Theo
Οι συνθήκες της εποχής
Ο άγιος Νικόδημος εμφανίζεται στο προσκήνιο σε μια εποχή δύσκολη: Μετά από αιώνες δουλείας (τρεις σε κάποιες περιοχές, τέσσερις σε άλλες), ο Ορθόδοξος λαός μας βρίσκεται σε δυσχερή θέση.
Από τη μια, η φτώχεια, η καταπίεση και η αμάθεια οδηγούν πολλούς στον εξισλαμισμό, για λίγη οικονομική άνεση και αξιοπρεπή διαβίωση. Περιοχές ολόκληρες κοντεύουν να ξεχάσουν τα ελληνικά ή έχουν συντριπτικό ποσοστό αναλφαβητισμού και αδυνατούν ν' αντιμετωπίσουν τους ξένους μισιονάριους που ζητούν να τους προσηλυτίσουν σε άλλα δόγματα και να τους αφελληνίσουν. (Είναι γνωστό πως το 1821 οι ρωμαιοκαθολικοί κάτοικοι των Κυκλάδων βοήθησαν τους Τούρκους ή, στην καλύτερη περίπτωση, τήρησαν ευμενή προς αυτούς ουδετερότητα.)
Από την άλλη, έρχονται οι σπουδαγμένοι στην Εσπερία και, στα σχολεία που ιδρύουν στις διάφορες πόλεις, μαζί με τις νέες ανακαλύψεις των φυσικών επιστημών και τις προόδους των μαθηματικών, προπαγανδίζουν τον αγνωστικισμό ή την αθεΐα. Γιατί η σχολαστική θεολογία που γνώρισαν στη Δύση, δομημένη σε κάποιες αρχές και αξιώματα που δήθεν μπορούσαν να ερμηνεύσουν οτιδήποτε, μια θεολογία, αποτέλεσμα διανοητικών διεργασιών, άρα κτιστή και ανεπαρκής για τον άνθρωπο, κατέρρεε στις συνειδήσεις πολλών μορφωμένων και, μαζί της, η πίστη τους στην ύπαρξη του Θεού. Όμως η Ορθόδοξη θεολογία είναι άλλη. Αλλά τα κείμενα που τη διασώζουν αυθεντικά σπάνιζαν αυτά τα χρόνια.
Αν δει κανείς τις εκδόσεις της Τουρκοκρατίας, θα διαπιστώσει ότι ο πιστός λαός τρεφόταν πνευματικά κυρίως από λειτουργικά κείμενα, βίους Αγίων, με αρκετά μυθολογικά στοιχεία, ηθικολογικά κηρύγματα και ευσεβείς διηγήσεις, με κάποιες τους να έχουν στοιχεία τρόμου. Όσο κι αν αρκετοί βίωναν την ατμόσφαιρα των ιερών ακολουθιών και δέχονταν τη χάρη του Θεού που μετέδιδαν, ελάχιστοι καταλάβαιναν πλήρως τα κείμενα. Τα έργα των μεγάλων Πατέρων ήσαν άγνωστα είτε γιατί οι σχετικά λίγες μέχρι τότε έντυπες εκδόσεις ήσαν δυσεύρετες, είτε γιατί τα περισσότερα δεν είχαν εκδοθεί και βρίσκονταν σε δυσπρόσιτα χειρόγραφα. Ένας λόγος για τον οποίο βασικά κείμενα της Ορθοδοξίας παρέμεναν ανέκδοτα ήταν ότι, εκτός από τη Βενετία, οι άλλες ρωμαιοκαθολικές πόλεις, όπου κυρίως εκδίδονταν τα ελληνικά βιβλία, υπάκουαν στις παπικές εντολές που δεν επέτρεπαν την έκδοση Ορθοδόξων κειμένων, ούτε καν λειτουργικών.
Το έργο του
Ο άγιος Νικόδημος πηγαίνει στο Άγιο Όρος το 1775, σε ηλικία 26 ετών. Ήδη έχει λαμπρές σπουδές και Ορθόδοξη αγωγή. Αντιλαμβάνεται τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει το Γένος και με ταπείνωση και αίσθημα ευθύνης αναλαμβάνει να βοηθήσει, το κατά δύναμιν.
Ξέρει ότι ο λαός κινδυνεύει να εξισλαμισθεί ή να φραγκέψει, όχι τόσο γιατί βρίσκεται μέσα στην ανέχεια ή γιατί του λείπουν τα όπλα ή η πολιτική οργάνωση, όσο γιατί δεν γνωρίζει σε βάθος την πίστη στην οποία ενστικτωδώς και εκ παραδόσεως στηρίζεται. Ξέρει ότι αυτή δεν είναι θέμα διανοητικό αλλά βιωματικό. Όπως φανερώνουν τα πατερικά κείμενα και οι βίοι των Αγίων, όσο αγωνίζεται κανείς τον αγώνα των πρακτικών αρετών, όσο προσπαθεί ν' αποκτήσει ταπείνωση και αγάπη, τόσο ο νους του φωτίζεται από τον Θεό, δέχεται τη χάρη Του και γεύεται «γνωστώς και ευαισθήτως» πράγματα που ξεπερνούν την κτιστή και πεπερασμένη φύση του και τον εισάγουν στην αιωνιότητα. Τότε γίνεται πλούσιος υπέρ πάντα πλούτον και δυνατός υπέρ πάσαν δύναμιν. Δεν φοβάται μήπως τον ταπεινώσουν, τον απογυμνώσουν ή τον θανατώσουν, γιατί ήδη ζει με τον Θεό, μετέχει στην αιωνιότητα.
Ξέρει επίσης, ότι η Αλήθεια δεν αλλάζει με τις εποχές. Μόνο η έκφραση και η ορολογία μεταβάλλονται, ανάλογα και με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά όσων τη διατυπώνουν. Έτσι, αναλαμβάνει να φωτίσει τον λαό με κείμενα, είτε στη δημώδη γλώσσα της εποχής του, είτε στο πρωτότυπο, με πολλές επεξηγήσεις. Άλλοι, όπως ο άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός, του οποίου ο αδελφός Χρύσανθος υπήρξε δάσκαλος του Νικοδήμου, το κάνουν με το κήρυγμα και την ίδρυση σχολείων. Ο Νικόδημος το κάνει με τα βιβλία του.
Το 1777, σε ηλικία 28 ετών, αναλαμβάνει να ελέγξει και αποκαθάρει από τα λάθη το χειρόγραφο της «Φιλοκαλίας των ιερών νηπτικών» που του εγχειρίζει ο άγιος Μακάριος Νοταράς, δηλαδή της συλλογής ασκητικών και νηπτικών κειμένων από τον 4ο μέχρι τον 14ο αιώνα, να συντάξει τους βίους των ανθολογουμένων συγγραφέων και να γράψει το προοίμιο. Η ανθολογία θα εκδοθεί το 1782, θα μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες και θα αποτελέσει βιβλίο αναφοράς για την Ορθόδοξη πνευματικότητα. Το 1783 θα εκδοθεί ο «Ευεργετινός», συλλογή πιο πρακτικών ασκητικών κειμένων που έγινε τον 11ο αιώνα, την οποία ο Νικόδημος αντιγράφει από αγιορείτικα χειρόγραφα και αποκαθαίρει, συντάσσοντας και πάλι το προοίμιο. Ακολουθούν η «Αλφαβηταλφάβητος» του αγίου Μελετίου του ομολογητού (θα εκδοθεί μόλις το 1928), τα άπαντα του αγίου Συμεών του νέου θεολόγου, το «Θεοτοκάριον το νέον» (κανόνες προς την Υπεραγία Θεοτόκο), τα άπαντα του αγίου Γρηγορίου του Παλαμά, τα χειρόγραφα των οποίων, δυστυχώς, θα χαθούν στη Βιέννη, η Ερμηνεία στις επιστολές του Αποστόλου Παύλου (διασκευή και εμπλουτισμός της σχετικής ερμηνείας του Θεοφυλάκτου Αχρίδος), η Ερμηνεία στις λοιπές επιστολές της Καινής Διαθήκης, η Ερμηνεία του Ψαλτηρίου με βάση την εξήγηση του Ευθυμίου Ζιγαβηνού, ο «Κήπος χαρίτων» (ερμηνεία στις εννέα Ωδές), το Απάνθισμα εκ των Ψαλμών, οι ερωταποκρίσεις των οσίων Βαρσανουφίου και Ιωάννου, το «Εορτοδρόμιον» (ερμηνεία των κανόνων των δεσποτικών και θεομητορικών εορτών) και η «Νέα Κλίμαξ» (ερμηνεία των Αναβαθμών της Οκτωήχου).
Μέσα στη μέριμνά του για την πνευματική τροφοδοσία του δοκιμαζόμενου λαού μας, επεξεργάζεται τον Συναξαριστή του Μαυρικίου, αποκαθαίροντάς τον από κάποια μυθολογικά στοιχεία, πλουτίζοντάς τον με πλήθος υποσημειώσεων και μεταφράζοντάς τον σε μια χυμώδη δημοτική της εποχής του. (Η γλώσσα αυτή ξένισε τον εκδότη της δεύτερης έκδοσης, που αντικατέστησε πλήθος λαϊκών λέξεων με αντίστοιχες της καθαρεύουσας. Ευτυχώς σήμερα έχουμε την έκδοση του "Δόμου", τη μόνη που αναπαράγει την πρώτη.) Εκτός από τον "Συναξαριστή των δώδεκα μηνών του ενιαυτού", όπως τον τιτλοφόρησε, που παρουσιάζει συντετμημένους βίους Αγίων, μεταφράζει επιλεγμένους εκτενείς βίους και τους εκδίδει στο "Νέον Εκλόγιον", φροντίζοντας η γκάμα του να εκτείνεται σε όλους τους αιώνες και να περιλαμβάνει αγίους επισκόπους, κληρικούς, μοναχούς και λαϊκούς ποικίλων επαγγελμάτων και κοινωνικών θέσεων, για να υποδείξει στον καθένα τον δρόμο προς την αγιότητα. Ακόμα, για να αντιμετωπίσει το πρόβλημα των αθρόων εξισλαμισμών, συλλέγει μαρτυρολόγια της Τουρκοκρατίας, τα επιμελείται, τα μεταφράζει και τα εκδίδει στο "Νέον Μαρτυρολόγιον" το 1799, με ένα θαυμάσιο προοίμιο όπου προτρέπει τους πιστούς να παραμείνουν αμετακίνητοι στην πίστη, μιμούμενοι τους Νεομάρτυρες, και τους αλλαξοπιστήσαντες να επανέλθουν στην Ορθοδοξία. Το βιβλίο αυτό συντελεί στην ανάσχεση των αθρόων εξισλαμισμών, βοηθά πολλούς να αποκτήσουν συνείδηση της πίστεώς τους και οδηγεί άλλους, αλλαξοπιστήσαντες κυρίως, στο μαρτύριο. Τα αγιολογικά έργα του αγίου Νικοδήμου σταδιακά εκτοπίζουν τις προγενέστερες συλλογές βίων Αγίων, που είχαν δεκάδες εκδόσεις ανά τίτλο, και φτάνουν να κυριαρχούν στον Ορθόδοξο χώρο.
Η αγάπη του προς τους Αγίους και η μέριμνά του για τη διάδοση της τιμής τους στον Ορθόδοξο κόσμο τον οδηγεί να συνθέσει πλήθος Ακολουθιών (γύρω στις 60) ή να συμπληρώσει ήδη υπάρχουσες. Οι περισσότερες απ' αυτές παραμένουν ανέκδοτες και σώζονται σε αγιορείτικες βιβλιοθήκες. Ξεχωρίζει η Ακολουθία που συνέθεσε προς τιμήν των Οσίων του Άθω, με θαυμαστό εγκώμιο, όπου συνοπτικά βιογραφεί όλους τους Αγίους του Όρους. Οι Αθωνίτες Όσιοι για πρώτη φορά υμνολογούνται κι εγκωμιάζονται συλλογικά. Επίσης, εκδίδει και τους οκτώηχους κανόνες του Ιωσήφ του υμνογράφου στον άγιο Ιωάννη τον Θεολόγο, αποκαθαίρει και εκδίδει το "Εγχειρίδιον" με τα εγκώμια του Επιταφίου, καθώς και το μέγα Ευχολόγιον, για να έχουν οι ιερείς μια εύχρηστη και ακριβή έκδοση.
Για να βοηθήσει εξομολόγους και εξομολογούμενους, συντάσσει και εκδίδει το 1794 το "Εξομολογητάριον", με συμβουλές και για τους δύο, βάσει των ιερών Κανόνων της Εκκλησίας. Αργότερα αναλαμβάνει το τιτάνιο έργο της συλλογής και κωδικοποιήσεως αυτών των Κανόνων, καθώς και των ερμηνειών τους από τους έγκριτους κανονολόγους, τους συνθέτει, παρουσιάζοντας τη συμφωνία των συντακτών τους, και τους εκδίδει στο "Πηδάλιον" το 1800, με πλήθος υποσημειώσεων και παραπομπών που μαρτυρούν την εξαίρετη μνήμη και τις θαυμαστές συνθετικές του δυνατότητες. Αυτό το έργο καθοδηγεί τους Ορθοδόξους εξομολόγους ανά τον κόσμο μέχρι σήμερα.
Στη μέριμνά του για την πνευματική καλλιέργεια των πιστών, μη θέλοντας να προβάλλει τον εαυτό του, επεξεργάζεται και βιβλία άλλων συγγραφέων, συνήθως αλλάζοντάς τα ριζικά και πολλαπλασιάζοντας τον όγκο τους, όπως το "Περί συνεχούς θείας μεταλήψεως" του Νεοφύτου Καυσοκαλυβίτη και τα "Πνευματικά γυμνάσματα" και τον "Αόρατο πόλεμο", τα οποία ανακάλυψε ο άγιος Μακάριος ο Νοταράς στην πατμιακή βιβλιοθήκη, μεταφρασμένα από τα ιταλικά, και τα έδωσε στον άγιο Νικόδημο, να τα επεξεργαστεί και να τα ορθοδοξοποιήσει.
