, η επεξεργασία των δεδομένων των πέντε (5) αισθήσεών μας, και των παρατηρήσεων-δεδομένων των επιστημονικών οργάνων και συσκευών με το εργαλείο του μαθηματικού λογισμού, η ανάλυση αυτών των δεδομένων, η σύνθεση, η απόδειξη, η επαλήθευση, η διερεύνηση και τελικά η αποδεικτική ανακάλυψη των νόμων της γύρω πραγματικότητας, αλλά και αυτής του ίδιου του ανθρώπου, δεν περιέχονται είναι άγνωστα στη μεταφυσική. Συνεπώς: Είναι δυνατόν ένας φυσικός, ενσυνείδητα, δηλαδή έντιμα, σήμερα, να συνιστά «Μεταφυσική»;

Η επιστημονική εμπειρική και θεωρητική γνώση είναι μία, είναι η «ανθρώπινη γνώση». Πέραν των ορίων αυτής της «ανθρώπινης γνώσης» είναι η άγνοια, η ελπίδα, η «πίστη», ο ισχυρισμός, η εικασία, η υπόθεση, η «δόξα» του Πλάτωνα, περαιτέρω, τα φαντάσματα, οι νεράϊδες, ο θεός, οι ιπτάμενοι δίσκοι, οι εξωγήινοι κ.λ.π. Απλά, η επιστήμη προσπαθεί με τη μοναδική, όπως πιο πάνω, μέθοδό της, «την ανθρώπινη μέθοδο», να διευρύνει συνεχώς τα όρια της γνώσης, «φύσει» όπως τόσο εύστοχα, τετραγωνικά, εμπειρικά, ανθρώπινα, μας γράφει ο Αριστοτέλης αρχίζοντας τη συγγραφή του βιβλίου του «μετά τα φυσικά», και γιατί όχι, θέτοντας ως υποθέσεις προς απόδειξη της ύπαρξής των, όλα τα πιο πάνω.
Οι θρησκείες προσπαθούν να παρουσιάσουν την ελπίδα, την πίστη, την ανάσταση, το θαύμα, τους αγγέλους, το θεό, τον διάβολο κ.λ.π. ανεπίτρεπτα, ως γνώση. Βάναυσα και απάνθρωπα, γίνεται πλύση εγκεφάλου, προσηλυτισμός, στους «πιστούς», στο «ποίμνιο=κοπάδι», για να πειστούν, οι αφελείς και οι ολίγων γραμμάτων, γι’ αυτή τη δήθεν «γνώση».
Παρακαλώ, κ. Λιγομενίδη, πέραν της κατά τα λοιπά θαυμάσιας ανωτέρω ανάλυσής σας, τείνουσας προς την τελειότατα, θα σας παρακαλούσα να μας παρουσιάζατε ως φυσικός και διακεκριμένος επιστήμων, τους ορισμούς, κατά την άποψή σας, εννοώ τους επιστημονικούς δηλαδή ανθρώπινους ορισμούς, των, ως άνω, όρων που χρησιμοποιήσατε: πίστη, λογική, ενόραση, Θεός, ηθική, αξίες, Θεία βούληση.

Θα προέβαινε συναρπαστικό αν μπορούσαμε να πληροφορηθούμε πόσοι εκ των “αθεϊστών” συμπατριωτών μας θα προσυπέγραφαν το παραπάνω σχόλιο του κ. Χαράλαμπου Γκόλια.
[b]Πόσο εκτεταμένη (ή όχι) είναι, δηλαδή, η εγκόλπωση μιας συλλογιστικής η οποία αδυνατεί να υποψιαστεί τον κ α θ ο λ ι κ ώ ς τ α υ τ ο λ ο γ ι κ ό χαρακτήρα των εννοήσεών της.[/b]
Εκλαμβάνοντας – ακριβώς τότε! – τον εαυτό της και ως εγγράμματο!

ΥΓ: Πέραν αυτού, αναδύεται εξόχως αξιοπρόσεκτη η προθυμία, του ίδιου συνομιλητή να απορρίψει οποιαδήποτε [i]αξία[/i], όπως και κάθε [i]ηθική[/i] – προκειμένου (μόνο έτσι) να έχει αποβάλει και τον Θεό.

@ Γιώργος Καστρινάκης
Δεν θέλω να σας προσβάλω, απλά σας απαντώ ότι τίποτε μα τίποτε, από αυτά που γράφετε στο σχόλιό σας, δεν με αφορά. Όλα μα όλα τα συμπεράσματά σας είναι παντελώς αυθαίρετα. Δεν αφορούν, ούτε αυτά που έγραψα ούτε εμένα προσωπικά. Παρακαλώ ξαναδιαβάστε λέξη-λέξη το σχόλιό μου στο κείμενο του κ. Λιγομενίδη. Ελπίζω ότι θα έχετε διαφορετική «ανάγνωση».
Χαράλαμπος Τ. Γκόλιας:
Φυσικός του Παν/μίου Θες/νίκης 1959.
Πολιτικός Μηχανικός του Ε.Μ.Πολυτεχνείου 1967.
Διδάκτωρ Φιλοσοφίας του Παν/μίου Αθηνών 2006.
Συγγραφεύς 6τομου έργου 2.500 σελ. «Προβλημάτων Φυσικής».
Η διδακτορική μου διατριβή με τίτλο «Η φύση και το έργο της φιλοσοφίας σήμερα», βρίσκεται πλήρης στον ιστότοπο του Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης.

Όπως δεν μπορεί ένας ερωτευμένος να μεταδώσει στους άλλους το αίσθημά του και να τους πείσει γι’ αυτό, έτσι δεν γίνεται να μιλήσει κανείς για τη σχέση του με το υπερβατικό. Η πίστη δεν εξηγείται με όρους επιστημονικούς, για το λόγο ότι είναι βίωμα. Η αληθινή πίστη αποδεικνύεται στις μεγάλες δυσκολίες. Δεν είναι εύκολο να είναι κανείς πιστός, η πίστη είναι για τους αθώους γι’ αυτούς δηλαδή που έχουν απενεχοποιημένη συνείδηση οι οποίοι είναι και μάρτυρες.
Ο Ντοστογκιέφσκι όπως ίσως θα γνωρίζετε ήταν για ένα διάστημα στα κάτεργα. όταν αργότερα ελευθερώθηκε του είπε κάποια κυρία, πόσο άδικο ήταν αυτό που υποστήκατε, εκείνος όμως γύρισε και της είπε όχι, ο Θεός ήθελε να μου δώσει ένα μάθημα, να μου δείξει το νόημα της ζωής, χωρίς τα κάτεργα δεν θα μπορούσα να καταλάβω το νόημα. Τί σημαίνει αυτό όποιος θέλει να καταλάβει καταλαβαίνει Τί σημασία έχουν οι ορισμοί λοιπόν τί είναι πίστη, τί είναι Θεός κλπ. δεν χρειαζόμαστε τους επιστήμονες να μας μιλήσουν γι’ αυτά. Κι αν ακόμη η επιστήμη μπορούσε να μιλήσει γι’ αυτά, θα πιστεύαμε ;
Η επιστήμη είναι άλλη μία οδός για την κατάκτηση της γνώσης, αλλά η γνώση δεν έχει όρια. Πολλές αλήθειες ειπώθηκαν μέσω του νου από τον άνθρωπο αν πάμε στους αρχαίους Έλληνες φιλοσόφους και σήμερα μόλις επαληθεύονται από την επιστήμη! Ο ίδιος ο νους του ανθρώπου είναι υπερβατικός.

Νομίζω ότι η πολύ φιλοσοφία κουράζει. Αγαπητέ κ. Γκόλια, η βασική ερώτηση είναι εάν η επιστήμη αρκεί για την πλήρη κατανόηση του νοήματος της ύπαρξης, ζωής και θανάτου του ανθρώπου. Αν ναι, εντάξει – τελειώνει η συζήτηση, πηγαίνετε στο καλό και να μας γράφετε. Αν όχι, τότε η έκθεσ ιδεών σας είναι άνευ λογικής και ουσίας. Διαλέξτε.

Πρώτη φορά ακούω ότι στην κλασική μηχανική η τροχιά ΔΕΝ είναι απόλυτα καθορισμένη. Μήπως έχετε και μια παγκόσμια σταθερά που μας λέει ποιά είναι η διασπορά της τροχιάς στην κλασική μηχανική? Μήπως αυτή καθορίζεται από τα όργανα μέτρησης και δεν είναι εγγενής ιδιότητα της κλασικής τροχιάς? Μήπως πρέπει να μάθετε περισσότερη φυσική κ. Καθηγητά??

Δεν είμαι σίγουρη ότι καταλαβαίνω σωστά. Εννοείτε ότι η επιστημονική γνώση είναι η μόνη ανθρώπινη !
Το ότι γνωρίζω πχ πού βρίσκεται το σπίτι της φίλης μου, ή ότι πρέπει να αποφεύγω τις κακοτοπιές, είναι ένα είδος γνώσης καθόλου ευκαταφρόνητο, εμπειρικό και πολύτιμο, που δεν χρειάστηκε καμιά επιστήμη για να το κατακτήσω. Πιθανόν έκανα αυθόρμητα κάποιους πειραματισμούς και επαληθεύσεις για να τσεκάρω το συμπέρασμα, αλλά μάλλον δεν μπορώ, ιδιαίτερα στη δεύτερη περίπτωση, να σας αναλύσω τη διαδικασία. Υπάρχει ο μηχανισμός μέσα σε όλους μας, που κάνει εξαιρετική δουλειά.
Επίσης, γνωρίζω καλά ότι οι αξίες της ειλικρίνειας και της εντιμότητας διευκολύνουν πολύ τη συνύπαρξή μου με άλλους, νιώθω ακόμα κάποιες φορές ότι γνωρίζω τι πρέπει να κάνω πολύ πριν η λογική μου μπει σε λειτουργία, ενορατικά, και λειτουργεί συνήθως άψογα, η ενόραση εννοώ, αισθάνομαι κάποιες φορές γύρω μου μια δύναμη ευρύτερη από μένα και δεν χρειάζεται να το αποδείξω, αλλά μου κάνει καλό, και σίγουρα όποτε καταφέρνω να πιστέψω σε κάτι, ιδέα, πρόσωπο ή δύναμη, όλα κυλούν καλύτερα και πιο εύκολα.

Ασφαλώς οι επιστήμονες κουράζονται και κάνουν εξαιρετική δουλειά, αλλά η αναλυτική έρευνα και απόδειξη δεν είναι η μόνη πηγή γνώσης.
Είμαστε πολύ πλούσιοι σε δυνατότητες επαφής και σύνδεσης με το περιβάλλον, και δεν υπάρχει λόγος να εγλωβιζόμαστε σε μια από αυτές.

@ Ένας ξενιτεμένος φυσικός.
Το «ξενιτεμένος», δεν ξέρω γιατί, με συγκινεί. Κατ’ αρχήν, γι’ αυτό το λόγο, σου αφιερώνω τους στίχους του Κωστή Παλαμά: «Το σπίτι μου το πατρικό, κι ας το πατούν οι ξένοι, στοιχειό ‘ναι και με προσκαλεί, ψυχή και με προσμένει».
Η απάντηση στην ερώτησή σας βγαίνει απόλυτα από το σχόλιό μου πιο πάνω: Και «ναι» και «όχι», με την κοινή, συνήθη έννοια «αρκεί και δεν αρκεί». Η επιστήμη =γνώση (με αυτή την έννοια χρησιμοποιείται η λέξη στα βιβλία του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη), εκ του επίσταμαι=καλώς γνωρίζω, διαθέτει τη μοναδική μέθοδο κατάκτησης γνώσης, την οποία διαθέτει ο άνθρωπος. Την εξέθεσα στο σχόλιό μου πιο πάνω. Είναι διαρκής, τοπικά και χρονικά πάνω στον πλανήτη γη, διηνεκής, διαχρονική, η προσπάθεια της επιστήμης, εγγενής, σύμφυτη απόλυτα με τον άνθρωπο, της αναζήτησης και τελικά, εφ’ όσον είναι δυνατό, της κατάκτησης νέων γνώσεων. Προσπαθεί, ήρεμα, στην απόλυτη νηνεμία, της σειράς των βημάτων της, των ορθών συλλογισμών της, πάντα στα πλαίσια της μεθόδου της, μοναδικής για τον άνθρωπο, για τη διεύρυνση της γνώσης, για κατάκτηση νέων γνώσεων.
Πέραν των ορίων της γνώσης, σήμερα, βρίσκονται τα ερώτημα «γιατί υπάρχω;», «γιατί ζω;». Στο σημείο αυτό του ορίου της γνώσης, πέραν του οποίου η επιστήμη δηλώνει, απόλυτα βέβαιη, την «άγνοια», έρχονται οι θρησκείες, δόγματα, ομολογίες δογμάτων (χιλιάδες στον κόσμο, που θησαυρίζουν από τους αφελείς, ολίγων γραμμάτων, ή παμπόνηρους «άρχοντες», μιλάμε για τεράστιες περιουσίες εκκλησιών του ύψους της τάξεως κρατικών προϋπολογισμών), μυστικιστικές οργανώσεις κ.λ.π οι οποίες ισχυρίζονται ότι κατέχουν π.χ. «εξ αποκαλύψεως» ή με «ενόραση» κ.λ.π. την «αλήθεια». Εννοούμε ως «αλήθεια» την ως άνω ανθρώπινη, επιστημονική γνώση. Η κάθε μία απ’ αυτές, λοιπόν, δίνει εντελώς υποκειμενικά, τη δική της εκδοχή, στα πιο πάνω ερωτήματά σας. Ποια θρησκεία να εμπιστευτεί, ποια «να πιστέψει» ο δυστυχής «άνθρωπος»;
Κατόπιν των ανωτέρω, το «αν όχι τότε…» του σχολίου σας, και άλλα τινά που θα μπορούσατε να αποφύγετε, αντιλαμβάνεστε, δεν έχουν καμία βάση.

@Xrysa και Αλμπιρέο.
Συγχωρήστε με, που απαντώ, μαζί, και στις δυο σας, ευγενικές κυρίες.
Με συγκινήσατε. Τυχαίνει να έχω έντονες θρησκευτικές καταβολές, στα παιδικά, εφηβικά και νεανικά μου χρόνια.
X r y s a, όλοι οι φιλόσοφοι σήμερα και όλοι οι πάσης φύσεως ιερωμένοι, εφ’ όσον αποφανθεί η επιστήμη της ιατρικής, αφήνονται στα χέρια του επιστήμονα-γιατρού, για εγχείρηση καρδιάς! Εμπιστεύονται τη ζωή τους απόλυτα στην επιστήμη: Θυμηθείτε το μακαρίτη Χριστόδουλο, που έτρεχε (θεόσχωρέστον), στα νοσομεία της Αμερικής για να… «σωθεί». Πέθανε κι’ αυτός, όπως θα πεθάνουμε όλοι μας: Βιολογία: Ο ζων οργανισμός (φυτά, ζώα, άνθρωπος), γεννάται, τρέφεται, αυξάνεται, πολλαπλασιάζεται και τέλος αποθνήσκει. Απλά αναφέρω ότι, καμία «θαυματουργική εικόνα» του Εφραίμ, κανένα «συλλείτουργο», και καμία «αγρυπνία» δεν τον «έσωσε» (όπως θα καταλάβατε, δεν γράφω ποτέ το «μακαριστός», και το «εκοιμήθη»). Απαντήσεις; Όσες θέλετε: Η συνηθέστερη: Με πλήρη «βεβαιότητα», απόλυτη «γνώση», με το βλέμμα στο άπειρο, σας απαντούν…με απόλυτο αγνωστικισμό: «Άγνωστοι οι βουλαί του Υψίστου».
Α λ μ π ι ρ έ ο, μην εμπιστευθείτε ποτέ την «ενόρασή σας», γιατί, κατά την άποψή μου, δεν υπάρχει: Υπάρχει αντ’ αυτής, η σύμπτωση, η τύχη, «η μαντεψιά του Λόττο», «η προ-αίσθηση», η «ψευδ-αίσθηση».

[quote name=”Χαράλαμπος Γκόλιας”]Στο διαδίκτυο αναφέρεται:
«Ο κ. Λιγομενίδης Πάνος,
π. Πρόεδρος της Ακαδημίας Αθηνών, στο Γυμνάσιο Φερών

Στις 2 Φεβρουαρίου 2010 το σχολείο μας είχε την εξαιρετική τιμή να φιλοξενήσει τον π. Πρόεδρο της Ακαδημίας Αθηνών κ. Λιγομενίδη Πάνο, που βρέθηκε στις Φέρες προσκεκλημένος του Λαϊκού Πανεπιστημίου του Δήμου…
Παίρνοντας στο τέλος την εικόνα της Παναγίας των Θρακών που του πρόσφερε ο Διευθυντής πρόσθεσε ότι η πίστη είναι στοιχείο της ζωής του και ότι μαζί με την λογική, την αισθητική και την ενόραση αποτελούν τις γέφυρες που μας συνδέουν με το Θεό.»

Γράφετε πιο πάνω : «Οι μεγάλες επιστημονικές πρόοδοι, ιδιαίτερα των τελευταίων εκατό ετών, έχουν οδηγήσει πολλούς σκεπτικιστές στο να πιστεύουν ότι η θρησκεία είναι ένας θεσμός του παρελθόντος και ότι μόνο η επιστήμη είναι υπόθεση του μέλλοντος.
Αυτή η υπεραπλουστευμένη και παραπλανητική άποψη διατείνεται ότι η θρησκεία, μέσω της τυφλής πίστης, αλυσοδένει την ανθρώπινη σκέψη με δεισιδαιμονίες και με αδιαμφισβήτητα δόγματα, ενώ η επιστήμη και η τεχνολογία, μέσω της ορθολογικής προσέγγισης, απελευθερώνει τη σκέψη των ανθρώπων και επιφέρει μία νέα εποχή ευημερίας και κοινωνικής δικαιοσύνης: ένα νέο είδος επίγειου επιστημονικού-τεχνολογικού παραδείσου.
Πρέπει όμως να συνειδητοποιήσουμε ότι αυτή η ψευδο-ανθρωπιστική διαφωτιστική νοοτροπία εγκυμονεί πολλούς και σοβαρούς κινδύνους για το μέλλον της ανθρωπότητας. Οι θεολόγοι, αλλά και πολλοί σημαντικοί φιλόσοφοι, επικαλούνται πάντα την υπερβατολογική αναφορά ως μέσο για τη θεμελίωση της ηθικής και του νοήματος της ανθρώπινης ζωής: για να είναι απαραβίαστες και υπέρτατες οι “αξίες” της ζωής πρέπει να αποτελούν τις επιταγές μιας Θείας βούλησης».»

