Ιωάννης Κόρδας*
Το πολιτικό σύστημα
Το ελληνικό πολιτικό σύστημα (μετά το 1974) αποκρυσταλλώθηκε μέσα από την δράση των κομμάτων που αναδύθηκαν και τα κοινωνικά αιτήματα τα οποία οι ανάγκες τις εποχής βάσιμες ή όχι, παρότρυναν τις νέες πολιτικές δυνάμεις να τα ικανοποιήσουν. Αφ` ης στιγμής οι νέες πολιτικές δυνάμεις κατέκτησαν την εξουσία, μετασχημάτισαν την λειτουργία του κρατικού μηχανισμού και διαμέσου αυτού και ολόκληρη την κοινωνική ζωή, σύμφωνα με τις βουλήσεις τους, που παρ` όλες τις επιμέρους διαφορές συνέτειναν στην εμφάνιση μιας ομοιογενούς -με την επιφύλαξη των όποιων πάντοτε εξαιρέσεων- κατά βάση κοινωνικής συνομάδωσης με διακριτά χαρακτηριστικά.
Τα βασικά χαρακτηριστικά με αρνητικό πρόσημο της νέας μορφής κοινωνικής συνύπαρξης που εκκίνησαν να διαφαίνονται μετά την εμφάνιση νέων αναγκών, ιστορικών συγκυριών και συνθηκών, ιδεολογιών και στοχεύσεων, είναι η πλήρης εμπορευματοποίηση των πάντων και συνακόλουθα ο εκχρηματισμός του συνόλου της παραγωγής και κατανάλωσης ιδίως στα αστικά κέντρα που μεγεθύνονται ραγδαία, η σταδιακή εγκατάλειψη της πατριαρχικής σχέσης πολιτικού – κοινωνικού και η αντικατάστασή της από την πελατειακή σχέση (1), η γιγάντωση της μεσοαστικής τάξης, η υποχώρηση της παραγωγικότητας στην εργασία, η διόγκωση του δημοσίου τομέα και των υπηρεσιών, η συρρίκνωση της βιομηχανίας, ο υπέρμετρος δανεισμός, ο ιδεολογικός εξισωτισμός των πολιτών που συμφύεται με την ταυτόχρονη υποβάθμιση της έννοιας της «αριστείας» και άρα της αξιοκρατίας, η παιδαγωγική ένδεια και η υποχώρηση της «κατά κεφαλήν καλλιέργειας» με την ταυτόχρονη εξάπλωση κάθε είδους υποκουλτούρας.
Στα θετικά της νέας εποχής θα τοποθετούσαμε ενδεικτικά, την εμπέδωση και σταθεροποίηση του δημοκρατικού πολιτεύματος, την ολοκλήρωση και επέκταση των συνταγματικών ελευθεριών και την άνοδο του βιοτικού επιπέδου λόγω της γενναίας, μέσω δανεισμού πάντα, αναδιανομής του εισοδήματος. Θεμελιώδεις αξίες καθίστανται ο καταναλωτισμός, ο εύκολος πλουτισμός και η αυτοπραγμάτωση.
Η Ελληνική «αστική» τάξη και η αποδόμησητων αξιών
Φορέας και κύριος παράγοντας διάδοσης σε όλες τις εκτάσεις και εκφάνσεις της κοινωνικής ζωής των αξιών του εύκολου πλουτισμού και καταναλωτισμού είναι η ελληνική αστική τάξη. Το εννοιολογικό περιεχόμενο της έννοιας «αστική» τάξη διαφέρει στην περίπτωση της Ελλάδας, στον βαθμό που η χαλαρή και ετερογενής κοινωνική συνομάδωση η οποία κατά καιρούς ονομάσθηκε «αστική», δεν πληρούσε τις προϋποθέσεις που ίσχυσαν προκειμένου να δημιουργηθεί αστική τάξη με την δυτικοευρωπαϊκή –κατ` ουσίαν μαρξιστική- έννοια του όρου (Π. Κονδύλης, 1991). Θα πρέπει να διασαφηνιστεί ότι η έννοια της «τάξης» εδώ, δεν χρησιμοποιείται για να δηλώσει την εικόνα μιας τάξης ανθρώπων που είναι προορισμένοι να διαδραματίσουν κάποιο ρόλο στην ιστορική εξέλιξη της κοινωνίας, ούτε έχει σταθερά δομικά χαρακτηριστικά και συνεκτική ιδεολογία.
Η ελληνική εκδοχή της αστικής τάξης (πάντα μετά το 1974) παράγεται και αναπαράγεται μόνο πάνω σε μία υλικο-χρηματιστική βάση χωρίς να δημιουργεί κάποια ιδιαίτερη πολιτιστική ή πνευματική υπερδομή που θα της εξασφαλίσει μία ιδιαίτερη επιμεριστικά, κοινωνική ταυτότητα και μία πρωτοπόρα ιδεολογία που την συνέχει και την διακρίνει από τις υπόλοιπες κοινωνικές τάξεις. Το μόνο κριτήριο καθορισμού ένταξης οποιουδήποτε στην αστική τάξη είναι η δυνατότητα να καταναλώνει.