Τέλος, συντάσσει και εκδίδει κάποια εντελώς δικά του έργα. Σε ηλικία 32 ετών, ζώντας ερημικά στο ερημονήσι Σκυροπούλα, χωρίς κανένα βιβλίο μαζί του, συγγράφει το "Συμβουλευτικόν εγχειρίδιον περί φυλακής των πέντε αισθήσεων", όπου εκθέτει την ασκητική και πνευματική διδασκαλία της Εκκλησίας, με πλήθος αγιογραφικών και πατερικών παραπομπών από μνήμης, για να ενισχύσει πνευματικά τον εξάδελφό του Ιερόθεο, επίσκοπο Ευρίπου, που του το ζήτησε. (Το βιβλίο πρωτοεκδίδεται το 1801.) Αργότερα συγγράφει τη "Χρηστοήθεια" με ηθικές συμβουλές προς τους πιστούς (πραγματοποιεί πέντε εκδόσεις από το 1803 ώς το 1816), και, προς το τέλος της ζωής του, για να απαντήσει στις ποικίλες εναντίον του συκοφαντίες, συντάσσει την "Ομολογία πίστεως", όπου φαίνεται η καθαρότητα του Ορθόδοξου φρονήματός του.
Μέχρι το 1809, που εκοιμήθη εν Κυρίω, δηλαδή σε διάστημα 32 χρόνων, ο άγιος Νικόδημος συνέθεσε 120 περίπου έργα, που αν εκδίδονταν όλα μαζί, θα συγκροτούσαν 30 μεγάλους τόμους. Πολλά παραμένουν ανέκδοτα, ενώ αρκετά εκδόθηκαν μετά θάνατον, λόγω των δυσκόλων περιστάσεων της εποχής και της ανέχειας στην οποία ζούσε ο Άγιος και οι συμμοναστές του. (Κάποια παραχαράχτηκαν από τους επιμελητές τους, λόγω της αποστάσεως από τον τόπο εκδόσεως ή του μεσολαβήσαντος θανάτου του συγγραφέα.) Έτσι, αυτός ο ταπεινός μοναχός αναδείχθηκε ο πολυγραφότερος Αγιορείτης και πιθανότατα ο πολυγραφότερος από τους Πατέρες της 2ης μ.Χ. χιλιετίας.
Έζησε πολύ ασκητικά, στην ι. Μονή Διονυσίου αρχικά και σε διάφορες καλύβες της Καψάλας στη συνέχεια, συνήθως ως υποτακτικός ή φιλοξενούμενος άλλων γεροντάδων. Κυκλοφορούσε ρακένδυτος και με γουρουνοτσάρουχα, αυτός του οποίου τις συμβουλές ζητούσαν πατριάρχες, επίσκοποι αλλά και απλός λαός. Κι όχι μόνο δεν ξυπάστηκε από την αναγνώριση, αλλά και παραπονιόταν γι' αυτήν. Γι' αυτό και πολλά από τα βιβλία του κυκλοφόρησαν ανωνύμως ή με ονόματα κάποιων άλλων που ελάχιστα συνέβαλαν γι' αυτά.
Στις έριδες για το θέμα των μνημοσύνων και της συχνής θείας μεταλήψεως πήρε το μέρος των αποκαλούμενων "κολλυβάδων", στοιχώντας στην εκκλησιαστική παράδοση, χωρίς όμως να επιτίθεται με ανοίκειους χαρακτηρισμούς στους αντιπάλους του, όπως συχνά συνέβαινε και από τις δύο πλευρές. Γι' αυτό και παρέμεινε στο Άγιο Όρος και δεν διώχθηκε όπως οι περισσότεροι επώνυμοι "κολλυβάδες".
Το έργο του είναι διδασκαλία και μαθητεία Ορθοδοξίας. Ενώ θα μπορούσε να συγγράψει πολλά, αν κρίνουμε από τα τέσσερα καταδικά του βιβλία σε πεζό λόγο, τις χιλιάδες επεξηγήσεις, τα πολλά προοίμια, εγκώμια, πανηγυρικούς λόγους και Ακολουθίες που συνέθεσε, προτίμησε ν' αφήσει τους προγενέστερούς του Πατέρες να μιλήσουν στον λαό, κι αυτός να τους σχολιάζει, επεξηγεί, υπομνηματίζει, μεταφράζει... Να σημειώσουμε εδώ ότι οι μεταφράσεις του θυμίζουν αυτές του Παπαδιαμάντη: Έχει την ελευθερία να παραλείπει ή να προσθέτει αποσπάσματα, για να καθιστά το κείμενο πιο εύληπτο ή, σε κάποιες περιπτώσεις, περισσότερο Ορθόδοξο. Το τελευταίο συνέβη με τα βιβλία "Περί συνεχούς θείας μεταλήψεως", "Πνευματικά γυμνάσματα" και "Αόρατος πόλεμος".
Κάποιες ενστάσεις
Για τα δύο τελευταία έχει γίνει κάποιος θόρυβος, ότι τάχα εισάγουν τη ρωμαιοκαθολική ευσέβεια στη χώρα μας. Όμως, αφενός μεν ο άγιος Νικόδημος δεν τα μετέφρασε ο ίδιος αλλά τα παρέλαβε σε χειρόγραφες μεταφράσεις χωρίς να γνωρίζει τον συγγραφέα τους1 και ανέλαβε να τα επιμεληθεί και ορθοδοξοποιήσει, αυξάνοντας κατά πολύ τον όγκο τους. Αφετέρου δε, ήταν κι αυτός τέκνο της εποχής του και, αν υπάρχει κάποια ευσεβιστική χροιά, αυτή αντανακλά την τότε περιρρέουσα ατμόσφαιρα.
Τελευταία κατηγορήθηκε με έμφαση κυρίως για το "Πηδάλιον", αλλά και για το "Εξομολογητάριον". Όμως το υλικό που παραθέτει δεν είναι δικό του αλλά των αγίων Πατέρων. Αυτός απλώς το κωδικοποίησε και το υπομνημάτισε. Κι αν κάπου έχει κάποιες απόψεις που μπορεί να χαρακτηριστούν νομικίστικες, αυτές αφενός μεν μαρτυρούν ελαφρά επιρροή των αντιλήψεων της εποχής του, όπως προαναφέραμε, αφετέρου δε είναι σταγόνα μπροστά στον ωκεανό του έργου του. Κι είναι πολύ άδικο να μιλά κανείς για «τον Θεό του Αυγουστίνου, του Άνσελμου και του Νικοδήμου, τον τρομοκράτη Θεό των σαδιστικών απαιτήσεων δικαιοσύνης»"2, τη στιγμή που στα πολλά έργα του φαίνεται η συμπαθούσα καρδιά του και παρουσιάζεται ο Θεός ως ελεήμων και εύσπλαγχνος. Αν δε δει κανείς μόνο τον κατάλογο των πατερικών και αγιολογικών κειμένων που εξέδωσε, υπομνημάτισε και μετέφρασε ο Άγιος, θα συνειδητοποιήσει πως πρόκειται για τον ανθό της ασκητικής και νηπτικής γραμματείας της Εκκλησίας μας, τα οποία κάθε άλλο παρά ένα θεό τιμωρό, σαν του Ανσέλμου, παρουσιάζουν. Κι αυτή η συνειδητή επιλογή τους μας υποψιάζει λίγο για τα βάθη της καρδιάς και τις πεποιθήσεις του Αγίου. Το ίδιο μαρτυρούν κι οι Ακολουθίες του.
Η πνευματική κληρονομιά του
Η Φιλοκαλία, που μεταφράστηκε ταχύτατα από τον άγιο Παΐσιο Βελιτσκόφσκι και διαδόθηκε σε λίγα χρόνια στη Μολδαβία και στη Ρωσία, άλλαξε άρδην την πνευματική ζωή μοναστηριών, ασκητών και λαϊκών. Πυροδότησε την εμφάνιση μεγάλων στάρετς που πολέμησαν την εκκοσμίκευση ι. μονών και σκητών και τις έκαναν κέντρα ασκητισμού και πνευματικότητας όπου καθημερινά προσέτρεχαν πλήθη πιστών για πνευματική καθοδήγηση. Τη μεγαλύτερη ακμή παρουσίασε η μονή της Όπτινα κι έναν από τους στάρετς αυτής της μονής σκιαγραφεί ο Ντοστογιέφσκι στο πρόσωπο του Ζωσιμά των "Αδελφών Καραμαζώφ". Όπως φαίνεται από τις σημειώσεις του, ο ρώσος συγγραφέας είχε μελετήσει αρκετή νηπτική γραμματεία (ιδιαίτερα τον αββά Ισαάκ τον Σύρο). Η καλλιέργεια του ρωσικού λαού δια των στάρετς, της Φιλοκαλίας και των λοιπών πνευματικών συγγραμμάτων, τον βοήθησε να βιώσει βαθύτερα την Ορθόδοξη παράδοσή του και ν' αντέξει τη λαίλαπα του "υπαρκτού σοσιαλισμού" και τις δεκαετίες διωγμών που ακολούθησαν. Κάποιοι στάρετς, που ζούσαν στις πόλεις άγνωστοι για τους πολλούς, βοήθησαν τους απλούς πιστούς ν' ανταπεξέλθουν τις δοκιμασίες και μεταλαμπάδευσαν το πνεύμα της Φιλοκαλίας μέχρι σήμερα που μια νέα άνθιση Ορθόδοξης πνευματικότητας και μοναχισμού παρουσιάζεται στη Ρωσία.
Στην Ελλάδα η διδασκαλία του αγίου Νικοδήμου ζωογόνησε τον λαό με τα καθάρια νάματα της Παραδόσεώς μας, τον ενίσχυσε ν' αντέξει το υπόλοιπο της Τουρκοκρατίας, όχι μόνο να μη χάσει την πίστη του αλλά και να τη ζήσει βαθύτερα. Του έδωσε και τη δύναμη να μη λυγίσει από τη λαίλαπα της βαυαροκρατίας που έκλεισε τα 4/5 των μοναστηριών του νεοσύστατου κράτους, όριζε κατά βούλησιν τα μέλη της Ι. Συνόδου, την ανάγκασε να συστήσει στους κάτω των 40 ετών μοναχούς και μοναχές των καταργημένων μοναστηριών να παντρευτούν, πούλησε τα ιερά κειμήλιά τους στα παζάρια, κατεδάφισε 70 ι. ναούς στην Αθήνα και προσπάθησε να εισαγάγει αλλότρια ήθη.
Οι περισσότεροι "κολλυβάδες", μετά τον διωγμό τους από το Άγιο Όρος, διασκορπίστηκαν στα νησιά του Αιγαίου. Εκεί ίδρυσαν μοναστήρια που λειτουργούσαν κατά το αγιορείτικο τυπικό, με έμφαση στη λατρευτική ζωή, στην ευχή του Ιησού και στη συχνή θεία μετάληψη, και έθεσαν τη σφραγίδα τους στις τοπικές κοινωνίες. Στο Άγιο Όρος αυτές οι τάσεις συνεχίστηκαν περισσότερο στις ασκητικές καλύβες, παρά στα μοναστήρια και στα κελλιά με τις μεγάλες συνοδείες και τις πολλές δραστηριότητες. Επανήλθε όμως το "κολλυβάδικο" πνεύμα και η συχνή θεία μετάληψη στα μοναστήρια, με τη μετατροπή κάποιων απ' αυτά σε κοινόβια και την έλευση νέων αδελφοτήτων σε άλλα στις δεκαετίες του 1970 και του 1980.
Ένα άλλο φαινόμενο το οποίο ποθούσε και ευχόταν ο άγιος Νικόδημος πραγματοποιήθηκε από τους μαθητές του στα προεπαναστατικά και στα πρώτα μετεπαναστατικά χρόνια. Εννοώ την αναβίωση του γυναικείου μοναχισμού στα νησιά, με την ίδρυση πολλών μοναστηριών, που οδήγησε στη σημερινή άνθισή του πανελληνίως.
Τα έργα του αγίου Νικοδήμου κυριαρχούν στην εκδοτική παραγωγή των χρόνων 1782-1819, όταν εκδίδονται τα περισσότερα βιβλία του. Όπως σημειώνει ο Φίλιππος Ηλιού, την περίοδο του ύστερου Διαφωτισμού (1801-1820), παρ' όλο που η κυκλοφορία του κοσμικού βιβλίου είχε αυξηθεί σημαντικότατα σε σχέση με το παρελθόν, το 41% των ελληνικών εκδόσεων είναι θρησκευτικές3 (αν όμως υπολογίσει κανείς τον αριθμό των αντιτύπων κάθε βιβλίου, ξεπερνούν σημαντικά το μισό των τυπωμένων σωμάτων). Μέσα σ' αυτές κυριαρχούν τα νικοδημικά βιβλία. Την ίδια περίοδο στο Άγιο Όρος, στην Πελοπόννησο και στα νησιά η συντριπτική πλειοψηφία των συνδρομητών των εκδιδομένων βιβλίων παραγγέλνει έργα του αγίου Νικοδήμου, όπως προσθέτει ο Ηλιού4. Αν εξαιρέσουμε τον Άθω, οι άλλες δύο περιοχές θ' αποτελέσουν τα 2/3 του νεοσύστατου κράτους. Μάλλον δεν είναι τυχαίο ότι οι κάτοικοί τους, με την απελευθέρωση και εν όψει των δοκιμασιών που προανέφερα, θα είναι μπολιασμένοι στην Ορθοδοξία από τα νικοδημικά έργα. Ο Παπαδιαμάντης και ο Μωραϊτίδης, ο μείζων και ένας από τους σημαντικότερους πεζογράφους του 19ου αιώνα, είχαν πολλούς συγγενείς ηγουμένους και μοναχούς, μυήθηκαν απ' αυτούς στην Ορθόδοξη πνευματικότητα, την παρουσίασαν σαρκωμένη στη ζωή και στα κείμενά τους και ποδηγετούν ακόμα τους Έλληνες (ας θυμηθούμε τη ρήση του Ελύτη: "Όταν βρίσκεστε σε δύσκολες στιγμές, αδελφοί, μνημονεύετε Διονύσιο Σολωμό, μνημονεύετε Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη.").
