Πώς αντιλαμβάνεται ο Χριστιανισμός την ύλη; Ποια είναι η σχέση του με το ανθρώπινο σώμα; Έχουν δίκιο όσοι τον μέμφονται για σωματοφοβικές τάσεις; Πάγια θέση της χριστιανικής θεολογίας υπήρξε αρχικά η (ερειδόμενη στην αφήγηση της βιβλικής Γένεσης) θέση ότι κόσμος, όπως και ο άνθρωπος, πλάστηκε καλός («καὶ εἶδεν ὁ Θεὸς τὰ πάντα, ὅσα ἐποίησε, καὶ ἰδοὺ καλὰ λίαν», Γέν. 1:31), με το κακό να έρχεται αργότερα, εξαιτίας της αμαρτίας (προπατορικό αμάρτημα), επιδρώντας πάντως σημαντικά πάνω του, μέχρι να καταστραφεί ολοκληρωτικά στο εσχατολογικό επίπεδο, κατά τη Δευτέρα Παρουσία του Χριστού. Κατά τη δογματική θεολογία της Ορθόδοξης Εκκλησίας, όλη η κτίση (στην εκκλησιαστική παράδοση γίνεται συχνότερα λόγος για «κτίση» παρά για «φύση») είναι δημιούργημα του Θεού, που υπέστη φθορά από την πτώση του ανθρώπου στην αμαρτία και πρόκειται ελευθερωθεί οριστικά από αυτή τη φθαρτότητα, όταν θα αναστηθούν τα πάντα, φυσικά και το ανθρώπινο σώμα, το οποίο και θα αποκτήσει αφθαρσία. «[..] ἢ οὐκ οἴδατε ὅτι τὸ σῶμα ὑμῶν ναὸς τοῦ ἐν ὑμῖν Ἁγίου Πνεύματός ἐστιν, οὗ ἔχετε ἀπὸ Θεοῦ» (Α’ Κορ. 6,19), γράφει ο Απόστολος Παύλος, προσπαθώντας να μεταπείσει ορισμένους Χριστιανούς να αποφεύγουν τις πορνικές σεξουαλικές σχέσεις, σεβόμενοι περισσότερο το σώμα τους. Αν όμως η ύλη είναι κάτι βασικά «καλόν λίαν», που αργότερα φθείρεται αλλά τελικά θα αφθαρτοποιηθεί, γιατί ο Χριστιανισμός κατηγορείται συχνά ότι υποβάθμισε το ανθρώπινο σώμα; Είναι δύσκολο να απαντηθεί επαρκώς ένα τόσο σοβαρό ερώτημα, εδώ όμως μπορεί να υποδείξει κανείς τη βασική ίσως πηγή των παρεξηγήσεων: και αυτή δεν είναι άλλη από τον γνωστικισμό. Ιστορικά, ο γνωστικισμός υπήρξε ίσως ο δεύτερος (αν όχι ο πρώτος) αντίπαλος του χριστιανικού δόγματος, και σύμφωνα με κάποιους, ο πιο σφοδρός από όλους. Θεμελιώδης ιδέα του γνωστικισμού (ο οποίος είχε αρκετές εκδοχές και αποχρώσεις) είναι ένας ακραίος δυϊσμός, σύμφωνα με τον οποίον ο κόσμος μέσα στον οποίον ζει ο άνθρωπος, είναι θεμελιωδώς κακός, μιας και τον έχει δημιουργήσει όχι ο Θεός (που, όντας υπερβατικός και απλησίαστος δεν επικοινωνεί καν με τον κόσμο), αλλά μια κατώτερη θεϊκή οντότητα. Αυτή την κατώτερη θεϊκή οντότητα ταύτιζαν οι γνωστικοί με τον Θεό της