Lucien Malson
«Το ανθρώπινο άτομο χτίζει το πρόσωπό του χάρη και μέσα από τον ανθρώπινο περίγυρο. [...] Η ιδέα του ενστίκτου δεν ανταποκρίνεται στην ανθρώπινη κατάσταση. Βέβαια, η έννοια του ενστίκτου έχει χάσει πια την ακαμψία που είχε άλλοτε. Ξέρουμε πλέον, πως η μίμηση και η εκμάθηση υποχρεώσεων στα ανώτερα ζώα, όπως και η ομαδική υποβολή στα κατώτερα, δείχνουν πόσο σημαντικό ρόλο παίζει το περιβάλλον στην ωρίμανση του ενστίκτου. Παρολαυτά, το ένστικτο παραμένει κάτι σαν ένα “a priori του είδους”, η οδηγητική δύναμη του οποίου εκφράζεται σε κάθε επιμέρους μέλος του, ακόμα και σε περιπτώσεις πρώιμης απομόνωσης. Με αυτή την έννοια λοιπόν η συμπεριφορά του ζώου παραπέμπει πάντοτε σε κάτι σαν φύση. Στο ανθρώπινο παιδί όμως, κάθε ακραία απομόνωση αποκαλύπτει την απουσία τέτοιου είδους στέρεων “a priori”, τέτοιων ειδικών προσαρμοστικών σχημάτων. Όσα παιδιά έτυχε να αποξενωθούν πολύ νωρίς από την κοινωνική συναλλαγή − αυτά τα παιδιά που αποκαλέσαμε «αγρίμια» −, εμφανίζουν μια τόσο μεγάλη στέρηση ώστε μοιάζουν σαν παράδοξα, ελλειμματικά ζώα. Πράγματι, αντί να αναδυθεί σε αυτά μια “φυσική κατάσταση ”, στην οποία θα διακρίναμε ίχνη του homo sapiens και του homo faber [δηλαδή ενός προηγούμενου σταδίου της ανθρωπογένεσης], αυτό που βλέπουμε δεν είναι παρά μια έκτοπη κατάσταση, στο επίπεδο της οποίας κάθε ψυχολογία υποστρέφει στην τερατολογία.
Η αλήθεια είναι, ότι η κληρονομικότητα του είδους δεν καθορίζει τον άνθρωπο όπως καθορίζει το ζώο. Το σύστημα αναγκών και βιολογικών λειτουργιών, που κληροδοτείται από τον γονότυπο, καταχωρίζει τον άνθρωπο στα έμβια είδη χωρίς όμως να τον διακρίνει ως άνθρωπο, χωρίς να τον καταδεικνύει ως μέλος του ανθρώπινου είδους. Την ίδια στιγμή, αυτή η απουσία ειδικών καθορισμών συμπορεύεται με την παρουσία απροσδιόριστων δυνατοτήτων. […]
Αυτό που η ίδια η ανάλυση των ομοιοτήτων μεταξύ των πολυποίκιλων κοινωνικών τύπων αναδεικνύει ως κοινό, είναι μια δομή δυνατοτήτων, ακόμα και απλών πιθανοτήτων, που δεν μπορούν να ενεργοποιηθούν χωρίς την ύπαρξη ενός κοινωνικού πλαισίου, όποιο κι αν είναι αυτό. Πριν από τη συνάντηση με τον άλλο άνθρωπο, και με την ανθρώπινη ομάδα, ο άνθρωπος δεν είναι τίποτε άλλο από δυνατότητες, εύθραυστες κι αβέβαιες σαν τον ατμό. […]
Στον άνθρωπο, το φυσικοβιολογικό στοιχείο σχετίζεται με την κληρονομικότητα, ενώ το πολιτισμικό με μια κληρονομιά. […]
Χωρίς την κοινωνία των ανθρώπων, ο άνθρωπος γίνεται εκ των πραγμάτων “τέρας” [και όχι “καλός άγριος”] επειδή δεν υπάρχει καμμιά προ-πολιτισμική κατάσταση για να αναδυθεί όταν φύγει από τη μέση η πολιτισμική. […] Στα παιδιά που έτυχε να γίνουν “αγρίμια”, δεν υπάρχει ούτε το γέλιο, ούτε το χαμόγελο, αυτές οι χαρακτηριστικά ανθρώπινες εκδηλώσεις. […]
Lucien Malson, Les enfants sauvages. Mythe et Réalité (1963),από την εισαγωγή με τίτλο Τα παιδιά-«αγρίμια» και το πρόβλημα της ανθρώπινης φύσης.