Έτσι, τα νάματα του αγίου Νικοδήμου μάς αρδεύουν μέχρι σήμερα. Η "πνευματική" ηγεσία του τόπου όμως θέλει να τον ξεχάσουμε. Τα σχολικά βιβλία, ενώ ασχολούνται με ελάσσονες λογίους του Διαφωτισμού, που ελάχιστα επηρέασαν τους Έλληνες της εποχής τους, αν κρίνουμε από την κυκλοφορία και διάδοση των βιβλίων τους, δεν ξέρω αν αναφέρουν καν τον άγιο Νικόδημο ή τον μέγα απόστολο του Γένους άγιο Κοσμά τον Αιτωλό, που δέσποσαν στις συνειδήσεις των πολλών κατά την προεπαναστατική περίοδο. (Είναι χαρακτηριστικό πως ο Κ. Θ. Δημαράς, εισηγητής αυτής της τάσης στην Ελλάδα, ενώ, από τις 946 σελίδες της "Ιστορίας της νεοελληνικής λογοτεχνίας", αφιερώνει κοντά στις εκατό στους λογίους του Διαφωτισμού, δίνει μόλις μία και κάτι στον άγιο Κοσμά και τρεισήμισι στον Παπαδιαμάντη, προσπαθώντας εμφανώς ν' απαξιώσει το έργο του με όσα γράφει γι' αυτόν. Τον δε άγιο Νικόδημο, τον συγγραφέα με τις μεγαλύτερες κυκλοφορίες κατά την περίοδο 1782-1845, ούτε που τον μνημονεύει!)
Τον Παπαδιαμάντη τον επανέφεραν δυναμικά στο προσκήνιο οι ομότεχνοί του, και σήμερα θεωρείται ο μέγιστος των πεζογράφων μας, κάτι που ο Νίκος Τριανταφυλλόπουλος αποκάλεσε "νίκη των ποιητών". Θα έλεγα, και νίκη του αγίου Νικοδήμου, από το πνευματικό περιβάλλον του οποίου ξεπήδησε ο κυρ Αλέξανδρος.
Σημειώσεις
1. Βλ. Εμμ. Φραγκίσκου, "Αόρατος Πόλεμος" (1796), "Γυμνάσματα Πνευματικά" (1800). Η πατρότητα των "μεταφράσεων" του Νικοδήμου Αγιορείτη, "Ο Ερανιστής", έτος ΚΕ-ΛΑ, τόμος 19(1993), σ. 104.
2 Χρήστου Γιανναρά, Ορθοδοξία και Δύση στη Νεώτερη Ελλάδα, Αθήνα 1992, σ. 206. Ο Γιανναράς γράφει πως ο άγιος Νικόδημος "επιλέγει, μεταφράζει και εκδίδει, σαν βιβλία “ψυχοφελέστατα” για τους Ορθοδόξους, δυο τυπικά ρωμαιοκαθολικά εγχειρίδια" (ό.π., σ. 199), αγνοώντας, όπως προκύπτει από μελέτες, μεταγενέστερες του βιβλίου του (του Εμμ. Φραγκίσκου, ό.π., αλλά και του Κ. Παπουλίδη, Αγιορειτικά, Άγιον Όρος 1993, σσ. 125-127) ότι ο Άγιος έχει αλλάξει άρδην το περιεχόμενό τους, προσθέτοντας και πολύ νικοδημικό υλικό. Π.χ., τα "Πνευματικά γυμνάσματα" από ένα τευχίδιο των 30 σελίδων, μεταμορφώθηκαν σε τόμο των 650.
3 Φίλιππου Ηλιού, Ελληνική Βιβλιογραφία του 19ου αιώνα. Τόμος 1ος, 1801-1818, Αθήνα 1997, σσ. νϛ-νζ.
4 ό.π., σ. νϛ.
πηγή: Αντίφωνο
Πολύ ωραίο άρθρο. Σε τιμάει που τιμάς τον Άγιο. Πρεσβείες του Αγίου Νικοδήμου…
Υπάρχει μια βαθύτερη αντίφαση στο κείμενο, ιδιαίτερα όταν γίνεται προσπάθεια να αξιολογηθεί το έργο και η προσφορά του Αγίου Νικοδήμου.
Ενώ η απαρίθμηση της υλικής απόδοσής του θέτει στο επίκεντρο το συγγραφικό έργο, ως προϋπόθεση για την βαθύτερη γνώση της Πίστης μας, σύμφωνα με τον αρθρογράφο, σημειώνεται εξαρχής και πολύ ορθά, ότι η Ορθοδοξία κομίζει την Αλήθεια, αυταπόδεικτα μέσα από το αποδεικτέο της διατήρησης και όχι διανοητικής διαπλούτησής της. Ποιά όμως η προσφορά κειμένων, όταν η διατήρηση της Αλήθειας γίνεται μέσα από την βιωματική της επιβεβαίωση;
Ενώ, επίσης, είναι γεγονός αυταπόδεικτο, ότι ο λαός διατήρησε τις παραδόσεις του, ο Άγιος Νικόδημος επευφημείται ακριβώς για αυτό, δηλαδή ότι έφερε την Παράδοση κοντά στον λαό, αν και οι επιχειρηματολογικά ενισχυτικές παραπομπές περιορίζονται στην επιρροή την οποία άσκησαν τα κείμενά του στην ασκητική πρακτική μοναστηρίων και όχι του κοινωνούντος και εκκλησιαζόμενου λαού. Εάν ο αρθρογράφος ήταν συνεπείς στην θέση, ότι στο επίκεντρο της Πϊστης βρίσκεται η βιωματική εμπειρία, δεν θα έπρεπε να θεωρεί το γεγονός, ότι τα Πατερικά κείμενα δεν εκδόθηκαν, ως αρνητικό, αφού η Παράδοση δεν εννοειίτε ως ανάγνωση κειμένων αλλά ως προσωπική επαφή με τον πνευματικό.
Αγαπητέ κ. Κουφάκη,
με ιδιαίτερο ενδιαφέρον διαβάζω την δήλωσή σας ότι πιστεύετε στον Θεό. Αυτό με χαροποιεί ιδιαίτερα, γιατί προσωπικα βρίσκω κάπως cliche’ και tres banale και bas-clas τις πομπώδεις δηλώσεις περί αθεϊας κτλ.
Έχετε όμως ένα “κόλλημα” με τον ρασιοναλισμό, ενώ δηλώνεται ψυχίατρος. Μάθετε λοιπόν ότι οι επαγγελματίες του ρασιοναλισμού (π.χ. οι μαθηματικοί και οι φυσικοί) δεν είναι και τόσο πεπεισμένοι για την πληρότητα του. Δηλαδή δεν είναι ταλιμπανικοί ρασιοναλιστές όπως εσείς. Δεν είναι τελείως καθαρό γιαυτούς ότι τα μαθηματικά εξηγούν πλήρως την φυσική πραγματικότητα. Κάτι θα ξέρουν αυτοί (εμείς δηλαδή..).
Καλή συνέχεια στην αναζήτησή σας..
Τ.
“η Παράδοση δεν εννοειίτε ως ανάγνωση κειμένων αλλά ως προσωπική επαφή με τον πνευματικό” Η παράδοση δεν περιορίζεται μόνο σε αυτό. Είναι και αυτό. Αλλοιώς δε θα είχαμε Καινή Διαθήκη, λειτουργικά βιβλία, βιβλία των πατέρων κλπ. Όλα θα ήταν προφορικές παραδόσεις. Και ο Πνευματικός ο ίδιος κουβαλάει ευχολόγιο και δεν λέει ευχές απ’ έξω που εκείνη την στιγμή τον εμπνέει το Άγιο Πνεύμα. Γιατί; Για ρωτήστε τον. Η γραπτή παράδοση μας φέρνει σε επαφή με όλη την παράδοση της εκκλησίας. Το κάθε τι έχει το λειτουργικό του ρόλο μέσα στην εκκλησία, και γιαυτό ο Άγιος Νικόδημος έχει επιτελέσει πολύ μεγάλο έργο και όλοι του οφείλουμε πολλά σήμερα! Και το μυστικό είναι αυτό το ανάγνωσμα των κειμένων να γίνει βίωμα, Καινή Διαθήκη, βιβλία Πατερων, βιογραφίες Αγίων. Ρώτα τον πνευματικό σου για περισσότερες λεπτομέρειες!
“Ποιά όμως η προσφορά κειμένων, όταν η διατήρηση της Αλήθειας γίνεται μέσα από την βιωματική της επιβεβαίωση;” Η Εκκλησία από τα πρώτα χρόνια της ύπαρξής της καταγέγραψε την Καινή Διαθήκη για να μην χαθεί η Αλήθεια της, ή για να μην αλειωθεί μέσω της προφορικής παράδοσης. Είναι το κείμενο που έχει τις περισσότερες αντιγραφές και ανατυπώσεις στην ιστορία του κόσμου! Η γραπτή παράδοση της Εκκλησίας τρέφεται από την Εκκλησία και τρέφει την Εκκλησία. Το ένα χέρι νύβει τ’ άλλο και τα δυο το Πρόσωπο!
“στο επίκεντρο της Πϊστης βρίσκεται η βιωματική εμπειρία, δεν θα έπρεπε να θεωρεί το γεγονός, ότι τα Πατερικά κείμενα δεν εκδόθηκαν, ως αρνητικό” Αυτό δεν είναι προσωπική άποψη του αρθρογράφου, είναι η χαρά της Εκκλησίας! Και η ίδια Εκκλησία δεν βλέπει καμία αντίφαση στο να έχει ως πάνω από όλα την βιωματική εμπειρία και να χαίρεται για την συγγραφή πατερικών κειμένων. Μιλάμε για παράδοση (η συγγραφή πατερικών κειμένων) τόσο παλιά όσο και η Εκκλησία σχεδόν (αν αρχίσουμε από το πρώτο ευαγγέλιο και τις επιστολές των αποστόλων). Και το σύμβολο της Πίστεως είναι μια γραπτή παράδοση! Για να το μάθουμε χρειάστηκε να το διαβάσουμε! Έλεος!!! Πόσο το βιώνουμε; Ιδού το ερώτημα. Επειδή εγώ και εσύ δεν το βιώνουμε κατευθείαν πρέπει να σβήσουμε κάθε γραπτή αναφορά του; Όχι. Άστο να βρίσκεται εκεί να μας θυμίζει τι θα έπρεπε να βιώνουμε κάθε φορά που το διαβάζουμε. Και οι δέκα εντολές γράφτηκαν σε πέτρινες πλάκες από τον ίδιο τον Θεό! Τη ζητούμενη βιωματική εμπειρία ο ίδιος ο Θεός την έκανε γραπτή παράδοση! Χρειάζεται να πούμε άλλα;
Στην αρχιική σελίδα, δεξιά στα μηνύματα, παρουσίαζεται ότι έγραψε εδώ ο cretan? αλλά εδώ δε φαίνεται το σχόλιό του. Γιατί; Επίσης φαίνεται ένα λάθος στο πλήθος των σχολίων. Δείχνει ένα παραπάνω από αυτά που υπάρχουν. Είναι πρόβλημα του συστήματος ή έχει διαγραφεί το σχόλιο; Παρακαλώ να διορθωθεί.
Κατ’ αρχάς νομίζω ότι με αδικείται.Έχω πει οτι η καντιανή μου παιδεία μου ενέπνευσε μια φειδωλότητα απέντι σε μαθηματικές ουσιοκρατίες, γιατί κι αυτές με τη σειρά τους καταλήγουν σε δογματισμό-ταλιμπανσμό.
Μάλλον πρεπει να ξαναδούμε τι σημαίνει ορθολογισμός.Δεν είναι απλά η επιμονή στη λογική.Νομιμοποιεί για παράδειγμα ως εμπράγματα τα μεσαίου μεγέθους αντικειμενα, κάτι που δεν κάνει ο επιστημονικός ρεαλισμός.Δε μπορεί να αποφανθεί αληθώς για τα καθ’ αυτά, π.χ απόλυτο,όπως λέγει ο Καντ, που όμως δεν έχουν ρεαλιστική αναφορά για τον επιστημονικό ρεαλισμό.
Κρίνω ότι με αντιμετωπίζετε ως ορθολογιστή, με μια παρωχημένη ή καλύτερα διαστρεβλωμένη αντίληψη γι’ αυτόν και τις δυνατότητές του.Ούτε ο περί πολλών κουτοπονηρούλης Ναννόπουλος είναι ορθολογιστής, όταν προσπαθεί να αποφανθεί αν κάτι είναι όντως τυχαίο, κι ας λέγει το αντίθετο.
Όμως για τα όρια των δυναοτήτων της λογικής δεν επικαλούμε το Θεό, διότι θα κάνω λήψη ζητουμένου, αλλά πιο εκλεπτυσμένες θεωρίες επιστημολογικές.
Ναι πιστεύω ότι η λογική είναι ο μοναδικός τρόπος για να αποφυγουε το λάθος και δη η επιστημονική λογική.Το αυτό πνεύμα διατηρώ και για την ψυχιατρική και δεν ξέρω τι γνωρίζεται γι αυτήν αλλά οι επιστημολογικά ρεαλιστικές προσεγγισεις δίνουν καλές προσβλέψεις.
Το αυτό πνεύμα διατηρώ και στη θεολογία για να αποφύγουμε την περιδεότητα και γίνει: ο άνθρωπος για το σάββατο.
Επίσης, καλή συνέχεια στην αναζήτηση…
Αγαπητέ κ. Κουφάκη,
επειδή δεν ξέρω πως αλλιώς να το γράψω στα Ελληνικά, σας επαναλαμβάνω την απάντησή μου.
“”Μάθετε λοιπόν ότι οι επαγγελματίες του ρασιοναλισμού (π.χ. οι μαθηματικοί και οι φυσικοί) δεν είναι και τόσο πεπεισμένοι για την πληρότητα του. Δηλαδή δεν είναι ταλιμπανικοί ρασιοναλιστές όπως εσείς. Δεν είναι τελείως καθαρό γιαυτούς ότι τα μαθηματικά εξηγούν πλήρως την φυσική πραγματικότητα.
“”
Αν θέλετε λεπτομέρειες, ρωτήστε, μην διστάζετε.
Τ.
@Ανώνυμος (αν είστε ό κ. Κουφάκης),
ίσως να συνεννοηθούμε τώρα…
Λέτε ότι
%%
Όμως για τα όρια των δυναοτήτων της λογικής δεν επικαλούμε το Θεό, διότι θα κάνω λήψη ζητουμένου, αλλά πιο εκλεπτυσμένες θεωρίες επιστημολογικές.
%%
Οτιδήποτε είναι πέρα από τα όρια της λογικής είναι υπέρ-λογο. Όπως και οτιδήποτε είναι πέρα από τον κτιστό κόσμο είναι άκτιστο. Προφανώς, εξ’ορισμού, ΔΕΝ υπάρχουν σοβαρές επιστημολογικές θεωρίες που ασχολούνται με θέματα πέρα από την λογική ή που ψάχνουν άκστιτα πράγματα. Μόνο κάτι ψευδο-επιστημονικά (crackpot) κατασκευάσματα. Ας μην ασχοληθούμε με αυτά, φαίνεστε σοβαρός άνθρωπος.