Ας δούμε πρώτα, τον τίτλο της συνέντευξη: «Π. Λιγομενίδης: Δεν υπάρχει φυσική χωρίς μεταφυσική». Είναι δυνατό να πει κάτι τέτοιο ένας φυσικός; Η μεταφυσική είναι έξω από τη φυσική, πέραν της φυσικής: Η παρατήρηση, το πείραμα, η επεξεργασία των δεδομένων των πέντε (5) αισθήσεών μας, και των παρατηρήσεων-δεδομένων των επιστημονικών οργάνων και συσκευών με το εργαλείο του μαθηματικού λογισμού, η ανάλυση αυτών των δεδομένων, η σύνθεση, η απόδειξη, η επαλήθευση, η διερεύνηση και τελικά η αποδεικτική ανακάλυψη των νόμων της γύρω πραγματικότητας, αλλά και αυτής του ίδιου του ανθρώπου, δεν περιέχονται είναι άγνωστα στη μεταφυσική. Συνεπώς: Είναι δυνατόν ένας φυσικός, ενσυνείδητα, δηλαδή έντιμα, σήμερα, να συνιστά «Μεταφυσική»;

Η επιστημονική εμπειρική και θεωρητική γνώση είναι μία, είναι η «ανθρώπινη γνώση». Πέραν των ορίων αυτής της «ανθρώπινης γνώσης» είναι η άγνοια, η ελπίδα, η «πίστη», ο ισχυρισμός, η εικασία, η υπόθεση, η «δόξα» του Πλάτωνα, περαιτέρω, τα φαντάσματα, οι νεράϊδες, ο θεός, οι ιπτάμενοι δίσκοι, οι εξωγήινοι κ.λ.π. Απλά, η επιστήμη προσπαθεί με τη μοναδική, όπως πιο πάνω, μέθοδό της, «την ανθρώπινη μέθοδο», να διευρύνει συνεχώς τα όρια της γνώσης, «φύσει» όπως τόσο εύστοχα, τετραγωνικά, εμπειρικά, ανθρώπινα, μας γράφει ο Αριστοτέλης αρχίζοντας τη συγγραφή του βιβλίου του «μετά τα φυσικά», και γιατί όχι, θέτοντας ως υποθέσεις προς απόδειξη της ύπαρξής των, όλα τα πιο πάνω.
Οι θρησκείες προσπαθούν να παρουσιάσουν την ελπίδα, την πίστη, την ανάσταση, το θαύμα, τους αγγέλους, το θεό, τον διάβολο κ.λ.π. ανεπίτρεπτα, ως γνώση. Βάναυσα και απάνθρωπα, γίνεται πλύση εγκεφάλου, προσηλυτισμός, στους «πιστούς», στο «ποίμνιο=κοπάδι», για να πειστούν, οι αφελείς και οι ολίγων γραμμάτων, γι’ αυτή τη δήθεν «γνώση».
Παρακαλώ, κ. Λιγομενίδη, πέραν της κατά τα λοιπά θαυμάσιας ανωτέρω ανάλυσής σας, τείνουσας προς την τελειότατα, θα σας παρακαλούσα να μας παρουσιάζατε ως φυσικός και διακεκριμένος επιστήμων, τους ορισμούς, κατά την άποψή σας, εννοώ τους επιστημονικούς δηλαδή ανθρώπινους ορισμούς, των, ως άνω, όρων που χρησιμοποιήσατε: πίστη, λογική, ενόραση, Θεός, ηθική, αξίες, Θεία βούληση.

[/quote]

Διάβασα την κριτική σας για τις θέσεις του κ. Λιγομενίδη. Το ερώτημά μου είναι ποιες είναι οι θέσεις σας. Πείτε μου για παράδειγμα, τι νομίζετε ότι εξηγεί η επιστήμη; Και ας το κάνουμε πιο συγκεκριμένο.
Πώς εξηγεί η επιστήμη τις τροχιές των πλανητών; Και ας περιορισθούμε στην «εξήγηση» της νευτώνειας μηχανικής. Στηρίζεται σε δύο βασικούς νόμους της φυσικής. Στον θεμελιώδη νόμο της μηχανικής και στον νόμο της παγκόσμιας έλξης. Κάθε υλικό στοιχείο λέει ο δεύτερος νόμος έλκει κάθε άλλο υλικό στοιχείο όπου και αν βρίσκεται, ό,τι και να παρεμβάλλεται ανάμεσά τους. Καμιά εξήγηση όμως δεν δίδεται για το πώς γίνεται αυτό. Και τίποτε δεν εξηγεί γιατί ισχύει ο θεμελιώδης νόμος της μηχανικής. Και μη δοκιμάσετε να πάτε σε «εξηγήσεις» νεώτερων θεωριών. Πάντοτε υπάρχουν ανεξήγητες πρώτες αρχές. Θαύματα ανεξήγητα επικαλείται η επιστήμη για να «εξηγήσει» τα φαινόμενα. Και υπάρχουν και ερωτήματα στα οποία δεν απαντά καθόλου, όπως το ερώτημα «γιατί υπάρχει ό,τι υπάρχει;». Και δεδομένου ότι η επιστήμη δεν εξηγεί, είναι δυνατόν να κατανοήσει ο άνθρωπος το σύμπαν συνολικά, να κατανοήσει το κάθε τι από το άπειρα μικρό έως το άπειρα
μεγάλο; Η δική μου απάντηση είναι όχι. Ένα άλλο ον, το σκυλί για παράδειγμα, δεν μπορεί να κατανοήσει τον κόσμο του ανθρώπου. Και ο άνθρωπος λέω δεν μπορεί να κατανοήσει τον κόσμο συνολικά. Η επιστήμη δεν εξηγεί τελικά τίποτε όπως εξήγησα στο παράδειγμα των τροχιών των πλανητών, και το σύμπαν της σημερινής επιστήμης μπορεί να είναι ένα απειροστό του συνολικού σύμπαντος.
Μπορεί να μου πει κάποιος, «θέλεις να πεις ότι η επιστήμη δεν έχει αξία;». Όχι. Η επιστήμη έχει τεράστια χρησιμότητα για την ανέλιξη των ανθρωπίνων κοινωνιών. Η επιστημονική αλήθεια όμως δεν είναι απόλυτη αλήθεια. Είναι αλήθεια με την πραγματιστική έννοια του όρου. Αλήθεια στην επιστήμη είναι ότι είναι χρήσιμο. Στην θεωρία της σχετικότητας εισάγεται η μη κατανοητή αρχή ότι η ταχύτητα διάδοσης ενός φωτεινού σήματος είναι η ίδια για όλα τα συστήματα αναφοράς που κινούνται ευθύγραμμα και ομαλά το ένα ως προς το άλλο. Όσο όμως η εφαρμογή της θεωρίας δίνει χρήσιμα αποτελέσματα, η θεωρία θα γίνεται δεκτή.
Η αποδοχή όλων αυτών σημαίνει ότι τα ερωτήματα για τον Θεό παραμένουν ανοιχτά. Βεβαίως η επιστήμη, η θρησκεία, η έννοια του Θεού είναι ανθρώπινα δημιουργήματα. Όμως μόνο με την επιστήμη, δεν υπάρχει εξήγηση του κόσμου και παραμένουν αναπάντητα υπαρξιακά ερωτήματα. Μόνο με την επιστήμη, δεν θα γίνουμε καλύτεροι ο ένας για τον άλλο και δεν θα δημιουργήσουμε κοινωνίες στις οποίες οι άνθρωποι θα είναι ικανοποιημένοι και θα συμβιώνουν αρμονικά μεταξύ τους. Μόνο με την επιστήμη δεν θα φτιάξουμε κοινωνίες που η μια δεν θα πολεμά την άλλη.
Και κάτι ακόμη. Νομίζω ότι η αντίληψη που θέλει τον άνθρωπο υπέρτατο ον, μπρεί να κάνει την ανθρώπινη έπαρση ανυπόφορη.

Ιωάννης Κουμερτάς

@ Ιωάννης Κουμερτάς.
(1) τι εξηγεί με πληρότητα η σημερινή επιστήμη;
(2) θεμελιώδη νόμο της μηχανικής και στον νόμο της παγκόσμιας έλξης…πώς κάθε υλικό στοιχείο έλκει κάθε άλλο υλικό στοιχείο.
(3) Θαύματα επικαλείται η επιστήμη για να “εξηγήσει” τον κόσμο.
(4) Μπορεί λοιπόν να κατανοήσει ο άνθρωπος τον κόσμο ως σύνολο;
(5) Αλήθεια είναι ότι είναι χρήσιμο.
(6) Η αντίληψη ότι ο άνθρωπος είναι το υπέρτατο ον, μπορεί να κάνει την ανθρώπινη έπαρση ανυπόφορη.
Επ’ αυτών που γράφετε πιο πάνω, αν διαβάζατε προσεκτικά, λέξη-λέξη, ότι έγραψα σε προηγούμενους από σας συσχολιαστές, θα βρίσκατε οπωσδήποτε την αντίστοιχη άποψή μου. Θα σας απαντήσω όμως πολύ σύντομα, όπως τα ανωτέρω αριθμούνται:
(1) Εξηγεί με πληρότητα, ό,τι γνώση κατακτά, και διατυπώνει με αρχές και νόμους στη φυσική, με αξιώματα, θεωρήματα, πορίσματα στη γεωμετρία, με νόμους στη βιολογία, στις οικονομικές επιστήμες, στην κοινωνιολογία κ.λ.π. Δεν μπόρεσε ακόμα μέχρι σήμερα, να απαντήσει για το «όντως ον» των πραγμάτων και φαινομένων του κόσμου, για το οποίο, κατά την άποψή μου, ισχύει η απάντηση του σωκρατικού, «έν οίδα ότι ουδέν οίδα». Η επιστήμη δεν είχε ποτέ και δεν θα έχει ποτέ πρόβλημα ή δισταγμό να απαντά άμεσα για ότι δεν ξέρει, «ουδέν οίδα».
(2) Την ερμηνεία, την «αρχή και αιτία», της βαρύτητας, και του βαρυτικού πεδίου, προσπάθησε σ’ όλη του τη ζωή να ανακαλύψει ο Αϊνστάν, αλλά δεν τα κατάφερε.
(3) Δεν επικαλείται ποτέ «θαύματα» η επιστήμη. Θέτει, με τα δεδομένα της εμπειρίας υποθέσεις προς απόδειξη, θεωρίες προς απόδειξη, επαλήθευση και διερεύνηση. Είναι συνήθης η έκφραση «βρίσκεται στο πειραματικό στάδιο». Θαύματα κάνει (και τα διαφημίζει, γιατί έτσι τον συμφέρει), μόνο ο Εφραίμ με τις θαυματουργικές του εικόνες και άλλα αντικείμενα, και οι ανά τον τόπο μας, και τον κόσμο, ομόλογοί του.
(4) Προσπαθεί και θα προσπαθεί συνεχώς, προσεγγίζοντας αυτό το στόχο.
(5) Όχι. Για το θέμα αυτό, γράφω διεξοδικά, στην παρούσα ιστοσελίδα, σχόλιο σε άρθρο του Χρήστου Γιανναρά. Παρακαλώ διαβάστε το.
(6) Δεν υπάρχει τέτοια αντίληψη. Πάνω από μισό αιώνα, η επιστήμη, συγκεκριμένα η ΝΑΣΑ, έχει στρέψει τα τηλεσκόπιά της προς το σύμπαν, προσδοκώντας να «συλλάβει» ηλεκτρομαγνητικά-σήματα που εκπέμπουν ενδεχόμενα «λογικά όντα», άλλων μακρινών πλανητών του αχανούς σύμπαντος (πεπερασμένου ή όχι, άγνωστο).

@ Χαράλαμπος Γκόλιας
Η συγκίνηση ως προς τι; Δεν είναι ορατό. Μόνο λίγη ειρωνεία διαφαίνεται, ευγενικέ μας κύριε Γκόλια. Υποθέτω δεν αφορά εμάς προσωπικά, αλλά την ιδέα σας περί όσων δεν αφορούν την υπερεκτιμημένη σας επιστήμη.
Μπορεί όλοι μας να χρειαστεί να αφεθούμε στα χέρια του επιστήμονα γιατρού κάποτε, μα αυτό δεν σημαίνει ότι του έχουμε και απόλυτη εμπιστοσύνη. Πολλοί εξ αυτών άλλωστε τα κάνουν συχνά θάλασσα ή αδυνατούν να απαντήσουν σε απλά ερωτήματα του τύπου γιατί και πώς μου συμβαίνει αυτό.
Σε πάμπολλες περιπτώσεις μπορεί η επιστήμη να προσφέρει τις γνώσεις της, αλλά αυτό δεν σημαίνει πως και οι φερόμενοι ως επιστήμονες πάντα τις έχουν κατανοήσει 🙂
Κάτι αντίστοιχο συμβαίνει και με τις άλλες μορφές γνώσης.

Την ενόραση θα συνεχίσω να την εμπιστεύομαι, και σας συνιστώ να τη δοκιμάσετε κι εσείς κάποτε, χαλαρώστε.

[quote name=”Χαράλαμπος Γκόλιας”]@ Ιωάννης Κουμερτάς.
(1) τι εξηγεί με πληρότητα η σημερινή επιστήμη;
(2) θεμελιώδη νόμο της μηχανικής και στον νόμο της παγκόσμιας έλξης…πώς κάθε υλικό στοιχείο έλκει κάθε άλλο υλικό στοιχείο.
(3) Θαύματα επικαλείται η επιστήμη για να "εξηγήσει" τον κόσμο.
(4) Μπορεί λοιπόν να κατανοήσει ο άνθρωπος τον κόσμο ως σύνολο;
(5) Αλήθεια είναι ότι είναι χρήσιμο.
(6) Η αντίληψη ότι ο άνθρωπος είναι το υπέρτατο ον, μπορεί να κάνει την ανθρώπινη έπαρση ανυπόφορη.
Επ’ αυτών που γράφετε πιο πάνω, αν διαβάζατε προσεκτικά, λέξη-λέξη, ότι έγραψα σε προηγούμενους από σας συσχολιαστές, θα βρίσκατε οπωσδήποτε την αντίστοιχη άποψή μου. Θα σας απαντήσω όμως πολύ σύντομα, όπως τα ανωτέρω αριθμούνται:
(1) Εξηγεί με πληρότητα, ό,τι γνώση κατακτά, και διατυπώνει με αρχές και νόμους στη φυσική, με αξιώματα, θεωρήματα, πορίσματα στη γεωμετρία, με νόμους στη βιολογία, στις οικονομικές επιστήμες, στην κοινωνιολογία κ.λ.π. Δεν μπόρεσε ακόμα μέχρι σήμερα, να απαντήσει για το «όντως ον» των πραγμάτων και φαινομένων του κόσμου, για το οποίο, κατά την άποψή μου, ισχύει η απάντηση του σωκρατικού, «έν οίδα ότι ουδέν οίδα». Η επιστήμη δεν είχε ποτέ και δεν θα έχει ποτέ πρόβλημα ή δισταγμό να απαντά άμεσα για ότι δεν ξέρει, «ουδέν οίδα».
(2) Την ερμηνεία, την «αρχή και αιτία», της βαρύτητας, και του βαρυτικού πεδίου, προσπάθησε σ’ όλη του τη ζωή να ανακαλύψει ο Αϊνστάν, αλλά δεν τα κατάφερε.
(3) Δεν επικαλείται ποτέ «θαύματα» η επιστήμη. Θέτει, με τα δεδομένα της εμπειρίας υποθέσεις προς απόδειξη, θεωρίες προς απόδειξη, επαλήθευση και διερεύνηση. Είναι συνήθης η έκφραση «βρίσκεται στο πειραματικό στάδιο». Θαύματα κάνει (και τα διαφημίζει, γιατί έτσι τον συμφέρει), μόνο ο Εφραίμ με τις θαυματουργικές του εικόνες και άλλα αντικείμενα, και οι ανά τον τόπο μας, και τον κόσμο, ομόλογοί του.
(4) Προσπαθεί και θα προσπαθεί συνεχώς, προσεγγίζοντας αυτό το στόχο.
(5) Όχι. Για το θέμα αυτό, γράφω διεξοδικά, στην παρούσα ιστοσελίδα, σχόλιο σε άρθρο του Χρήστου Γιανναρά. Παρακαλώ διαβάστε το.
(6) Δεν υπάρχει τέτοια αντίληψη. Πάνω από μισό αιώνα, η επιστήμη, συγκεκριμένα η ΝΑΣΑ, έχει στρέψει τα τηλεσκόπιά της προς το σύμπαν, προσδοκώντας να «συλλάβει» ηλεκτρομαγνητικά-σήματα που εκπέμπουν ενδεχόμενα «λογικά όντα», άλλων μακρινών πλανητών του αχανούς σύμπαντος (πεπερασμένου ή όχι, άγνωστο).
[/quote]

Λέτε ότι η επιστήμη εξηγεί και ότι δεν επικαλείται θαύματα για τις εξηγήσεις της. Εξηγεί λοιπόν το πως κάθε υλικόστοιχείο εξηγεί κάθε άλλο υλικό στοιχείο; Εσείς λέτε ΟΧΙ. Αφού λοιπόν δεν εξηγεί αυτό, ούτε τις τροχιές των πλανητών εξηγεί. Απλώς επικαλείται κάτι ανεξήγητο στο οποίο αναγάγει την “εξήγηση” της τροχιάς των πλανητών και άλλων φαινομένων. Δεν είναι χωρίς σημασία αλλά δεν είναι τελική εξήγηση αφού η παγκόσμια έλξη παραμένει για την επιστήμη επιστήμη ένα ανεξήγητο θαύμα. Και αν ποτέ “εξηγηθεί, με την επίκληση άλλων ανεξήγητων θαυμάτων θα εξηγηθεί. Η υιοθέτηση αρχικών προτάσεων στις οποίες θα ανάγεται η εξήγηση όλων των φαινομένων που υποπίπτουν στην αντίληψη του ανθρώπου αποτελεί εξήγηση με την επίκληση θαυμάτων. Και κανείς δεν ξέρει τον αριθμό των αρχικών προτάσεων που θα χρειαστούν για αυτού του τύπου τις “εξηγήσεις¨” που επαναλαμβάνω δεν είναι τελικές εξηγήσεις.
Θέλω να ρωτήσω όμως και κάτι άλλο. Η επιστημονική αλήθεια είναι για σας απόλυτη αλήθεια; Η δική μου θέση έχει αναλυθεί.