Σημείωση του Γιάννη Ιωαννίδη
Κρίσιμες επισημάνσεις σε μια εποχή που, τόσο επάνω όσο και κάτω, επικρατεί η ιδέα, ότι το πολιτισμικό στοιχείο αποτελεί απλή «υπερδομή» μιας έξω-πολιτισμικής ή προ-πολιτισμικής «βάσης», την οποία υποτίθεται πως συγκροτούν οι «γυμνές ανάγκες» και η «οικονομία» τους − ή, στην πιο τεχνοφασιστική εκδοχή, το γονιδίωμα −, προσδιορίζοντας έτσι, ψευδώς, σαν «έσχατη πραγματικότητα» και κατεξοχήν τόπο του ανθρώπου το πολιτισμικό μηδέν.
Σημειώνω, πως το βιβλίο αυτό του − φιλόσοφου, παιδαγωγού και λάτρη της τζαζ (δημιουργός του ραδιοφωνικού Αρχείου της Τζάζ, με εκατοντάδες εκπομπές από το 1956 έως το 1996) − Λισιέν Μαλζόν στηρίζεται στη μελέτη 52 παιδιών-«αγριμιών» από το 1344 έως το 1963, τα οποία εγκαταλείφθηκαν σε πολύ μικρή ηλικία, μεγάλωσαν μαζί με ζώα ή σε απομόνωση (όπως ο Γκάσπαρ Χάουζερ), και βρέθηκαν μεταξύ 7 και 22 ετών. Στην έκδοση 10/18 (1964) το γραπτό του Μαλζόν συνοδεύεται από την εκτενή μελέτη (1801) ενός από αυτά τα παιδιά, του Βικτόρ της Aveyron, από τον Jean Itard (1774-1838), γιατρό, ιδρυτή της ωτορινολαρυγγολογίας και παιδαγωγό, που δούλεψε συστηματικά με κωφάλαλα παιδιά και στις μελέτες του οποίου στηρίχτηκαν οι πρώτες σύγχρονες παιδαγωγικές προσπάθειες στον τομέα της Ειδικής Αγωγής.
πηγή: http://dangerfew.blogspot.com/2011/12/blog-post.html
Σενάρια εθνικών νομισμάτων
http://www.casss.gr/PressCenter/Articles/2500.aspx
Στα παιδιά που έτυχε να γίνουν “αγρίμια”, δεν υπάρχει ούτε το γέλιο, ούτε το χαμόγελο, αυτές οι χαρακτηριστικά ανθρώπινες εκδηλώσεις. […]
Για τους ενηλίκους που φέρονται σαν τα αρπακτικά της σαβάνας και ότι κάνουν το κάνουν με το γέλιο, το χαμόγελο και με όλες τις χαρακτηριστικές ανθρώπινες εκδηλώσεις, σε υπέρτατο μάλιστα βαθμό, σε σημείο που να χαρακτηρίζονται ως δημοφιλείς και να ψηφίζονται από τα θηράματα τους, τι λέει ο συγγραφέας σας;
βλ Το τσίρκο της εγχώριας πολίτικης και οχι μονον.
«Πριν από τη συνάντηση με τον άλλο άνθρωπο, και με την ανθρώπινη ομάδα, ο άνθρωπος δεν είναι τίποτε άλλο από δυνατότητες, εύθραυστες κι αβέβαιες σαν τον ατμό.