Παλαιάς Διαθήκης. Εκτός από την Παλαιά Διαθήκη, οι γνωστικοί είχαν υιοθετήσει από τους Χριστιανούς την άποψη πως ο Ιησούς Χριστός είναι ο λυτρωτής των ανθρώπων, όχι όμως με τη σταύρωση και την ανάστασή Του (όπως οι Χριστιανοί υποστήριζαν), αλλά με την αποκάλυψη μιας απόκρυφης γνώσης, που ήταν προσβάσιμη μονάχα σε λίγα και εκλεκτά άτομα. Αξίζει να σημειωθεί πως μερικά από τα λεγόμενα «απόκρυφα ευαγγέλια», είναι στην πραγματικότητα κείμενα γνωστικά κείμενα του 2ου μ.Χ. αιώνα, ενίοτε και παρωδίες των χριστιανικών πεποιθήσεων, παρουσιάζοντας τον Ιησού να παραδίδει μια μυστική και απόκρυφη γνώση όχι στους μαθητές αλλά στον Ιούδα. Η σχεδόν παράλληλη ιστορική ανάπτυξη των γνωστικών κινημάτων και του Χριστιανισμού, καθώς και οι σφοδρές αντιπαραθέσεις μεταξύ τους, θα οδηγήσουν (και) σε αλληλεπιδράσεις, με αποτέλεσμα πολλές φορές αυτά τα δύο ρεύματα να συγχέονται μεταξύ τους, ιδίως από μερικούς σύγχρονους απληροφόρητους ερευνητές. Δεν αποκλείεται μερικές αρνητικές δηλώσεις κάποιων εκκλησιαστικών συγγραφέων για το ανθρώπινο σώμα, να απηχούν την επίδραση των γνωστικών σε αυτούς. Εδώ θα παρουσιάσουμε την τολμηρή και πρωτότυπη άποψη, από τον Σέρβο Επίσκοπο και στη συνέχεια αναγνωρισμένο Άγιο της Ορθόδοξης εκκλησίας, Nikolaj Velimirovic (1881-1956), ότι ο κύριος λόγος που κυριάρχησε η χριστιανική πίστη από νωρίς στην καρδιά τόσων ανθρώπων, δεν ήταν άλλος από την αποκατάσταση του ανθρώπινου σώματος. Συγκεκριμένα, ο Άγιος Νικόλαος επιχειρεί να δείξει ότι η αιτία που ο Χριστιανισμός επικράτησε στον κόσμο ήταν ότι αποκατέστησε το ανθρώπινο σώμα στη συνείδησή μας. Αρχικά, σκοπός του είναι να αποδομήσει τη θέση του περίφημου Βρετανού ιστορικού του 18ου αιώνα, Edward Gibbon (1737-1794), ο οποίος είχε επισημάνει πέντε βασικές αιτίες: αδιαλλαξία στο δόγμα, πίστη στη μετά θάνατον ζωή, θαυματουργική δύναμη, ηθικές αρετές, και τέλος, εκκλησιαστική ενότητα των πιστών. Ο Άγιος Νικόλαος δεν απορρίπτει εντελώς αυτές τις παραμέτρους, τις θεωρεί όμως απλώς ευνοϊκές συνθήκες και όχι αιτίες, αφού δεν ανήκουν στην ουσία της χριστιανικής πίστης. Η αποκατάσταση του ανθρώπινου σώματος αναγνωρίζεται από εκείνον ως η κύρια αιτία για τη νίκη του Χριστιανισμού στον κόσμο.