Η διαστρωμάτωση της σύγχρονης καταναλωτικής κοινωνίας μας, «οικοδομείται» εντός των διαβαθμίσεων της «αστικής» τάξης, ήτοι από την κατώτερη ή μικροαστική, την μεσαία ή μεσοαστική, την ανώτερη ή μεγαλοαστική αστική και από την λεγόμενη τάξη των «παριών», των εκτοπισμένων από το «καθεστώς ευημερίας» (5). Η δυνατότητα κοινωνικής κινητικότητας είναι υπαρκτή εντός της «αστικής τάξης», καθίσταται όμως εξαιρετικά δύσκολή για την τάξη των παριών. Το ερώτημα, ποιοι συμπεριλαμβάνονται στην τάξη των παριών ποικίλει ανάλογα με τις διάφορες οροθετήσεις των ερευνητών.
Κατά βάση πρόκειται για πλήρως περιθωριοποιημένους όπως άστεγοι και απόλυτα φτωχοί, χρήστες ναρκωτικών σε προχωρημένα στάδια εξάρτησης, παράνομοι μετανάστες, ρομά, βαρυποινίτες εγκληματίες, κ.α. Αποκλεισμένοι από το καθεστώς ευημερίας είναι και οι σχετικά φτωχοί εργαζόμενοι ή σύμφωνα με τον Μπάουμαν, οι «ατελείς καταναλωτές» εντός των διαβαθμίσεων της αστικής τάξης.
Αν εξαιρέσουμε τις ακραίες περιπτώσεις πολυτέλειας και ευζωίας, ο τρόπος του βίου (πολιτισμικές εκφάνσεις), οι συμπεριφορές, οι επιλογές ψυχαγωγίας ανάμεσα σε έναν μικροαστό και έναν πλούσιο μεγαλοαστό δεν διαφέρουν σε μεγάλο βαθμό. Η τοποθέτηση καθ` εαυτή πάνω στις ροές του χρήματος που εξασφαλίζει η εργασία, αρκεί για την ενεργοποίηση της αστικοποίησης και της ένταξης στο σύστημα του καταναλωτισμού. Η αξιολόγηση όμως κάποιου ως ανώτερου ή κατώτερου γίνεται με κριτήριο το περισσότερο και το καλύτερο «προϊόν» που μπορεί να αποκτήσει. Θα λέγαμε ότι η καταναλωτική δυνατότητα αφ`εαυτής, ενέχει ένα ισχυρό αξιακό φορτίο το οποίο θέτει τα όρια που θα πλαισιώσουν την ευημερούσα καταναλωτικά πλειονότητα, χαρακτηριζόμενη ως αστική τάξη, δημιουργώντας ένα «καθεστώς» ευημερίας, η αδυναμία ένταξης στο οποίο νοείται από την μειονότητα που δεν ανήκει σε αυτό, ως αδυναμία ικανοποίησης της καταναλωτικής επιθυμίας.
Το ζητούμενο είναι να μπορεί να εξασφαλιστεί η ελάχιστη ικανοποιητική καταναλωτική ευχέρεια. Οι ελλείψεις και οι πιθανές στερήσεις καλύπτονται από τον εξίσου εύκολο δανεισμό. Πρόκειται για μία εποχή σαφώς επίπλαστης ευημερίας, όπου προς το παρόν όλα είναι δυνατά. Αρκεί όπως ειπώθηκε η συναρμογή στο κυρίαρχο κοινωνικό – πολιτικό σχεσιακό πλέγμα.
Η προσωπική καλλιέργεια και διανοητική επάρκεια, το πολιτιστικό υπόβαθρο, η ακεραιότητα χαρακτήρα, η εντιμότητα, η εθνική συνείδηση καθώς και άλλες συναφείς «αιώνιες» αρετές, εξοβελίζονται από τον χάρτη των αξιών. Όσο πιο εύλυτα δύναται κάποιος να καταναλώνει, όσα πιο πολλά χρήματα παράγει με την εργασία ή την «μη εργασία», τόσο πιο θετική αξιολόγηση λαμβάνει από το κοινωνικό σύνολο (3). Η πλουτοπαραγωγική μη εργασία, συνίσταται στο γεγονός της παραγωγής πλούτου από το ίδιο το χρήμα και τις άϋλες χρηματιστικές πράξεις της εποχής μας.
Άρα, το πολιτικό σύστημα με τα κόμματα που το συναποτελούν και τις ομάδες συμφερόντων που το στηρίζουν, ο κρατικός μηχανισμός και η υπόλοιπη κοινωνία, με την πλειονότητα που καλούμε αστική τάξη, δημιουργούν ένα «πλέγμα σχέσεων που εξυφαίνεται» (4) πάνω στο οποίο θέτονται οι κυρίαρχες ιδεολογικές, εξουσιαστικές και υλικές δομές οι οποίες καθορίζουν εκάστοτε τον «χαρακτήρα» της κοινωνίας.
Εκτός από τις περιπτώσεις επαναστατικής ανατροπής, την προτεραιότητα μετασχηματισμού της κοινωνίας την έχει σε τελική ανάλυση το πολιτικό σύστημα πάντα σε ώσμωση με τις πλειοψηφικές ή απλά ισχυρές κοινωνικές ομάδες. Αυτές λοιπόν οι πολιτικές και κοινωνικές δυνάμεις της πλειοψηφίας, μετά τα 1974 μετασχημάτισαν οριστικά και αμετάκλητα την ελληνική κοινωνία, από «κοινωνία παραγωγών» σε «κοινωνία καταναλωτών».