Ναι και όχι, αρκεί δεν αρκεί.. μπερδεύοντας την πολιτική με την επιστήμη αδικείται τον ευατό σας.

Ίσως να είστε και εσείς ό ίδιος μπερδεμένος όπως φαίνεται από άλλα σχόλιά σας (π.χ. οι παπάδες τρέχουν στους καρδιολόγους για να “σωθούν” και παρατάνε νηστείες και προσευχές.. είναι μνημείο ώριμου ρασιοναλισμου και κατακεραυνώνει με μιας τους αιώνες της θρησκευτικής αγυρτείας..)

Ας ξανακάνω όμως άλλη μια φορά (τελευταία) την ερώτηση: αρκεί έστω και εξ’υποθέσεως, έστω και μετά από εκατομύρια χιλιάδες χρόνια η καθαρή επιστημονική γνώση για να απαντήσει σε ΟΛΑ τα ανθρώπινα ερωτήματα? Αν ναι, μπορείτε να πηγαίνεται ευχαριστούμε. Αν όχι, τότε τι συμπληρώνει την επιστημονική γνώση?

Γνωρίζεται εάν η επιστήμη της Φυσικής είναι δυνατόν να προσδιορίσει έστω και με την ελάχιστη ακρίβεια την θέση ένος σωματιδίου αν αυτό έχει πλήρως καθορισμένη ορμή? Με άλλα λόγια, σας φαίνεται παράξενο να σας πω ότι έαν εσείς προσπαθήσετε να μείνεται τελείως ακίνητος, θα τα καταφέρεται μόνο όταν βρίσκεστε ταυτόχρονα σε όλα τα σημεία του Σύμπαντος?
Γιατί η επιστήμη δεν μπορεί να γνωρίζει ακριβώς την θέση και την ορμή ενός σώματος? Είναι ελλειπής? (ή μήπως δεν υπήρχε Γούναρης και Γρυπαίος όταν εσείς σπουδάζατε Φυσιογνωστική στο ΑΠΘ..)

@ Αλμπιρέο.
Με άριστη ψυχική κατάσταση, με αγάπη και οικειότητα, όπως οφείλουμε όλοι προς όλους, όλοι προς το συνάνθρωπό μας, “αγαπάτε αλλήλους”, σας απαντώ, ότι διαφωνώ μαζί σας ως προς τα: “ειρωνεία”, “υπερεκτιμημένη σας επιστήμη” «ενόραση», και το “χαλαρώστε”. Στα υπόλοιπα που γράφετε συμφωνούμε.
Δεν ειρωνεύομαι ποτέ το συνομιλητή μου, ότι έγραψα ήταν κάτι το πραγματικό, και απόλυτα αιτιολογημένο, την «έννοια» της επιστήμης την έδωσα σ’ όλα τα σχόλια που έγραψα, πάντα κατά την άποψή μου, όπως εξ άλλου όλοι μας ομιλούμε εκθέτοντας τη γνώμη μας, στις σωστές, πραγματικές της διαστάσεις. Όσο για το «χαλαρώστε», σας γνωρίζω ότι εμείς οι συνταξιούχοι, έχουμε το χρόνο για τέτοιες ασχολίες, και το διασκεδάζουμε («έχει πολύ πλάκα» λένε οι νεότεροι), αλλά δεν νομίζετε ότι έχουμε και κάποιο καθήκον, κάποιο χρέος διαλόγου, για το καλύτερο, όλοι μας, για όλους μας;
Άφησα τελευταία την «ενόραση», και παρακαλώ μην το πάρετε ως «ειρωνεία», μου αρέσουν πολύ τα αστεία, το χιούμορ: Αν υπήρχε η «ενόραση», όλοι όσοι τη διαθέτουν θα ήταν ζάπλουτοι: Με την «ενόρασή» τους θα μπορούσαν να «οραματιστούν» τους πρώτους αριθμούς των λαχείων που θα «πέσουν», του «προ-πό», του «στοιχήματος» κ.λ.π. Οι Εκκλησίες, δεν θα χρειάζονταν χρυσόβουλα, φιρμάνια, ανταλλαγές ακινήτων (βλ. μονή «Βαλτοπεδίου» (ηθελημένο το «λ») κ.λ.π. ή δωρεές υπερηλίκων με αντάλλαγμα «θέση στον παράδεισο», για να σωρεύσουν περιούσιες της τάξεως κρατικών προϋπολογισμών (ΑΕΠ).
Βλέπω ότι υπάρχουν και άλλα σχόλια που πρέπει να απαντήσω. Βρίσκομε εκτός Αθηνών (Σάββατο σήμερα), έχω σύνδεση ίντερνετ απλή τηλεφωνική εδώ, είναι πολύ αργή και με πολλά προβλήματα. Παρακαλώ να με συγχωρήσουν οι συσχολιαστές μου, θα απαντήσω οπωσδήποτε τη Δευτέρα.

Στην εισαγωγική του παρέμβαση, σε αυτή την σελίδα, ο κ. Γκόλιας (ο οποίος, κιόλας, δεν έχει μέχρι στιγμής αξιωθεί να ξεχωρίζει το «ότι» απ’ το «ό,τι») μας αυτοσυστήθηκε μέσω μιας καταδρομής Ταυτολογιών.
Στην “εφεδρική” εκδοχή του εαυτού του, έχει αλλάξει “πλατφόρμα” και μας συνιστά να μην εμπιστευτούμε καμμία θρησκεία επειδή, λέει, απαξάπασες αρθρώνονται γύρω από ανθρώπους… [i]κακούς[/i] – ενώ δεν ορρωδεί να καταφεύγει, ξανά και ξανά, σε τερατολογίες περί εκκλησιαστικής περιουσίας.

Θα δεχόμουν να συζητήσω ακόμα και μια τόσο μη… «αφελή», μη… «ολιγογράμματη», μη… «παμπόνηρη» (λέξεις με τις οποίες, ο ίδιος, περιλούζει τους αντιφρονούντες του) καταδρομή της Διαβολής – αρκεί, τουλάχιστον, να προερχόταν από κάποιον συνομιλητή τού οποίου ο λόγος θα διατηρούσε την ε π α φ ή ανάμεσα σε [b]λέξεις[/b] και [b]έννοιες[/b]:
Όχι δηλαδή από έναν στοχαζόμενο (!) ο οποίος, την πρώτη ημέρα των παρεμβάσεών του, ρητόρευε εδώ εναντίον (!) πάσης Ηθικής ή Αξίας στον κόσμο μας.

[b]Ο κ. Γκόλιας, συνοψίζω λιτά, είναι ένας άνθρωπος ο οποίος έχει προλάβει, σε δύο διαφορετικά πεδία αντιπαράθεσης, μέσα στην ίδια σελίδα, να στοιχειοθετήσει – «ήρεμα» και εν «απολύτω νηνεμία» διατελών – ότι απέχει, προς ώρας, πολύ από το να αρχίσει να κ α τ α ν ο ε ί (έστω) ό,τι ο ίδιος δ ι α τ υ π ώ ν ε ι.[/b]

ΥΓ1: Η απορία μου, επί της πεμπτουσίας, παραμένει εναργής: Πόσοι “ομοφρονούντες” θα προσυπέγραφαν τούς “συνειρμούς” του;
Θα διακινδυνεύσω, μάλιστα, να καταθέσω τη δική μου απάντηση: Υποθέτω, σχεδόν όλοι! Κάτω από έναν τέτοιο ορίζοντα Αλογίας, λέω, έχει θεμελιωθεί η πάσα επικράτεια της Αντιθρησκευτικότητας κατά τους τρεις τελευταίους αιώνες – καμπής – της ιστορίας της γης μας.

ΥΓ2 – προς “φυσικό” και προς κ. Ιωάννη Κουμερτά: Συγχαρητήρια, από πλευράς μου, για την αρτιότητα των επισημάνσεων. Μια παράκληση, ωστόσο: Ας αφήσουμε στον κ. Γκόλια την [b]τελευταία λέξη[/b] – έστω και αν αυτός ξανααποδράσει στη [i]διαβολή[/i]. Έχει γίνει προφανές ότι_ μ ό ν ο_ τ ό τ ε_ θα αποκατασταθεί στην «άριστη ψυχική» του «κατάσταση».

@ Γιώργος Καστρινάκης
Εσείς είστε (τουλάχιστον “ακόμα”, όχι εσείς, όμως, “δεν είστε πια” ) συνομιλητής μου. Σας ευχαριστώ για το νέο σχόλιό σας. Επιτρέψτε με όμως, σας το ζητώ για χάρη, να σας απαντήσω λεπτομερώς, το αξίζετε άλλως τε, λίγο αργότερα, στο δεύτερο αυτό σχόλιό σας για μένα, σχόλιο, βέβαια (το “βέβαια” αναφέρετε σε μένα”), συ-ζήτησης, ανα-ζήτησης, μη γνωρίζοντας όμως, αν και σεις, το θεωρείτε “έτσι”: Οψόμεθα (το έγραψα καλά;). Πρέπει να απαντήσω σε άλλους που προηγούνται, και μη ξεχνάμε, αύριο (Τρίτη) έχουμε διασκέδαση, με την έννοια του “διασκεδασμός” ή «διασκεδάννυμι»: Στο mega 9:45 μ.μ. έχουμε τον αγώνα Ελλάδα- Λετονία. Εμείς έχουμε 16 βαθμούς, είμαστε πρώτοι μαζί με τη Βοσνία που έχει και αυτή 16 βαθμούς και ακολουθεί η Σλοβακία με 12 βαθμούς, η Λετονία είναι πολύ πιο κάτω: Τι αγωνία θεέ μου…

@ Ιωάννης Κουμερτάς
Σας ευχαριστώ πολύ για το νέο σχόλιό σας. Μέχρις στιγμής, εννοώ όσα σχόλια είδα μέχρι αυτή τη στιγμή (Δευτέρα), είστε ο πιο καλός συνομιλητής μου, με την έννοια ότι, (εδώ κ. Καστρινάκη χωρίς κόμμα το «ότι», ή μήπως έκανα λάθος; εννοώ ουσιαστικό λάθος, «να μη μπορώ να το ξεχωρίσω», ή από παραδρομή…) δεν εκδηλώνετε πάθος προς τον συνομιλητή σας, είστε ευγενής.
Παρακαλώ, δώστε μου λίγο χρόνο για την απάντηση: Πάνω-κάτω ισχύουν γι’ αυτό το χρόνο, ότι έγραψα και στον κ. Καστρινάκη.

Αξιότιμε κ. Γκόλια.

Ωφείλω ν΄αναγνωρίσω το ήθος την επιχειρηματολογία και την υπομονή σας απέναντι σε ανθρώπους οι οποίοι ούτε σοβαρά επιχειρήματα μπορούν να αντιπαραθέσουν, [ γι’ αυτό και “σφάζουν ποιητικά” ή “ρητορικά” αν θέλετε, είτε οικειοποιούνται τίτλους: “ένας φυσικός”, χωρίς καν να γνωρίζουν ότι ο α’ και ο β’ πληθυντικός του ρήματος έχει κατάληξη σε -ε και όχι σε -αι ( λάθος άγνοιας και όχι τυπογραφικό αφού επαναλαμβάνεται διαρκώς και βέβαια ουχί Πανεπιστημιακής μόρφωσης, { παρεμπιπτόντως αυτό το λάθος δεν είδα να αναφέρεται παρ’ όλο που “βγάζει μάτι”… } ) ], ούτε έχουν ισσοροπήσει το “ισοζύγιο”: ορθού λόγου-συναισθήματος , με πρωτοκαθεδρία βέβαια στο λογικό, με συνέπεια να βλέπουμε συχνά στο διαδύκτιο τέτοιου είδους συναισθηματικά φορτισμένες και αντιαισθητικές επιθέσεις.
Αυτό το φαινόμενο, επιτρέψτε μου την πρό-βλεψη, δεν το βλέπω σύντομα να εκλείψει ούτε καν στον καθημερινό μας λόγο για αιτίες οι οποίες δεν είναι του παρόντος και δεν έχουν σχέση με το κείμενο. Ίσως εδώ να βοηθούσε μία ανάγνωση των δύο πρώτων “τύπων” θρησκευομένων: ( 1. δούλοι, 2. έμισθοι ) στην εξαιρετική ανάλυση του κ. Ζιάκα.
( Δεν θα ξεχάσω βέβαια πως πριν από περίπου έναν χρόνο, ρωτώντας πάνω σε ένα προηγούμενο σχόλιο το οποίο υποστήριζε πως: “μόνο με τον Ορθόδοξο Χριστιανισμό σώζεται ο άνθρωπος”, τι έχει να πει σε σχέση και τι θ’ απογίνει με τον Γκάντι, { ή κάπως έτσι }, τότε ως δια μαγείας το σχόλιο μου “εξαφανίστηκε” ). Ο λόγος που σβήστηκε το σχόλιο θεωρώ πως είναι προφανής.
Πέρα τούτων, ( και ο λόγος της παρέμβασης μου είναι πως… ), θα ήθελα να σας εφιστήσω την προσοχή στην έννοια της μεταφυσικής επειδή έχω την εντύπωση πως την νοηματοδοτείτε όπως οι δύο προηγούμενοι “τύποι” που προανάφερα, δηλαδή ότι έχει κάποια σχέση με μυστικισμό, ενόραση, ή ό,τι άλλο.
Το θέμα εδώ εναι πως η μεταφυσική είναι η διερεύνηση αυτού που Όντως Υπάρχει, και κυρίως της πρώτης κατηγορίας του Είναι, με εργαλείο την Λογική Επιχειρηματολογία και μόνο μ’ αυτήν ( ας μην ξεχνάμε ότι ο Πλάτωνας είναι μεταφυσικός αν και άριστος μαθηματικός ). Χωρίζεται δε σε δύο κατηγορίες, στην υπερβατική μεταφυσική, και στην εμμενή.
Η πρώτη ( υπερβατική ) θεωρεί πως ό,τι όντως υπάρχει εμπεριέχει και αυτό για το οποίο δεν μπορούμε να έχουμε εμπειρία ( θρησκεία ), η δε εμμενής διατείνεται ότι η πραγματικότητα συνίσταται αποκλειστικά από τα αντικείμενα της εμπειρίας. Ο Κάντ για παράδειγμα αρνείται την υπερβατική μεταφυσική γιατί θεωρεί ότι τα apriori στοιχεία της σκέψης δίνουν γνώση μόνο αν εφαρμοστούν στα δεδομένα της εμπειρίας ( σαν Λογικός θετικιστής που είναι ).
Καταλαβαίνετε λοιπόν σαν Επιστήμονας πως και η δεύτερη κατηγορία ( εμμενής ) είναι μεταφυσική εξ αιτίας του γεγονότος ότι: δεν μπορούμε να υποστηρίξουμε, επιστημονικά βεβαίως, ότι μ ό ν ο, (προσέξτε τη λέξη “μόνο”, είναι κομβική ), αυτό για το οποίο έχουμε εμπειρία υπάρχει και τίποτε άλλο.
Απ’ εκεί και πέρα η Οντολογία είναι μια συνιστώσα της μεταφυσικής με την οποία όπως καταλαβαίνετε ασχολούνται και οι δύο κατηγορίες αυτής.
Ένα περαιτέρω οντολογικό ζήτημα είναι ο αριθμός αυτών των Όντως Υπάρξεων, εάν δηλαδή είναι πολλές με κάποια ίσως “διαβάθμηση”, ή υπάρχει μόνο Μια Ουσία όπως πιστεύουν οι θιασώτες του Μονισμού: Σπινόζα, Χέγκελ ή ακόμα και ο Ηράκλειτος ( Εν το παν ) αν και ο τελευταίος είναι εξαιρετικά δυσκολονόητος.
Έχοντας λοιπόν υπ’ όψιν όλα αυτά θα ήθελα να πιστεύω πως αυτήν την μεταφυσική επικαλείται στο άρθρο του κ. Λιγομενίδη και υπάρχουν μάλιστα παραδείγματα Τιτάνων της επιστήμης που τους έχει βοηθήσει πολύ στην σκέψη και στην μετέπειτα εργασία τους. Ένα παράδειγμα είναι ο Heisenberg ο οποίος αναφέρει ότι: “αν αντικαταστήσουμε το πυρ του Ηράκλειτου με την σημερινή έννοια της ενέργειας, τότε θα συμφωνήσουμε κατά λέξη με όσα είπε ο Εφέσιος” ( Θ. Χρηστίδης “Ο Ηράκλειτος ο κόσμος και ο Θεός” σελ.365 ). Επί τη ευκαιρία να πω πως, στο συγκεκριμένο βιβλίο το δεύτερο μέρος σελ.357-466 αφιερώνεται στην σχέση του Ηράκλειτου με την σύγχρονη φυσική. Σε αυτές τις 109 σελίδες μαθαίνουμε πολλά σε σχέση με το πως η μεταφυσική βοηθά τις θετικές επιστήμες. Μην ξεχνάμε ότι ο κ. Χρηστίδης είναι φυσικός ( Α.Π.Θ. ) με μεταδιδακτορικές σπουδές στο τμήμα ιστορίας και φιλοσοφίας της επιστήμης στο Chelsea college του Λονδίνου και έχει διδάξει για χρόνια σε Ελληνικά πανεπιστήμια.
Έχοντας λοιπόν υπ’ όψιν όλα αυτά, και σε μια πρώτη ανάγνωση του τίτλου της συνεντευξης, δεν θα μου περνούσε από το μυαλό ότι ο κ. Λιγομενίδης εννοεί κάτι άλλο. Αυτη βέβαια είναι μια προσωπική κρίση την οποία μοιράζομαι μαζί σας.