Το ΟΛΟ θέμα είναι αν Υπάρχει ¨κάτι” πέρα από την λογική ή από την κτιστότητα του κόσμου.
Όπως έχω αναφέρει πάμπολες φορές έδω στο Αντίφωνο, απάντηση στην παραπάνω ερώτηση ΔΕΝ μπορεί να δώσει η επιστήμη. Ούτε θετική ούτε αρνητική. Η επιστήμη (και ο ορθολογισμός κατ’επέκταση) είναι Αγνωστικιστή σε σχέση με το υπέρ-λογο και το άκτιστο.
Στο σημείο αυτό μπαίνει στην σκηνή ο Άνθρωπος. Και η Ύπαρξη του Ανθρώπου μέσα στον κτιστό και μάταιο τούτο κόσμο είναι η τρανότερη ένδειξη (όχι απόδειξη!) για την Ύπαρξη του υπερ-λογου και άκτιστου Θεού..
Φυσικά, ο απολύτως ελεύθερος άνθρωπος μπορεί να αρνηθεί τα πάντα, να κλείσει μάτια και αυτιά στην έμφυτη αυτή ένδειξη περί υπάρξεως του Θεού. Μπορεί να διαστρεβλώσει, να διαβάλει, να αλλοιώσει, να υπονομεύσει αυτή την πρωτόγονη και αναπόσπαστη από αυτόν ορμή για Θέωση. Δεν μπορεί όμως να το κάνει χωρίς να έχει ακρωτηριάσει, αρνούμενος την ουσιώδη σημασία των βιωματικών παραστάσεων, την ίδια του την ύπαρξη.
Και όπως κάλα γνωρίζουν οι σύγχρονοι ψυχολόγοι, η άρνηση και ο ψυχολογικός ακρωτηρισμός οδηγούν σε ψυχασθένειες..
Τ.
“Και το μυστικό είναι αυτό το ανάγνωσμα των κειμένων να γίνει βίωμα, Καινή Διαθήκη, βιβλία Πατερων, βιογραφίες Αγίων.”
Λάθος!
Το βίωμα αλλάζει την οπτική γωνία του ανθρώπου προς τα κείμενα αυτά, για αυτό και τα αντιλαμβάνεται ως Λόγο της Αλήθειας και όχι ως την Αλήθεια αυτή καθεαυτή! Τα κείμενα, αλλά και η ανάγνωσή των δεν είναι αυτοσκοπός!
“Η Εκκλησία από τα πρώτα χρόνια της ύπαρξής της καταγέγραψε την Καινή Διαθήκη για να μην χαθεί η Αλήθεια της, ή για να μην αλειωθεί μέσω της προφορικής παράδοσης.”
Το “τα πρώτα χρόνια της ύπαρξής της” είναι κάτι το απολύτως σχετικό. Ακόμη και σήμερα δεν έχει γίνει αποδεκτή η αυθεντικότητα όλων των κειμένων στο σύνολό των. Ούτε η συγγραφή υπήρξε οργανωμένη και συντονισμένη για να υπάρχει τεκμηριωμένη πεποίθηση περί ενιαίας προθέσεως.
Ελπίζω να γίνει κατανοητό, ότι η προσφορά του Αγίου Νικοδήμου, δεν μπορεί να φέρει τα εύσημα της διάσωσης της Παράδοσης καθότι θα έπρεπε αυτή πριν την εποχή του, δηλαδή για περισσότερο από τέσσερις αιώνες, να είχε εξαφανιστεί.
Τα κείμενα αποτελούνε το μέτρο αποκάλυψης και αποτροπής αιρετικών σκέψεων και μόνο!
“Τα κείμενα, αλλά και η ανάγνωσή των δεν είναι αυτοσκοπός!” Χαίρω πολύ. Είπε κανείς κάτι τέτοιο; Είπα ότι και τα κείμενα έχουν τον λειτουργικό ρόλο μέσα στην Εκκλησία. Ούτε ο αρθρογράφος υπαινίσσεται κάτι τέτοιο. Νομίζω μας παρεξηγείς.
“Ακόμη και σήμερα δεν έχει γίνει αποδεκτή η αυθεντικότητα όλων των κειμένων στο σύνολό των.” Νομίζω η αυθεντικότητα δεν είναι τόσο ζήτημα για την Εκκλησία όσο το ΤΙ λέει! Η ίδια Εκκλησία κρίνει για την θεοπνευστία των γραπτών της, ανεξαρτήτου συγγραφέως! Νομίζω είναι παραπλανητικό αν όχι άσχετο επιχείρημα.
“Ούτε η συγγραφή υπήρξε οργανωμένη και συντονισμένη για να υπάρχει τεκμηριωμένη πεποίθηση περί ενιαίας προθέσεως.” Δεν μας ενδιαφέρει η ενιαία πρόθεση συγγραφής αλλά η αντίδραση της Εκκλησίας που είναι τίποτα άλλο παρά ενιαία χαρά που έχει γραπτή θεόπνευστη παράδοση! Και αυτό φαίνεται καθαρά στις ακολουθίες! Διαβάζονται Καινή Διαθήκη, Παλαιά Διαθήκη, στην Ακολουθία της Ανάστασης ο περίφημος λόγος του Ι. Χρυσοστόμου και όλα είναι σε βιβλία! Πολλά αγιογραφικά χωρία, αλλά και πατερικές εκφράσεις χρησιμοποιούνται στην υμνολογία. Στα μοναστήρια διαβάζονται λόγοι και βίοι αγίων στην τράπεζα. Εκατομύρια μοναχοί ανά τους αιώνες διάβαζαν πατερικά βιβλία και πολλοί πατέρες το προτείνουν, πέρα από Αγία Γραφή. Είδες κανέναν να καμαρώνει για το πόσα βιβλία διάβασε; Όχι. Το μετά το διάβασμα μας ενδιαφέρει και μας κρίνει! Αυτό όμως δεν μας εμποδίζει να τα θεωρούμε ως Εκκλησιαστικό θησαυρό!
“η προσφορά του Αγίου Νικοδήμου, δεν μπορεί να φέρει τα εύσημα της διάσωσης της Παράδοσης καθότι θα έπρεπε αυτή πριν την εποχή του, δηλαδή για περισσότερο από τέσσερις αιώνες, να είχε εξαφανιστεί.” Σε ενοχλεί η λέξη διάσωση; Δεν είναι ο Σωτήρ της Εκκλησίας ο Άγιος Νικόδημος! Δεν λέει κάτι τέτοιο ο αρθρογράφος. Στο άρθρο γράφει “τα κείμενα που τη διασώζουν αυθεντικά σπάνιζαν αυτά τα χρόνια”. Σκέψου το ως “τα κείμενα που την αποδίδουν αυθεντικά σπάνιζαν αυτά τα χρόνια” αυτό θέλει να πει. Δεν καταλαβαίνω την εμμονή σου στην έκφραση ότι σώθηκε η παράδοση επειδή γράφτηκαν κάποια κείμενα. Δίνεις νομίζω υπερβολική βαρύτητα!
Παρόλα αυτά δεν υποβιβάζεται η μεγάλη προσφορά του Αγίου. Κάθε Πατέρας της Εκκλησίας διασώζει την παράδοση της Εκκλησίας άσχετα με το πόσο έχει αλλοιωθεί ή όχι!
“Τα κείμενα αποτελούνε το μέτρο αποκάλυψης και αποτροπής αιρετικών σκέψεων και μόνο!” Και εδώ διαφωνώ! Πολλοί αιρετικοί έχουν στηριχθεί στην αιρετική ερμηνεία των κειμένων! άρα στην αιρετική ερμηνεία της παράδοσης! Γιαυτό είπα ότι τα εκκλησιαστικά κείμενα τρέφονται από την Εκκλησία και η Εκκλησία τα θρέφει! Εκτός Εκκλησίας, τα Εκκλησιαστικά κείμενα είναι σαν να μην έχουν γραφτεί! Αυτή είναι η αξία τους! Απόδειξη: βλέπεις καμιά αναφορά των κειμένων των πατέρων σε εξ’ ορθόδοξα βιβλία; Εγώ δεν έχω συναντήσει, εκτός αν είναι για κατηγορίες και συκοφάντιση. Η Εκκλησία αναγνωρίζει στα εν λόγω κείμενα τον εαυτό της, την θεοπνευστία τους και τα οικειοποιείται ως παιδιά της. Και όλα τα κείμενά της διασώζουν/αποδίδουν την παράδοση της. Αυτό αναγνωρίζεται μόνο ενδοΕκκλησιαστικά! Τα Εκκλησιαστικά κείμενα δεν μπορούν να σταθούν (διαβαστούν/κατανοηθούν/βιωθούν) μόνα τους χωρίς την Εκκλησία! Ελπίζω να είμαι σαφής.
“Και όλα τα κείμενά της διασώζουν/αποδίδουν την παράδοση της.”
“Τα Εκκλησιαστικά κείμενα δεν μπορούν να σταθούν (διαβαστούν/κατανοηθούν/β ιωθούν) μόνα τους χωρίς την Εκκλησία!”
Εδώ δεν είστε σαφής, τουλάχιστο όμως αοριστολογείτε!
Ανάμεσα στις δύο φράσεις υπάρχει μια αντίφαση.
Υποψιάζομαι ότι πάλι μπερδεύεσαι με τις εκφράσεις! Όταν λέω “Και όλα τα κείμενά της διασώζουν/αποδίδουν την παράδοση της.” δεν εννοώ ότι ό,τι κείμενο γράψει οποιοδήποτε μέλος της Εκκλησίας κατευθείαν αποδίδει την παράδοσή της. Υπάρχουν αλλοιώσεις ανά τους αιώνες, προσωπικές ελλείψεις και υπερβολές κοκ. Μιλάω για τα κείμενα που η ίδια Εκκλησία έχει πιστοποιήσει ως Εκκλησιαστικά, και αυτό γίνεται και με την συχνή αναφορά σε αυτά, την χρήση τους σε κηρύγματα, προσευχές κα, την συμφωνία τους με παλιότερα έργα Πατέρων της Εκκλησίας.
Να το πω με μια αναλογία / αλληγορία. Ένα βιβλίο μαθηματικών μπορεί να το αξιολογήσει και να το καταλάβει μαθηματικός και όχι φιλόλογος! Ο τελευταίος θα καταλάβει ότι το βιβλίο γράφει για μαθηματικά αλλά δεν θα καταλάβει τις μαθηματικές “αλήθειες”. Για να καταλάβει το βιβλίο ο φιλόλογος πρέπει να σπουδάσει μαθηματικά, όπως ο καθένας μας πρέπει να σπουδάσει “Εκκλησία”! Αυτό είναι η Εκκλησία, πανεπιστήμιο! Αυτή μας καθιστά μέσω της Χάρης δυνατούς να κοινωνήσουμε των ζωηφόρων νοημάτων των θεόπνευστων κειμένων. Έτσι, με αυτή την έννοια, “Τα Εκκλησιαστικά κείμενα δεν μπορούν να σταθούν (διαβαστούν / κατανοηθούν / βιωθούν) μόνα τους χωρίς την Εκκλησία!”.
Η Καινή Διαθήκη, και Πατερικά κείμενα όπως η φιλοκαλία παραποιούνται στην αντίληψη όταν διαβάζονται από αλλόδοξους ή αλλόθρησκους. Δεν είναι θέμα εξυπνάδας. Είναι θέμα “παιδείας”, εκκλησιαστικής “παιδείας”. Η Εκκλησία έχει αυτά τα κείμενα της ως τα “ανώτατα μαθηματικά” της! Δεν μπορούν να την διαβάσουν “φυσικοί”! Όσο και κοντά να είναι σαν επιστήμη, Οι τελευταίοι θα προσπαθήσουν να δικαιολογήσουν την δική τους επιστήμη και όχι να κατανοήσουν την μαθηματική “αλήθεια”.
Αν προσέξεις μέσα στην Καινή Διαθήκη ο απόστολος Φίλιππος οδηγήθηκε από το Άγιο Πνεύμα να προσκοληθεί στον ευνούχο Αιθίοπα για να του εξηγήσει τον προφήτη Ησαΐα. Το ρωτάει ο Φίλιππος “γινώσκεις α αναγινώσκεις;” δηλ. “Άραγε καταλαβαίνεις αυτά που διαβάζεις;” και ο ίδιος ομολογεί “πως γαρ αν δυναίμην, εάν μη τις οδηγήση με;” δηλ. “Πως να μπορέσω να καταλάβω εάν δε με οδηγήσει κάποιος;” Αυτό είναι το επιχείρημά μου. Η Εκκλησία είναι αυτή που αποκαλύπτει (καθοδηγώντας) την μυστική αλήθεια του κειμένου που έγγραψε η ίδια η Εκκλησία μέσω του Εκκλησιαστικού συγγραφέα! Ελπίζω είμαι σαφής.
Νομίζω, αγαπητέ Λούμπεν, ότι με λίγη προσοχή και καλή διάθεση μπορεί κανείς να καταλάβει τι εννοώ.
Ναι, το βίωμα προέχει στην Ορθοδοξία· ναι, αυτή “[i]κομίζει την Αλήθεια[/i]”, που είναι προσωπική, δηλαδή ο σαρκωθείς Θεάνθρωπος, και με την κοινωνία με Αυτόν κανείς γνωρίζει βιωματικά την Αλήθεια. Αυτή η εμπειρία των Αγίων αποτυπώνεται στα ιερά κείμενα της Εκκλησίας.
Μόνο οι τέλειοι δεν χρειάζονται βιβλία. Οι υπόλοιποι, που αγωνιζόμαστε και βρισκόμαστε σε διάφορες πνευματικές φάσεις, τα έχουμε ανάγκη γιατί μας μεταγγίζουν τη χάρη του Θεού που έχουν πλούσια οι συγγραφείς τους, μας ανάβουν τον πόθο προς Αυτόν και φωτίζουν τον νου μας να κατανοήσει κάποια πράγματα, και βαθύτερα, μέσω της άκτιστης και αόρατης Χάρης που έχουν, αλλά και διανοητικά.