Στην Ελλάδα όπως και στην Ευρώπη, δημιουργήθηκαν εν τέλει, εκείνες οι συνθήκες όπου η κυρίαρχη ή κυρίαρχες άτομα και κοινωνικές ομάδες, το πολιτικό σύστημα και η αστική τάξη εν προκειμένω, αυτό το ούτως ειπείν αποτελούμενο «καθεστώς» ευημερίας – ένταξης, καθορίζει συνειδητά ή ανεπίγνωστα και τους όρους και τις προϋποθέσεις της κοινωνικής συνοχής, της συμμετοχής στα κοινωνικά αγαθά – δικαιώματα και της παραγωγής και διανομής του κοινωνικού πλούτου. Η χρήση του όρου «καθεστώς» συνδέεται με την σταδιακή καθιέρωση μιας ιδιαίτερης συνθήκης κοινωνικής ένταξης και ευημερίας που αφορά την Ελληνική κοινωνία.
Η απαρχή της οικονομικής κρίσης (2009) στην Ελλάδα, σήμανε για πολλούς το τέλος μιας εποχής που την γνωρίσαμε με τον όρο μεταπολίτευση και η οποία είχε ως σημείο έναρξης την πτώση της δικτατορίας το 1974. Όλα τα χαρακτηριστικά αυτής της εποχής μοιάζουν να παραμορφώνονται και να αλλάζουν. Το «καθεστώς» ευημερίας τώρα, δείχνει να γκρεμίζεται και η κατανάλωση αρχίζει να ξαναδίνει την σκυτάλη στην επιβίωση, η οποία προηγείται κάθε μορφής εργασιακού, πολιτιστικού ή πολιτικού αναπροσανατολισμού.
Όλα τα δεδομένα πάνω στα οποία βασίστηκε η κοινωνία προκειμένου να δομήσει την οργάνωσή της ώστε να μπορεί να λειτουργήσει, αμφισβητούνται. Το πολιτικό σύστημα αποσυντίθεται και νέες πολιτικές δυνάμεις αναδύονται για να το μετασχηματίσουν και να ικανοποιήσουν τις νέες έκτακτες κοινωνικές και εθνικές ανάγκες. Το πελατειακό σύστημα στην προώθηση των συμφερόντων υπολειτουργεί. Ο κρατικός δανεισμός έπαυσε, ενώ οι τράπεζες δεν δανείζουν πλέον τους ιδιώτες. Έκλεισαν λοιπόν οι παραδοσιακές ροές του χρήματος και η αγορά βρίσκεται σε πανικό.
Είναι μια εποχή αλλαγής σελίδας με την μεσοαστική τάξη , να μετατρέπεται σταδιακά σε κατώτερη, με αρκετές περιπτώσεις ατόμων που πρώτα ευημερούσαν, τώρα να βιώνουν την απόλυτη φτώχεια, ενώ έπεται και συνέχεια.
Σημειώσεις
4) Για την υπεράσπιση της κοινωνίας, Μ. Φουκώ, εκδ. Ψυχογιός
* Μεταπτυχιακός φοιτητής κοινωνικής και πολιτικής Θεωρίας
πηγή: Aντίφωνο
Κατά βάση πρόκειται για πλήρως περιθωριοποιημένους όπως άστεγοι και απόλυτα φτωχοί, χρήστες ναρκωτικών σε προχωρημένα στάδια εξάρτησης, παράνομοι μετανάστες, ρομά, βαρυποινίτες εγκληματίες, κ.α. Αποκλεισμένοι από το καθεστώς ευημερίας είναι και οι σχετικά φτωχοί εργαζόμενοι ή σύμφωνα με τον Μπάουμαν, οι «ατελείς καταναλωτές» εντός των διαβαθμίσεων της αστικής τάξης.
Δεν γνωρίζω τι γράφει ο Μπάουμαν, ούτε και είμαι κοινωνιολόγος, αλλά μου προξενεί κατάπληξη η αναφορά στην “τοποθέτηση” του γράφοντος, των παράνομων μεταναστών, οι οποίοι θεωρούν την Ελλάδα ως μόνο έναν ενδιάμεσο σταθμό και, εφ’ όσον μάλιστα είναι ισλαμιστές, βρίσκονται τελείως εκτός της Ελληνικής κοινωνίας και του αστικού χώρου της Ελλάδος ούτε και επιθυμούν να ενσωματωθούν σε αυτόν.
Κατά συνέπεια δεν ασχολούμαι περαιτέρω με τα γραφόμενα του κ. Κόρδα διότι θεωρώ την επεξεργασία των στοιχείων του επιπόλαια και επιφανειακή.
Ε.Κ.
“Κατά συνέπεια δεν ασχολούμαι περαιτέρω με τα γραφόμενα του κ. Κόρδα διότι θεωρώ την επεξεργασία των στοιχείων του επιπόλαια και επιφανειακή.”
Αντί να επιχαίρεις ότι υπάρχουν νέοι άνθρωποι, οι οποίοι εκφράζουν λόγο,
έστω και αν διαφωνείς, απαξιώνεις μια προσπάθεια ως επιπόλαια και επιφανειακή. Ανοικτός είναι ο διάλογος, πες λοιπόν κάτι που να μπορεί να διαβαστεί και όχι να μιλάς απορριπτικά!