»Χωρίς την κοινωνία των ανθρώπων, ο άνθρωπος γίνεται εκ των πραγμάτων “τέρας” [και όχι “καλός άγριος”] επειδή [b]δεν υπάρχει καμμιά προ-πολιτισμική κατάσταση για να αναδυθεί όταν φύγει από τη μέση η πολιτισμική[/b].»
Θερμές ευχαριστίες προς τον φίλο Γιάννη Ιωαννίδη, για την ανάδειξη – εκτός των άλλων – της χαρισματικής ετούτης ανθρωπογνωσίας.
Τα είχε πει αυτά ο δικός ο Σοφοκλής….
“Ουδέν θηρίον ανθρώπου αγριότερο “
Αγαπητέ Γιώργο σ’ ευχαριστώ και σου εύχομαι καλές γιορτές!
Γιάννη, καλές γιορτές.
Να είσαι καλά, να γράφεις αλλά και να αναδεικνύεις τέτοια κείμενα!
Αγαπητέ Αλέξανδρε,
σε ευχαριστώ και σου εύχομαι κι εγώ καλές γιορτές. και να συνεχίσεις να μας δείχνεις όσα δεν βλέπουμε εκεί που κοιτάμε.
Είναι πολύ εύκολες οι γενικεύσεις και οι αυθαίρετες ερμηνείες, ιδιαίτερα στον χώρο της πειραματικής ψυχολογίας και της ζωολογίας. Ένας άνθρωπος που ζει μόνος με ζώα δεν ζει σε ένα ουδέτερο περιβάλλον, όπου θα έπρεπε δήθεν να εκδηλώσει τις ενστικτώδεις τάσεις του αυθόρμητα και επομένως, αφού δεν εκδηλώνει τα κύρια ανθρώπινα χαρακτηριστικά, αυτό αποδεικνύει ότι αυτά είναι επίκτητα. Ζει σε ένα περιβάλλον που του δίνει παραπλανητικά μηνύματα και του δημιουργεί σύγχυση. Επομένως υφίσταται βαριά δραστικότατη αλλοίωση της ίδιας του της φύσης. Το συμπέρασμα ότι “κάθε ακραία απομόνωση αποκαλύπτει την απουσία τέτοιου είδους στέρεων “a priori”, τέτοιων ειδικών προσαρμοστικών σχημάτων” είναι εντελώς αυθαίρετο και προκατειλημμένο.
Το ίδιο παθαίνει και ένα ζώο που ζει αποκομμένο από το δικό του περιβάλλον. Δυστυχώς, οι περισσότερες αν όχι όλες από αυτές τις μελέτες, μειώνουν τις δέκα παραμέτρους σε τρείς και προσπαθούν μετά να περιγράψουν την πραγματικότητα, σερβίροντας τα συμπεράσματά τους σαν επιστημονικά. Ο Φέινμαν έχει πολύ καλά εξηγήσει πόσο λανθασμένο είναι να ακολουθούνται μέθοδοι φυσικών επιστημών στην μελέτη της ψυχολογίας ή της παιδαγωγικής.
Έτσι μπορεί ο καθένας να περνάει την ώρα του φαντασιοκοπώντας και κάθε άποψη να βρίσκει θεμελίωση σε παρόμοιες δήθεν περιγραφές και μελέτες.
Με μεγάλη μου έκπληξη διαπίστωσα μελετώντας τα πειράματα του Παυλώφ ότι ουδέποτε απέδειξε την κυριαρχία των εξηρτημένων ανακλαστικών στους σκύλους. Του βγήκε το λάδι μέχρι να αναγκάσει κάποιους σκύλους να συμπεριφερθούν όπως προαποφάσισε. Απεναντίας απέδειξε ότι οι σκύλοι έχουν “ανακλαστικό ελευθερίας”, όπως το είπε. Δηλαδή σαν να λέμε “φωτιά που παγώνει”. Μας ταΐζουν ψεύδη σε τεράστιες ποσότητες.