Ναι, “[i]ο λαός διατήρησε τις παραδόσεις του[/i]”, αλλά μέσα σ’ αυτές είχαν αναμειχθεί και αρκετά οθνεία στοιχεία. Αυτά ανέλαβε να αποκαθάρει ο άγιος Νικόδημος και να δώσει στον λαό την αυθεντική Ορθοδοξία, όπως εκφράζεται στα έργα των μεγάλων Πατέρων. Γιατί όταν κανείς βρίσκεται σε χαμηλότερο πνευματικό στάδιο, κινδυνεύει να πέσει στην πλάνη και χρειάζεται κάποιον φωτισμένο να του υποδείξει τον δρόμο προς την Αλήθεια. Και πάντα οδηγός προς κάτι είναι όποιος έχει μεγαλύτερη εμπειρία του.
Επίσης, δεν αναφέρομαι μόνο “[i]στην επιρροή την οποία άσκησαν τα κείμενά του στην ασκητική πρακτική μοναστηρίων και όχι του κοινωνούντος και εκκλησιαζόμενου λαού[/i]”, αλλά γράφω και για τους “κολλυβάδες” ότι “[i]έθεσαν τη σφραγίδα τους στις τοπικές κοινωνίες[/i]” και αναφέρομαι και στον ελληνικό λαό στη βαυαροκρατία και στον ρωσικό στην περίοδο του “υπαρκτού σοσιαλισμού” και στον Παπαδιαμάνυη και στον Ντοστογιέφσκι.
[quote name=”Ο Λούμπεν”]
Το βίωμα αλλάζει την οπτική γωνία του ανθρώπου προς τα κείμενα αυτά, για αυτό και τα αντιλαμβάνεται ως Λόγο της Αλήθειας και όχι ως την Αλήθεια αυτή καθεαυτή! Τα κείμενα, αλλά και η ανάγνωσή των δεν είναι αυτοσκοπός!
[/quote]
Ναι, συμφωνώ. Να προσθέσω μόνο πως ο λόγος είναι σύμβολο. Δηλαδή, εκτός από την κτιστή εκφορά του, συμβάλλει και κάτι αόρατο, η χάρη του Αγίου ή η πλάνη και σύγχυση του μη καθαρού που τον εκφέρει.
[quote name=”Ο Λούμπεν”] Το "τα πρώτα χρόνια της ύπαρξής της" είναι κάτι το απολύτως σχετικό. Ακόμη και σήμερα δεν έχει γίνει αποδεκτή η αυθεντικότητα όλων των κειμένων στο σύνολό των.
[/quote]
Στην συντριπτική πλειονότητά τους οι βιβλικοί θεολόγοι συμφωνούν πως τα κείμενα της Καινής Διαθήκης συντάχθηκαν μέσα στον πρώτο αιώνα μ. Χ. Η Εκκλησία τον 3ο και 4ο αιώνα τα συμπεριέλαβε στον κανόνα της, μετά από πολλές συζητήσεις, γιατί κατέληξε πως εκφράζουν αυθεντικά την εμπειρία των Αποστόλων και δεν υπάρχει ίχνος πλάνης μέσα τους, άρα μπορούν να μεταγγίσουν τη χάρη του Θεού και να οδηγήσουν τους πιστούς προς αυτή την εμπειρία.
[quote name=”Ο Λούμπεν”]Τα κείμενα αποτελούνε το μέτρο αποκάλυψης και αποτροπής αιρετικών σκέψεων και μόνο![/quote]
Κι όμως, αποτελούν τους οδοδείκτες, για να βρει κανείς τον Χριστό. Ο ίδιος είπε: “Ερευνᾶτε τας Γραφὰς ὅτι αὐταὶ μαρτυροῦσι περὶ ἐμοῦ”. Δεν εννοεί εδώ “αναλύτε” λογικά ή στρουκτουραλιστικά, αλλά να τις μελετάτε για να φωτισθείτε, να μπείτε στο πνεύμα Μου, να δεχτείτε τη χάρη Μου.
Αυτό θα σήμαινε ότι πάς αγράμματος καί άσωτος. Η γνώση της γραφής ως προϋπόθεση για την Πίστη; Διαβάθμιση της Πίστης σε “Ανώτερη” και “Ανώτατη”; Η ανάγνωση προϋπόθεση για την ρήση και μόνο είναι!
“Η γνώση της γραφής ως προϋπόθεση για την Πίστη;” φυσικά όχι αλλά “τα ιερά γράμματα οίδας, τα δυνάμενά σε σοφίσαι εις σωτηρίαν διά πίστεως της εν Χριστώ Ιησού. Πάσα γραφή θεόπνευστος και ωφέλιμος προς διδασκαλίαν, προς έλεγχον, προς επανόρθωσιν, προς παιδείαν την εν δικαιοσύνη, ίνα άρτιος ή ο του Θεού άνθρωπος, προς παν έργον αγαθόν εξηρτισμένος” το οποίο μεταφράζεται “γνωρίζεις την Γραφή που μπορεί να σε κάνει σοφό οδηγώντας σε στη σωτηρία δια της πίστεως στον Ιησού Χριστό. Ό,τι βρίσκεται στη Γραφή είναι εμπνευσμένο από το Πνεύμα του Θεού και είναι ωφέλιμο για τη διδασκαλία της αλήθειας, για τον έλεγχο της πλάνης, για τη διόρθωση των λαθών, για τη διαπαιδαγώγηση σε μια ζωή όπως τη θέλει ο Θεός. έτσι ο άνθρωπος του Θεού θα είναι τέλειος (εδώ μου αρέσει περισσότερο η λέξη ολοκληρωμένος) και καταρτισμένος για κάθε καλό έργο” επιστολή Αποστόλου Παύλου προς Τιμόθεον Β΄ κεφ3 15-16.
“Διαβάθμιση της Πίστης σε “Ανώτερη” και “Ανώτατη”; ” Αλλού ο Απόστολος Παύλος (προς Κορινθίους Α΄ κεφ 3, 2-3) γράφει “γάλα υμάς επότισα και ου βρώμα. ούπω γαρ ηδύνασθε. αλλά ούτε έτι νυν δύνασθε. έτι γαρ σαρκικοί εστε.” δηλ. “Σας έθρεψα με γάλα, όχι με στερεή τροφή, γιατί δεν μπορούσατε ακόμα να τη δεχτείτε. Αλλά τούτε και τώρα μπορείτε, γιατί εξακολουθείτε να ζείτε σαν άνθρωποι αυτού εδώ του κόσμου” όπου μιλάει για διαβάθμιση της πνευματικής τροφής που τους προσφέρει! άρα υπάρχει διαβάθμιση πνευματικής ηλικίας του καθενός μας και διαβάθμιση πίστης! Οι εκφράσεις “ανώτερη” και “ανώτατη” είναι δικές μου. Η Εκκλησία είναι “δια βίου εκπαίδευση”, χωρίς τέλος. Γιατί σε προβληματίζει η διαβάθμιση στην πίστη του καθενός; Έχεις την ίδια πίστη με την Παναγία ή τους άλλους αγίους που διαβάζουμε στα συναξάρια; Εγώ δεν μπορώ να το πω για τον εαυτό μου.
Διαβάθμιση της Πίστης ανά των Πιστών; Πιστός και πιστότερος; Η διαβάθμιση στην Ορθοδοξία ταυτίζεται με την αίρεση και η αντιμετώπισή της με την Σύνοδο και όχι με την σπουδή γραπτών.
Μήν παραπέμπεις λοιπόν στα κείμενα γιατί αυτό φανερώνει ότι δεν έχεις βιώσει δια την ανάγνωσή των την Πίστη!
Εν πάσει περιπτώσει, δεν θέλω να στενοχωρήσω άλλο με τις ενστάσεις μου. Εξάλλου είναι ένα θέμα το οποίο δεν μπορεί αλλά ούτε και πρέπει να λυθεί στα πλαίσια μιας συζήτησης με λόγια. Στο κάτω κάτω Ορθόδξοι είμαστε και όχι προτεστάντες!
Νά ‘σται καλά!
Αγαπητέ Theo, να είστε γερός, το απήλαυσα το κείμενο!!!
“η Παράδοση δεν εννοειίτε ως ανάγνωση κειμένων αλλά ως προσωπική επαφή με τον πνευματικό” Προφανώς και εσύ με το να συνδιαλέγεσαι μαζί μας δρας εκτός παράδοσης!!! Κάνε μια εκτύπωση του αρθρου και των σχολίων μας και δώστα στο πνευματικό σου να σου πει άποψη, έτσι για να είσαι εντός Παράδοσης!
“Διαβάθμιση της Πίστης ανά των Πιστών; Πιστός και πιστότερος;” Πάλι νομίζω τίθεται πρόβλημα τι έννοια δίνεις στους όρους. Έχω την υποψία ότι όταν λες πίστη αναφέρεσαι αποκλειστικά στην “[b]ομολογία πίστεως[/b]” η οποία είναι κοινή μεταξύ όλων των ορθοδόξων και ενδεχομένως “ανέξοδη”! Όταν λέω πίστη αναφέρομαι σε κάτι βαθύτερο και ανώτερο, και σε αυτήν την πίστη βοηθάνε οι Γραφές. Μπορεί όλοι να λέμε μαζί “Άγιος ο Θεός, Άγιος Ισχυρός κλπ” ή το “Πιστεύω” αλλά άλλος το λέει και σκέφτεται άσχετα, άλλος το λέει και η καρδιά του γεμίζει χαρά, άλλος το λέει και τα μάτια του δακρύζουν για τις αμαρτίες του, άλλος το λέει και ο νους και η καρδιά πετάνε σε πελάγη θεολογίας, άλλος το λέει και του εμφανίζεται ο Χριστός! και ένα σωρό άλλες διαβαθμίσεις. Για αυτή την διαβάθμιση πίστης λέω. Η ομολογία πίστεως είναι σαφώς κοινή και μόνο αυτή λύνεται μέσω των Συνόδων οριοθετώντας τα όρια της ομολογιακής πίστης! Το άλλο, η πίστη που αναφέρομαι είναι η βιωματική πίστη, που πίστεψέ με, ρώτα και τον πνευματικό σου, η ανάγνωση πατερικών και αγιογραφικών κειμένων βοηθάει, με την προϋπόθεση ότι αποτελεί μέρος της σύνολης εκκλησιαστικής ζωής. Δεν υποκαθιστά άλλα στοιχεία της πνευματικής ζωής. Υπήρξαν άγιοι που δεν διάβασαν πατερικά και εκκλησιαστικά κείμενα. Βρες έναν άγιο όμως που να μην το προτείνει! Και να μην το θεωρεί βοηθητικό της βιωματικής πίστης!
Να το πω και διαφορετικά μήπως γίνει πιο κατανοητό. Η λέξη πίστη στον Θεό έχει [b]και[/b] την έννοια της [b]εμπιστοσύνης στον Θεό[/b]. Μεταξύ διαφορετικών ανθρώπων υπάρχει διαφορετική διαβάθμιση εμπιστοσύνης στον Θεό. Το πόσο αφηνόμαστε στον Θεό. Ότι και να πούμε με τα λόγια στα δύσκολα φαίνεται πόσο αφηνόμαστε στον Θεό και τι πίστη έχουμε. Σε ένα πλήθος 100 ανθρώπων πόσες διαφορετικές αντιδράσεις θα έχεις όταν υποστούν διωγμό; Είναι τόσο κοινή η πίστη; Επομένως και εδώ φαίνεται διαβάθμιση πίστης!
“Στο κάτω κάτω Ορθόδοξοι είμαστε και όχι προτεστάντες!” Υπονοείς ότι έχουμε προτεσταντική προσκόληση στα κείμενα και την αγία γραφή; Ενδεχομένως να έχουμε προτεσταντική προσκόληση, ενδεχομένως όμως και όχι. Συζήτησέ το με τον Πνευματικό σου. Γιατί αν δεν φαίνεται από τα λεγόμενά μας τότε “καταλαλείς”! Να σου πω και το εξής, ορθόδοξος μοναχός έχει πει ότι κάθε μέρα ξυπνάει προτεστάντης και κοιμάται καθολικός! Άκουσον άκουσον τι πράγματα συμβαίνουν!
Κατά τους Πατέρες, οι εικόνες (κάτι που στερούνται οι προτεστάντες) είναι τα βιβλία των αγραμμάτων.
Μένω στο “καλά τα γράφετε!!” γιατί ομολογώ ότι δεν μπορώ να παρακολουθήσω τα επόμενα, και κυρίως τηβ φράση που επαναλαμβάνετε “λήψη ζητουμένου..”.
Μου αρκεί που αναγνωρίζετε τον αγωστικισμό του ρασιοναλισμού ως πρός το Θείο.
Άρα, αν συνεχίσετε να είστε ταλιμπανικός ρασιοναλιστής (επιτρέψτε μου να χρησιμοποιήσω αυτόν τον προφανή και εύγλωτο χαρακτηρισμό), τότε είστε το πολύ αγνωστικιστής. Πολύ καλά.
Αν κάνετε την υπέρβαση, τότε ή θα καταλήξετε άθεος, ή πιστός.
Παρακαλώ διαλέξτε και I rest my case.
T.
Επανέρχομαι, με τον κίνδυνο να προτεσταντίζω, αλλά ούτως ή άλλως δεν κάμουμε θεολογική συζήτηση οπότε ας έχει.
“Ερευνᾶτε τας Γραφὰς ὅτι αὐταὶ μαρτυροῦσι περὶ ἐμοῦ”
Εδώ μάλλον εννοείτε η Παλαιά Διαθήκη και η λέξη “μαρτυρούσι” πιθανότατα σημαίνει “με προ-αναγγέλλουν”. Δεν χρειάζονται κείμενα ως οδοδείκτες για να βρεθεί ο Χριστός. Μόνος σου το λες, ακόμη και οι εικόνες αποτελούνε τα κείμενα των αγραμμάτων. Για να δούμε όμως την Αλήθεια μέσα από αυτές, δεν πρέπει να αλλάξουνε αυτές, αλλά εμείς και μάλιστα πριν ή/και κατά την ενόραση!
Μπορείς να μας κάνεις λίγο πιο σαφές τι εννοείς με την ενόραση; Τι σχέση έχει ο πνευματικός με την ενόραση; Τι σχέση έχουν τα κείμενα με την ενόραση; Τι σχέση έχουν οι εικόνες με την ενόραση;
Μάλλον έχεις δίκιο για το “Ερευνᾶτε τας Γραφὰς ὅτι αὐταὶ μαρτυροῦσι περὶ ἐμοῦ”. Υπάρχουν όμως κι άλλα χωρία στην Καινή Διαθήκη που δείχνουν την ανάγκη να ασφαλισθεί το προφορικό κήρυγμα με τον γραπτό λόγο, όπως ο πρόλογος του κατά Λουκάν Ευαγγελίου.
ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ “ΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗΣ ΖΩΗΣ” ΤΟΥ ΑΡΧΙΜ. ΣΩΦΡΟΝΙΟΥ ΣΑΧΑΡΩΦ, ΣΕΛ. 49-52:
Η θεολογία, ως οντολογική γνώση του Θεού, ως πνευματική κατάσταση ενώσεως με τον Θεό, αποκτάται στην οδό της πάλης με τα πάθη, με τον «νόμο της αμαρτίας» που ζει μέσα μας (βλ. Ρωμ. 7,23). Στην κεκαθαρμένη καρδιά εισδύει εύκολα και άφθονα το Φως που πυρακτώνει το πνεύμα με την αγάπη προς τον Θεό. Η αγία αυτή αγάπη δεν είναι τίποτε άλλο παρά η ενέργεια του Αγίου Πνεύματος [//50] μέσα μας· «ενέργεια» που περικλείει τον άνθρωπο στην ίδια την πραγματικότητα της Θεότητος· και αυτό είναι η αληθινή εκείνη γνώση του Θεού που αποτελεί καθεαυτήν την αιώνια ζωή (βλ. Ιωάν. 17,3).
Το έσχατο δυνατό όριο της θεολογίας επί της γης είναι το μαρτύριο για τον Χριστό. Με την παράδοση του στον θάνατο για τον Χριστό και το Ευαγγέλιο, ο άνθρωπος εξομοιώνεται προς τον Ίδιο τον Θεό στην κενωτική αγάπη, την «αγάπη εις τέλος». Ο μαρτυρικός «στέφανος» έγκειται στο ότι αυτός που θυσίασε την ψυχή του από αγάπη για τον Θεό πορεύεται, κατά κάποιον φυσικό και απρόσκοπτο τρόπο, προς τον θρόνο του Θεού.
Δεν είναι όμως μαρτύριο μόνο ο σωματικός θάνατος εξαιτίας της ομολογίας του Ονόματός Του και του Ευαγγελίου κατά τον καιρό των διωγμών, αλλά και κάθε θλίψη που υφίσταται ο χριστιανός για την εδραίωση του θριάμβου της αγάπης του Χριστού στον κόσμο αυτό. Να αγαπά κάποιος τους εχθρούς είναι μαρτύριο. Αυτό το είδος της αγάπης γίνεται φυσικό για την ψυχή, όταν ενεργεί μέσα της η πνοή της αιωνιότητος, η οποία κατά παράδοξο τρόπο συμπορεύεται με το αυτομίσος (βλ. Λουκ. 14,26). Να προσεύχεται κάποιος γι’ αυτούς που τον προσβάλλουν και τον καταδιώκουν, να ευεργετεί εκείνους που τον μισούν, να ευλογεί αυτούς που τον καταριώνται, να μην αντιστέκεται στον πονηρό … και τα παρόμοια, ισοδυναμούν με μαρτύριο (βλ. Μάρκ. 8,31-38).
Η Θεία απάθεια δεν είναι ανάπαυση από αδιαφορία προς τον μηδαμινό αυτό κόσμο, ο οποίος διακρώς μας βασανίζει [//51] σαν κάποιος απατηλός αντικατοπτρισμός, ανάξιος, στην πραγματικότητα, κάθε προσοχής. Όχι. Η Θεία απάθεια είναι αγάπη που αγκαλιάζει τα πάντα και φέρει ταυτόχρονα μέσα της και τη θλίψη όλου του κόσμου και τη χαρά της σωτηρίας. Εν Χριστώ δια Πνεύματος Αγίου μας αποκαλύπτονται οι έσχατες διαστάσεις του Είναι, το πλήρωμα της Αλήθειας … μπροστά μας ορθώνεται ο μοναδικός σκοπός: να δεχθούμε στην πληρότητα τους τις δωρεές του Αγίου Πνεύματος· να ομοιωθούμε τελείως με τον Χριστό-Άνθρωπο, για να είμαστε αιώνια όμοιοι με Αυτόν κατά τη Θεότητα Του.
Οι λόγοι «ειρήνην την Εμήν δίδωμι υμίν» (Ιωάν. 14,27) ειπώθηκαν από τον Χριστό στους Αποστόλους μερικές μόλις ώρες πριν από τον θάνατο Του επάνω στον σταυρό. Η ουσία της ειρήνης αυτής του Χριστού έγκειται στο ότι Εκείνος γνωρίζει τον Πατέρα με τέλεια γνώση. Και εμείς, αν γνωρίζουμε την Αιώνια Αλήθεια, τότε όλα τα βάσανα της γης θα διαδραματίζονται για μας κατά κάποιον τρόπο στην περιφέρεια του είναι μας, ενώ ταυτόχρονα μέσα μας θα είναι παρόν το φως της ζωής, που απορρέει από τη γνώση της Αλήθειας.
«Ειρήνην την Εμήν δίδωμι υμίν». Καμία επιτυχία ούτε η πρόσκαιρη ευμάρεια δεν μπορεί να μας δώσει την αληθινή ειρήνη, αν εμείς παραμένουμε στην άγνοια της Αλήθειας. Λίγοι άνθρωποι κατέχουν πνευματική ανδρεία, [//52] επαρκή για να βγουν από την κοινή σε όλους τετριμμένη οδό. Η ανδρεία γεννιέται από την ασάλευτη πίστη στον Χριστό-Θεό. Κάποτε οι δοκιμασίες που επισκέπτονται τον άνθρωπο τον τοποθετούν στη θέση του οδοιπόρου, μπροστά στον οποίο διανοίγεται άβυσσος και δεν υπάρχει οδός διαφυγής. Για ποιο είδος αβύσσου μιλάμε; Για την άβυσσο αυτή του σκότους της αγνοίας και της απογνώσεως των καταδικασμένων σε θάνατο. Για να πετάξουμε επάνω από την άβυσσο αυτή του σκότους, της αγνοίας και του θανάτου, μας είναι απαραίτητη η ενέργεια της αγίας απογνώσεως. Ελκυόμενοι από άγνωστη δύναμη ρίχνουμε τον εαυτό μας στο άγνωστο επικαλούμενοι το Όνομα του Κυρίου. Και τι συμβαίνει τότε; Αντί να συντριβούμε σε κρυμμένους στον γνόφο της αβύσσου βράχους, εμφανίζεται κάποιο αόρατο χέρι, που τρυφερά μας συγκρατεί επάνω από την άβυσσο, και δεν επιτρέπει να υποστούμε καμία βλάβη. Τι σημαίνει να ριχτούμε στην άβυσσο του αγνώστου; Να εμπιστευθούμε τον Θεό, εγκαταλείποντας κάθε ελπίδα στη δύναμη του κόσμου αυτού, και να αναζητήσουμε άλλη ζωή, όπου η πρώτη θέση προσφέρεται στον Χριστό.
Αγαπητέ κ. Λούμπεν,
δυστυχώς εξαφανιστήκατε για λίγες μέρες μετά την τελευταία συνεισφορά σας (22/7/2011) στην συζήτηση για το συγκεκριμένο άρθρο. Μπορείτε σας παρακαλώ να απαντήσετε στις ερωτήσεις μου; “μας κάνεις λίγο πιο σαφές τι εννοείς με την ενόραση; Τι σχέση έχει ο πνευματικός με την ενόραση; Τι σχέση έχουν τα κείμενα με την ενόραση; Τι σχέση έχουν οι εικόνες με την ενόραση;”
Σας ευχαριστώ πολύ
Όχι.
Γιατί κύριε Λούμπεν μας στερείτε τη σοφία σας; Η ενόραση σας λέει να μην μου απαντήσετε;
Επειδή εσείς έχετε αποφασίσει για τον εαυτό σας ότι όλα μπορούν να διατυπωθούν, αυτό δεν σημαίνει ότι ό,τι δεν διατυπώνετε δεν υπάρχει.
“Επειδή εσείς έχετε αποφασίσει για τον εαυτό σας ότι όλα μπορούν να διατυπωθούν” που έχω εκφράσει αυτή την άποψη; Γιατί προβάλετε δικές σας σκέψεις σαν δικές μου; Αφήστε να πω εγώ τι πιστεύω και μετά να κρίνετε. Όπως κάνω και εγώ σε σας. Πείτε μου τι πιστεύετε και μετά σας κρίνω. Αυτό είναι ο διάλογος.
Επειδή όμως δεν έχετε την ευκολία έκφρασης να σας βοηθήσω! Με ένα απλό google κάνω αντιγραφή επικόλληση τα παρακάτω ελάχιστα αποσπάσματα:
1. (από την σελίδα [url]http://www.skepdic.gr/entries/Epsilon/enorasi.htm[/url]) Η ενόραση είναι η υποτιθέμενη ψυχική ικανότητα του να βλέπει κανείς πράγματα πέρα από την δύναμη της κανονικής όρασης.Η ενόραση συνήθως σχέτιζεται με την προεπίγνωση και τη μεθεπίγνωση.Η ικανότητα του να βλέπει κανείς στο μέλλον,αν δεν επιφέρεται από κρυσταλλοσκοπία,ναρκωτικά,έκσταση ή άλλα τεχνητά μέσα, ονομάζεται και “δεύτερη όραση”. Οι άνθρωποι μπορούν να προβλέψουν το μέλλον.Το κάνουμε συνέχεια αλλά συνήθως, αν όχι πάντα, λαμβάνουμε υπ’όψιν μας την εμπειρία μας, την γνώση μας και τον περιβάλλοντα χώρο.Μερικές προβλέψεις από άτομα με ψυχικές ικανότητες όντως επιβεβαιώνονται.Το ίδιο όμως συμβαίνει και με προβλέψεις από άτομα χωρίς ψυχικές ικανότητες.Χωρίς αμφιβολία, η αναμονή για την έκβαση του μέλλοντος είναι μια υποσυνείδητη διαδικασία και ουσιαστικά μια δεύτερη φύση του ανθρώπου. Στηρίζεται όμως σε [b]φυσικές και “άχαρες” ικανότητες[/b] και όχι σε μυστηριώδεις ή υπερφυσικές δυνάμεις.
2. (από τη σελίδα [url]http://triquetra.freeforumsblog.com/t253-topic[/url]) Πρόκειται για το ανώτατο επίπεδο που μπορεί να φτάσει η διορατική ικανότητα ενός ατόμου μέσα από σκληρή και απερίσπαστη πνευματική εξάσκηση αλλά με προαπαιτούμενο την καθαρότητα ψυχής και την αγνότητα του πνεύματος. Εδώ, δηλαδή, υπεισέρχεται και άλλος ένας παράγοντας: η ενάρετη διαβίωση μέσα σε έναν κόσμο γεμάτο πειρασμούς και παγίδες. Ο διορατικός για να κατακτήσει το επίπεδο της Ενόρασης πρέπει να παλεύει καθημερινά για την καθαρότητα του πνεύματος και της ψυχής του. Πρέπει να κατορθώσει να επιβληθεί πάνω στα πάθη της θνητής ύπαρξης του και να φτάσει [b]αυτό που οι εκκλησιαστικοί κύκλοι καλούν «Θέωση»[/b].
Για πείτε μας λοιπόν σας βοήθησα; Με τι από αυτά συμφωνείτε και με τι διαφωνείτε; Αν αυτά δεν σας εκφράζουν κάντε μία αναζήτηση στο διαδίκτυο, μπορείτε να βρείτε έναν ορισμό που σας εκφράζει καλύτερα!
“αυτό δεν σημαίνει ότι ό,τι δεν διατυπώνετε δεν υπάρχει.” Εγώ πιστεύω ότι υπάρχει ενόραση! Όπως λέει και το πρώτο απόσπασμα είναι κάτι φυσικό, μη χαρισματικό! Τώρα σας απόδειξα νομίζω ότι και διατυπώνεται!
Ειλικρινώς
Ευθύμιος Βασιλειάδης
“Τώρα σας απόδειξα νομίζω ότι και διατυπώνεται!”
Αποδείξατε ότι η απάντηση στα ερωτήματά σας “διατυπώνεται” με την παραπάνω φθηνή παραπομπή;
Γράψτε μια “πλούσια” απάντηση στις “φθηνές παραπομπές”…
Δεν αντιλαμβάνομαι την ενόραση ως ψυχική ικανότητα.
Κάθε κλειδιαριά, θέλει και το κλειδί της για να ανοίξει!
Και αν βρεθεί το κλειδί, και ανοίξει, μένει για πάντα ανοικτό;
Το κλειδί δεν είναι απλά το μέσο. Κλειδαριά χωρίς κλειδί δεν έχει νόημα, όπως και το αντίστροφο.
Ελλείψη κοινωνίας γίνεται επικοινωνία επί αφηρημένων εννοιών, ελλείψη ζητουμένου γίνεται η αναγωγή της στην αιτία και στο αποτέλεσμα. Το νόημα όμως παραπέμπει σε αυτόν ο οποίος το νόησε (ήδη) και όχι σε αυτό το οποίο οφείλει να νοηθεί!
Δεν απαντήσατε στην ερώτησή μου νομίζω. Να δούμε όμως αν καταλαβαίνω αυτό που θέλετε να πείτε. Σαν κλειδί αναφέρετε τον Θεό; Έτσι το λαμβάνω. Αν ο Θεός κάνει έναν άνθρωπο ενορατικό, μένει ενορατικός για πάντα;
Κάπου γράψατε “Δεν αντιλαμβάνομαι την ενόραση ως ψυχική ικανότητα.” Με αυτό εννοείτε ότι δεν έχετε πείρα ενόρασης;
Αλλού γράφεις “Για να δούμε όμως την Αλήθεια μέσα από αυτές, δεν πρέπει να αλλάξουνε αυτές, αλλά εμείς και μάλιστα πριν ή/και κατά την ενόραση!” Ποια είναι η αλλαγή που αναφέρεις; Από ό,τι καταλαβαίνω δεν είναι η ενόραση. Μάλλον αυτά τα δύο τα ξεχωρίζεις. Άλλο η αλλαγή και άλλο η ενόραση.
Στο ένα απόσπασμα που παρέθεσα λέει:
Ο διορατικός για να κατακτήσει το επίπεδο της Ενόρασης πρέπει να παλεύει καθημερινά για την καθαρότητα του πνεύματος και της ψυχής του. Πρέπει να κατορθώσει να επιβληθεί πάνω στα πάθη της θνητής ύπαρξης του και να φτάσει αυτό που οι εκκλησιαστικοί κύκλοι καλούν «Θέωση».