Η ΚΡΙΣΗ ΕΙΝΑΙ ΜΙΑ ΚΑΤΣΚΕΥΗ ΜΕΣΑ ΑΠΟΤΗΝ ΟΠΟΙΑ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙ ΤΟ ΕΥΡΥΤΕΡΟ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΠΛΕΓΜΑ ΕΞΟΥΣΙΑΣ ΝΑ ΥΠΟΔΟΥΛΩΣΕΙ ΤΟΝ ΚΑΘΕΝΑ ΜΑΣ. ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΒΙΩΝΟΥΜΕ ΜΙΑ ΒΙΑΙΑ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΑ ΑΝΑΔΟΜΗΣΗΣ ΤΟΥ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΙΣΤΟΥ ΑΠΟ ΕΓΧΩΡΙΕΣ ΑΛΛΑ ΚΑΤΑ ΚΥΡΙΟ ΛΟΓΟ ΞΕΝΕΣ ΕΛΙΤ.ΤΟ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ ΑΠΡΟΒΛΕΠΤΟ ΟΠΩΣ ΚΑΙ Η ΣΝΥΕΠΕΙΕΣ. ΤΕΛΙΚΑ Ο ΚΑΤΑΝΑΛΒΤΙΣΜΟΣ ΕΧΕΙ ΔΙΕΙΣΔΥΣΕΙ ΠΑΡΑ ΠΟΛΥ ΣΤΟΝ ΕΛΛΗΝΑ ΜΕ ΣΥΝΕΠΕΙΑ ΤΗΝ ΠΑΘΗΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΝΙΚΑΝΟΤΗΤΑ ΑΝΤΙΔΡΑΣΗΣ. ΜΑΚΑΡΙ Η ΝΕΑ ΓΕΝΙΑ ΝΑ ΤΟ ΑΛΛΑΞΕΙ. ΟΠΩΣ ΠΡΟΑΝΕΦΕΡΘΗΚΕ ΑΠΟ ΤΟΝ Κ. ΑΓΓΕΛΟΥ Η ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΑ ΤΩΝ ΝΕΩΝ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΣΤΗΡΙΖΕΤΑΙ ΚΑΙ ΟΧΙ ΝΑ ΑΠΑΞΙΩΝΕΤΑΙ.ΚΑΛΗ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΑΚ.ΚΟΡΔΑ ΑΣ ΣΥΝΕΧΙΣΕΤΕ ΕΤΣΙ!
Εγώ υποδέχομαι ένα λιτό κι εύστοχο κείμενο που περιγράφει χωρίς υπερβολές κι αφορισμούς την μεταπολιτευτική κοινωνική πραγματικότητα του τόπου.
Οι συνθήκες που καλλιεργήθηκαν μετά τη δικτατορία και ιδίως μετά το 81 με την πασοκική λαίλαπα, όχι προς την κατεύθυνση της υγιούς ανοικοδόμησης του κράτους και των σχέσεών του με την κοινωνία, αλλά με την δημιουργία ενός παρασιτικού πλέγματος εξουσίας και διαπλοκής μεταξύ των διαχειριστών του κράτους και των φορέων που το πλαισιώνουν (κυβέρνηση, κόμματα, εργοληπτικές εταιρείες , ΜΜΕ, συνδικαλιστικοί φορείς, κλπ), τη στήριξή του ιδεολογικά και εκλογικά από πλατειά κοινωνικά στρώματα, που σε αντάλλαγμα ποικίλων ωφελημάτων και μιας ανούσιας καταναλωτικής ευμάρειας, απεμπόλησαν την αυτονομία και την παραγωγική τους δύναμη για να μετατραπούν σε εξυπηρετητές τοκοχρεωλυσίων, σε φτωχούς (η καλύτερη περίπτωση) και σε περιθωριοποιημένους, εξαθλιωμένους.
Πλάϊ σε αυτούς όλους, υπάρχει βεβαίως με ευθύνη της ανύπαρκτης κρατικής πολιτικής, ένας μεταβαλλόμενος και δυσανάλογα μεγάλος αριθμός παράνομων ή με καθεστώς ομηρίας μεταναστών, που εγκλωβίζονται στην Ελλάδα, οι περισσσότεροι κάτω από άθλιες συνθήκες, οξύνοντας μια ήδη εκρηκτική κατάσταση.
Ενα ωραίο κείμενο από ένα φοιτητή με ικανότητα στην παρουσίαση των ¨εννοιών¨, όπως τις αντιλαμβάνεται.
Επειδή θεωρώ ότι η παρουσίασή του εγκλοβίζεται σε στερεότυπα, που έχουν κυριαρχήσει στην εποχή μας και μας εμποδίζουν να βλέπουμε και να ερμηνεύουμε την σκληρή πραγματικότητα, θα αναφέρω κάποιες από αυτές τις εσφαλμένες, κατά τη γνώμη μου, δαιμονοποιήσεις.
Η δαιμονοποίηση της … κατανάλωσης!
Δεν υπάρχει οικονομικό γίγνεσθαι χωρίς κατανάλωση! Ο κάθε άνθρωπος, η κάθε κοινωνία θα πετύχει τους σκοπούς της … Καταναλώνοντας!
Οταν η προσπάθεια δεν πετυχαίνει μετά ¨πυροβολούμε¨ την κατανάλωση!
Προσπαθήσαμε να μπούμε στο σκληρό πυρήνα της Ε.Ε. Αποτύχαμε!
Οποιος μπορεί όμως σήμερα πρέπει να … Καταναλώσει!
Πρέπει να αγοράζει βιβλία, να ξοδεύει όσο μπορεί, αλλιώς θα καταρρεύσουμε!
Η δαιμονοποίηση της ¨προτεσταντικής ηθικής¨ της εργασίας και της τήρησης των νόμων.