Για να αποδείξει τον ισχυρισμό του, χρησιμοποιεί τα παραδείγματα των αρχαίων Ελλήνων, Ρωμαίων και Εβραίων. Εξετάζοντας τη θρησκευτική πίστη, τη φιλοσοφία και την τέχνη τους, υποστηρίζει πως κάθε λαός στη νεότητά του αγαπάει υπερβολικά αυτή τη ζωή και τιμά το σώμα. Αργότερα, όταν διανύει τα χρόνια της ωριμότητας, αρχίζει σιγά σιγά να εγκωμιάζει άνισα το πνεύμα σε βάρος του σώματος. Σύμφωνα με τον ίδιο:
«Όλοι οι λαοί, τουλάχιστον υπό φυσιολογικές συνθήκες πέρασαν περίπου τα δύο τρίτα της ιστορικής τους ύπαρξης με μία χαρούμενη θέαση της επίγειας ζωής, με ευγνωμοσύνη έναντι των θεών τους, όταν αυτοί τους χάριζαν μακροζωία, και πολλά αγαθά στη ζωή τους, και με αγανάκτηση απέναντί τους, όταν εκείνοι τους συντόμευαν τη ζωή ή τους περιόριζαν τα αγαθά […] Όπως ένας άνθρωπος στη νεότητά του δεν παρασύρεται από κανενός είδους αφηρημένη σοφία, αλλά κρατιέται γερά από τη γη, κατά τον ίδιο τρόπο κι ένας λαός, στη νεότητά του ζει την εύρωστη διαχυτικότητα, τον πραγματικό, την αμεσότητα, χωρίς να παραδίδεται στην καταστροφική και καταθλιπτική θεωρητικολογία περί ματαιότητας, περί αυταπάτης, περί κακού ή αμαρτωλότητας του υπαρκτού και υλικού κόσμου».
Από αυτά ακριβώς τα στάδια πέρασαν τόσο οι Εβραίοι, όσο και οι Ρωμαίοι. Οι πρώτοι εγκωμίαζαν την πολυτεκνία και αντιμετώπιζαν με περιφρόνηση τους άτεκνους ανθρώπους, ενώ οι δεύτεροι έφτασαν στο σημείο να λατρεύουν τον ίδιο τον Αυτοκράτορά τους ως θεό. Ακόμη και οι Έλληνες, οι οποίοι με τα αγάλματα και τα ποιήματά τους τιμούσαν την υγεία και το σωματικό κάλλος, κατά την Κλασική εποχή), έφτασαν σταδιακά στο σημείο να περιθωριοποιήσουν το σώμα: ο Πλάτων, στο διάλογό του Φαίδων, εγκωμιάζει την ψυχή και σχεδόν περιφρονεί το σώμα, παρουσιάζοντας την έξοδο της ψυχής από αυτό ως λύτρωση.
Συγκεκριμένα, ήδη από την Ελληνιστική εποχή άρχισαν να έρχονται στην Ευρώπη ανατολικές δοξασίες που απαξίωναν σημαντικά το ανθρώπινο σώμα. Ο πλατωνισμός, που είχε δημιουργηθεί αιώνες πριν, μόλις τώρα άρχιζε να επηρεάζει τις μάζες, ιδιαίτερα μέσω του στωικισμού, ο οποίος απηχούσε σε πολλά την πλατωνική ηθική.
Χαρακτηριστικά δείγματα αυτής της απέχθειας για το σώμα, είναι όχι μόνο η στωική διδασκαλία του Σενέκα, αλλά και ο ιουδαιοπλατωνισμός του Φίλωνος από την Αλεξάνδρεια. Ειδικά ο τελευταίος θεωρούσε ως κακή την ύλη, στην οποία πρέπει να θριαμβεύσει το πνεύμα. Με την ένωση πολλών λαών υπό τη στρατιωτική κυριαρχία των Ρωμαίων (Ρωμαϊκή εποχή), οι συγκεκριμένες σωματοφοβικές ιδέες διαδόθηκαν στην Ευρώπη και προκάλεσαν απαισιοδοξία και ασκητισμό.
Ακριβώς εκείνη την περίοδο έκανε την εμφάνισή του στον κόσμο ο Χριστιανισμός με το κεντρικό δόγμα του για την ανάσταση των νεκρών. Αυτό ακριβώς υπήρξε το θεμέλιο της διδασκαλίας του: η αφθαρτοποίηση και ο εξαγιασμός της ύλης, που κατέστησε δυνατή την επικράτησή του για δύο χιλιετίες μέχρι σήμερα.