Τα παραπάνω έχουν καμία σχέση με την αλλαγή που αναφέρεις;
Από τον αριθμό των ερωτημάτων σας θεωρώ ότι επιβεβαιώνεται για άλλη μια φορά η πεποίθησή μου ότι τα κείμενα δεν αποτελούνε οδοδείκτες. Εάν σας έδινα ικανοποιητικές απαντήσεις σε όλα αυτά θα αναιρούσα καταρχήν την θέση μου.
“Εάν σας έδινα ικανοποιητικές απαντήσεις σε όλα αυτά θα αναιρούσα καταρχήν την θέση μου.” Τι θέλετε να πείτε δηλαδή;
1. Δεν δίνω ικανοποιητικές απαντήσεις αν και τις έχω επειδή δεν θέλω να αναιρέσω την θέση μου;
2. Δεν δίνω ικανοποιητικές απαντήσεις επειδή δεν έχω ικανοποιητικές απαντήσεις αλλά πιστέψτε με έχω δίκιο;
Με τον κίνδυνο να γίνω κουραστικός επαναλμβάνω το σχόλιο-αφετηρία για αυτή την μίνι συζήτηση, ως απάντηση:
Επειδή εσείς έχετε αποφασίσει για τον εαυτό σας ότι όλα μπορούν να διατυπωθούν, αυτό δεν σημαίνει ότι ό,τι δεν διατυπώνετε δεν υπάρχει.
βέβαια μπορεί να συνεχιστεί κάμποσες μέρες ακόμα ή να αντιληφθείτε ότι κάμω κύκλους.
“Επειδή εσείς έχετε αποφασίσει για τον εαυτό σας ότι όλα μπορούν να διατυπωθούν, αυτό δεν σημαίνει ότι ό,τι δεν διατυπώνετε δεν υπάρχει.”. Έχετε δίκιο ότι γίνεστε κουραστικός. Δεν είπαμε να μας περιγράψεις με λεπτομέρεια το κάθετι της ενόρασης αλλά μια στοιχειώδη πληροφορία να νοιώσουμε και εμείς έστω κατά το ελάχιστο μέτοχοι της σοφίας σου!
Αλλά ας το πάμε διαφορετικά. Πως σου ήρθε για πρώτη φορά η ιδέα/αντιληψη/πεποίθηση της ενόρασης;
1. Είχες εμπειρία ενόρασης; Αν όχι,
2. είδες κάποιον να είναι σε ενόραση; Αν όχι,
3. διάβασες κάπου για την ενόραση; Αν όχι,
4. σου μίλησε κάποιος για την ενόραση; Αν όχι,
5. η ενόραση είναι δική σου θεωρία;
Ειλικρινώς
Ευθύμιος Βασιλειάδης
Ήμουν νέος γεμάτος προτεσταντική αυτοπεποίθηση, διάβασα τα κείμενα και τα απέρριψα ως παράλογα, ηττήθηκα στην συνέχεια πολλές φορές στην ζωή, έβγαλα από την σκέψη μου το πρόσημο των λέξεων, όχι επειδή αυτές άλλαξαν αλλά επειδή άλλαξα εγώ, αφαίρεσα από τις προτάσεις τα κόμματα γιατί παραπέμπουνε στην λογική και τα αντικατέστησα με τα αποσιωπιτικά, γιατί περικλείουνε το νόημα άρρητο, μή ατομικό, άκουσα τους αρρήτους λόγους άλλων, τους έφερα σε αντιστοιχία με τις εμπειρίες μου και ξαναδιάβασα τα κείμενα. Τουλάχιστο τώρα δεν τα απορρίπτω ως παράλογα”…”
“έβγαλα από την σκέψη μου το πρόσημο των λέξεων” μιλάς ποιητικά και με ασάφειες. Κάνε και μία ανάλυση για να υποψιαστούμε τι λες! Αυτό που καταλαβαίνω είναι ότι έβγαλες το πρόσημο (θετικό/αρνητικό) για να είναι όλες ουδέτερες; Χωρίς χρώμα; Χωρίς χρειά; Όντως μοιάζει με τον λόγο σου. Δεν παίρνεις καμία θέση. Είσαι σαν λευκό ψηφοδέλτιο!
“αφαίρεσα από τις προτάσεις τα κόμματα γιατί παραπέμπουνε στην λογική” οκ, δικό σου θέμα. Εγώ δεν έχω πρόβλημα με τα κόμματα
“και τα αντικατέστησα με τα αποσιωπιτικά, γιατί περικλείουνε το νόημα άρρητο, μή ατομικό,” όντως η πραγματικότητα δεν περιορίζεται στις λέξεις που την περιγράφουν! Γιαυτό και λένε μια εικόνα χίλιες λέξεις. Παρόλα αυτά όλοι λέμε λέξεις για να περιγράψουμε την πραγματικότητα! Και παραδόξως κάποιοι καταλαβαίνουν! Έστω και μερικώς!
“άκουσα τους αρρήτους λόγους άλλων, τους έφερα σε αντιστοιχία με τις εμπειρίες μου και ξαναδιάβασα τα κείμενα. Τουλάχιστο τώρα δεν τα απορρίπτω ως παράλογα”…”” Μπράβο σου. Βελτιώθηκες! Τα κατάφερες!
“Ήμουν νέος γεμάτος προτεσταντική αυτοπεποίθηση”. Τώρα είσαι παλιός γεμάτος ορθόδοξη ταπείνωση;
Ακόμη μια φορά ο λόγος σου άγευστος, σκόπιμα επιτηδευμένος, χωρίς ουσία. Δεν απάντησες στις ερωτήσεις μου αλλά εγώ να θέσω καινούριες για να δούμε μήπως υπάρχει περίπτωση επαφής!
1. Γιατί αυτό στο οποίο αναφέρεσαι το ονομάζεις ενόραση;
2. Γιατί δεν το ονομάζεις διόραση;
3. Γιατί δεν το ονομάζεις θέωση;
4. Γιατί δεν το ονομάζεις έκσταση;
5. Γιατί δεν το ονομάζεις λαμπατόλευκο;
Γενικότερα όταν κάποιος μιλάει και ονοματίζει κάτι το ονοματίζει για να του δώσει καποια χαρακτηριστικά. Κάθε μια από τις παραπάνω λέξεις αντιστοιχεί σε μία περιγραφική έννοια χωρίς να απαιτούμε η πραγματικότητα να εξαντλείται στην περιγραφική έννοια. Το ρητό μέρος της λέξης δεν αναιρεί το άρρητο και το αντίστροφο. Αυτήν την περιγραφική ρητή έννοια ψάχνω. Αν αδυνατούμε για αυτό, και πιστεύεις σε αυτό τότε [b]αναιρείς τον εαυτό σου μόνο με το που μιλάς[/b]! Να σου εξηγήσω γιατί. Είναι σαν να λες μιλάω, αυτό που λέω δεν έχει καμία σχέση με αυτό που εννοώ γιατί δεν περιγράφεται (άρα τζάμπα το είπα), επομένως εσύ που το ακούς δεν καταλαβαίνεις το τι λέω (τζάμπα το άκουσες), εγώ όμως επιμένω να στο πω και να δεχτείς αυτά που λέω! Αυτό κατά την γνώμη μου λέγεται εγωισμός, αυταρέσκεια, κοινώς έπαρση! Δεν κάνεις καμία προσπάθεια να εξηγήσεις αυτό που λες. Δεν αναγνωρίζεις στον εαυτό σου καμία αδυναμία να εξηγήσεις αυτά που νοείς! Μιλάς, κατά την γνώμη σου, από καθέδρας. Αλλά πρόσεχε μην τυχόν και το α του βάθρου σου είναι ο! Πλατς!
“Αν αδυνατούμε για αυτό, και πιστεύεις σε αυτό τότε αναιρείς τον εαυτό σου μόνο με το που μιλάς!”
Άλλο μιλάς και άλλο γράφεις, για αυτό και είπα ότι “άκουσα” τους άρρητους λόγους και όχι “διάβασα” τους άρρητους λόγους.
Έχετε διαπιστώσει πλέον ότι αυτά τα οποία γράφω δεν βγάζουνε νόημα για εσάς. Αυτό το καταλαβαίνω. Αυτό το οποίο αδυνατώ να καταλάβω είναι για ποιόν λόγο επιμένετε να μου κάμετε ερωτήσεις!
Θέλω να καταλάβω τι εννοείτε με την λέξη ενόραση! Την συναντούμε σε φιλοσοφικούς χώρους, την συναντούμε σε ανατολικές θρησκείες, σε προτεσταντικά αμαλγάματα, αλλά στην Ορθόδοξη Εκκλησία (αναφερόμενος σε Πατέρες της Εκκλησίας) σαν έννοια ποτέ! Τουλάχιστον στην μέχρι τώρα περιορισμένη εμπειρία μου. [b]Ας με διοθρώσει κάποιος αν ξέρει καλύτερα.[/b] Παρόλα αυτά αυτό που νοείτε μπορεί να είναι ορθόδοξο και να σας παρεξηγώ επειδή χρησιμοποιείτε λάθος λέξη! Αλλά μου δίνεται την εντύπωση ότι χρησιμοποιείτε την ενόραση καθαρά φιλοσοφικά. Στην Ορθόδοξη Εκκλησία δεν υπάρχει κανένα κλειδί και καμία πόρτα! Υπάρχει μόνο ο Θεός και ο Άνθρωπος! Αυτή η έλλειψη σχολιασμού όμως μου δίνει την εντύπωση σημαντικής αδυναμίας κατανόησης της ενόρασης! Και αυτή η αδυναμία για σας είναι απόδειξη εμπειρίας! Σας εύχομαι να βελτιωθείτε και άλλο και να μου εξηγήσετε κάποια άλλη στιγμή. Δυστυχώς πρέπει να φύγω…
Είναι γεγονός ότι ο άγιος Νικόδημος έκανε μεγάλη ζημιά, ιδίως στους Ρώσους, που με τον Μ.Πέτρο και την Μ.Αικατερίνη είχαν αρχίσει κάπως να επανασυνδέονται με τον κόσμο και την ιστορία. Η επιρροή των έργων του, όπως η “Φιλοκαλία”, τους επανέφερε στον βαθιά ανατολίτικο, “ορθόδοξο”, δρόμο της απόσυρσης, του αναχωρητισμού και της πνευματικής νιρβάνας.
Έτσι έχασαν όλον τον 19ο αιώνα χωρίς να καταφέρουν να προχωρήσουν στον απαιτούμενο αστικό μετασχηματισμό της κοινωνίας τους και μόλις μπήκε ο 20ος βρίσκονταν απολύτως εκτεθειμένοι στη βίαιη αναγκαιότητα ακραίων ιδεολογιών που μπορεί να μην είχαν κανένα ενδιαφέρον για την ελευθερία ή τη σωτηρία του ανθρώπου, είχαν όμως “πειστικές” λύσεις για άλυτα ζητήματα της πραγματικής ζωής των ανθρώπων. Ο ίδιος ο Ντοστογιέφσκυ υπήρξε επαναστάτης σοσιαλιστής που η εμπειρία της παρ’ολίγον εκτέλεσής του τον οδήγησε σε χριστιανική μεταστροφή. Αλλά στα βιβλία του, π.χ. στους Δαιμονισμένους ή στο Έγκλημα και Τιμωρία, φαίνονται καθαρά οι συνέπειες που έχει το βάλτωμα μιας κοινωνίας, ενός πολιτισμού στις ψυχές των ανθρώπων: ο καταστροφικός μηδενισμός ριζώνει στους πιο ανήσυχους ως η υποτιθέμενη “φυσική” απάντηση στο τελμα το οποίο βλέπουν και βιώνουν.
Το πρόβλημα με τις ανατολίτικες φιλοσοφίες είναι ακριβώς αυτό το τέλμα στο οποίο οδηγούν τον ψυχισμό και το νου του ανθρώπου. Το να βρίσκεται κανείς στην επιρροή τους ισοδυναμεί με μια μορφή πνευματικής νάρκωσης, στην οποία φυσικά δεν θα έχει καμία όρεξη να ζήσει στον κόσμο, να πολεμήσει τα προβλήματα και να προχωρήσει. Η μόνη του διέξοδος θα είναι μονίμως να αποσύρεται, να φεύγει και απλά να “προετοιμάζεται” ώστε να υπομένει κάποιο επόμενο μαρτύριο που η “μοίρα” θα του επιφυλλάσσει, είτε αυτό είναι τουρκοκρατία είτε μπολσεβικισμός.
Έτσι σε αυτό το πλαίσιο θεωρείται κάτι θετικό π.χ. η “αναβίωση του γυναικείου μοναχισμού στα νησιά, με την ίδρυση πολλών μοναστηριών, που οδήγησε στη σημερινή άνθισή του πανελληνίως”. Προβάλλεται δηλαδή ως επιθυμητή προοπτική, σαν απάντηση στα προβλήματα της ζωής, το να παίρνει κανείς τα βουνά, κυριολεκτικά και μεταφορικά. Και μάλιστα προς έναν μοναχισμό της όσο γίνεται μεγαλύτερης απομόνωσης έως ερημιτισμού, oχι όπως για παράδειγμα σε μορφές του δυτικού μοναχισμό που τουλάχιστον ιδρύουν σχολεία, πανεπιστήμια, νοσοκομεία κλπ, προσπαθούν δηλαδή κατα κάποιον τρόπο να είναι μέσα στον κόσμο και την ιστορία.
Πόσο εύκολα κάνετε το άσπρο μαύρο, και τανάπαλιν!
Ο Ντοστογιέφσκι στους “Δαιμονισμένους” και στο “Έγκλημα και Τιμωρία” παρουσιάζει τον κατήφορο που είχε πάρει η εκδυτικισμένη ρωσική αστική κοινωνία, ο αθεϊσμός που οδηγεί στον μηδενισμό, με καταστρεπτικά αποτελέσματα, και προφητεύει καθαρά τη λαίλαπα που θα ακολουθούσε με τον μπολσεβικισμό. Η περιοδεύουσα γυναίκα στους “Δαιμονισμένους”, με το παράδειγμα των Γαδαρηνών της Κ. Διαθήκης, διδάσκει πού οδηγείται μια κοινωνία που έχασε την επαφή της με την πίστη και την παράδοσή της, δηλαδή στον γκρεμό και στον μηδενισμό, ενώ η Σόνια στο “Έγκλημα και Τιμωρία” μιλάει στον Ρασκόλνικοφ για μετάνοια. Ο μηδενισμός βρήκε πάτημα στο ψυχικό κενό που άφησαν στους Ρώσους οι “προοδευτικές” δυτικές διδασκαλίες. Αυτό τονίζει ο συγγραφέας μας. Αν είχε εισακουστεί, μάλλον η ιστορική εξέλιξη της Ρωσίαςθα ήταν διαφορετική.