Υγ. Βρίσκω ότι είναι χάσιμο χρόνου να εμπλέκεστε σε συζητήσες με ανθρώπους οι οποίοι αυτοπροσδιορίζονται ως: “φυσικοί”, “νομπελίστες”, “οδηγοί της F1” κ.ο.κ. και ακριβώς τότε-όταν ο διάλογος δίνει την θέση του σε κραυγές ( μάθετε φυσική ), ειρωνείες ( στο καλό να μας γραφετε ) και δεν γνωρίζουν καν τις βασικές αρχές της επιστήμης όπως η “Αρχή της διαψευσιμότητας” η οποία και “εξηγεί” στην ουσία την λειτουργία της και τα όρια της.

Εδώ σας χαιρετώ αγαπητέ κ. Γκόλια και είθε κάποια στιγμή να μπορούμε να γράφουμε όλοι νηφάλια όπως εσείς και χωρίς προσβολές ( εγώ ακόμα δεν το έχω καταφέρει ).

tha mporousa na grapsw kai etsi gia na apofygw tin kritiki sas ston typo tou logou pou ginetai profanws gia tin apofygi tis ousias tou. Ksanarwtw loipon: einai arketi h orthologiki-epistimoniki proseggisi gia tin apodwsi noimatos sthn zwi tou anthrwpou? An nai – sto kalo giati zoume se parallila sympanta. An oxi, saw afinw to pedio elyethero kai zitw tapeina sygnwmi..

An den sas aresoun ta greeglish, mporw kai se alles glwsses thn erwtisi mou..

Κατά τα άλλα, σε σχέση με νηφαλιότητα κάνετε λάθος: μετά βίας συγκρατούμαι να μήν γράψω για το τεράστιο επιστημονικό κύρος των παραπομπών σας.. μετά βίας αλλά συγκρατούμαι … νηφαλίως..

Βλέπετε λοιπόν, odinmac, «ήθος» , «υπομονή», «απουσ ία προσβολών» και «νηφαλ ιότητα» σε ένα σχολιαστή ο οποίος παρεμβαίνει, εδώ, προκειμένου να προπηλακίσει ως «αφελείς», «ολιγογράμματους» και «παμπόνηρους» εκείνους οι οποίοι δεν συμμερίζονται τις απόψεις του.
Ενώ αναγνωρίζετε «επιχε ιρηματολογία» (με ταυτόχρονη απουσία της, μάλιστα, στην “απέναντι όχθη”) στον ομοϊδεάτη σας, αυτόν, ο οποίος έθεσε κατ’ αρχήν ένα θεωρητικό θέμα και, αμέσως μόλις αντικρούσθηκε, το εγκατέλειψε στα αζήτητα προκειμένου να αρχίσει να βάλλει με τη μέθοδο της “λάσπης στον ανεμιστήρα” εναντίον εκείνων οι οποίοι επιλέγουν μια στάση ζωής διαφορετική από την δική του.

[b]Καταφεύγετε κιόλας σε ετούτες τις εξόφθαλμες αντιφάσεις προκειμένου να διαψεύσετε τον ισχυρισμό μου ότι η όλη ρητορική της αντιθρησκευτικότητας πιστοποιείται θεμελιωμένη κάτω από έναν ορίζοντα διαχωρισμού των Λέξεων από τις Έννοιες – ή απλώς αλογίας![/b]

Στην παρέμβασή σας, οπότε, δεν έχω να αντιτείνω τίποτα: Περιορίζομαι μόνο να την υπογραμμίσω.

Ευχαριστώ τον κ. Καστρινάκη. Ιδιαίτερα η παρατήρησή του για τον “διαχωρισμό των λέξεων από τις έννοιες” στον οποίο αναλώνονται οι κ.κ. οντινμακ και Golias, συνοψίζει πλήρως την ουσία της παρέμβασής μου.

@ 1. Ένας ξενιτεμένος φυσικός 6/9/13,
2. Ένας ναι και όχι φυσικός -Ολίγον έγκυος. 7/9/13 5¨:56 μ.μ.,
3. Ένας ερωτών φυσικός -Ολίγον έγκυος. 7/9/13 6: 09 μμ

Από τα, «ναι και όχι, αρκεί δεν αρκεί», κατάλαβα ότι αυτά τα τρία σχόλια είναι δικά σας και απλώς αλλάξατε «μάσκα». Σέρλοκ Χόλμς ή Ηρακλή Πουαρό, πώς αλλιώς να σας χαρακτηρίσω, αφού εξιχνιάσετε το έγκλημα, ότι εγώ κοροϊδεύω τους πάντες λέγοντας ότι δήθεν είμαι φυσικός, ενώ είμαι φυσιογνώστης, δεν ξέρω ποιόν από τους δύο χαρακτηρισμούς προτιμάτε, θα είναι χρήσιμο για τον ψυχίατρό σας να του το πείτε για να βοηθηθεί να βγάλει τα συμπεράσματά του για τη θεραπεία σας:
Βελτιώστε την ορθογραφία σας, για να μη σας πει αγράμματο ο κ. Καστρινάκης. Στο
2. γράφετε «εκατομύρια» ενώ γράφεται «εκατομμύρια», «πηγαίνεται» ενώ είναι «πηγαίνετε» (β΄πληθ. πρόσωπο, συμφωνείται κ. Καστρινάκη; Τι βαθμό μου «βάζετ(αι)»…εν τάξει, μπερδεύτηκα τώρα και γω, μη θυμώνετε,…μου «βάζετε» ήθελα να γράψω). Επίσης στο 2. γράφετε « Ένας ναι και όχι φυσικός -Ολίγον έγκυος.», [τι;;; «μνήσθητί μου, Κύριε, όταν έλθης εν τη βασιλεία σου» (Λουκ. 23.42), «Σόδομα και Γόμορρα», γκαστρωμένος;;; (ωραία ελληνική λέξη (στο επίθετο γράφεται με μικρό (ε) το «ελληνική», όχι όπως Έλληνας), ε; τι λέτε κ. Καστρινάκη), είναι από το (εν) γαστρί (στην κοιλιά), τα είπα καλά κ. Καστρινάκη; τι βαθμό μου βάζετε; (παναγιά μου, τώρα το έγραψα καλά το «βάζετε»)]. Στο 3. γράφετε το «μείνεται», αντί του «μείνετε», και «ελλειπής» αντί «ελλιπής». Καλώς, έκανα λίγο χιούμορ (το σύγχρονο…σωστό, βέβαια, είναι η «πλάκα»). Ουδέποτε έκανα, σε συνομιλητή μου, ούτε πρόκειται ποτέ να κάνω «κριτική» «ορθογραφίας». Προκλήθηκα. Σημασία έχει μόνο τι θέλει να μας πει ο συνομιλητής μας, «ο συνάνθρωπος»: Ξεχάσαμε την εντολή της «αγάπης»; Θα ψάξουμε να βρούμε ορθογραφικά λάθη από παραδρομή ή και μη παραδρομής λάθη, για να θίξουμε, να προσβάλουμε «τον πλησίον μας»; Ας είναι, ας έλθουμε στο θέμα μας.
Είναι γνωστό ότι οι «κατσαρίδες» κάνουν την «εξυπνάδα», έτσι νομίζουν, να θέτουν ως υπογραφή τους, ως όνομά τους, κάποια φράση για δήθεν όνομά τους, στα σχόλια του διαδικτύου, προκειμένου να θίξουν, να προσβάλουν, να υβρίσουν, να συκοφαντήσουν τον συνομιλητή τους. Παγκόσμια, σήμερα, στους χρήστες του διαδικτύου, τείνει να καθιερωθεί, γι’ αυτούς τους «τύπους», ο χαρακτηρισμός «κατσαρίδες του διαδικτύου». Ορισμός: «Κατσαρίδα του διαδικτύου» καλείται, ο υπάνθρωπος (δικός μου ο ορισμός), ο οποίος με μάσκα, παρατσούκλι, εμφανίζεται στο διαδίκτυο, ως ανώνυμος, με σκοπό, αφού δεν τον ξέρει κανείς και πολύ δύσκολα θα αποκαλυφτεί ποιος είναι, έχοντας το δρόμο ανοιχτό, ελεύθερο, να υβρίσει, να μειώσει, να ξεφτιλίσει (έτσι νομίζει), όποιον «γουστάρει»». Ασφαλώς διεστραμμένη προσωπικότητα. Όλοι γνωρίζουμε, ότι οι «κατσαρίδες» είναι σιχαμερές, αηδιάζουμε όταν τις βλέπουμε, αν μπορούμε τις κυνηγούμε και τις πατάμε, τις συντρίβουμε, στο πάτωμα, στο πλατύσκαλο κ.λ.π.
Δε διαθέτω, δεν είχα ποτέ στη ζωή μου, τέτοιες απάνθρωπες «συντριβές». Δε μ’ αρέσουν, αυτές τις «συντριβές» τέτοιων «κατσαρίδων», τις απεχθάνομαι.
Απευθύνομαι στην «κατσαρίδα»: Οι σκαιές, ανοίκειες, υβριστικές και συκοφαντικές σας εκφράσεις στα σχόλιά σας για μένα σας αναδεικνύουν «κατσαρίδα του διαδικτύου». Γράφετε: «μπερδεύοντας την πολιτική με την επιστήμη»: Που τη βρήκατε «κατσαρίδα» την πολιτική στα εδώ σχόλιά μου; Γράφετε: «…άλλα σχόλιά σας (π.χ. οι παπάδες τρέχουν στους καρδιολόγους για να “σωθούν” και παρατάνε νηστείες και προσευχές.. είναι μνημείο ώριμου ρασιοναλισμου και κατακεραυνώνει με μιας τους αιώνες της θρησκευτικής αγυρτείας..)». Έγραψα εγώ αυτή τη φράση, που βάζετε εσείς ψευδώς στα κείμενά μου σιχαμερή «κατσαρίδα»; Γράφετε: «Ένας ναι και όχι φυσικός.. – Ολίγον έγκυος..
Ναι και όχι, αρκεί δεν αρκεί..»: Για τη βλακώδη για φυσικό αυτή ερώτησή σας, που νομίζετε πώς κάτι είπατε και κάτι λέτε, θα απαντήσω παρακάτω. Εδώ μ’ ενδιαφέρει η ψευτιά σας, η συκοφαντία μου με το «ένας ναι και όχι φυσικός», βρωμερέ συκοφάντη, που ολοκληρώνετε παρακάτω στο σχόλιό σας 3. με το «ή μήπως δεν υπήρχε Γούναρης και Γρυπαίος όταν εσείς σπουδάζατε Φυσιογνωστική στο ΑΠΘ..». Ώστε, βρωμερή σιχαμένη «κατσαρίδα», σπούδασα Φυσιογνωστική; Τέτοια αλητεία δε συνάντησα ποτέ στη ζωή μου.
Ζητώ συγγνώμη από τους λοιπούς συνομιλητές, και από όποιον αναγνώστη διαβάσει αυτές τις γραμμές, που περιέχουν βαρύτατους χαρακτηρισμούς, αλλά πιστέψτε με, η μακρά επαγγελματική μου πορεία (είμαι συνταξιούχος με 40 συντάξιμα χρόνια), με εδίδαξε να είμαι ψύχραιμος σε κάθε αντίξοη περίσταση. Ό,τι γράφω εδώ, το γράφω με απόλυτο έλεγχο της ψυχραιμίας μου. Αλλά, τούτη εδώ τη «δολοφονική επίθεση» δεν την έχω υποστεί ποτέ. Αν αυτός ο κύριος είναι «πιστός», ας τον χαίρεται, η θρησκεία, ή Εκκλησία, της οποίας είναι οπαδός, που ανήκει στο «ποίμνιο=κοπάδι» της ή η παραεκκλησιαστική θρησκευτική οργάνωση της οποίας είναι μέλος.
Συγχωρήστε με, λοιποί συνομιλητές και αναγνώστες, αλλά θα ολοκληρώσω την απάντηση στη «δηλητηριασμένη κατσαρίδα», από εντελώς ανθρώπινη ανάγκη: «Αμύνομαι» στην «προσωπική», «δολοφονική του επίθεση».
Ομιλώ πάντα με «στοιχεία», με «αποδείξεις» για όλα τα θέματα. Πως θα θεμελιώσετε αλλιώς την άποψή σας; Εκείνος την θεμελίωσε με αέρα κοπανιστό.
Επανέρχομαι στην «κατσαρίδα»: Πριν γράψετε αυτά τα ελεεινά, κατά την άποψή μου, ψυχ-ιατρικού αντικειμένου, γνωρίζατε πλήρως τις ιδιότητές μου, τα πτυχία μου, τη διδακτορική μου διατριβή, την επιστημονική συγγραφική μου δράση, όταν απάντησα σε σχόλιο του κ. Καστρινάκη. Και όμως: Γράψατε αυτά τα παραπάνω. Τι είναι αυτό το «γκαστρωμένο»; Είστε με τα καλά σας; Τι «κρίση» ήταν αυτή που πάθατε; Είστε άρρωστος; Σας έχει ξανασυμβεί τέτοια «κρίση»; Ίσως πολλές φορές; Γιατί δεν πήγατε σε ψυχ-ίατρο; Θα είχατε απαλλαγεί και σεις και γω από του να καθόμαστε τώρα, να γράφουμε όλα αυτά τα ανούσια. Ψυχ-ίατρος, γιατρός της «ψυχής»: Σας πέρασε ποτέ από το μυαλό η σκέψη «τι είναι ψυχή;» Αν όχι, σας βεβαιώνω ότι θα χρειαστείτε πάρα πολλές ανθρωποώρες (μονάδα μέτρησης διάρκειας εργασίας ανθρώπου π.χ. στη δουλειά του πολιτικού μηχανικού, αμοιβή ανθρωποώρας χειρώνακτα εργάτη, ειδικευμένου εργάτη, τεχνίτη κ.λ.π.) για να καταλήξετε στον ορισμό της «ψυχής».
Το βασικό σας πρόβλημα είναι τούτο (να το πείτε αυτό στον ψυχ-ίατρο, νομίζω ότι του χρειάζεται, για να σας βοηθήσει): «η βασική ερώτηση είναι εάν η επιστήμη αρκεί για την πλήρη κατανόηση του νοήματος της ύπαρξης, ζωής και θανάτου του ανθρώπου. Αν ναι, εντάξει – τελειώνει η συζήτηση, πηγαίνετε στο καλό και να μας γράφετε. Αν όχι, τότε η έκθεση ιδεών σας είναι άνευ λογικής και ουσίας.»
Πλήρως εσφαλμένη, πάντα κατά την άποψή μου, η σκέψη σας αυτή. (τον «τσαμπουκά σας» «πηγαίνετε στο καλό και να μας γράφετε» τον αντιπαρέρχομαι: Αυτό φαίνεται είναι το «ποιόν» σας. ): Εξηγούμε: Θέτετε βλακώδες δίλημμα. Η πιθανότητα που δίνω για να είστε ένας θρησκόληπτος, θρησκοπαθής, θρησκομανής, είναι μεγάλη: Είναι διαφανέστατο, ότι θέλετε οπωσδήποτε να καταλήξετε, «προς δόξαν θεού», στα εξής: Στο ερώτημα, αρκεί η επιστήμη να εξηγήσει τα άλυτα, μέχρι σήμερα, προβλήματα της ζωής του ανθρώπου; Ως «μάγκας» σκέφτεστε: Αν πει ναι δεν μπορεί να το αποδείξει με τίποτα και θα του πω «α΄ στο διάβολο» (παρντόν, δε θα το πεί έτσι, γιατί είναι «πιστός», αλλά θα πει (όπερ το αυτό), «πηγαίνετε στο καλό και να μας γράφετε».) Αν πει όχι…σώθηκε. Σημαίνει ότι η επιστήμη δεν τα λύνει τα προβλήματα, και επομένως πρέπει όλοι να «πιστέψουμε» σ’ αυτούς που δίνουν τη λύση. Το κακό όμως για σας είναι ότι αυτοί που τα λύνουν κατά απόλυτο τρόπο είναι χιλιάδες στον τόπο μας και σ’ όλο τον κόσμο. Σκέφτεστε: Ας απαντήσουμε, λοιπόν, «η θρησκεία». Αυτό όμως είναι μεγάλο λάθος. Δεν υπάρχει «θρησκεία» αλλά «θρησκείες» με διαφορετικές μεταξύ τους «πίστεις». Τότε να απαντήσουμε «το υπέρτατο ον»: Απόδειξε όμως την ύπαρξή του. Όχι βέβαια, δεν υπάρχει απόδειξη: «Είναι», υπάρχει, «εξ αποκαλύψεως», με ενόραση, «καθαρή» λογική, μεταφυσική κ.λ.π.
Η επιστημονική απάντηση στο θέμα που σας απασχολεί είναι η εξής. Ο άνθρωπος για την απάντηση στα ερωτήματά σας, διαθέτει αποκλειστικά και μοναδικά, την επιστημονική μέθοδο, που ταυτόχρονα είναι και η μοναδική ανθρώπινη μέθοδος, λόγω της φύσης του «ανθρώπου». Πασχίζει, καταβάλλει καθημερινές προσπάθειες, από το βάθος του χρόνου του παρελθόντος, προς το βάθος του χρόνου του μέλλοντος, να επιλύση όλα τα προβλήματα που αναφέραμε. Έχει δυνατότητες μεγάλες. Αλλά, άνθρωπέ μου, οι αστροφυσικοί και εν γένει η αστρονομία θεωρεί ότι η ηλικία του σύμπαντος σήμερα είναι περίπου 15 δισεκατομμύρια χρόνια, και από σήμερα μέχρι το τέλος του σύμπαντος, αυτή η διάρκεια (του σύμπαντος) (ο χρόνος) είναι άλλα 15 δισεκατομμύρια χρόνια. Είναι δυνατόν να προβλέψει κανείς από τώρα, πώς θα εξελιχθεί ή επιστήμη, σε ποιο ύψος και δυνατότητες θα φτάσει, η επιστήμη που καλπάζει σε εξέλιξη σήμερα, και το λογικό ον άνθρωπος σε ποιο ύψος εξέλιξης π.χ. στα 13 δισεκατομμύρια χρόνια από τώρα και τι, ενδεχομένως, άλλες μεγαλύτερες δυνατότητες θα έχει τότε; Κανείς δεν είναι «μάντης» αν θα καταφέρει ποτέ να επιλύσει το πρόβλημα «γιατί υπάρχω». «Μπορεί και ναι μπορεί και όχι». Αυτό είναι που σας «γκάστρωσε», σιχαμερή κατσαρίδα.
Τώρα κρατηθήτε στην καρέκλα σας για να μην πέσετε (παρντόν, οι «κατσαρίδες» δεν πέφτουν από την καρέκλα, είναι βαδιστικά ζώα (!), θα κατεβείτε, βαδίζοντας, από τα πόδια της καρέκλας): Ο κ. Μιχάλης Γρυπαίος, είναι φίλος μου, πολύ φίλος μου, μέναμε μαζί στη Θεσ/νίκη στο 1ο έτος του τμήματος Φυσικής της Φυσικομαθηματικής σχολής του Παν/μίου Θεσ/νίκης. Εκείνος στο 2ο έτος έφυγε με μετεγγραφή για την Αθήνα. Έμενε στην Καλιθέα στη Θησέως. Αργότερα, συναντηθήκαμε και ανταλλάξαμε μερικά από τα βιβλία μας που είχαμε γράψει. Με πρότεινε πανεπιστημιακή καριέρα (στη ζωή μου, συνολικά, μού το πρότειναν αυτό, τέσσερες (4) καθηγητές Παν/μίου). Είπα στο Μιχάλη όχι, γιατί προτίμησα την επαγγελματική μου καριέρα (φυσικού, και κυρίως πολιτικού μηχανικού). Δεν το μετάνοιωσα.
Κατόπιν όλων των ανωτέρω, σας καλώ:
1ο. Να επαληθεύσετε άμεσα με επικοινωνία σας με τα αντίστοιχα ιδρύματα, ότι είμαι φυσικός απόφοιτος έτους 1959 από το Παν/μιο Θεσ/νίκης, πολιτικός μηχανικός του Ε.Μ.Πολυτεχνείου απόφοιτος έτους 1967, διδάκτωρ φιλοσοφίας του Παν/μίου Αθηνών αριθ. πρωτ. 292/3-10-2006. Να επικοινωνήσετε με τον (συνταξιούχος θα είναι τώρα, έχω να τον δω πολλά χρόνια) ομότιμο καθηγητή Παν/μίου κ. Μ. Γρυπαίο, για να λάβετε τις «αστυνομικές» «Σερλοκχολμσικές» σας πληροφορίες. Εν συνεχεία ν α ζ η τ ή σ ε τ ε σ υ γ γ ν ώ μ η από μένα, για την ως άνω αήθη συμπεριφορά σας, σ’ αυτή εδώ τη στήλη, απευθυνόμενος προς όλους τους σχολιαστές και αναγνώστες της στήλης.
2ο. Να αποκαλύψετε την ταυτότητά , πώς λέγεστε, τι πτυχία ή πτυχίο έχετε πάρει από πού και πότε συγκεκριμένα. Αυτό απαιτεί η στοιχειώδης ευθιξία του ατόμου, η ηθική και ο κανόνας της αμοιβαιότητας, αφού ενώ εσείς είχατε στα χέρια σας τα δικά μου στοιχεία, και διαβάλατε και συκοφαντούσατε. Η κίνησή σας αυτή είναι απαραίτητη, γιατί έχει αφ’ ενός, για σας παιδαγωγικό χαρακτήρα, και αφ’ ετέρου άμεσο ενδιαφέρον για τους δικούς σας, φίλους σας, συνεργάτες σας, συναδέλφους σας, γνωστούς σας, διότι αυτοί πρέπει να γνωρίζουν ποιός είναι, τι χαρακτήρας (δεν έγραψα «τι κουμάσι») είναι ο κ. «κατσαρίδας».
3ο. Μη μου ξαναστείλετε σχόλιο, γιατί δ ε ν π ρ ό κ ε ι τ α ι ν α σ α ς α π α ν τ ή σ ω.