Σύμφωνα με τον Άγιο Νικόλαο, αν η χριστιανική πίστη δε στηριζόταν στο δόγμα περί αναστάσεως, όλη η ιστορία της θα ήταν μια τραγωδία. Προσωπικότητες όπως ο Άγιος Γεώργιος, ο Άγιος Τρύφων, ακόμη και οι Άγιοι Πέτρος και Παύλος θα ήταν μονάχα ονόματα πάνω από ταφόπλακες και η Εκκλησία θα ήταν απλώς ένα τεράστιο και μεγαλοπρεπές νεκροταφείο. Με τα δικά του λόγια:
«Η χριστιανική πίστη όμως δεν αποκατέστησε μόνο το εκείθεν σώμα, το μεταθανάτιο, το οποίο η πίστη των φιλοσόφων είχε εντελώς απαρνηθεί, αλλά και το εντεύθεν σώμα, το γήινο, το οποίο δεν απαρνήθηκαν λιγότερο, υποτίμησαν και περιφρόνησαν όλες οι θρησκείες της εποχής της εμφάνισης του χριστιανισμού. Αν η πίστη στην Ανάσταση αποκατέστησε το εκείθεν σώμα, και η πίστη στην ενσάρκωση του Θεού αποκατέστησε το εντεύθεν σώμα. Αντίθετα με την πλατωνική διδασκαλία ότι το ανθρώπινο σώμα είναι κακό και φυλακή, αντίθετα με τη διδασκαλία του Φίλωνα και πολλών θρησκευτικών αιρέσεων (γνωστικοί), ότι ο Θεός δεν μπορούσε να δημιουργήσει τον υλικό κόσμο ούτε καν να τον αγγίξει ως ακάθαρτο, οι χριστιανοί απόστολοι ανακοίνωναν ότι ο Θεός εμφανίστηκε εν σαρκί».
Στην εικαστική πλαισίωση της σελίδας, τμήμα βυζαντινού ψηφιδωτού στη Ραβέννα (6ος αι.).
Πολύ καλό ἄρθρο. Ὄντως ὁ Χριστιανισμός ἀποκατέστησε καί τίμησε τό ἀνθρώπινο σῶμα, σέ σημεῖο πού ἕνας ἐθνικός φιλόσοφος, ὁ Κέλσος, σύγχρονος τοῦ Ὠριγένη, νά ἀποκαλεῖ σκωπτικά τούς Χριστιανούς ὡς “φιλοσώματον γένος”. Οἱ Ἀθηναῖοι φιλόσοφοι στόν Ἄρειο Πάγο, ἐμφορούμενοι ἀπό τίς Πλατωνικές διδαχές, κάγχασαν ὅταν ὁ Ἀπόστολος Παῦλος κήρυξε τήν ἀνάσταση τῶν σωμάτων. Τέτοιο μήνυμα ἦταν ἀδιανόητο γι’αὐτούς γιατί ἡ ἀνάσταση τῶν σωμάτων θά σήμαινε ἕνα ἐπανεγκλωβισμό τῆς ψυχῆς στό σῶμα, πού γι’αὐτούς εἶναι τό “σῆμα”, ὁ τάφος τῆς ψυχῆς.
Τοὐναντίον οἱ Χριστιανοί πρέσβευαν τήν θέωση τοῦ ἀνθρωπίνου σώματος στό πρόσωπο τοῦ Χριστοῦ, ἀφοῦ “ὅ ἥνωται τῇ θεότητι, τοῦτο καί τεθέωται”.
Φίλε Φώτη, είναι γνωστό ότι την παιδεία (πολιτισμός στις μέρες μετά τον Κοραή), κάθε έθνους την δημιουργεί η «ελίτ» αυτού του έθνους. Την καθιερώνει, όμως, ο λαός. Οι λίγοι σπέρνουν αλλά το λίπασμα είναι οι πολλοί. Πριν τον Πλάτωνα, λοιπόν, υπήρξαν οι Ορφικοί οι οποίοι είχαν ως πιστεύω τους το «σώμα σήμα». Αυτήν την παράδοση ανέπτυξε φιλοσοφικά ο Πλάτων και γι αυτό είναι κοντύτερα στους Πυθαγόρειους κι όχι στον Ηράκλειτο.
