Κατά τά μέτρα τῆς χωρητικότητας τοῦ καθενός, Ρωμηός εἶναι ὁ φορέας τῆς καθ' ἡμᾶς ἐκκλησιαστικῆς παραδόσεως τοῦ ἡσυχασμοῦ, ὡς ζωή ἐν Ἀγίῳ Πνεύματι, ὡς κάθαρση, φωτισμός καί θέωση. Κατά τόν π. Ἰωάννη Ρωμανίδη, κέντρο τῆς Ρωμηοσύνης εἶναι ὁ θεούμενος, ὃστις φθάνει εἰς τήν θέωσιν εἰς οἱανδήποτε ἐποχήν ἤ κατάστασιν, κρατικήν ἤ πολιτική. Μέ ἄλλα λόγια ἡ καρδιά τῆς Ρωμηοσύνης εἶναι ἡ Θεία Λειτουργία, ἡ κοινωνία καί ἕνωση μέ τόν Χριστό καί τήν Ἁγία Τριάδα, ἡ νέα ὀντολογία τῆς Θεανθρωπίας. Ἡ ἀσυγχύτως καί ἀδιαιρέτως ὕπαρξη ὡς ἄνθρωπος καί κατά χάριν Θεός ἐν ταυτῷ.
Διά τοῦ Χριστοῦ ἑνώνεται κανείς ὀντολογικά καί μέ τόν Λαό τοῦ Θεοῦ, τούς ἀνθρώπους δηλαδή πού ἀπό τόν Ἅγιο Ἀδάμ καί τήν Ἁγία Εὔα μέχρι τούς ἀνθρώπους τῶν ἐσχάτων καιρῶν, ἐλευθέρως ἀγαποῦν, ἔχουν γεύση καί ἐμπειρία Χριστοῦ καί κατά τά μέτρα τῆς χωρητικότητάς τους εἶναι κοντά καί ἑνωμένοι μέ τόν Χριστό. Ὀντολογική ἕνωση σημαίνει ὅτι ἀσυγχύτως καί ἀδιαιρέτως συγκροτοῦν ἕνα ἑνιαῖο σῶμα. Ἡ ζωή καί κάθε ἐμπειρία τοῦ μέλους εἶναι ζωή καί ἐμπειρία τοῦ ὅλου σώματος. Ὁ Λαός τοῦ Θεοῦ εἶναι ἕνα σαφῶς ἀφοριζόμενο καί διακριτό σῶμα, τό ὁποῖο πορεύεται στήν ἱστορία πρός τά ἔσχατα καί μετά. Ὁ Ἰσραήλ, οἱ Ὀρθόδοξοι, ὁ Νέος Ἰσραήλ, τό Ρωμαίικο τῆς πρώτης χιλιετίας, τό Ρωμαίικο τῆς κάθε ἐποχῆς.
Διά τοῦ Χριστοῦ ἑνώνεται ὅμως κανείς καί μέ ὅλους τούς ἀνθρώπους, μέ ὅλα τά παιδιά τοῦ Θεοῦ, γι' αὐτό καί ἡ ἀναφορά τοῦ κάθε ὀρθοδόξου εἶναι πάντα οἰκουμενική καί αἰώνια. Ὡς φτιαγμένοι κατ' εἰκόνα Θεοῦ καί μάλιστα Τριαδικοῦ, ἡ ἔννοια τοῦ μόνος εἶναι ὀντολογικά ἀνύπαρκτη. Ἡ ἀντίληψη καί πρόσληψη τῶν πραγμάτων ὑπό τό πρίσμα τῆς αὐθυπαρξίας ὑφίσταται μέν ὡς φαινόμενο, ἀλλά οὐσίᾳ εἶναι μή-οὖσα, εἶναι σκιά, τραγωδία καί ὀντολογική ἄβυσσος.
Τό Ρωμαίικο δέν εἶναι ἕνα κλάμπ καθαρῶν, πεφωτισμένων, ἀρίστων καί τελείων. Τουναντίον. Ἀκόμα καί ἡ κάθαρση εἶναι ζητούμενο, πόσο μάλλον ὁ φωτισμός καί ἡ θέωση. Ἡ δέ πλήρης καί ἀπροϋπόθετη κατάφαση στήν ἐλευθερία ὡς ἑτερότητα ἰσορροπεῖται καί ὁλοκληρώνεται εὐτυχῶς, κατά τά μέτρα φυσικά τῆς χωρητικότητας, ἀπό τήν ἀγάπη ὡς χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Τό Ρωμαίικο ὡς ἀγώνισμα ἐλευθερίας καί ἐν ταυτῷ ἑνότητας στόν κόσμο καί στήν ἱστορία εἶναι μιά πορεία συνεχῶν καί ἀλλεπάλληλων συθέμελων ἐσωτερικῶν καί ἐξωτερικῶν κλυδωνισμῶν. Ἀλλά ἀκόμα καί μόνο ἡ ὕπαρξη καί φανέρωσή του εἶναι ἕνα σκάνδαλο. Εἶναι σκάνδαλο ὁ Χριστός στό Συνέδριο, εἶναι σκάνδαλο ὁ κάθε Ἅγιος στόν τόπο καί στόν χρόνο του, εἶναι σκάνδαλο τό Ρωμαίικο στήν Ἱστορία.
Τό μυστήριο τοῦ σκότους καί τό μυστήριο τοῦ φωτός. Εἶναι δυνατόν ὁ ξυλουργός τοῦ χωριοῦ, ὁ γιός τῆς Μαρίας, πού τόν βλέπαμε νά παίζει στίς ἀλάνες μέ τά ἄλλα τά παιδιά νά λέει πώς εἶναι Θεός; Εἶναι δυνατόν ὁ διπλανός μας πού τόν βλέπομε κάθε μέρα μέ τίς τόσες ἀδυναμίες του, νά ζεῖ ἐν ἀγιότητι; Εἶναι δυνατόν τό Ρωμαίικο, τό παλεύον εὑρισκόμενο συνεχῶς ἐν τῇ λάσπῃ, μέ τά τόσα στίγματα καί ἀστοχίες, τό πορευόμενο πάντα μεταξύ φθορᾶς καί ἀφθαρσίας νά ἔχει τήν αὐτοσυνειδησία τοῦ Λαοῦ τοῦ Θεοῦ; Εἶναι δυνατόν ὡσάν τόν Λάζαρο νά ἀναστηθοῦμε καί μεῖς σέ αὐτά τά χώματα, σέ αὐτόν τόν κόσμο μέ σῶμα, μέ σάρκα καί ὀστά καί νά συνεχίσουμε νά ζοῦμε αἰωνίως; Ὅσοι τρελοί προσέλθετε! Αὐγούστου μοναρχίσαντος ἐγεννήθη ἐπί τῆς γῆς, ἐσταυρώθη δέ ἐπί Ποντίου Πιλάτου ὁ Ὤν.
Τό Ρωμαίικο λοιπόν ὡς σκάνδαλο. Καί ὡς ἐκ τούτου ἱστορία καί τόπος, ὡς ἐκ τούτου ἐμπειρία, ὡς ἐκ τούτου ἀλήθεια ἐνυπόστατη, ὡς ἐκ τούτου πορεία καί ζωή. Καί πάνω ἀπό ὅλα ἀνάσταση καί φῶς στήν ὀντολογική ἄβυσσο τοῦ κάθε μετανεωτερικοῦ σήμερα.
