Οι καλές ταινίες και τα καλά βιβλία σε αλλάζουν για πάντα! "Ο άνθρωπος του Θεού" είναι μια ταινία όπου και ξένος να είσαι με την πίστη, θα σταθείς και θα σκεφτείς!
Στο σενάριο αγάπησα τις λεπτομέρειες! Όπως το γεγονός που γράφουν όλες οι βιογραφίες του Αγίου, πως στην προσευχή του στην Παναγία μας, της μιλούσε στον πληθυντικό!
Αγάπησα που είδα στην οθόνη το γεγονός που από μικρή μ' είχε συγκλονίσει όταν το διάβασα κι αν έλλειπε θα ήταν βασική παράλειψη. Ο Άγιος όταν ήταν διευθυντής της Ριζαρείου σχολής και αρρώστησε ο οικονόμος, σηκωνόταν την νύχτα και καθάριζε κρυφά απ' όλους τις τουαλέτες, προκειμένου να μην χάσει την δουλειά του!
Αγάπησα τις ανθρώπινες ώρες του πόνου του Αγίου και του πικρού "γιατί" που ξεστομίζουμε όλοι στον πόνο και την αδικία όταν γίνεται εναντίον μας. Μόνο που ο Άγιος, κι αυτό διαφαίνεται ξεκάθαρα στην ταινία, το εξέφραζε μόνο τις ώρες της προσευχής για λίγο κι αμέσως συνέχιζε με την ευχή του Ιησού και τις μετάνοιες...Το βασανιστικό "γιατί" του καθένα μας επανέρχεται με την δυνατή σκηνή του τέλους στο νοσοκομείο, όταν ο τετραπληγικός ασθενής που νοσηλεύεται στον ίδιο θάλαμο ρωτά τον άνθρωπο του Θεού, για ποιον λόγο είναι στη ζωή αφού είναι σ' αυτή την κατάσταση. Για να ακουστεί: "Είναι μια ερώτηση που θα έπρεπε να κάνει κάθε άνθρωπος στον εαυτό του"...
Καθόλου επιτηδευμένα με μικρές λεπτομέρειες διακρίνεις την αγάπη του Αγίου για το καθετί! Για τα λουλούδια, για τα δέντρα, για τον σωματικό πόνο, για τα παιδιά, για τους αλλόθρησκους, για τους διώκτες του, για τους επαίτες και πονεμένους.
Οι σχέσεις που "χτίζει" είναι σχέσεις καρδιάς, για αυτό ακόμα κι όσοι τον αντιπαθούν όταν τον ζήσουν έρχονται "εις εαυτόν". Η μουσική, η φωτογραφία, τα σκηνικά είναι όλα αντάξια της βιογραφίας! Όσο για τον κ. Άρη Σερβετάλη δεν είναι απλώς η υποκριτική του δεινότητα σημαντική. Είναι ένας πιστός που ήξερε, που ένιωθε, που ασκήτεψε-ασκήθηκε για να αποδώσει την μεγάλη μορφή του Αγίου Νεκταρίου και πραγματικά χαριτώθηκε! Εξέπεμπε την γλυκύτητα και την απαλότητα της αγιότητας! Ήθελες να διαπεράσεις το πανί, να γονατίσεις μπροστά του και να εξομολογηθείς! Νιώθω πως σε ώρες προσωπικής μου ταραχής θα ανατρέχω στην ηρεμία της μορφής του σ' αυτή την ταινία.
Είναι και ο Άγιος Νεκτάριος σκάνδαλο για την ανθρώπινη λογική και τα ανθρώπινα μέτρα! Τόση σιωπή και αγάπη σε τόση συκοφαντία και λάσπη... Τόσος άδικος πόνος! Υπάρχει στην ταινία μια σκηνή που του λένε: Αν εγώ ήμουν στην θέση σας, μ' όλα αυτά που σας έκαναν δεν θα ξαναπατούσα στην εκκλησία και απαντά: "Αλίμονο αν η πίστη μου εξαρτάται από τους ανθρώπους". Όλη η ταινία βοά πως η γαλήνη του Χριστού είναι ο μοναδικός αληθινός τόπος χαράς!