Σε δύσκολες περιόδους κοιτούμε πως λειτουργούν οι … Πετυχημένοι!
Είτε μας αρέσει είτε όχι, πρέπει να μοιάσουμε λίγο τους Γερμανούς για να αντεπεξέλθουμε! Πρέπει να δουλεύουμε όσο περισσότερο μπορούμε και να τηρούμε του νόμους, αλλιώς θα βολοδέρνουμε στα ίδια και στα ίδια.
Τα παραπάνω δεν είναι θέμα ηθικής, αλλά αναγκαιότητα επιβίωσης!
Η δαιμονοποίηση της … Επιχειρηματικότητας!
Η επιχειρηματικότητα δεν είναι αναγκαίο κακό, είναι ο βασικός πυλώνας της ευημερίας στο σύγχρονο κόσμο! Η εργασία δεν είναι δικαίωμα, δυστυχώς, είναι κατάκτηση και μόνο με την ανάπτυξη επιχειρηματικών δράσεων δημιουργείται πρόσφορο έδαφος για νέες θέσεις εργασίας.
Οταν φωνάζουμε διαρκώς και φοβίζουμε τον κόσμο, απλώς δημιουργούμε νέους ανέργους. Και ο κόσμος στρέφεται στο εξωτερικό!
Η δαιμονοποίηση της ύπαρξης ή μη αστικής τάξης στη χώρα!
Κάθε τέτοια συζήτηση ανήκει στον προηγούμενο … αιώνα!
Οι ¨παλιές¨ τάξεις αντικαταστάθηκαν από νέους Επιχειρηματιες, ο Mark Zouckerberg είναι Αστός (?), Επιστήμονες, ο Δασκαλάκης του MIT έχει σήμερα πολύ μεγάλη δύναμη και (δυστυχώς) και από Διαχειριστές Κεφαλαίων, ή Καιρδοσκόπους, όπως μας αρέσει να τους αποκαλούμε, όπως ο Σόρος!
Οι κακοί αυτοί κερδοσκόποι, που κατέστρεψαν τη χώρα μας, εκτίναξαν τη Βραζιλία και την Κολομβία, πριν 10 χρόνια και σήμερα ¨παίζουν¨ με την Τουρκία, Ινδονησία, Μαλαισία.
Διοχετεύουν κεφάλαια, που εάν οι λαοί και οι ηγέτες τους μπορέσουν να τα διαχειριστούν, ευημερούν, αλλιώς …
Τη δεκαετία του 80 και 90 έγινε κάτι ανάλογο και με τη χώρα μας. Για χρόνια έστελναν κεφάλαια στη Ελλάδα για να διοχετευθούν στα Βαλκάνια. Προσπαθήσαμε, αποτύχαμε με όλες τις δραματικές συνέπειες σήμερα.
Οι ερμηνείες όμως που πρέπει να δίνουμε, πρέπει να απεικονίζουν την πραγματικότητα και όχι να κατα φεύγουμε σε συνομοσιολογίες!
Ειδικά μάλιστα οι νέοι επιστήμονες πρέπει στις αναλύσεις τους να αποφεύγουν τα στερεότυπα, που αναμασούνται εύκολα, προβάλλουν όμως ένα απλοϊκό μοντέλο ενός πολύ περίπλοκου κόσμού.
Σπύρο Χαίρε.
Απορώ πού είδες όλες αυτές τις δαιμονοποιήσεις, σ’αυτό καθ’αυτό το κείμενο. Αυτά που αναφέρεις είναι νομίζω δικές σου επιπλέον επισημάνσεις και όχι του αρθρογράφου, ο οποίος στη δική μου ανάγνωση καταγράφει σε αδρές γραμμές, με ελλείψεις (πόσα μπορούν να χωρέσουν σ’ένα κείμενο λίγων σειρών;) αλλά με ρεαλισμό (δίχως στερεότυπα ή συνομωσιολογίες) τα βασικά χαρακτηριστικά της μεταπολιτευτικής περιόδου.
Επί των δικών σου κρίσεων τώρα, συμφωνώ επί μέρους, π.χ. περί επιχειρηματικότητας, για την οποία πολλά υπολείπονται να γίνουν από την πλευρά πρώτα του κράτους και των νόμων για την δημιουργία υγιούς κλίματος, τη καταπολέμηση της γραφειοκρατίας, την δίκαιη κατανομή των φόρων, την εξυγίανση του πιστωτικού συστήμστος, τη στήριξη των μικρομεσαίων επιχειρήσεων με την διευκόλυνση κεφαλαίων κίνησης, τα κίνητρα για νέες επιχειρήσεις, την προώθηση της καινοτομίας κ.λ.π.