@ Ιωάννης Κουμερτάς.
Σας απαντώ, ευχαρίστως, πολύ σύντομα, εντελώς συνοπτικά (δεν έχω πολύ χρόνο στη διάθεσή μου), στα κατωτέρω θέματα του σχολίου σας, όπως αριθμούνται:
1. πώς κάθε υλικό στοιχείο εξηγεί κάθε άλλο υλικό στοιχείο.
2. επικαλείται κάτι ανεξήγητο…ένα ανεξήγητο θαύμα…εξήγηση με την επίκληση θαυμάτων…Και κανείς δεν ξέρει τον αριθμό των αρχικών προτάσεων που θα χρειαστούν για αυτού του τύπου τις “εξηγήσεις¨”.
3. Η επιστημονική αλήθεια είναι για σας απόλυτη αλήθεια;
Επί των ανωτέρω:
1. Δεν υπάρχει στη φυσική ο όρος «υλικό στοιχείο», είναι ίσως κάποια καθημερινή ενδεχόμενη έκφραση. Υπάρχουν οι όροι, πλήρως θεμελιωμένοι, «υλικό σημείο», «χημικό στοιχείο». Αν εννοούσατε αυτά τα δύο τελευταία, σας βεβαιώνω ότι δεν εξηγεί το ένα το άλλο.
2. Η λέξη «θαύμα» δεν υπάρχει πουθενά σε κανένα βιβλίο της επιστήμης, όπως φυσικής, χημείας, μαθηματικών, βιολογίας, ιατρικής κ.λ.π. Οι αρχικές προτάσεις των επιστημών, είναι αξιώματα, δηλ. μη αποδεικνυόμενες (όπως οι αρχές, οι νόμοι, τα θεωρήματα), αλλά πλήρως επαληθευόμενες εμπειρικά τοπικά και χρονικά.
3. Ναι, η επιστημονική αλήθεια είναι απόλυτη ανθρώπινη αλήθεια.
Θα σας έλεγα την πείρα μου, με πόνο ψυχής, αν τίποτε «δήθεν» επιστημονικά βιβλία γράφουν τα ανωτέρω, του σχολίου σας, πετάξτε τα, είναι ύποπτα οικονομικών συμφερόντων, διαστρέφοντας την «αλήθεια». Αν σας προσεγγίζουν θρησκευτικές οργανώσεις, γυρίστε τους άμεσα την πλάτη: Θα καταστρέψουν τη ζωή σας.

@ Γιώργος Καστρινάκης.
Γράφετε για μένα:
«μας αυτοσυστήθηκε μέσω μιας καταδρομής Ταυτολογιών.», «Στην “εφεδρική” εκδοχή του εαυτού του, έχει αλλάξει “πλατφόρμα”», «… «αφελή », … «ολιγο γράμματη»,… «παμπό νηρη»… καταδρομή της Διαβολής», «ε π α φ ή ανάμεσα σε λέξεις και έννοιες:», «απέχει, προς ώρας, πολύ από το να αρχίσει να κ α τ α ν ο ε ί (έστω) ό,τι ο ίδιος δ ι α τ υ π ώ ν ε ι.».
Καλώς κ. Καστρινάκη: Εγώ με τρία πτυχία, «δεν κατανοώ ό,τι ο ίδιος διατυπώνω».
Παρακαλώ στο επόμενο σχόλιό σας προς εμένα, να παραθέσετε αναλυτικά όπως εγώ, τα πτυχία ή το πτυχίο σας, το ίδρυμα που αποφοιτήσατε και χρονολογία αποφοίτησης, έστω να ξέρω, είναι απαραίτητο, ποιος είναι ο συνομιλητής μου, που με κατακεραυνώνει, και τι γνώσεις απέκτησε στη ζωή του. Αν δεν το κάνετε, μη περιμένετε βέβαια άλλη απάντηση από εμένα, θα είστε ανεπιθύμητος πρώην συνομιλητής μου, και μη μου ξαναστείλετε σχόλιο. Δεν είναι απόλυτα λογικό;
Τα παραπάνω που γράφετε, δεν μπορείτε να καταλάβετε, πως είναι εντελώς αστήρικτα, «αφοριστικά», χωρίς κάποιο στοιχείο από τα σχόλιά μου, κάποιο απόσπασμα από αυτά που έγραψα, να πείτε την άποψή σας επ’ αυτού, χωρίς πάθος, φανατισμό, «φονταμενταλισμό» και εγώ να σας απαντήσω; Τι να απαντήσω στους παραπάνω «αφορισμούς σας», δεν το καταλαβαίνετε;
Εν τούτοις εντελώς επιγραμματικά, θα σας απαντήσω σε δύο σημεία του σχολίου σας, ας είναι προσβλητικά:
– Η σημασία, έννοια, νόημα, των λέξεων, πάντα κατά την άποψή μου, είναι εμπειρική και χρηστική. Αν παρουσιάσετε τους τίτλους σας, δεν με πειράζει καθόλου, ας είστε και χασάπης (να με συγχωρούν οι τίμιοι βιοπαλαιστές χασάπηδες), μπορούμε να το συ-ζητήσουμε, ανα-ζητήσουμε, όλοι μας, πρός όφελος όλων μας.
– Γράφεται: «καταφεύγει, ξανά και ξανά, σε τερατολογίες περί εκκλησιαστικής περιουσίας.»
Σας παραθέτω για το θέμα αυτό αποσπάσματα από το βιβλίο μου «Το προσωπείο του Μεσαίωνα σήμερα»:

“Τότε ο Ιησούς εμίλησε εις τα πλήθη και τους μαθητάς του και είπε: “Εις την έδραν του Μωϋσέως εκάθησαν οι γραμματείς και οι Φαρισαίοι… Όλα τους τα έργα τα κάνουν, δια να φανούν εις τους ανθρώπους. Πλαταίνουν τα φυλαχτά τους και μεγαλώνουν τα άκρα των ενδυμάτων τους. Τους αρέσει δε να έχουν την πρώτην θέσιν εις τα δείπνα και τα πρώτα καθίσματα εις τας συναγωγάς, και τους χαιρετισμούς εις τας αγοράς…Αλοίμονον σ’ εσάς, γραμματείς και Φαρισαίοι υποκριταί, διότι κατατρώγετε τας περιουσίας των χηρών και για πρόφασι κάνετε μακρές προσευχές. Διά τούτο θα κατακριθήτε περισσότερον.””(11): “λέγουσι γαρ, και ου ποιούσι. Δεσμεύουσι γαρ φορτία βαρέα και δυσβάστακτα και επιτιθέασιν επί τους ώμους των ανθρώπων, τω δε δακτύλω αυτών ου θέλουσι κινήσαι αυτά…Ουαί δε υμίν, γραμματείς και Φαρισαίοι υποκριταί, ότι κατεσθίετε τας οικίας των χηρών και προφάσει μακρά προσευχόμενοι• δια τούτο λήψεσθε περισσότερον κρίμα.” (Ματθ. 23.4,5,13,14) Οι αντίστοιχες διατυπώσεις, από το Μάρκο και το Λουκά, για τα τελευταία αυτά λόγια, έχουν ως εξής: “οι κατεσθίοντες τας οικίας των χηρών και προφάσει μακρά προσευχόμενοι• ούτοι λήψονται περισσότερον κρίμα,” (Μάρκ. 12.40), “οι κατεσθίουσι τας οικίας των χηρών και προφάσει μακρά προσεύχονται• ούτοι λήψονται περισσότερον κρίμα.” (Λουκ. 20.47)….

Ετοιμη να πουλήσει περιουσιακά της στοιχεία είναι η εκκλησία,…προτίθεται να εξαντλήσει όλα τα νομικά και ένδικα μέσα και, εάν δεν δικαιωθεί, θα προσφύγει στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, προκειμένου να αποδεσμεύσει εκτάσεις που αυτή την ώρα είναι δεσμευμένες από το κράτος ή την τοπική αυτοδιοίκηση. Οπως για παράδειγμα οι εκτάσεις στη Βουλιαγμένη, όπου ήδη βρίσκεται στα δικαστήρια… προτείνεται νέα στρατηγική αξιοποίησης της περιουσίας της εκκλησίας…υπάρχει πλεόνασμα της τάξεως των 4.272.248,23 ευρώ, όπως φαίνεται στο σχετικό πίνακα εσόδων-εξόδων για το προηγούμενο έτος, 2003, οπότε τα έξοδα είχαν ανέλθει σε 8.793.213,21 ευρώ και τα έσοδα ήταν 13.065.461,44 ευρώ.”(16) …

H κεντρική διοίκηση, η οποία στεγάζεται στη Μονή Πετράκη στο Κολωνάκι, κατέχει εκτός από ακίνητη περιουσία και το 1,90% των μετοχών της Εθνικής Τράπεζας…Αυτό που προκύπτει καθαρά είναι η ετήσια απόδοση της περιουσίας μόνο της κεντρικής διοίκησης, η οποία φθάνει τα 14.462.700 ευρώ με βάση τον προϋπολογισμό του 2005. Άλλα 2.268.100 ευρώ θα εισπραχθούν ως έκτακτα έσοδα. Τα ποσά αυτά διαμορφώνουν το σύνολο των ετήσιων εσόδων της κεντρικής διοίκησης σε 19,6 εκατ. ευρώ, και αυτός είναι ο προϋπολογισμός της για το 2005…H κοινή εκτίμηση ανεβάζει την αξία της εκκλησιαστικής περιουσίας σε πολλά δισ. ευρώ… Οι αποδοχές των συνταξιούχων κληρικών φθάνουν τα 57,4 εκατ. ευρώ ενώ για τη μισθοδοσία των 100 περίπου ιεραρχών και μικρού αριθμού ιεροκηρύκων προβλέπεται δαπάνη 4,3 εκατ. ευρώ.”(17)…

Οι αποδοχές των συνταξιούχων κληρικών φθάνουν τα 57,4 εκατ. ευρώ ενώ για τη μισθοδοσία των 100 περίπου ιεραρχών και μικρού αριθμού ιεροκηρύκων προβλέπεται δαπάνη 4,3 εκατ. ευρώ.”(17)…

Συνειδητοποιώντας κανείς τον τεράστιο αυτό πλούτο της Ελλαδικής Εκκλησίας, και συγκρίνοντας τις ενέργειες, τους πόθους, τους αγώνες, σήμερα, για συσσώρευση χρήματος των ιερωμένων, με τα αγαθά, πλήρη ανιδιοτέλειας λόγια του Χριστού, “Μη θησαυρίζετε υμίν θησαυρούς επί της γης,…Ουδείς δύναται δυσί κυρίοις δουλεύειν,…ου δύνασθε Θεώ δουλεύειν και μαμωνά.”, “δωρεάν ελάβετε, δωρεάν δότε. Μη κτήσησθε χρυσόν μηδέ άργυρον”, “ ο δε Υιός του ανθρώπου ουκ έχει που την κεφαλήν κλίνη”, εξάγει το ασφαλές συμπέρασμα της παράβασης των εντολών του Χριστού, από την ορθοδοξία του τόπου μας, αλλά και τη σαφή, πλήρη διάσταση της πολιτείας, πορείας και πράξεών της, από τη διδασκαλία του Χριστού, στο ουσιώδες θέμα των χρημάτων και του πλούτου. Στο συμπέρασμα αυτό μπορεί να καταλήξει ευχερώς ο αναγνώστης, ανατρέχοντας στις περιουσίες και των λοιπών χριστιανικών εκκλησιών των άλλων χριστιανικών δογμάτων των διαφόρων χωρών, καθώς και των ορθοδόξων εκκλησιών, των άλλων χωρών.

στο στοιχειώδες ερωτήματα που έθεσα:

— Είναι κατά τον αξιαγάπητο κ. Γκόλια αρκετή η ρασιοναλιστική μέθοδος της επιστήμης αρκετή για να αποκαλύψει στον άνθρωπο το νόημα της ζωής του?

Αν ναι: ζητώ ταπεινά συγγνώμη που αμφισβήτησα τα πτυχία σας και την επαγελματική σταδιοδρομία σας..

Αν όχι: επίσης ζητώ συγγνώμη που αμφισβήτησα τα πτυχία σας και την επαγελματική σταδιοδρομία σας..

Αλλά απαντήστε μου παρακαλώ..