Η προσωπική μου εμπειρία με τα παιδιά και τα ανήψια μου με δίδαξε ότι τα βρέφη έχουν έμφυτη την τάση να εκδηλώσουν όλα τα ανθρώπινα γνωρίσματα από πολύ νωρίς, ιδιαίτερα δε την χρήση του λόγου γιά την προσωπική έκφραση ιδεών, βιωμάτων και συναισθημάτων, από τους πρώτους κι όλας μήνες της ζωής, γιά να μην πω εβδομάδες, όταν δεν είναι δυνατόν να εκφέρουν τίποτε άλλο από άναρθρους ήχους, ή μάλλον αυθαίρετους έναρθρους ήχους. Όταν όμως το βρέφος βρίσκει σαν απάντηση ένα γρύλισμα και ένα γλύψιμο λύκαινας, παθαίνει βλάβη και συρρίκνωση. Μία γυναίκα εικοσιπέντε χρονών που παντρεύεται έναν τυραννικό σύζυγο, παθαίνει μεγαλύτερες βλάβες από το παιδάκι που μεγάλωσε μεταξύ ζώων. Εξαρτάται από το πώς κρίνουμε τις αλλοιώσεις του χαρακτήρα και των ανθρώπινων γνωρισμάτων.
Και αντιστρόφως. Φρόντισα για τρείς μέρες μία γάτα που έκλαιγε με δάκρυα τον θάνατο της κυράς της από νευρική ανορεξία. Μετά, στην αυλή, σταδιακά ξεπέρασε την θλίψη της, παρατηρώντας την εξοχή τα φυτά και τα έντομα, πότε τρομαγμένη και πότε επιθετική. Σε 48 ώρες έγινε μία φυσιολογική άγρια γάτα, δηλαδή γάτα του αγρού. Το έσκασε στο δασάκι. Στην διαδικασία αυτή καμμία άλλη γάτα δεν την βοήθησε. Αλήθεια, έχει ποτέ γραφτεί ότι μία γάτα μπορεί να κλαίει με λυγμούς όπως ένας άνθρωπος;
Η σκυλίτσα της μάνας μου σύντομα έπαψε να γαυγίζει και άρχισε να μιμείται την ηχητική δομή ανθρώπινης ομιλίας εκφράζοντας τα συναισθήματά της. Στο αυτοκίνητο καθόταν πάντα στην θέση του συνοδηγού με τα μπροστινά πόδια να στηρίζονται στο παρμπρίζ. Μόνη της επέλεξε αυτή την συμπεριφορά, κανείς δεν την εκπαίδευσε.
Οι φιλόζωοι αναγνωρίζουν όλους τους γάτους και τους σκύλους ένα προς ένα όπως και τους ανθρώπους. Απορούν που οι άλλοι άνθρωποι δεν μπορούν να τα ξεχωρίσουν. Οι βιολόγοι βλέπουν αυτό που θέλουν να δουν, όπως άλλωστε κάνει όλη η επιστήμη. Επιστημονική γνώση λέγεται το σύνολο αυτών των δράσεων που αναγκάσαμε την φύση να επαληθεύσει. Αλλά δεν είναι μόνο οι επιστήμονες που αυθαιρετούν συνεχώς για να βγάλουν το ψωμί τους εκδίδοντας ανιαρά φαντασιοκοπήματα: Αλήθεια, γιατί δεν θα πάνε τα ζώα στον Παράδεισο; Ποτέ δεν το κατάλαβα. Μία κατηχήτρια σε Μονή της Αγγλίας μας λέει να μην αποκαλύπτουμε ποτέ στα παιδάκια ότι το σκυλάκι τους θα πεθάνει για πάντα και δεν θα πάει στον Παράδεισο, γιατί χάνουν οριστικά κάθε ενδιαφέρον για τον Χριστούλη. Μήπως ο Χριστούλης τους λέει να μην ακούνε αυτή την φανατισμένη κατηχήτρια που μιλά χωρίς να γνωρίζει;