Σε ότι αφορά την ταξική διαστρωμάτωση της σύγχρονης δυτικής κοινωνίας, ναι μεν δεν επαρκεί πλέον η χονδροειδής ανάλυση του Μάρξ(*), από την άλλη βρισκόμαστε σε μαζική φτωχοποίηση και περιθωριοποίηση ευρέων λαϊκών στρωμάτων και σε κάθετη διχοτόμηση της κοινωνίας με τους εργασιακά ενεργούς από τη μια και τις στρατιές αποκλεισμένων ανέργων από την άλλη. Η κατάσταση αυτή δεν πρόκειται βέβαια ν’αλλάξει με το ν’αρχίσουμε, ξανά μανά να καταναλώνουμε, τι να καταναλώσει αυτός που δεν έχει να φάει, ή να πληρώσει το ρεύμα; Ούτε μπορούμε να στηρίξουμε το αξιακό περιεχόμενο για την ανόρθωση της κοινωνίας, (ξανά μανά) στην κατανάλωση. Αυτή συνιστά κυρίαρχη αξία του καπιταλισμού, τον οποίο τρώμε στη μάπα δυό αιώνες τώρα κι ακόμα να τον χωνέψουμε. Ζούμε σ’ένα υπερτεχνολογικό κόσμο, που οδηγήθηκε στον παροξυσμό μιας «δυστυχισμένης συνείδησης» και σε αποξενωμένα άτομα που είναι ευάλωτα σε χειραγώγηση από συστήματα ή τους εκάστοτε ισχυρούς και που στοχεύει στην παθητική αποδοχή της μοίρας τους και στην μετατροπή τους αποκλειστικά σε καταναλωτικές μηχανές.
[i](*) Ν. Πουλαντζάς: -Οι κοινωνικές τάξεις στον σύγχρονο καπιταλισμό, – Πολιτική εξουσία και κοινωνικές τάξεις
Παν. Κονδύλης: – Η παρακμή του αστικού πολιτισμού[/i]
Ελευθέριε, έχεις απόλυτο δίκιο. Ξεκίνησα για την κατανάλωση και την αστική τάξη και το προχώρησα, γιατί θέλω άτομα ικανά, όπως ο Γιάννης, να γράφουν κείμενα, που να μην υστερούν από αντίστοιχα ¨ξένων¨ αρθρογράφων! Δυστυχώς, υπάρχουν πολλά στερεότυπα στη χώρα μας και μάλιστα στους ακαδημαϊκούς κύκλους. Ισχύει λοιπόν το Εσωτερικού, Εξωτερικού και στις αντιλήψεις περί του σύγχρονου γίγνεσθαι!
Οσον αφορά την ¨κατανάλωση¨ και προς αποφυγή παρανοήσεων, η δαιμονοποίησή της δημιουργεί νέες θέσεις … Ανεργίας.
Με απόλυτο σεβασμό λοιπόν προς τους ανέργους, αλλά και προς αποφυγή, όσο μπορούμε νέων, απαιτείται όσοι έχουν τη δυνατότητα να ¨ξοδεύουν¨ το κατά το δυνατόν.
Το σύνθημα πρέπει να είναι ¨Να ξοδεύουν οι έχοντες¨. Είναι κρίσιμο.
Οσον αφορά τον καπιταλισμό. Και αυτό είναι πολύ κρίσιμο. Η κάθε χώρα, σεβόμενη ή μη σεβόμενη, αρχές και αξίες, αποκτά τον καπιταλισμό, που της αξίζει! Κι εμείς δυστυχώς δεν πρέπει να έχουμε παράπονο ! Από το 80′ είχαμε πρόσβαση σε κεφάλαια όσο καμμία άλλη χώρα. Χρήματα για εκπαίδευση, για επενδύσεις… Πιός μας φταίει που αντί με τα αντισταθμιστικά να ¨χτίσουμε¨ σύγχρονες καινοτόμες βιομηχανίες, ¨βουλιάξαμε¨, στο χρήμα, τις Ελβετικές Τράπεζες!
Οι Φιλανδοί όμως τα κατάφεραν!
Πιός μας φταίει, που ενώ θα έπρεπε να έχουμε 10 εκατ. Τουρίστες στην Αττική Γη, με δεκάδες Πανεπιστημιακές σχολές Φιλοσοφίας και όχι μόνο, εξ αντλούμε την ενεργητικότητά μας σε καθημερινές πορείες, φτάνοντας ακόμη και σε φόνους και καίγοντας ενίοτε την πόλη μας!
Είναι λοιπόν αναπόφευκτο να βιώνουμε έναν σκληρό καπιταλισμό μανιοκαταθλιπτικού τύπου. Δεν είναι όμως έτσι ¨έξω¨ !
Σήμερα πιστεύω πολλές χώρες προσφέρουν τη δυνατότητα στους πολίτες τους, τουλάχιστον σ´ ένα αξιόλογο ποσοστο, να βιώνουν ένα αξιοπρεπές επίπεδο ζωής, συνοδευόμενοι από μια ¨ευτυχισμένη συνείδηση¨ !
Είναι πολύ δύσκολο. Αλλά τα νέα παιδιά, που είναι ικανά να παραθέτουν ένα τόσο αξιόλογο κείμενο, όπως ο Γιάννης, πρέπει να βρουν τη δύναμη να κοιτάξουν τις παραδόσεις μας, αλλά και τον κόσμο και να επαναπροσδιορήσουν τις αρχές και τις αξίες αυτού του τόπου εξ αρχής.