Τι ζητάω ο άνθρωπος. Μια απλή απάντηση. Τόσο δύσκολο είναι. Δεν θα σας ξαναενοχλήσω, το υπόσχομαι!! Επιπλέον, προτίθεμαι να ξεχάσω ότι χάσατε την ψυχραιμία σας στο πιο πάνω μήνυμα – εάν απαντήσετε με ένα ναι ή ένα όχι…

Διευκρινίζω απλώς ότι οι λέξεις «αφελείς», «ολιγογράμματοι» και «παμπόνηροι» οι οποίες, έτσι όπως τις παραθέτει στο ανωτέρω σχόλιό του ο κ. Γκόλιας, φαίνονται σα να εκπορεύθηκαν από εμένα, είναι (όλως αντιθέτως) λέξεις τις οποίες εκείνος, μόνο, εξαπέλυσε – εναντίον των θρησκευομένων εν γένει.

Ζήτημα επαφής ανάμεσα σε Λέξεις και Έννοιες έθεσα πράγματι εγώ. Η ανταπάντησή του μάλιστα, ετούτη, μου δίνει λαβή να εγείρω και θέμα επαφής ανάμεσα σε Σημασίες και Αριθμούς.

[b]ΥΓ: Δεν έκρυψε τίποτα, πάντως, ο κ. Γκόλιας με την απάντησή του προς τον “φυσικό”: Έτσι ώστε, ήδη, να έχουμε κατανοήσει τα πάντα οι πάντες.[/b]

@ Odinmac
Αγαπητέ κ. Odinmac.
Σας ευχαριστώ για τις θετικές παρατηρήσεις σας στα σχόλιά μου. Ουδείς αλάνθαστος. Όλοι λέμε τη γνώμη μας και πρέπει, ως λογικά όντα, να αποδεχόμαστε χωρίς δισταγμό, ό,τι αναδεικνύεται ως «αλήθεια» από το διάλογο. Έτσι μόνο μπορούν να προαχθούν τα άτομα και οι κοινωνίες. «Τίμιοι και ίσιοι σ’ όλες των τες πράξεις» (Κ. Καβάφης), επομένως τίμιοι και χωρίς περιστροφές και σκόπιμες παρανοήσεις και διαβολές, και στους διαλόγους μας, «οι άνθρωποι». Ξεχωρίζει στο σχόλιό σας, το ενδιαφέρον σας για το θέμα της «Μεταφυσικής». Θα κάνω για χάρη σας, φυσικά περαιτέρω για χάρη των συνομιλητών και αναγνωστών της στήλης, μία σύντομη επιτομή με μερικά αποσπάσματα για το θέμα αυτό από τη διδακτορική μου διατριβή, με τίτλο «Η φύση και το έργο της φιλοσοφίας σήμερα» (Παν/μιο Αθηνών 2005):

Σύμφωνα με τη θεωρία των ιδεών του Πλάτωνα, ο άνθρωπος έχει την δυνατότητα να γνωρίσει τον ουράνιο κόσμο των ιδεών, δηλαδή να κατακτήσει την πραγματική γνώση, με τη μέθοδο της διαλεκτικής (Πολιτεία 534b), ώστε να ξαναθυμηθεί την αληθινή πραγματικότητα, τα “όντως όντα”, που η ψυχή του γνώρισε στον ουρανό, πριν γεννηθεί. Διότι, όπως είδαμε (σελ. 27 της παρούσης διατριβής στιχ. 7 – 35.), κατά τον Πλάτωνα, η γνώση είναι ανάμνηση. Αυτός είναι ο λόγος που πολλοί φιλόσοφοι χρησιμοποιούν την έκφραση “διαλεκτική ή θεωρία των ιδεών”. Ο σύνδεσμος ή, κατά την άποψή μας, δεν διαστέλλει, εν προκειμένω, πολλαπλή εκφορά της αυτής έννοιας, αλλά απλώς, τίθεται για τον συνειρμό της μετάβασης μέσω της διαλεκτικής, στις ιδέες, χωρίς ιδιαίτερο ουσιολογικό αντίκρυσμα. Εν τούτοις, έχει χρησιμοποιηθεί κατά καιρούς η εννοιολογική ταυτότητα:
πλατωνική διαλεκτική = πλατωνική μεταφυσική = θεωρία των ιδεών(135)…

“ ῏Αρ’ οὖν οὕτως ἔχει, ἔφη, ἡμῖν, ὦ Σιμμία. εἰ μὲν ἔστιν ἃ θρυλοῦμεν ἀεί, καλόν τέ τι καὶ ἀγαθὸν καὶ πᾶσα ἡ τοιαύτη οὐσία, καὶ επὶ ταύτην τὰ ἐκ τῶν αἰσθήσεων πάντα ἀναφέρομεν, ὑπάρχουσαν πρότερον ἀνευρίσκοντες ἡμετέραν οὖσαν, καὶ ταῦτα ἐκείνῃ ἀπεικάζομεν, ἀναγκαῖον, οὕτως ὥσπερ καὶ ταῦτα ἔστιν, οὕτως καὶ τὴν ἡμετέραν ψυχὴν εἶναι καὶ πρὶν γεγονέναι ἡμᾶς. εἰ δὲ μὴ ἔστι ταῦτα, ἄλλως ἂν ὁ λόγος οὗτος εἰρημένος εἴη; ῏Αρ’ οὕτως ἔχει, καὶ ἴση ἀνάγκη ταῦτά τε εἶναι καὶ τὰς ἡμετέρας ψυχὰς πρὶν καὶ ἡμᾶς γεγονέναι, καὶ εἰ μὴ ταῦτα οὐδὲ τάδε; [“ Ώστε λοιπόν, Σιμμία, είπεν ο Σωκράτης, έτσι πρέπει να θέσωμεν το ζήτημα. εάν μεν υπάρχουν όσα πάντοτε θρυλούμεν, έν (απόλυτον) Ωραίον, έν (απόλυτον) Αγαθόν και εάν εις αυτήν αναφέρωμεν τα αντικείμενα των αισθήσεών μας, ανακαλύπτοντες ότι αυτή υπήρχεν από πριν και ήτο κάποτε ιδική μας, και τέλος εάν προς εκείνην την πραγματικότητα εξομοιώνωμεν τα αντικείμενα αυτά, έπεται κατά (λογικήν) αναγκαιότητα, ότι όπως (αι ιδέαι) αυταί, έτσι ακριβώς και η ψυχή μας προϋπήρχε και πριν ημείς έλθωμεν εις τον κόσμον. εν εναντία περιπτώσει το επιχείρημά μας τούτο δεν έχει καμμίαν λογικήν βάσιν. δεν νομίζεις;]…
Ο Πλάτων στα χωρία αυτά δείχνει την αλληλεξάρτηση των υποθέσεων της μεταφυσικής του, εκθέτοντας τον εσωτερικό μηχανισμό της αναγκαιότητας της αλληλεξάρτησης, της συνεπαγωγής ύπαρξης αυτών των υποθέσεων, και διατυπώνει, κατ’ ουσίαν, το εκπληκτικό για τη φιλοσοφία του συμπέρασμα, με μοναδική ειλικρίνεια και εντιμότητα ερευνητή, φιλοσόφου και επιστήμονα, ότι η φιλοσοφία του, λογικά, μπορεί να ευσταθεί, μπορεί και όχι. Είναι ενδεικτικές προς τούτο οι ανωτέρω εκφράσεις: “εἰ μὲν ἔστιν ἃ θρυλοῦμεν”, “εἰ δὲ μὴ ἔστι ταῦτα, ἄλλως ἂν ὁ λόγος οὗτος εἰρημένος εἴη”, “εἰ μὴ ταῦτα οὐδὲ τάδε”. Επίσης συμπεραίνει: “ ἱκανῶς ἀποδέδεικται”, αναφερόμενος στη συνεπαγωγή αυτήν που αναφέραμε, χρησιμοποιώντας το ρήμα ἀποδείκνυμι = φανερώνω, παρουσιάζω (142), το παράγωγο του οποίου, “απόδειξη” χρησιμοποιείται ευρύτατα σήμερα στις επιστήμες. Για το ρήμα “θρυλοῦμεν” τα λεξικά δίνουν τις ερμηνείες: “Θρυλέω – ῶ = ποιώ συγκεχυμένον θόρυβον, φλυαρώ.(143). θρυλέω = κάμνω θόρυβον, μουρμουρίζω, φλυαρώ.”(144)…

Ο Αριστοτέλης είναι μεταφυσικός φιλόσοφος, διότι εξετάζει, “ τὸ τί ἦν εἶναι”, “ ὂν καθ᾿ αὑτό”, “ ὂν ᾗ ὂν” (βλ. σελ.166 στιχ.6 έως 11 τ.π.δ.), και προσπαθεί να δώσει μία ολοκληρωμένη μεταφυσική εικόνα της λειτουργίας του κόσμου, παρά το γεγονός ότι τοποθετεί τους μεταφυσικούς του όρους μέσα στη φύση (βλ. σελ.133 στιχ.3,4 τ.π.δ.). Οι έννοιες “πρώτο ακίνητο κινούν” δηλαδή ο θεός, η “εντελέχεια” δηλαδή ο ενυπάρχων μέσα στην ύλη σκοπός, που είναι το αγαθό και ο ίδιος ο θεός, “η ψυχή” που είναι η πρώτη εντελέχεια, δηλαδή επίσης ο ίδιος ο θεός, δεν είναι δυνατόν να ερευνηθούν από την επιστήμη της φυσικής, διότι τουλάχιστον μέχρι σήμερα, δεν υπήρξε η δυνατότητα της αντίληψης αυτών δια των αισθήσεων και δια των εξειδικευμένων μεθόδων συσκευών και οργάνων παρατήρησης, που διαθέτει η επιστήμη. Ορθώς, λοιπόν, ο όρος “μεταφυσική” επεκράτησε για το περιεχόμενο των “Μετά τα φυσικά” του Αριστοτέλη, διότι ανταποκρίνεται σ’ αυτό, αφού επεκτείνεται σε έννοιες και καταστάσεις πέραν αυτών της φυσικής. Η ονομασία όμως “Μετά τα φυσικά” αυτού του έργου, δηλώνει τη σειρά κατάταξης, και αποδίδεται στο μαθητή του Αριστοτέλη και εκδότη του, Ανδρόνικο το Ρόδιο, ο οποίος κατέταξε το έργο, μετά τη “Φυσική ακρόαση”, δηλαδή ύστερα από “Τα φυσικά”. Βέβαια, γνωρίζουμε ότι ο Αριστοτέλης έγραψε πρώτα τη “Φυσική ακρόαση” και κατόπιν τα “Μετά τα φυσικά”. Αλλά, τα “Μετά τα φυσικά” ασχολούνται κυρίως με την “πρώτη φιλοσοφία”, και έχουμε δείξει ότι, θεολογική φιλοσοφία =πρώτη φιλοσοφία (βλ. σελ.133 στιχ.42 έως 45 και σελ.170 στιχ.21 έως 36 τ.π.δ.). Επομένως προκύπτει:
θεολογική φιλοσοφία = πρώτη φιλοσοφία = μεταφυσική…

Ο Immanuel Kant, γράφει για “ ψευδεπίγραφη μεταφυσική” στα χρόνια του, ως εξής: “ ψευδεπίγραφη μεταφυσική, διότι οι λόγιες ανοησίες δεν μπορούν να προσφέρουν εδώ, όπως αλλού, την ψευδαίσθηση της βαθύνοιας…… μεγαλώνει διαρκώς ο αριθμός των βαθυστόχαστων φιλοσόφων, όπως αυτοαποκαλούνται” (βλ. σελ.194 στιχ.37,38, και σελ.199 στιχ.15,16. τ.π.δ.). Ο Καντ για “ ολόκληρη τη θεωρητική Φιλοσοφία στον καιρό του”, γράφει: “Αλλά ολόκληρη η θεωρητική Φιλοσοφία βρίσκεται στον καιρό μας σε τέτοια κατάσταση, ώστε έχει φτάσει στο σημείο να εξαλειφτεί εντελώς, μολονότι η ανθρώπινη λογική συνάπτεται μαζί της με μιά άσβεστη ορμή, η οποία επειδή έχει επανειλημμένα εξαπατηθεί, τείνει τώρα, αν και μάταια, να μεταβληθεί σε αδιαφορία.” (βλ. σελ.217 στιχ.31 έως 35 τ.π.δ.). Επίσης ο Καντ γράφει για “ υπηρεσία” που “ προσφέρει” στη “Θεολογία”, καθώς και για τη “ μεγάλη υποστήριξη” που “ υποσχόταν” “ η κοινότυπη Μεταφυσική” “ στη Θεολογία”, ως εξής: “ η κριτική παρέχει στην κρίση μας το μέτρο με το οποίο μπορεί να διακριθεί με σιγουριά η γνώση από την κατ’ επίφαση γνώση……εγκαθιδρύει ένα τρόπο σκέψης,……και πρωτοεμπνέει το αληθινό φιλοσοφικό πνεύμα. Αλλά βέβαια δεν πρέπει να υποτιμηθεί και η υπηρεσία, την οποία προσφέρει η κριτική σκέψη στη Θεολογία……Γιατί η κοινότυπη Μεταφυσική, μολονότι υποσχόταν στη Θεολογία μεγάλη υποστήριξη, δεν μπορούσε μετά να εκπληρώσει αυτή την υπόσχεση. καλώντας επιπλέον σε βοήθεια τη θεωρητική Δογματική, δεν έκανε άλλο από το να οπλίζει τους εχθρούς ενάντια στον εαυτό της……σ’ έναν αιώνα διαφωτισμού” (βλ. σελ.218 στιχ.1 έως 10 τ.π.δ.).

επιτρέψτε μου μια λογοτεχνική παρεμβολή. Το απόσπασμα που ακολουθεί ανήκει στον G.K. Chesterton:

[b]Καταβάθος, εκείνο το οποίο καταγγέλουν στο χριστιανικό δόγμα περί αυτεξούσιου του ανθρώπου οι επικριτές του δεν είναι ότι είναι κακό, αλλά μάλλον ότι είναι υπερβολικά καλό για να είναι αληθινό. Δηλαδή, ότι δίνει πάρα πολλή ελευθερία στον άνθρωπο αφού του επιτρέπει να αποστατήσει εναντίον του Θεού. Και μάλιστα, ότι δίνει υπερβολικά πολλή ελευθερία και στον ίδιο το Θεό, αφού του επιτρέπει να πεθάνει! Αυτά είναι, συνοπτικά, όλα όσα μας προσάπτουν οι ευφυείς σκεπτικιστές και ασφαλώς δεν βλέπω γιατί να μην να τους δώσω μια απάντηση.

Ουσιαστικά, εκείνο που πιστεύουν είναι ότι το σύμπαν είναι μια φυλακή κι ότι η ύπαρξη είναι αυτή καθαυτή ένας περιορισμός και ένας καταναγκασμός. Δεν είναι τυχαίο που μιλούν για «αλυσιδωτή εκδίπλωση αιτίων-αποτελεσμάτων». Δεν είναι τυχαίο που χρησιμοποιούν τη λέξη αλυσίδα. Αυτό που θέλουν με δυο λόγια να πουν, είναι ότι αδυνατούν να πιστέψουν αυτά που υποστηρίζει το χριστιανικό δόγμα. Όταν εμείς λέμε, εντελώς κυριολεκτικά, ότι η αλήθεια μάς ελευθέρωσε, εκείνοι απαντούν πως μας θέλει υπερβολικά ελεύθερους για να είναι αλήθεια. Γι’ αυτούς, η αλήθεια για την οποία μιλούμε δεν μπορεί να είναι παρά ένα ευφάνταστο παραμύθι γιατί, καθώς λένε, όσο μπορούμε να βγάλουμε φτερά άλλο τόσο αυτεξούσιοι είμαστε και σε τελική ανάλυση το ότι πιστεύουμε πως ο άνθρωπος είναι ελεύθερος να συνομιλεί με το Θεό, είναι σαν να έχουμε πάρει για αλήθεια ένα παραμυθάκι που μιλάει για ένα σκίουρο που κουβεντιάζει με το βουνό.