Αν με άκουγαν οι συντελεστές και οι δημιουργοί της ταινίας για τους κόπους τους και για "μπράβο" θα ήθελα μόνο να μεταφέρω μια σκηνή από το θερινό σινεμά. Ανοίγουν τα φώτα και δίπλα μου, στην απέναντι σειρά, κάθεται ένας νεαρός 20-22 χρόνων, από την όψη καθόλου εκκλησιόπαιδο, μάλλον τον "Λάζαρο" (από το “Είσαι το ταίρι μου”) πήγε να δει, με σκυμμένο το κεφάλι να κλαίει διακριτικά! Έμεινε σ' αυτή την θέση μέχρι που έφυγα. "Τι έπαθες, τι κατάλαβες;" ρωτούσε η κοπέλα δίπλα του. Σιωπή! Ποιος νοιάζεται για κριτικές και εισιτήρια; Έστω ένας να έσκυψε μέσα του... Και θα είναι πολλοί! Να το δείτε και να αφεθείτε...
Θαυμάσιο κείμενο πάνω σε μια βαθύτατα ωραία ταινία!
Οφείλουμε όλοι να συγχαρούμε την, σκηνοθέτιδα, Γελένα Πόποβιτς: Δεν μιμήθηκε κανέναν απολύτως συνάδελφό της, και μας χάρισε μια αμεταχείριστη – μία επί πλέον – εκδοχή για το τι μπορεί να αποτελεί γνησίως χριστιανική κινηματογραφία.
Διότι η Σέρβα καλλιτέχνις δεν περιορίστηκε να αφηγηθεί γεγονότα: Δημιούργησε εξ υπαρχής ένα ακέραιο αφηγηματικό σύμπαν! Το μόνο, που θα μπορούσε πραγματικά να χωρέσει το απείκασμα της παρουσίας ενός Αγίου Νεκταρίου…
Ευτύχησε φυσικά να της παρασταθούν έξοχοι συνεργάτες, κι ένας συγκλονιστικά ενσαρκωμένος πρώτος ρόλος, στο απαιτητικό “στοίχημά” της. Ήταν κυρίως η ίδια ωστόσο – μια ξένη – ο άνθρωπος που ήξερε πώς να ζητήσει & λάβει τον καλύτερο εαυτό των ελλήνων…
Ας μου επιτραπεί πάντως, με την υπέροχη αυτή ευκαιρία, ένα σχόλιο για το όλο “γίγνεσθαι” επέκεινα της οθόνης.
Το περιεχόμενο της ταινίας ιστορεί γεγονότα των αρχών του εικοστού αιώνα. Αυτή καθαυτή ωστόσο η καλλιτεχνική ετούτη κατάθεση, μαρτυρεί μιαν αλήθεια των αρχών του εικοστού πρώτου…
Προϋποτίθεται αυθεντικά ευχαριστιακό περιβάλλον – υποστηρίζω – προκειμένου να έχει, εν τέλει, προκύψει ένα αποτέλεσμα τόσο μεστού και πυκνού βιωματικού αντικρύσματος, όσο αυτό που κατασταλάζει στον θεατή, ακόμα και πολύ μετά την αποχώρησή του από την αίθουσα προβολής της εν λόγω ταινίας…
Κατά τούτη την έννοια, πρόκειται για μια δημιουργία που μιλά με τον εναργέστερο τρόπο για το “βάθος” και το “εύρος” μιας αληθινής αναγέννησης, η οποία συντελείται – ναι – γύρω μας σήμερα! Όχι βέβαια στο κέντρο της αγοράς (δεν το ανέχονται αυτό οι μηχανισμοί επιτήρησης, από πλευράς της ημεδαπής ελίτ) αλλά σε εκείνες, ειδικά, τις νησίδες στις οποίες οι άνθρωποι συνεχίζουν να διαπλάθουν αφ’ εαυτών τη ζωή τους – όχι δηλαδή κατ’ απομίμησιν του καθεστωτικώς “δοτού” υποδείγματος.