Δεν είμαι ούτε οικονομολόγος, ούτε κοινωνιολόγος για να αναλύσω το οικονομικό κοινωνικό πρόβλημα της χώρας, εκφράζω προσωπικές απόψεις κι ενώ αντιλαμβάνομαι τα περί κατανάλωσης ως βασική λειτουργική αξία του καπιταλισμού, δεν μπορώ να την υιοθετήσω ως ηθική αξία, προκειμένου να τονωθεί η ζήτηση. Για να τονωθεί η ζήτηση θα πρέπει ο κόσμος να έχει πρώτα απ’όλα δουλειά, που προυποθέτει μια στρατηγική βαθμιαίας ανασυγκρότησης του παραγωγικού ιστού της χώρας. Πως θα επέλθει αυτή; Με την υπερκατανάλωση των μεσαίων και ανώτερων στρωμάτων; Τα δανεικά μας τέλειωσαν και μείνανε οι δόσεις, οι μικρομεσαίοι με τα 4×4, τα σπίτια, τα εξοχικά και τις πισίνες δεν μπορούν πλέον να τα συντηρήσουν, από δε την «ανώτερη αστική τάξη» πόσοι είναι αυτοί που θα επένδυαν στα σοβαρά σε παραγωγικές επιχειρήσεις, πέρα από το κυριαρχούν κομπραδόρικο, κρατικοδίαιτο, εφοπλιστικό και τραπεζικό σύστημα του παρελθόντος; Το παρασιτικό μεταπρατικό μοντέλο, στο οποίο βασίστηκε η μέχρι τούδε «ανάπτυξη», κατέρρευσε μαζί με το κράτος, αφήνοντάς μας ξεκρέμαστους στο έλεος των ξένων, οι οποίοι πρωτίστως ενδιαφέρονται για το ίδιον συμφέρον.
Η Ελλάδα είναι υποχρεωμένη να αντλήσει ξανά από τα ίδια της τα ισχνά σπλάχνα τις δυνάμεις που είναι απαραίτητες για την ανορθωτική προσπάθεια. Προορισμός μας δεν είναι η χαμέρπεια και το να κολυμπάμε στη λάσπη. Ούτε είναι η μοιραία υποταγή στη μοίρα μας και να κυλιόμαστε επαίτες. Πρέπει να κάνουμε κουράγιο, μέσα από τις δυσκολίες και τις αντιξοότητες να ξανασταθούμε όρθιοι και να πολεμήσουμε. Κι ο πόλεμος χρειάζεται θάρρος, αποφασιστικότητα, μυαλό και όπλα. Όχι όπλα που σκοτώνουν, ούτε τις ψεύτικες αξίες του παρελθόντος, την υπερκατανάλωση, τη γκλαμουριά, το “life style” ή τους ψευδοεπαναστατισμούς με τα γκαζάκια και τις κουκούλες και τις μαγκιές του “δεν πληρώνω”.
Για όποιον διερωτάται για το τι λογής μπορεί να είναι αυτές οι αξίες, ας ξαναδιαβάσει τον «Επιτάφιο» στον Θουκυδίδη.
“… πλούτῳ τε ἔργου μᾶλλον καιρῷ ἢ λόγου κόμπῳ χρώμεθα, καὶ τὸ πένεσθαι οὐχ ὁμολογεῖν τινὶ αἰσχρόν, ἀλλὰ μὴ διαφεύγειν ἔργῳ αἴσχιον.”
“Μεταχειριζόμαστε τον πλούτο περισσότερο σαν μια ευκαιρία έργων παρά σαν αφορμή κομπορρημοσύνης, το να ομολογεί δε κανείς την φτώχεια του δεν είναι ντροπή, είναι όμως αισχρότερο να μην προσπαθεί να την αποφύγει με την εργασία.”
Θουκιδίδης – Επιτάφιος
Αυτό προσπαθώ να πω ο Αμαθής …
Πολύ εύστοχα αγαπητέ Σπύρο. Δεν είσαι αμαθής διόλου. Με ξενίζει μόνο να βλέπω εκείνο το γιώτα στη δεύτερη συλλαβή του ονόματος του μεγάλου ιστορικού. Μέσα από τις σποραδικές “αντιφωνικές συναντήσεις” μας και παρά τις ιδεολογικές διαφορές, εγώ διαβλέπω έναν άνθρωπο, φιλομαθή, προοδευτικό κι αισιόδοξο.
H ιστορία εντούτοις θα προσθέσω εν κατακλείδι, παρά τις αγαθές προθέσεις, δεν εξελίσσεται γραμμικά από το «κατώτερο στο ανώτερο» σε ότι αφορά στη σχέση ατόμων και κοινωνίας, παρ’όλο που μπορεί να διαπιστώνεται μία μεγέθυνση στο επίπεδο της τεχνολογικής ή της παραγωγικής πολυπλοκότητας, ή της συσσώρευσης γνώσεων και πληθυσμών. Γι αυτό και δεν μπορούμε να ισχυριστούμε ότι είμαστε ευτυχέστεροι ή «ανώτεροι» από τις παραδοσιακές κοινωνίες ενώ ταυτόχρονα μας είναι αδύνατο να επιστρέψουμε σε αυτές.
Στον γεμάτο αυτοπεποίθηση Αθηναίο πολίτη της κλασικής εποχής, όπου η εναρμόνιση ατομικής και συλλογικής μοίρας φθάνει την ανθρώπινη δημιουργικότητα στην κορύφωσή της σε όλα τα επίπεδα, στη φιλοσοφία, την τέχνη, την πολιτική και που όμοιά της δεν θα επανεμφανιστεί ποτέ πλέον στη νεώτερη ιστορία, ο νεωτερικός ορθολογισμός παρά τις τεράστιες τεχνολογικές δυνατότητες, θα στηριχθεί στην αντιπαράθεση της «καρδιάς» και του «μυαλού» ακρωτηριάζοντας έτσι τον άνθρωπο ως ολότητα και ρίχνοντάς τον στην ύβρη της σύγκρουσης με τον εαυτό του, την φύση, την πολιτεία, τον κόσμο.