Όμως … όμως το λίπασμα, οι πολλοί, άλλους σπόρους θρέφανε : Τα Ελευσίνια Μυστήρια της Δήμητρας. Αυτή ήταν η θρησκεία των πολλών, όχι το επίσημο κρατικό Δωδεκάθεο. Ελεύθερων και δούλων, ανδρών και γυναικών, Ελλήνων και βαρβάρων. Κι ήταν αυτοί οι πολλοί διότι, κατά την γνώμη μου, δεν πίστευαν ότι το σώμα είναι σήμα-τάφος, ούτε ότι ο φυσικός θάνατος ήταν το τέλος κάθε ανθρώπου. Αυτοί πίστευαν στην μετεμψύχωση, στην διαιώνιση της ζωής σε άλλο σώμα. Ένα είδος πρωτόγονης ανάστασης, δηλαδή.
Οι Αθηναίοι περιγέλασαν τον Παύλο διότι παρουσίασε την νέα θρησκεία με βάση την πίστη, ενάντια στον λόγο. Οι Καππαδόκες, χρόνια μαθητές στην Αθηναϊκή Ακαδημεία του Πλάτωνα, έζησαν και κατάλαβαν αυτήν την ιδιορρυθμία των Αθηναίων κι έτσι βάσισαν το κήρυγμά τους στην λογική του Πλάτωνα. Ο Ναζιανζηνός, μάλιστα, τον αποκάλεσε, δίχως να τον ονοματίζει, θεολόγο, αντιγράφοντας το δικό του «Θεόν μεν φράσαι αδύνατον, νοήσαι δε αδυνατότερον». Γι αυτό και οι Αθηναίοι τους ακολούθησαν και πέρασαν από τον Δία στον Χριστό.
Νομίζω πάντα, έτσι ;
Πολύ ενδιαφερον άρθρο. Θα μου επιτρέψετε, όμως , να παρατηρήσω οτι η χριστιανική διδασκαλία και κυρίως η χριστιανική ηθικη προβαλλει την υποβάθμιση του σώματος.
΄Αγιοι και ασκητες μας δείχνουν ενα δρόμο αρνησης των αναγκών του σωματος. Στους βιους των αγίων προβαλλεται η ασκητικοτητα τους κυριως και λιγώτερο χαρακτήρας και η προσπάθεια απόκτησης αρετων.’Εμεις , τουλαχιστον , οι πιστοι και οσοι δεν εχουμε επαφή με τα θεωρητικά και θεολογικά κειμενα μενουμε με αυτην την εντύπωση. Αποψεις , οπως η παραπανω, μενουν στις κλειστες θεολογικες συζητησεις των ειδικω ν και οχι σε ολη την εκταση του εκκλησιαστικου σωματος των πιστων.
Κυρία Σκάρα, διαμορφώνετε (πάλιν και πλειστάκις) την άποψή σας περί Εκκλησίας με βάση ό,τι σας υποδεικνύουν τα ΜΜΕ.
Διαφορετικά, θα είχατε προσέξει – δεν μπορεί – ότι και μόνο με βάση τη Γλώσσα με την οποία αναφέρεται στο σώμα (και στις λειτουργίες του) η σημερινή εποχή, διατρανώνεται το ολότελα αντίθετο από εκείνο το οποίο εσείς ισχυρίζεστε, περί «υποβάθμισης» από πλευράς… Εκκλησίας.