Προσωπικά, σέβομαι πάντοτε τέτοιας λογής ορθολογιστικές και ανδροπρεπείς αντιρρήσεις. Αλλά δεν δίνω καμιά σημασία, ούτε και σέβομαι, εκείνους που ηδονίζονται να κόβουν φτερά και να φυλακίζουν σκίουρους, εκείνους που απλώνουν αλυσίδες και αρνούνται την ελευθερία, που κλείνουν όλες τις πόρτες της κοσμικής τους φυλακής και θέλουν να βαστήξουν κι εμάς καθηλωμένους μέσα της λέγοντάς μας πως η ελευθερία είναι μια ονειροφαντασία και τα μπουντρούμια τους μια αδήριτη αναγκαιότητα … και που στο τέλος βγαίνουν από πάνω και κηρύσσουν πως αυτοί και μό-νοι αυτοί σκέφτονται ελεύθερα. [/b]

1. Με συγχωρείτε για το λάθος μου. Στην πρώτη πρότασή μου που παραθέτετε, διαβάστε “έλκει” αντί “εξηγεί”
2 Εσείς λέτε ότι αυτό ( το ότι κάθε υλικό στοιχείο έλκει κάθε άλλο υλικό στοιχείο), τίθεται ως αξίωμα που σημαίνει ότι αυτό παραμένει ανεξήγητο. Αφού όμως αυτό παραμένει ανεξήγητο, ανεξήγητη παραμένει τελικά και η τροχιά των πλανητών που τη “εξηγούμε” με αυτό το αξίωμα.
Και ακόμη αφού αυτό είναι ανεξήγητο και μη κατανοητό ισοδυναμεί με ένα θαύμα, με ένα ανεξήγητο θαύμα. Και αν η επιστήμη “εξηγήσει” κάποτε αυτό το θαύμα, με την επίκληση άλλων αξιωμάτων θα το “εξηγήσει” και αυτό μας ξαναφέρνει σε ότι μόλις λίγες γραμμές πιο πάνω έχω αναφέρει.
Επιμένω λοιπόν ότι εξήγηση με βάση την παραδοχή αρχικών προτάσεων ως αξιωμάτων δεν αποτελεί [u]τελική[/u] εξήγηση. Και ακόμη ότι απαιτούνται άπειρες αρχικές προτάσεις για την “εξήγηση” όλου του κόσμου συνολικά με αυτόν τον τρόπο.
Δέχομαι βέβαια ότι η μέθοδος αυτή εξηγεί με λίγα αξιώματα πολλά φαινόμενα και αυτό συμβάλλει στην αλληλοσυσχέτιση φαινομένων και ακόμη καθιστά τον άνθρωπο ικανό να αντιμετωπίσει πλήθος προβλήματα ανεπίλυτα χωρίς την επιστήμη και ακόμη ότι η επιστήμη προσέφερε στον άνθρωπο παρα-πολλές απρόσμενες και απίστευτες δυνατότητες που τον βοήθησαν να μπορεί να βελτιώσει αφάνταστα το επίπεδο συνθηκών διαβίωσης. Δεν χρησιμοποίησε όμως πάντα έτσι την επιστήμη και αυτό θέτει άλλα προβλήματα.
Παρά τη τελευταία επιφύλαξη, δεν θέλω να παραγνωρίσω την αξία της επιστημονικής μεθόδου που δεν εξαντλείται άλλωστε στα όσα στην συζήτησή μας έχουμε αναφέρει. Όμως άλλο ήταν το θέμα που συζητούσα. Συζητούσα το αν η επιστημονική εξήγηση αποτελεί τελική εξήγηση.
3. Λέτε ότι τα αξιώματα της επιστήμης είναι προτάσεις πλήρως επαληθευμένες τοπικά και χρονικά. Λέω ότι δεν είναι. Η νευτώνεια θεώρηση αντικαταστάθηκε από την θεώρηση της θεωρίας της σχετικότητας. Επιπλέον στην θεωρία της σχετικότητας τίθεται ως αξίωμα ότι η ταχύτητα φωτεινού σήματος είναι η ίδια για όλα τα συστήματα αναφοράς τα οποία κινούνται ευθύγραμμα και ομαλά το ένα ως προς το άλλο. Αυτό δεν είναι πλήρως επιβεβαιωμένο και επιπλέον συνεπάγεται ότι δεν είναι δυνατόν να υπάρξει ταχύτητα κίνησης μεγαλύτερη από την ταχύτητα του φωτός στο κενό, γεγονός που μπορεί ενδεχομένως να τεθεί εν αμφιβόλω με τα αποτελέσματα κάποιων πρόσφατων πειραμάτων.
3. Λέτε ότι η επιστημονική αλήθεια είναι απόλυτη ανθρώπινη αλήθεια. Νομίζω ότι θα δεχτείτε ότι αυτό δεν είναι απόλυτο. Η Νευτώνεια αλήθεια αντικαταστάθηκε επιτυχώς ή ανεπιτυχώς, από την Αϊνσταϊνεια αλήθεια
Ακόμη πρέπει να ρωτήσω κάτι. Εκτός από την ανθρώπινη απόλυτη αλήθεια τι άλλου είδους απόλυτη αλήθεια έχετε κατά νου;
4. Τα όσα σας έγραψα αποτελούν δικές μου σκέψεις. Μηχανολόγος – ηλεκτρολόγος μηχανικός του Πολυτεχνείου της Αθήνας είμαι και είχα εισαχθεί στη σχολή σε καλή σειρά στις εξετάσεις του 1964.
Και μπορώ κι εγώ να σας πληροφορήσω κάτι. Μην νομίζετε ότι είναι εύκολο να αντικρουσθούν οι θέσεις μου. Και κάτι ακόμη. Από θέσεις ανάλογες με τις δικές σας είχα περάσει κατά τα χρόνια της νεότητάς μου.
5. Πώς κρίνετε το ότι ο Αριστοτέλης αισθανόταν την ανάγκη να αναφερθεί ρητά και κατηγορηματκά στον θεό; Εγώ δεν αναφέρθηκα στον θεό με αυτόν τον τρόπο. Είπα ότι η επιστήμη δεν δίνει τελική εξήγηση των πραγμάτων. Είπα ότι η επιστήμη μέχρι σήμερα αφήνει ανέγγιχτα πλήθος ζητήματα και ότι μόνη δεν αρκεί για να γίνει ο άνθρωπος καλύτερος και για να γίνουν οι ανθρώπινες κοινωνίες καλύτερες. Είπα ότι η επιστήμη, οι θρησκείες και η έννοια του θεού είναι ανθρώπινα δημιουργήματα. Ανθρώπινες ανάγκες εξυπηρετούν και μπορεί να χρησιμοποιηθούν και για το καλό και για το κακό (το τελευταίο δεν το είπα, το λέω τώρα). Όταν η επιστήμη χρησιμοποιείται για το κακό δεν κατηγορείτε την επιστήμη και καλά κάνετε. Όταν η θρησκεία χρησιμοποιείται για το κακό, εσείς στηλιτεύετε τη θρησκεία γενικά, χωρίς να προσδιορίζετε σε τι φταίει το περιεχόμενο της συγκεκριμένης σε κάθε περίπτωση θρησκείας. Όταν είναι φανερό ότι με αξιώματα δεν δίνονται τελικές εξηγήσεις, εσείς δεν σκέφτεστε τι έκανε και τον Αριστοτέλη και τον Νεύτωνα να θεωρούν απαραίτητη και δεδομένη την ύπαρξη θεού, και τι έκανε τον Αϊνστάιν να δηλώνει αγνωστικιστής. Εσείς όμως είστε κατηγορηματικός. Εσείς δεν χρειάζεστε τον θεό για να κατανοήσετε τον κόσμο, τη ζωή , τον άνθρωπο. Όλα τα έχετε κατανοήσει ή θεωρείτε ότι μπορείτε να τα κατανοήσετε πλήρως επικαλούμενος κάποιες αρχικές προτάσεις, που είτε έχουν ήδη διατυπωθεί, είτε λέτε θα διατυπωθούν εν καιρώ. Και ακόμη ξεχνάτε ότι η αποδοχή τέτοιων προτάσεων είναι συνήθως περιορισμένης διάρκειας και ότι έτσι και αλλιώς, οι εξηγήσεις με βάση τέτοιες προτάσεις δεν αποτελούν τελικές εξηγήσεις.
Αυτά και σας χαιρετώ. Δεν θα επανέλθω.

@ Γιάννης Δ. Ιωαννίδης.
Η φράση που γράψατε «επιτρέψτε μου μια λογοτεχνική παρεμβολή. Το απόσπασμα που ακολουθεί ανήκει στον G.K. Chesterton:» είναι απόλυτα ρεαλιστική. Ναι, το απόσπασμα αυτό είναι «μια λογοτεχνική παρεμβολή». Ευθύς εξ αρχής, σας λέγω ότι αυτό το απόσπασμα απευθύνεται στο συναίσθημα του αναγνώστη, και δεν έχει καμία μα καμία αποδεικτική επιστημονική αξία, γιατί απλά είναι ένα λογοτέχνημα. Διακρίνω ευγενικό και ρεαλιστικό χαρακτήρα σε σας, όπως επίσης και θρησκευόμενο άτομο (εγώ προτιμώ τον όρο «θρησκεύον άτομο», «θρησκεύει» κ.λ.π. της ενεργ. φωνής του ρήματος «θρησκεύω»). Ελπίζω, μετά το σχόλιό μου, να μην εξαγριωθείτε, παθιαστείτε και σεις, καταφεύγοντας σε αλήτικη συμπεριφορά, όπως άλλοι που παρουσιάστηκαν σ’ αυτή εδώ τη στήλη. Έχετε γερά νεύρα, ώστε να διαβάσετε με προσοχή το σχόλιό μου; Εγώ έκανα το ανθρώπινο καθήκον μου, του «αγαπήσεις τον πλησίον σου ως σεαυτόν» (Ματθ. 19.19) και σας προειδοποίησα, όπως πιο πάνω.
Ας δούμε πρώτα, τις εκφράσεις του αποσπάσματος: «καταγγέλουν στο χριστιανικό δόγμα», «αυτά που υποστηρίζει το χριστιανικό δόγμα.». Το λογικό ον άνθρωπος, αμέσως, «φύσει», εκ φύσεως λέει ο Αριστοτέλης στα «μετά του φυσικά» του, που διψά για γνώση, «του ειδέναι ορέγεται», μόλις διαβάσει τις δυο αυτές εκφράσεις, θα σκεφτεί αμέσως, να ψάξει να βρει την απάντηση στην ερώτηση «τι είναι δόγμα;», γιατί αλλιώς δεν εν-νοεί τι διαβάζει.
«Δόγμα», λοιπόν, εκ του «δοκ-έω= δοκώ=νομίζω», είναι γνώμη όχι γνώση. Στη φιλοσοφία είναι δόξα, δοξασία, π.χ. «τα δόγματα των Στωϊκών, των Επικουρείων κ.λ.π.». Στη θρησκειολογία είναι πίστη, δοξασία, π.χ. «το δόγμα της τρισυποστάτου θεότητας», με διάφορες διαφοροποιήσεις στις διάφορες θρησκείες (πάρα πολλές, χιλιάδες στον κόσμο) όπως π.χ. «ανατολικό δόγμα», «δυτικό δόγμα», «δόγμα διαμαρτυρομένων» κ.λ.π.
Αντιλαμβάνεστε ασφαλώς το λάθος του λογοτέχνη (ηθελημένο ή όχι δεν μπορούμε να ξέρουμε), όταν γράφει για «χριστιανικό δόγμα» και όχι, ως όφειλε, για «χριστιανικά δόγματα», που, βέβαια, είναι γνώμες, απόψεις, ισχυρισμοί, όχι μα όχι, γνώση, ανθρώπινη επιστημονική γνώση.
Τώρα, ας δούμε τις εκφράσεις: «στον ίδιο το Θεό», «συνομιλεί με το Θεό». Θεωρεί ο λογοτέχνης δεδομένη, γνωστή, βεβαιωμένη την ύπαρξη του «θεού». Αλλά ο «άνθρωπος» του Σωκράτη και του Αριστοτέλη, θα ρωτήσει αμέσως «φύσει» (εκ φύσεως, από τη φύση του): «Τι εστι θεός;» και το κυριότατο: «υπάρχει θεός;»
Για το θέμα αυτό, έχω δημοσιεύση ολοσέλιδο άρθρο μου στην εφημ. “ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΊΑ” 18 Φεβρουαρίου 2001, σελ.51, με τίτλο «Επιστήμη και θρησκεία». Αυτό το άρθρο μου, συζητήθηκε πολύ σε διάφορα επίπεδα, και όπως εκ των υστέρων πληροφορήθηκα, συζητήθηκε και στο περιβάλλον του μακαρίτη Χριστόδουλου καθώς και σε αξιωματούχους του Υπουργείου Παιδείας. Το παραθέτω πλήρες:
 “Επιστήμη και θρησκεία. Η ιερά σύνοδος της εκκλησίας της Ελλάδος, πραγματοποίησε την 4η έως 8η Οκτωβρίου 2000 στο Ε.Κ.Ε.Φ.Ε. «ΔΗΜΌΚΡΙΤΟΣ”, υπό την αιγίδα του Αρχιεπισκόπου Χριστοδούλου, διεθνές επιστημονικό συνέδριο. Διαβάζουμε στο Πρόγραμμα του συνεδρίου: “Η Εκκλησία της Ελλάδος, με την ευκαιρία της συμπληρώσεως 2000 ετών από της Γεννήσεως του Χριστού, αποφάσισε τη διεξαγωγή Διεθνούς Επιστημονικού Συνεδρίου με θέμα «Επιστήμες, Τεχνολογίες Αιχμής και Ορθοδοξία». Σκοπός του Συνεδρίου είναι, παράλληλα με την παρουσίαση αντιπροσωπευτικών σημαντικών επιτευγμάτων από τον χώρο των θετικών επιστημών και της τεχνολογίας, να διερευνηθεί η σχέση τους με την Ορθόδοξη Χριστιανική Πίστη και η δυνατότητα ενός ερευνητή επιστήμονα να ζει σύμφωνα με αυτή.”
Η είσοδος στο συνέδριο ήταν ελεύθερη. Στο κατάμεστο αμφιθέατρο, έγιναν οι ομιλίες του πρώτου κύκλου: Αστρονομία – Φυσική. Ο κ. Κοντόπουλος, ομότιμος καθηγητής αστρονομίας του παν/μίου Αθηνών και ακαδημαϊκός, διεξήλθε το θέμα του «σύγχρονες απόψεις για τη δημιουργία του σύμπαντος» μέσα σε αυστηρώς επιστημονικά πλαίσια, αλλά στο τέλος της ομιλίας του έκανε λόγο και για «ύπαρξη σκοπιμότητας στο σύμπαν». Στην επιμονή για διευκρίνιση ερωτούσης από το ακροατήριο, τι εννοεί με τη λέξη «σκοπιμότητα», είπε περίπου, «…ε!, ναι!, με τη λέξη «σκοπιμότητα», εννοούσα το Θεό, επιστημονική όμως απόδειξη ύπαρξης Θεού δεν υπάρχει, αλλά μόνο ενδείξεις υπάρχουν».
Θέλησα να παρέμβω. Η γραμματεία με παρέπεμψε στον αρχιμανδρίτη κ. Νικόλαο Χατζηνικολάου. Του παρέδωσα το εξής κείμενο – ερωτήματα, στα οποία δεν πήρα ποτέ καμία απάντηση: «Στο συνέδριο ελέχθει ότι δεν υπάρχει απόδειξη ύπαρξης Θεού, αλλά μόνον ενδείξεις. Τούτο αποτελεί γενική παγκόσμια αποδοχή όλων των επιστημόνων. Κατόπιν της πιο πάνω αληθούς προτάσεως, παρακαλώ να τύχω απαντήσεως στα εξής κατά τη γνώμη μου εύλογα ερωτήματα:
Οι επιστήμονες οφείλουν να απέχουν από τη θρησκεία – βιοθεωρία της ορθόδοξης πίστης, αλλά και γενικότερα, να μη θρησκεύουν;
Με ποια λογική, η ορθοδοξία στηριζόμενη «μόνο σε ενδείξεις» προκαθορίζει με το βάπτισμα τη θρησκευτική ζωή των ανθρώπων από της βρεφικής ηλικίας (βαπτίζει σε ορισμένες περιπτώσεις ακόμη και βρέφη ημερών), και ως φορέας της αλήθειας, έχει συσσωρεύσει εκατοντάδες δισεκατομμύρια ευρώ στην οικονομική της υπηρεσία;”
Στον κύκλο ομιλιών της επιστημονικής περιοχής Γενετική Μηχανική – Βιοτεχνολογία μίλησαν καθηγητές, επίσης, όλοι κορυφές στην ειδικότητά τους: Ούτε λέξη για ορθοδοξία. Σ ε κάποια στιγμή, ο καθηγητής Γενετικής του Παν/μίου της Γενεύης κ. Αντωναράκης, είπε περίπου: «Οι θεολόγοι ας μας καθορίσουν από πότε υπάρχει, πότε μπαίνει, η ψυχή στον άνθρωπο; Όταν γεννηθεί, στο έμβρυο, στα πρώτα στάδια διαίρεσης του αρχικού κυττάρου (ζυγωτό), ή κατά τη σύντηξη των δύο γαμετών;». Εγώ θα του έλεγα του καλού ερευνητή, οι θεολόγοι ας μας καθορίσουν πρώτα τι είναι ψυχή.
Επιστήμη, λοιπόν, και ορθοδοξία και η δυνατότητα ενός ερευνητή επιστήμονα να ζει σύμφωνα με αυτή.
Ας δούμε ποια μέθοδο χρησιμοποιεί ο επιστήμονας στην έρευνά του: Πρώτα πρώτα την παρατήρηση. Παρατηρεί και καταγράφει λεπτομερώς και τον μακρόκοσμο και τον μικρόκοσμο με τα μέγιστης διακριτικής ικανότητας όργανα που διαθέτει. Μετά κάνει υποθέσεις και προσπαθεί να διαπιστώσει αν αυτές οι υποθέσεις επαληθεύονται από τα φαινόμενα και το πείραμα στο εργαστήριο. Πολύτιμο εργαλείο του, τα μαθηματικά. Αν επαληθευτούν οι υποθέσεις, γίνονται νόμοι: της Φυσικής, οι μαθηματικές προτάσεις και τα θεωρήματα, οι νόμοι της Βιολογίας και γενικά οι νόμοι των θετικών επιστημών.
Ας δούμε τώρα πώς πορεύεται η Ορθοδοξία. Πηγή της είναι η Αγία Γραφή και η ιερά παράδοση, η μη αντιφάσκουσα προς την Αγία Γραφή. Ο επιστήμονας (λογικό ον) δεν μπορεί να δεχθεί εκ των προτέρων την αδρανοποίηση της λογικής και την πλήρη προσήλωσή του, με το σώμα του και το πνεύμα του σε κάποια πίστη.
Ο Χριστός έκανε θαύματα και «παρήγγειλε» στους αποστόλους του να κάνουν θαύματα (Ματθ. 10.8), «…ώστε τους μη πειθόμενους τω κηρύγματι, πείθεσθαι τοις θαύμασι» (Ζιγαβηνός, βυζαντινός θεολόγος) και «ποιών αυτούς αξιοπίστους φησίν», (Χρυσόστομος), [να τους κάνει αξιόπιστους να διισχυρίζονται] (Υπόμνημα Π. Τρεμπέλα).
Ο άνθρωπος, το λογικό ον, ο ερευνητής των θετικών επιστημών, θα ανέμενε, οι σύγχρονοι απόστολοι και ιεραπόστολοι, κήρυκες της Ορθοδοξίας ιερείς και λαϊκοί, για να πείσουν, να κάνουν θαύματα. Επίσης, «…να μην πάρουν ούτε χρυσάφι ούτε ασήμι ούτε χάλκινα νομίσματα…» (Ματθ. 10. 5 έως 10).
Οι σύγχρονοι κήρυκες της Ορθοδοξίας δεν διαθέτουν το τεκμήριο του θαύματος, και βιώνουν, ενεργούν και αναλίσκονται σε πλήρη αντίθεση προς το θέλημα του Χριστού, για τον Μαμωνά! «ου δύνασθε Θεώ δουλεύειν και Μαμωνά» (Λουκ. 16.13) (Μαμωνάς = Ο θεός του πλούτου στη Συρία, αντίστοιχος του θεού Πλούτου των Ελλήνων, γενικά σημαίνει πλούτη, υλική ευημερία).
Έτσι η Ορθοδοξία δεν έχει και το τεκμήριο της ανιδιοτέλειας.
Οι ιερείς της διαγκωνίζονται ποιος θα καταλάβει την πλουσιότερη ενορία και ποιος ένα καλό νεκροταφείο. Εκτός σπανίων εξαιρέσεων, τα «τυχερά» με τη χαρακτηριστική κίνηση του χεριού κάτω από τα ράσα, είναι ο κανόνας της καθημερινής πρακτικής στις εκκλησίες και στα νεκροταφεία.
Οι μητροπολίτες έχουν τα μητροπολιτικά τους μέγαρα, κυκλοφορούν με Μερσεντές, οι κορυφές της πυραμίδας της Ορθοδοξίας, δειπνούν στον Αστέρα της Βουλιαγμένης και η ΕΚΥΟ (Εκκλησιαστική Κεντρική Υπηρεσία Οικονομικών) πρώην ΟΔΕΠ (Οργανισμός Διαχείρησης Εκκλησιαστικής Περιουσίας) έχει συσσωρεύσει περιουσία εκατοντάδες δισεκατομμύρια ευρώ…Χριστέ μου…τι κάνει ο οβολός της χήρας…
Αλήθεια, μήπως πρέπει η πολιτεία να επιβάλει, όπως συμβαίνει τούτο για άλλο βέβαια λόγο στα πακέτα των τσιγάρων, την υποχρεωτική αναγραφή σε ευκρινή θέση, και με ευμεγέθη γράμματα, στα πάσης φύσεως θρησκευτικά φυλλάδια, περιοδικά, βιβλία κ.λ.π. ότι:
«Το Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων προειδοποιεί ότι, δεν υπάρχει επιστημονική απόδειξη της ύπαρξης Θεού.»;(75)
Είχαμε αναφέρει το 2001 στο πιο πάνω άρθρο μας, ζώντος του Αρχιεπισκόπου Χριστόδουλου, ότι “οι κορυφές της πυραμίδας της Ορθοδοξίας, δειπνούν στον Αστέρα της Βουλιαγμένης”. Εννοούσαμε το τραπέζι που έκανε ο Χριστόδουλος, στον Αστέρα της Βουλιαγμένης, με την ευκαιρία της ονομαστικής του γιορτής στο φίλο του Βαρθολομαίο, «τον παλιό καλό καιρό», προτού γίνουν “μαλλιά κουβάρια” για το ποιος θα καρπούται τις «Νέες χώρες», και προτού τιμωρήσει, γι’ αυτόν το λόγο, ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος τον Αρχιεπίσκοπο Χριστόδουλο με το “επιτίμιο” (=ποινή, τιμωρία, επιβαλλομένη εις αμαρτήσαντα) της ακοινωνησίας.