Χωρίς την κατάσταση ανθοφορίας ενός ευρύτερου (“υπόγειου” βέβαια) πνευματικού χώρου, λέω, δεν θα γινόταν κατορθωτή η προσκόμιση μιας τέτοιας ταινίας.
Μια κριτική παρατήρηση, εν τούτοις.
Υπάρχει μία πτυχή, κατά την οποία το έργο μού φάνηκε ασθενέστερο του αναμενόμενου: Στον τρόπο με τον οποίο εικονογραφεί (στο πρώτο του μέρος) τους κακούς της ιστορίας.
Είχαμε εδώ, θέλω να πω, εικόνες ορατώς σκοτεινές και εκφράσεις πασιφανώς επιλήψιμες…
Δεν συμβαίνει όμως έτσι, συχνά, στην πραγματική μας ζωή. Όπως ακριβώς δεν συμβαίνει, ποτέ, έτσι στις βυζαντινές μας εικόνες: Ακόμα και η δεινότερη βούληση, εκεί, εκπροσωπείται από όψεις στις οποίες ο σκοτασμός του νοός δεν προβαίνει διόλου αυτόδηλος.
# Μια (αν τυχόν ευστοχώ) αδυναμία, την οποία ευτυχώς η ταινία πολύ γρήγορα ξεπερνά. Και αφήνει, πια, να μας πλημυρίσει η υποβολή της.
Ευχαριστίες προς την Σίσσυ Κόσσυβα για το κέντρισμα από τις, παραπάνω, διακριτικές δικές της σημειώσεις.
Δεν ξέρω αν υπάρχει διαφορά στον τρόπο που προσεγγίζει κανείς ένα άγιο, όταν κάνει τον σταυρό του, ακουμπά στην εικόνα του και την φιλά, και όταν βλέπει μια ταινία ή διαβάζει ένα βιβλίο που αφηγείται την ζωή του. Ισως στην δυτικότροπη παράδοση η σχέση με την εικόνα προκύπτει διαφορετικά απ ότι στην ορθόδοξη παράδοση χωρίς οι διαφορετικές προσεγγίσεις να αποκλείουν απαραιτήτως η μια την άλλη. Απλώς διαφέρει η στόχευση στην ανάδειξη της λεπτομέρειας που έχει σημασία ή ισως της λεπτομέρειας που χρειάζεται να αποθησαυρίσει κανείς στην μνήμη του διατρέχοντας τα επίπεδα της συνείδησης που συνδέουν αυτό που αντιλαμβάνεται κανείς με το μυαλό, και αυτό που αντιλαμβάνεται βαθύτερα με την καρδιά. Τα αντίστοιχα ισχύουν όταν διαβάζει κανείς τους βίους των αγίων με τον παραδοσιακό ή τον σύγχρονο τρόπο αφήγησης. Ας είναι αφορμή γι αυτούς που θα δουν την ταινία, να ανάψουν ένα κερί στην εκκλησία την ημέρα που γιορτάζει ο Αγιος, και ισως για τους πιο διερευνητικούς να κάνουν ένα βήμα παραπάνω και να διαβάσουν κάποια από τα βιβλία του. Βεβαίως ισχύει ότι οφείλουμε ευχαριστίες προς την συγγραφέα για το κέντρισμα των σκέψεων, από τις παραπάνω διακριτικές σημειώσεις της.
Οπως βεβαίως ισχύει ότι οφείλουμε τιμή και αγάπη προς τον Αγιο που με τόσους τρόπους θυσιάστηκε και δοξάστηκε στην προσπάθεια του να στηρίξει την πίστη μας.