κυριε καστρινακη, δεν ξερω απο που βγαζετε το συμπερασμα οτι διαμορφωνω αποψη απο τα μεσα μαζικης ενημερωσης. διαμορφωνω αποψη γιΑ την πρακτικη της εκκλησιας απο πολλες ευχες και προσευχες – ας δουμε λιγο τις ευχες της προσευχης για τη μεταληψη, οπου τα μερη του σωματος περιγραφονται με ακρως περιφρονητικο τροπο , ως τελουντα πΛηθος αμαρτιων. διαμορφωνω , επισης , αποψη απο τις συμβουλες ιερεων και πνευματικων που μας επαναλαμβανουν σε κηρυ γματα κι εξομολΟγησεις οτι το σωμα ειναι φορεας αμαρτιας. και ειδικα για μας τις γυναικες , ορισμενες λειτουργιες του σωματος μας κρατουν εξω απο το ιερο και μακρια απο το ψαλτηρι. κι επειδη δεν ξερω πολλα απο θεωρητικες τοποθετησεις θα σας μιλησω με παραδειγματα , οπως ο χριστος με τις παραβολες του . θελησε η φιλη μου η ελενη να δωσει προσφορο. και τολμησε να ανεβη το σκαλακι της αριστερης πυλης του ιερου στην εκκλησια της ενοριας της , κι ο νεωκορος , με φωνη γεματη αγωνια της φωναξε ” κατω , κατω . μη μπητε στο ιερο ” . κι αυτο ειναι εμπερια κκαι οχι ενημερωση απο τα ΜΜΕ.
και αληθεια , το παλιν και πλειστακις τι σημαινει; με φακελλωνετε; ή δεν εχω δικαιωμα , πολλακις , να εκφραζω αποψεις απο την εκκλησιαστικη ζωη , οπως τη ζω καθημερινα και για την οποια εχω και αποψεις και αντιρρησεις;
τελος , ζητω συγγνωμη για τη μικρογραμματη και ατονικη γραφη μου . δυσκολευομαι πολυ με την δακτυλογραφηση.
Επαναλαμβάνετε στη δευτερολογία σας («δεν ξέρω από θεωρητικές τοποθετήσεις») ότι δεν θέλετε να ξέρετε την ερμηνεία της εκκλησίας – σας αρκεί, δηλαδή, να ξέρετε την ερμηνεία των ΜΜΕ.
Έχετε ωστόσο τη γνώμη ότι η επιθετική απάντησή σας
με διαψεύδει ή με επαληθεύει;
κυριε καστρινακη , επιμενετε να μου αποδιδετε ενημερωση απο τα ΜΜΕ. αν η απαντηση μου σας φαινεται ελλιπης , λυπαμαι. νομιζω οτι δεν καταλαβατε την αγωνια ενος απλου πιστου . ισως φταιω κι εγω. θεωρω οτι σπαταλω τον χρονο των ειδικων της ιστοσλιδας , γι αυτο και θα περιοριστω στην αναγνωση των κειμενων , χωρις να ξαναδιατυπωσω σχολια και αποριες. ετσι κι αλλιως , ολες αναντητες μενουν….
Kα Αγγελική καλημέρα, συνήθως όσοι κατηγορούν άδικα, προβάλουν τις δικές τους ιδιότητες.
Ας χρήσιμοποιήσουμε την ευκαιρία που μας δίνει ο Γιώργος για να τον συγχωρήσουμε και αν έχει ανοιχτή την τηλεόραση, να ‘φωτιστεί’ και να την κλείσει. Οι παρερμηνείες άλλωστε για τους ανθρώπους είναι.
Και το πρώτο σας σχόλιο και η απάντηση σας είναι ενδεικτικες επιπέδου, και όπως πάντα, όσα δεν φτάνει η αλεπού…
Σας προτείνω να συνεχίσετε και τα σχόλια, και τις απορίες, γιατι αρθρώνετε σκέψεις πολλών. Και αν κάποιος σκανδάλισθεί, ας προβάλει επιχείρημα.
Οτι είπα είναι με αγάπη και αν κάτι μας θίγει, δεν πειράζει, ο εγωισμός είναι. Είμαστε στην ιδάνικη ιστοσελίδα να μάθουμε να τον ελέγχουμε 😉
https://www.youtube.com/watch?v=rBKWHsWX2Ys
Η συνετή άσκηση και εγκράτεια – Αθανάσιος Μητροπολίτης Λεμεσού
Με απλότητα και σύνεση!