Ήδη μία μόλις γενεά μετά την κλασική περίοδο, τόσο κοντά ακόμη στην φθίνουσα ακτινοβολία ενός Πολιτισμού όπου και η πιο εξαιρετική μεγαλοφυḯα δεν μπορούσε να συλλάβει τον εαυτό της παρά σαν μια μερική υπεύθυνη λειτουργία της Πολιτείας μες στην οποία ζούσε, έτοιμη να προσφέρει το σώμα σαν κάτι [i]«αλλοτριώτατον», [/i] όπως λέει ο Επιτάφιος και όπου αισθανόταν έναντι του πολιτισμού σαν υποχρεωμένη [i]«άπαντα πράττειν ιδία τε και δημοσία», [/i] περνάμε με τον Πλάτωνα στο [i]«ιδιωτεύειν και μη δημοσιεύειν», [/i]στον Θεωρητικό άνθρωπο, κλεισμένο στην αυτάρκεια της συνείδησής του. Κι όμως η αυτόνομη αυτή σωκρατική Ηθική, πρωταρχική προϋπόθεση της πλατωνικής φιλοσοφίας με τη σταθερή υποτίθεται κι ασάλευτη βάση καταρρέει. Γιατί υπάρχει κάτι που ξεπερνά την αυτονομία της Συνείδησης και κάνει τον άνθρωπο «ζώντα έτι» ανίκανο να γνωρίσει την αληθινή ευτυχία. Η ζωή αγονιμοποίητη από την πράξη, αποξενωμένη από τον πολιτισμό είναι ασυμβίβαστη με την ευτυχία. Ο συνειδητός άνθρωπος δεν θα γνωρίσει την ευτυχία παρά μόνο μετά το θάνατό του. Αυτά είναι τα τραγικά συμπεράσματα στα οποία έφτανε ο Πλάτων στο πρώτο μεγάλο έργο της ωριμότητάς του, την «Πολιτεία». Σ’ αυτά κατέληγε μια φιλοσοφία που στην αισιόδοξη παντιέρα της είχε βάλει τη γνώση τριών απλών αξιωμάτων: της ομορφιάς, της δικαιοσύνης, της ευτυχίας.
Στο τέλος μιας Αντιφωνικής διαδρομής συνηθίζω να παραθέτω μια αισιόδοξη νότα.
Ας μεταφερθούμε στην παρέα του Gazarte, όπου ο Δασκαλάκης αναφέρεται στη θεωρία Παιγνίων.
Τα 52 χαρτιά μιας τράπουλα μπορούν να δια ταχθούν με 10^70 τρόπους.
Κάποιες από αυτές τις διατάξεις είναι τυχαίες, φέρνοντας έτσι τους παίχτες σε ισοδυναμία κατά την έναρξη του παιχνιδιού.
Πως μπορούμε να ¨πετύχουμε¨ μια τυχαία κατανομή;
Εάν 207 φορές, περίπου,δεν είμαι σίγουρος, πάρουμε το πάνω χαρτί και το τοποθετήσουμε τυχαία μέσα στην υπόλοιπη τράπουλα, το πετυχαίνουμε!
Εάν ¨κόψουμε και μπερδέψουμε¨, με το γνωστό τρόπο, 7 φορές, έχουμε το ίδιο αποτέλεσμα. Αυτά ¨λέει ¨ η Θεωρία Παιγνίων.
Ερχόμαστε τώρα στο σήμερα στο διαδίκτυο και στην, άγνωστη πολλές φορές, σημαντική όμως υπεραξία, που δημιουργεί στην επικοινωνία μεταξύ των ανθρώπων.
Ελευθέριε, το ότι συνδιαλέγεσαι μέσω του Διαδικτύου και μέσω του Αντίφωνου, με έναν άνθρωπο, που γράφει σωστά το όνομα του Zuckerberg, ενώ γράφει λανθασμένα το όνομα του μεγάλου ιστορικού Θουκυδίδη, πιστοποιεί ότι έχουμε μια ¨τυχαία¨ αλλά και άκρως ενδιαφέρουσα, αν το εκμεταλλευτούμε, κατανομή και σύνθεση σκέψεων, αντιλήψεων, ¨συνειδήσεων¨ αν θες!
Και αυτό είναι επίτευγμα αυτού του νέου ¨υπερτεχνολογικού κόσμου ¨ είναι επίτευγμα της γενιάς μας αν θες.
Υπάρχουν λοιπόν όπλα, και αν υπάρχουν θα μου πεις, υπάρχουν μηχανισμοί, αυτοί και αν υπάρχουν, το θέμα είναι πως τους χρησιμοποιούμε !
Τους χρησιμοποιούμε έτσι ώστε να οδηγηθούμε ¨στον παροξυσμό μιας ¨δυστυχισμένης¨ συνείδησης και σε αποξενωμένα άτομα, που είναι ευάλωτα σε χειραγώγηση από συστήματα ή τους εκάστοτε ισχυρους¨;
Ή τα προσφέρουμε στη υπηρεσία της ¨εναρμόνισης της ατομικής και συλλογικής μοίρας, ώστε να φθάσει την ανθρώπινη δημιουργικότητα στην κορύφωσή της σε όλα τα επίπεδα¨;
Καλά Σπύρο, τόπιασα. Άμα στήσω casino θα σε πάρω για γκρουπιέρη στο “Black Jack” και τον Δασκαλάκη επιτηρητή!