Σας ευχαριστώ για την προειδοποίηση! Λυπούμαι που δεν πρόλαβα να σας προειδοποιήσω κι εγώ, ότι θα ήταν καλό να διαβάσετε το απόσπασμα του Chesterton χωρίς πολλή βιασύνη. Είμαι λοιπόν υποχρεωμένος να ξεκινήσω την απάντησή μου στο σχόλιό σας με την παρατήρηση, ότι από την επιστημονική σας προσοχή διέφυγε ότι ο συγγραφέας δεν μιλάει για χριστιανικό δόγμα εν γένει, αλλά −ξαναδιαβάστε τη φράση στην πρώτη πρώτη γραμμή του− πολύ ειδικότερα για το «χριστιανικό δόγμα [b]περί του αυτεξούσιου [/b]του ανθρώπου».

Με αυτό το δεδομένο, καταλαβαίνετε ασφαλώς, ότι θα διέπραττε γραμματική και λογική ανοησία αν χρησιμοποιούσε τον πληθυντικό και έγραφε «χριστιανικά δόγματα περί αυτεξούσιου». Οπότε, δυστυχώς, πρέπει να πω ότι αποδεικνύονται άνευ αντικειμένου οι τρεις παράγραφοι που αφιερώσατε στο να αποδείξετε, ότι ο Chesterton έκανε λάθος που μίλησε στον ενικό, περί χριστιανικού δόγματος, και όχι στον πληθυντικό, περί «χριστιανικών δογμάτων». Κρίμα …

Ως προς το υπόλοιπο του σχολίου σας, το οποίο κατ’ ουσίαν αρθρώνεται περί την πρότασή σας ότι «οι επιστήμονες οφείλουν να απέχουν από τη θρησκεία», οφείλω να πω ότι εκφράζει σαφώς και ευθαρσώς, αλλά απλώς, το [b]δικό σας δόγμα [/b](=γνώμη, δοξασία). Ως τέτοιο λοιπόν, ασφαλώς το σέβομαι. Αν, ίσως, απορείτε γιατί λέω ότι εκφράζουν απλώς γνώμη, δοξασία, επιτρέψτε μου να σας υποδείξω ότι δεν διατυπώνουν κανενός είδους επιστημονική, ούτε ακόμα και φιλοσοφική, απόδειξη. Και ιδού γιατί.

Θέλοντας να αποδείξετε την θεωρητική υπόθεση-πρότασή σας κατά την οποία «οι επιστήμονες οφείλουν να απέχουν από τη θρησκεία», εκείνο που ουσιαστικά ισχυρίζεστε κατά την επιχειρηματολογία σας, είναι ότι ένας άνθρωπος που θρησκεύει, καθίσταται αυτομάτως, εκ του λόγου τούτου και μόνον, [b]ανίκανος να πληροί τις προϋποθέσεις της επιστημονικής έρευνας [/b]−ανίκανος δηλαδή «να παρατηρεί και να καταγράφει λεπτομερώς και το μακρόκοσμο και τον μικρόκοσμο», ανίκανος «να κάνει υποθέσεις και μετά να προσπαθεί να διαπιστώσει αν επαληθεύονται», ανίκανος «να χρησιμοποιεί τα μαθηματικά», και όλες τις λοιπές συμβάσεις της επιστήμης. Χρειάζεται λοιπόν να σας επισημάνω ότι, δυστυχώς, την κύρια αυτή επιχειρηματολογία σας την διαψεύδει η παρατήρηση και καταγραφή του γεγονός, ότι πολυάριθμοι ήταν και είναι εκείνοι οι επιστήμονες σε όλους τους κλάδους της επιστήμης, και ανα τους αιώνες, οι οποίοι αποδείχτηκαν ικανότατοι να ανταποκριθούν στις συμβάσεις του επιστημονικού έργου ενώ ήσαν άνθρωποι θρησκευόμενοι ή, όπως το προτιμάτε, θρησκεύοντες;

Η ταυτολογία είναι πάλι εδώ: «Στο συνέδριο ελέχθει ότι δεν υπάρχει απόδειξη ύπαρξης Θεού, αλλά μόνον ενδείξεις. Kατόπιν της πιο πάνω αληθούς προτάσεως οι επιστήμονες οφείλουν να απέχουν από τη θρησκεία.» Η [i]θρησκεία[/i], δηλαδή, είναι… κακή επειδή… είναι [i]θρησκεία[/i]!
Η τερατολογία είναι και πάλι εδώ: «Η ορθοδοξία έχει συσσωρεύσει εκατοντάδες δισεκατομμύρια ευρώ στην οικονομική της υπηρεσία».

[b]Το καίριο ερώτημα, βέβαια, δεν είναι το πόσο παράλογα προβαίνουν τα ρήματα του κ. Γκόλια. Το καίριο ερώτημα είναι αν θα βρεθούν πολλοί ομόφρονές του στο… αντι-θρησκεύειν οι οποίοι θα τα απορρίψουν.[/b]

Κι η καταχώρηση ολοσέλιδου άρθρου του στην “Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία” μας διηγείται, επί τούτου, τα πάντα. Όχι όμως ως προς τον κ. Γκόλια: Η δημοσίευση τούτη μας συνοψίζει εκ των υστέρων τα πάντα για το ποια ήταν η [i]εσωτερική συνοχή[/i] της [i]ρητορικής[/i] της “Ελευθεροτυπίας” τότε που, αυτή, κυβερνούσε τον τόπο.

@ Ιωάννης Κουμερτάς.
Συνάδελφε, εμείς οι μηχανικοί, είναι γνωστό, ότι είμαστε «θετικά μυαλά», πρακτικοί άνθρωποι, και έχουμε ιδιαίτερη αίσθηση στη στόχευση της ουσίας των θεμάτων. Έτσι, ορθά γράφετε «Δεν θα επανέλθω.». Απλά, διαπιστώσαμε ότι διαφωνούμε. Σέβομαι απόλυτα τις απόψεις σας.
Επιτρέψτε μου να πω ένα αστειάκι. Μου αρέσουν τα αστεία, το χιούμορ. Να λέμε αστεία, πολλά αστεία και να γελάμε: «Το γέλιο είναι υγεία». Προς θεού μην παρεξηγηθώ: Θαύματα; Θαύματα σήμερα, όσα θέλετε θαύματα. Πάτε στη μονή βα(λ)τοπεδίου. Εκεί θα μείνετε έκπληκτοι, με ανοιχτό το στόμα! Κάπου 7 εικόνες θαυματουργικές διαθέτει ο Εφραίμ. Κάθε μία λέει έχει και διαφορετική «μαγική» ιδιότητα. Η «αγία ζώνη της Παναγίας», που κατέχει μόνο ο Εφραίμ στην παγκόσμια ασυδοσία του χριστιανισμού, έχει την ιδιαιτέρα «μαγική» ικανότητα να μπορεί να κάνει να τεκνοποιούν ζευγάρια που δεν μπορούν να κάνουν παιδιά. Τρέξτε, τρέξτε να προλάβετε. Είναι, κάτι ας πούμε σαν «το νερό του Καματερού» που θεράπευε παλαιότερα τον καρκίνο. Πρόσφατα, στις μέρες μας, τον 21ο αιώνα (!) παναγιά μου!, ο Εφραίμ έκανε μεγάλη περιοδεία στη Ρωσία, με τις ευλογίες της κορυφής της ορθοδοξίας της Ρωσίας (Πατριάρχης είναι κι’ αυτός) και του ίδιου του Πούτιν, και περιέφερε την «αγία ζώνη» στη Ρωσία: Τώρα καυχιέται ότι αύξησε τη γονιμότητα του κράτους της Ρωσίας.
Να είστε πάντα καλά, σας εύχομαι «υγεία και χαρά».

@ Γιάννης Δ. Ιωαννίδης.
Ξέρετε, εμείς οι μηχανικοί, αν δεν πιστεύετε ρωτήστε το συνάδελφο κ. Κουμερτά, έχουμε (εγώ τουλάχιστον πάντα) ένα μέτρο στα χέρια και μετράμε…μετράμε…Για πλάκα, όταν το παρατήρησε ένας μάστορας στο εργοτάξιο, «κ. Γκόλια εγώ σας θυμάμε μόνο μ’ ένα μέτρο στα χέρια» του απάντησα (γέλασε με την ψυχή του): Τι νομίζεις εσύ ότι είναι πολιτικός μηχανικός μάστορα; Ένας άνθρωπος μ΄ ένα μέτρο στα χέρια που μετράει σ’ όλη του τη ζωή…» Όπως καταλαβαίνετε το χούι μού έμεινε… Μέτρησα 27 σειρές στο σχόλιό σας (αν μπερδεύτηκα πέστε μου να ξαναμετρήσω, η δεύτερη μέτρηση είναι πάντα καλή, είναι «επαλήθευση» ). Πετάξατε 27 βέλη. Δεν πέτυχε το στόχο ούτε ένα, όλα πέσανε έξω από τον εξωτερικό ομόκεντρο κύκλο του στόχου. Αυτό, κατά την άποψή μου. Ε΄ καί; Τι έγινε δηλαδή; Εσείς έχετε την ακριβώς αντίθετη γνώμη. Πρέπει να διαπιστώσουμε ότι: Συμφωνούμε ότι διαφωνούμε. Μα τότε πιο το κέρδος; Η ωφέλεια βρίσκεται κυρίως στους αναγνώστες αυτής της στήλης, που έχουν τέτοια ενδιαφέροντα, διαβάσανε τα αντίθετα σχόλια, και αυτόματα, ανθρώπινα, θα κάνουν με τη νόησή τους ο καθένας την δική του «ανάλυση, σύνθεση, απόδειξη, επαλήθευση». Την ίδια ακριβώς κρίση θα κάνουν και για τους γνωστούς αλήτες, που εμφανίστηκαν σ’ αυτή εδώ τη στήλη.
Εγώ δε δαγκώνω. Επιτρέψτε μου τώρα, είπαμε, να γελάμε, να γελάμε πολύ, το γέλιο είναι υγεία, ένα παλιό ωραίο ανέκδοτο. Ο παλιός ηθοποιός του κινηματογράφου, Μορίς Σεβαλιέ, φημίζονταν για την ετοιμολογία και ευφυία του. Μια μέρα μια κυρία του έμπαινε άγρια. Την άκουγε υπομονετικά, και περίμενε πότε θα τελειώσει. Όταν τελείωσε της είπε: «Κυρία μου είστε πολύ δηκτική, αν και οι οδόντες σας είναι εκ πορσελάνης» (για όσους δεν τόπιασαν, τα σάπια δόντια τους (τα πολλά) τα αντικαθιστούν με δόντια πορσελάνης, μόνο οι γριές).
Να είστε πάντα καλά. Σας εύχομαι «υγεία και χαρά».

“Μικρέ φυσικέ”…έγραψες!!!! Να είσαι πάντα καλά. Χαίρομαι όταν σε διαβάζω!

Χμμμμ … Για να πω την αλήθεια, εμένα η «επαλήθευση» δεν έβγαλε 27 αράδες το σχόλιό μου. Αλλά το χειρότερο είναι, ότι δεν μπόρεσα να εντοπίσω βέλη. Πόσο μάλλον 27! Οπότε, πρέπει να έχετε δίκιο: ως θρησκεύων άνθρωπος, φαίνεται πως έχω καταστεί ανίκανος να τελώ λεπτομερείς παρατηρήσεις, καταγραφές και μαθηματικές πράξεις.

Υποκλίνομαι στο χιούμορ του Μορίς Σεβαλιέ. Θα το μεταφέρω στον οδοντίατρό μου να γελάσει ενώ γυαλίζει τις πορσελάνες μου!

Εκπλήσσομαι ευχάριστα που μου εύχεστε, γιατί είχα την εντύπωση ότι αναπόδεικτα, μη-ρελιστικά και ως εκ τούτου ολίγον τι «μεταφυσικά» πράγματα σαν τις ευχές δεν έχουν θέση στα στιβαρά επιστημονικά μυαλά.

Σας εύχομαι κι εγώ υγεία και χαρά, από βάθους καρδίας −ξέρω ότι δεν υπάρχουν καρδιοβυθόμετρα, αλλά ξέρετε τώρα πώς είμαστε εμείς οι γριούλες …

Δηλαδή σαν να λέμε, παραφράζοντας τον τίτλο ενός βιβλίου του Ζιράρ, “Επιστημονικό ψεύδος και Μυθιστορηματική αλήθεια”.

@ Γιάννης Δ. Ιωαννίδης.
Εκτίμησα πολύ το χιούμορ σας, το χαρακτήρα σας, το ήθος σας, την εν γένει συγκρότησή σας ως ανθρώπου, καθώς και τα ωραία, και άψογα ελληνικά σας. Όταν διάβασα την τελευταία φράση σας, θορυβήθηκα .Τί έκανα, τον πρόσβαλα τον άνθρωπο; Τον είπα… «γριά»; Ξαναδιάβασα αυτή την πρότασή σας. Ησύχασα: Όχι, χιούμορ κάνει ο άνθρωπος, σκέφτηκα.
Μια που πιάσαμε τώρα εδώ κουβεντούλα, θα σας αποκαλύψω κάτι που διάβασα 13 χρονών παιδί σε χριστιανικό βιβλιαράκι, όπου ήταν γραμμένο, ως υπότιτλος σε ένα κεφάλαιο του βιβλίου: «Την αλήθεια, ολόκληρη την αλήθεια, τίποτ’ άλλο έξω απ’ την αλήθεια» (Σαρλ Πεγκύ). Με σημάδεψε. Δεν την ξέχασα ποτέ.

@ Α. Κοσματόπουλος.
Γράφετε σε παράφραση τίτλου βιβλίου, «”Επιστημονικό ψεύδος και Μυθιστορηματική αλήθεια”.» Αν δεν κωλύεστε, για λόγους που δεν μπορώ να ξέρω, εκθέστε μας αυτές τις σκέψεις σας. Νομίζω ότι θα έχουν ενδιαφέρον, αν, δεν γνωρίζω καθόλου τις απόψεις σας, εκτεθούν «χωρίς φόβο και πάθος».

Κύριε Γκόλια,
φοβάμαι πως θα σας απογοητεύσω με τις “απόψεις” μου. Οι “απόψεις” μου (ο Θεός να τις κάνει “απόψεις”) εκτίθενται στα βιβλία και στα κείμενά μου, αρκετά των οποίων έχουν αναρτηθεί εδώ, στο Αντίφωνο. Δεν έχετε παρά να μπείτε, αν θέλετε, στον κόπο και να τα αναζητήσετε.