Κα Σκάρα είναι εμφανής η επίδραση του πλατωνισμού και νεοπλατωνισμού μέχρι τις μέρες μας. Ο Πλωτίνος επί παραδείγματι χαρακτήριζε το σώμα ως “θάνατο και αλογία”. Το σώμα όμως στη χριστιανική διδασκαλία είναι ο ναός του Αγίου Πνεύματος και η ορθόδοξη ασκητική αποκατέστησε την ύλη.
Οι Πατέρες της Εκκλησίας δεν κατηγορούν το σώμα, αλλά την αμαρτητική ορμή και το σωματικό φρόνημα, όταν το σώμα υποτάσσεται σε πάθη σαρκικά και εγωιστικά.
“Μηδέ το σώμα πονηρό” λέγει ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς και “το σώμα ουχ αμαρτάνει” τονίζει ο Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός.
Χαίρετε, κυρία Σκάρα! Ας μου επιτρέψετε, μετά την πολύ ωραία απάντηση του κυρίου Λαπιώτη, να συμπληρώσω μερικές σκέψεις: Είναι αλήθεια όσα γράφετε στο πρώτο σας μήνυμα για το ότι “απόψεις όπως οι παραπάνω μένουν στις κλειστές θεολογικές συζητήσεις των ειδικών και όχι σε όλη την έκταση του εκκλησιαστικού σώματος των πιστών”. Δυστυχώς, οι περισσότεροι από τους χριστιανούς είμαστε ουσιαστικά ακατήχητοι και βαθύτατα αθεολόγητοι, κουβαλώντας, μαζί με πολλά άλλα, παντός είδους ενοχές για ό,τι αφορά το σώμα και τις ανάγκες του. Η άσκηση πάντως, σύμφωνα με τους Πατέρες της Εκκλησίας είναι “παθοκτόνος και όχι σωματοκτόνος” και ακόμα περισσότερο, δεν είναι το σώμα που αμαρτάνει, αλλά η ψυχή!
Ας μου επιτραπεί να διαφωνήσω με όσα γράφετε για “τις ευχες της προσευχης για τη μεταληψη, οπου τα μερη του σωματος περιγραφονται με ακρως περιφρονητικο τροπο , ως τελουντα πΛηθος αμαρτιων”. Όσες φορές έχω διαβάσει τις ευχές από την Ακολουθία της Θείας Μεταλήψεως, δεν έχω συναντήσει τέτοια σημεία όπως αυτά που περιγράφετε παραπάνω. Αντίθετα, βλέπω παρακλήσεις όπως “καθάρισον με από παντός μολυσμού σαρκός και πνεύματος”, με αποκορύφωμα το τροπάριο “Εν ταις λαμπρότησι των αγίων σου” όπου κατακλείεται με την παράκληση “Καθάρισον Κύριε τον ρύπον της ψυχής μου” όχι του σώματος… Η ψυχή πρώτα αμαρτάνει και μετά το σώμα, όπως είναι η διδασκαλία των Πατέρων για τον πόλεμο των λογισμών.
Και βέβαια, η γνώμη του οποιουδήποτε νεωκόρου, βοηθού στην εκκλησία (ή και εμένα ακόμα που γράφω αυτή τη στιγμή) δεν σημαίνει ότι αντικατροπτίζει τη Θεολογία της Εκκλησίας μας και χρειάζεται να την παίρνουμε και πολύ στα σοβαρά υπόψη μας.
Προσωπικά έχω βοηθηθεί πολύ στον δρόμο μου από τις ομιλίες-ερμηνείες των Αποστολικών και Ευαγγελικών Αναγνωσμάτων του πατρός Νικολάου Λουδοβίκου, οι οποίες -ας είναι καλά η εποχή μας!- είναι όλες αναρτημένες στο διαδίκτυο. Ελπίζω να μην σας ενοχλήσει αν σας παραπέμψω σε μια από αυτές :
https://www.youtube.com/watch?v=ClVS2hKJBxs
Το θέμα είναι ακριβώς αυτό -όπως και σε άλλες ομιλίες του ιδίου- η ιερότητα την οποία αποδίδει η Ορθόδοξη Εκκλησία στο ανθρώπινο σώμα, ένα σώμα που δεν θα διαλυθεί, αλλά προορίζεται να αναστηθεί και να ζήσει αιώνια, σε μια ακατάλυτη ένωση με την ψυχή!
Με συγχωρείτε για το μακροσκελές μήνυμα, με απασχολούσαν -και με απασχολούν- πολύ έντονα αυτά τα ζητήματα και βρήκα στο μήνυμά σας ερωτήματα τα οποία με βασάνιζαν για καιρό. Να είστε καλά!
“Ἀπὸ ῥυπαρῶν χειλέων,
ἀπὸ βδελυρᾶς καρδίας,
ἀπὸ ἀκαθάρτου γλώττης,
ἐκ ψυχῆς ἐῤῥυπωμένης,
δέξαι δέησιν, Χριστέ μου·
…”
Νομίζω πως η κα Σκάρα, σε αυτό το ποίημα της ακολουθίας της μεταλήψεως αναφέρεται.
To “εκ ψυχής ερρυπωμένης”, απαντά νομίζω στον όλο προβληματισμό κινούμενο στην λογική σας.
—-
Παρά ταύτα, όντας και εγώ “μαθητής” του π. Νικολάου, συχνά μου δημιουργείται όταν ακούω τις ομιλίες του ένας προβληματισμός:
Πολεμώντας την “σκιά του Πλάτωνα”, ο π. Νικόλαος Λουδοβίκος τείνει να δίνει ένα οντολογικό βάρος στο σώμα, ως απολύτως ξεχωριστή και “ισάξια” της ψυχής υποστατική παρουσία. Δηλαδή από το “έχω σώμα”, πάμε πάμε στο “είμαι (και;) σώμα”. Εάν όμως το σώμα αυτονομείται οντολογικά, δημιουργείται ένας αντίπαλος κίνδυνος: Η άσκηση φαντάζει παντελώς παράταιρη ή/και καταδικαστέα. Εάν το σώμα είναι λίαν καλό και ταυτόχρονα θέλει αυτά που θέλει, δεν βλέπω κάποιο λόγο ύπαρξης της ανάγκης να το χαλιναγωγώ.
Έχω την αίσθηση πως η ερμηνεία του συναμφότερου πρέπει να έχει ένα πρόταγμα στην ψυχή… Μπορεί όμως και να πλατωνίζω… Δεν ξέρω.
Ο άνθρωπος, σώμα και ψυχή, έχει δημιουργηθεί κατ’ εικόνα Θεού και τόσο η ψυχή, όσο και το σώμα βρίσκονται σε μια “κατά ανάκραση ύπαρξη και ενότητα και αποτελούν τον όλο άνθρωπο”, γράφει ο Ν. Ματσούκας.
Έχω την γνώμη όμως ότι το σώμα από τους Πατέρες της Εκκλησίας δεν έχει αρνητικό πρόσημο, δεν θεωρείται επί παραδείγματι δεσμωτήριο όπως αναφέρει ο Πλάτων, αλλά ακολουθεί τη ψυχή είτε προς το αγαθό, είτε όχι. Διαθέτει «ενσημαινομένας πνευματικάς διαθέσεις» κατά τον άγιο Γρηγόριο τον Παλαμά, αλλά μετέχει πρώτα ο νους του ανθρώπου «και δι’ αυτού το συνημμένον σώμα προς το θειότερο μετασκευάζεται» κατά τον μεγάλο ησυχαστή θεολόγο και ακολουθεί και το σώμα, το οποίο συνθεώνεται με τη ψυχή κατά την ανάλογή του μέθεξη της θεώσεως.