Η Ορθοδοξία δεν είναι ανατολίτικη φιλοσοφία. Όχι μόνο δεν αδιαφορεί, αλλ’ έχει μια θετική στάση απέναντι τον συνάνθρωπο. Και τα Ορθόδοξα μοναστήρια ασχολούνται με τις βαθύτερες ανάγκες του ανθρώπου. Δεν τον οδηγούν σε καμιά απομόνωση. Δεν φιλοδοξούν όμως να υποκαταστήσουν την κοινωνική πρόνοια (υπάρχουν άλλοι μέσα στην Ορθόδοξη Εκκλησία που ασχολούνται και με τις υλικές ανάγκες των συνανθρώπων· κι ο καθένας έχει τον ρόλο του, ανάλογα με το χάρισμα και την κλήση του).
Όσο για την “προσφορά” των σχολείων, κλπ. που ίδρυσαν οι ρωμαιοκαθολικοί μοναχοί, τη βλέπουμε στις μέρες μας, με τα σκάνδαλα που συγκλονίζουν τον δυτικό κόσμο. “Η παπάς παπάς, η ζευγάς ζευγάς”, που λέει και ο λαός μας.
Ο ουμανισμός, που εμφανίστηκε κατά την εποχή της Αναγεννήσεως, έφερε αρχικώς στοιχεία χριστιανικής επιδράσεως, αλλά η κύρια παρόρμηση του ήταν η καλλιτεχνική και πολιτισμική δημιουργία, που εμπνεόταν από την αρχαία κλασική Ελλάδα. Παράλληλα με αυτόν γενήθηκε επίσης η εμπειρική επιστήμη.
Ο κάθε ουμανισμός, εξαιτίας της μερικής ή πληρέστερης απομακρύνσεως από τον Θεό, υποβιβάζει το επίπεδο του ανθρώπου, κι έτσι γίνεται «προϊόν της φύσεως», υποτελής στα κτιστά, κοσμικά στοιχεία και στις δικές του αφηρημένες ιδέες.
Ο Θεός ως το Απόλυτο Είναι δεν θα μπορούσε να τιμήσει τον Αδάμ περισσότερο από ό,τι έπραξε, προτείνοντας στον Αδάμ και στους απογόνους του να είναι αιώνια μαζί Του. Συνεπώς έχουν δίκαιο οι ουμανιστές θεωρώντας τον άνθρωπο κορωνίδα της Δημιουργίας, αλλά έσφαλαν, επειδή δεν κατανόησαν πως δεν τους δόθηκε να δημιουργήσουν δικό τους κόσμο αρνούμενοι τον Δημιουργό τους. Η οδός τους τους ρίχνει σε εκείνο το «μηδέν» της ανυπαρξίας από το οποίο προήλθαν. Ο Χριστιανισμός ως θεανθρωπότητα είναι η ύψιστη μορφή του ουμανισμού. Ο «άνθρωπος-Χριστός» (Α’ Τιμ. 2,5) μας φανέρωσε το μυστήριο αυτό στην τελειότητα.
Η μεταγενέστερη μορφή του ουμανισμού, φιλοσοφικά και κατά κάποιον τρόπο επιστημονικά θεμελιωμένη, δημιουργεί [//380] σχέσεις συγκρούσεως μεταξύ Θεού και ανθρώπων. Πριν από δύο χιλιάδες χρόνια Τον φόνευσαν με επονείδιστο θάνατο στη σάρκα που προσέλαβε από μας. [b]Τώρα «πέθανε ο Θεός». Άρχισε η λατρεία του ανθρώπου[/b]: όλα είναι για τον άνθρωπο, όλα μόνο για εκείνον.
Συνέπειες της νέας μορφής πτώσεως: [b]Ο άνθρωπος έγινε δούλος των κρατών που ο ίδιος δημιούργησε, της επιστήμης που είναι πάντοτε πολύ σχετική, των αφηρημένων φιλοσοφιών και ιδεολογιών του· και το χειρότερο ακόμη, των μηχανών που ο ίδιος εφεύρε[/b]. [u]Εγκαταλείποντας τον Θεό, ο ίδιος ο άνθρωπος δημιουργεί εχθρούς· ο πρώτος από αυτούς είναι το κράτος[/u]. Και διέξοδος από αυτό δεν υπάρχει· [b]όσο περισσότερο οργανώνεται και ενισχύεται η κρατική μηχανή, τόσο γρηγορότερα και αγριότερα γίνεται η διαδικασία της αποπροσωποίησης των ανθρώπων[/b]. Εξαιτίας αυτού μπορούμε να πούμε ότι ο Χριστιανισμός καθίσταται άβολος για το απρόσωπο κράτος.
Ένας Θεός σε Τριάδα Υποστάσεων, φορέων του πληρώματος του Απολύτου Είναι. Η αρχική λάμψη της ακτινοβολίας αυτού του Φωτός δόθηκε κατά τους πρώτους χρόνους του Χριστιανισμού: «Του δε πλήθους των πιστευόντων ή η καρδία και η ψυχή μία, και ουδέ είς τι των υπαρχόντων αυτώ έλεγεν ίδιον είναι, αλλ’ ήν αυτοίς άπαντα [//381] κοινά … ουδέ γαρ ενδεής τις υπήρχεν εν αυτοίς· όσοι γαρ κτήτορες χωρίων ή οικιών υπήρχον, πωλούντες έφερον τας τιμάς των πιπρασκομένων και ετίθουν παρά τους πόδας των Αποστόλων· διεδίδετο δε εκάστω καθότι αν τις χρείαν είχεν» (Πραξ. 4,32 και 34-35). Είναι λοιπόν σαφές από τη Γραφή, ότι παρόμοιες διαθέσεις ανάμεσα στους πιστούς αποτελούσαν συνέπεια της εκχύσεως σε αυτούς του Αγίου Πνεύματος.
Αυτό αποτέλεσε κάποια απαρχή νέου τρόπου ζωής της ανθρωπότητος κατά την εντολή: «Αγαπήσεις τον πλησίον σου ως σεαυτόν» (Λουκ. 10,27). Στην ερώτηση του νομικού, «και τις εστι μου πλησίον;» (Λουκ. 10,29), ο Κύριος υπέδειξε με παραβολή τον Σαμαρείτη (βλ. Λουκ. 10,30-37). Εκείνη την εποχή Σαμαρείτης σήμαινε εχθρός των Ιουδαίων. Το πλήρες νόημα της παραβολής αυτής είναι: [b]κάθε άνθρωπος, όλη η ανθρωπότητα είναι ο πλησίον μου, η ζωή μου[/b].
Στην ιστορία του κόσμου μας βλέπουμε μόνο τα μοναχικά κοινόβια, όπου –κατά το υπόδειγμα που δόθηκε στις Πράξεις των Αποστόλων– αυτοί που προσήλθαν ελεύθερα, [//382] αφού πίστεψαν στον Χριστό, συγκρότησαν ομάδες, που διαφυλάσσουν αυτή την αρχή. Όσο μου επιτρέπεται να εκφράσω τη μοναχική πείρα που απέκτησα εδώ και περισσότερο από μισό αιώνα, μπορώ να πω ότι [b]ούτε και στα μοναστήρια ακόμη δεν πραγματοποιείται πλήρως ο αυθεντικός ευαγγελικός «κομμουνισμός»[/b]. Αυτό συμβαίνει, επειδή την εκπλήρωση της δευτέρας εντολής κατορθώνουν μόνο όσοι απέκτησαν την απάθεια της αγάπης που περιβάλλει τα πάντα. Τι μπορούμε τότε να αναμένουμε από τον μαρξιστικό κομμουνισμό; Ο τελευταίος αυτός επιβάλλεται με ακατάπαυστη βία επάνω σε όλους τους πολίτες, δημιουργώντας αντί παράδεισο αφόρητο άδη: το κράτος γίνεται η κοινή για όλο τον πληθυσμό φυλακή. Οι κατώτεροι, διανοητικά ή ηθικά, αποτελούν το «όργανο» της γενικευμένης βίας του. Οι τρόφιμοι της φθοροποιού αυτής διδασκαλίας θεωρούν τους εαυτούς τους ουμανιστές, όσο παράδοξο και αν φαίνεται αυτό. Σε αυτή την άποψη οδηγεί βεβαίως το γεγονός ότι αυτοί είναι αντίθετοι προς το άλλο νομιμοποιημένο έγκλημα, τον δημοκρατικό καπιταλισμό. Η ανοικτή θηριώδης πάλη μεταξύ των δύο αυτών «ουμανιστικών» πολιτικοκοινωνικών συστημάτων οδηγεί την πλειονότητα των ανθρώπων σε απίστευτα μεγάλο πλήθος παθημάτων.
[b]Ο καπιταλισμός κτίζει τα παλάτια του επάνω σε θάλασσες αιμάτων και σε βουνά πτωμάτων, παραχωρώντας κάποιες ελευθερίες σε γνωστά στρώματα της κοινωνίας[/b]. Ο κομμουνισμός καταπιέζει κάθε ελευθερία: συνειδήσεως, [//383] σκέψεως, επιλογής, χώρου διαβιώσεως, συμμετοχής στην παγκόσμια κουλτούρα, επικοινωνίας με τους αντιπροσώπους του ουμανιστικού πολιτισμού, τύπου και πολλά άλλα όμοια με αυτά. Όλα επιβάλλονται με τρομοκρατικό τρόπο, παντού επικρατούν τα κατώτερα πνευματικώς στοιχεία, καταπατούνται όλα τα δικαιώματα του ανθρώπου, που φαίνονται φυσικά.
Όλοι όσοι μέχρι σήμερα δεν πόθησαν συνετά, εσωτερικά, πνευματικά να γνωρίσουν ότι η ανθρωπότητα είναι ενιαία στη φύση της, αλλά συνεχώς επιδιώκουν να κυριαρχούν και να υποδουλώνουν τους αδελφούς τους, θα αναγκασθούν να αναγνωρίσουν την ενότητα αυτή αλλά εκ των έξω, με την πίεση (των ιστορικών ή εσχατολογικών) γεγονότων.
Ωστόσο το τελευταίο, όταν δηλαδή οι άνθρωποι αναγνωρίσουν την ισότητα με τους αδελφούς τους με εξωτερικό εξαναγκασμό, δεν θα δώσει στον άνθρωπο το φως της αιώνιας ζωής, γιατί το φως αυτό είναι φως Θεοειδούς ελευθερίας. Όταν οι άνθρωποι εκ των έσω, με το πνεύμα των εντολών του Χριστού φτάνουν στη γνώση αυτή, τότε η [//384] αδελφοσύνη αυτή είναι αυθεντική πραγμάτωση της Βασιλείας του Θεού επί της γης. Όταν όμως η συναδέλφωση έρχεται ως συνέπεια εξαναγκασμού εκ των έξω, δια της βίας, τότε παρουσιάζεται στη διεστραμμένη μορφή της, δηλαδή στερημένη από την αγάπη και την ελευθερία, και γεμάτη από τις προγενέστερες εσωτερικές διαιρέσεις και δυσαρέσκειες.
[b]Όλα όσα κατορθώνονται με άσχημο τρόπο, καταστρέφονται![/b]
Στην πραγματικότητα, στο ορατό δηλαδή επίπεδο της ιστορίας, οι μη πνευματικοί άνθρωποι κρίνουν με πολύ θράσος τους πνευματικούς, ενώ εκείνοι, που έστω και εν μέρει δοκίμασαν την πνευματική εργασία, δεν τολμούν να μιλήσουν μπροστά στους μη πνευματικούς. Γιατί συμβαίνει αυτό; Διότι, [//388] κάθε φορά που προφέρεται ένας λόγος για τη γνήσια πνευματική ζωή, προκαλείται αντίδραση στις ψυχές των ανθρώπων που την αποστρέφονται· και έτσι δημιουργείται μια εντελώς ασυγκράτητη δυσαρέσκεια, που εκφράζεται με τη μία ή την άλλη μορφή διωγμού. Ως μοναδικό τρόπο άμυνας στους διωγμούς αυτούς έχει ο ασκητής τη σιωπή.
Συστελλόμενος όσο είναι δυνατόν, ζώντας με φτώχια και κάθε είδους στέρηση, ο ασκητής με αυτόν ακριβώς τον τρόπο «δίδωσι τόπον τη οργή» (Ρωμ. 12,19), δημιουργεί γύρω του κάποιο «κενό», ώστε όποιος τον πλήττει να μην τον εγγίζει. Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε και μια άλλη εικόνα. Ο ασκητής, διαμέσου της ακτημοσύνης και της καταφρονήσεως της ανθρώπινης δόξας και εξουσίας, εκλεπτύνεται σαν το φύλλο του χρυσού που χρησιμοποιούν οι αγιογράφοι για το φωτοστέφανο της εικόνας (το φύλλο αυτό είναι τόσο λεπτό, ώστε χρειάζονται είκοσι χιλιάδες τέτοια φύλλα χρυσού, για να δημιουργήσει το πάχος ενός χρυσού κέρματος). Με αυτούς τους όρους οποιαδήποτε «πίεση» και αν ασκείται, είναι σαν να μην εγγίζει τον ασκητή. Για να αποφύγει τους διωγμούς ο ασκητής, οφείλει να γίνει ο ίδιος διώκτης του εαυτού του σε μεγαλύτερο βαθμό από εκείνον, στον οποίον μπορούν να φθάσουν οι εχθροί του. Τότε μόνο θα βρει ανάπαυση.
Όποιος ζει με τον τρόπο αυτό, μόλις αρθρώσει λόγο, για να [//389] υπηρετήσει τους άλλους, αμέσως ανακύπτουν οι διωγμοί. Σκοπός των διωγμών αυτών είναι να ανακόψουν την ωφέλεια προς τους ανθρώπους. Αλλά ο σκοπός αυτός συγκαλύπτεται με αντίθετη πρόθεση. Εξαιτίας αυτού, κάθε λόγος, όσο αγαθός ή αληθινός και αν είναι, όταν προφέρεται από τους προφήτες, τους αποστόλους ή εν γένει τους λειτουργούς του Λόγου, εκλαμβάνεται πρωτίστως ως εχθρικός προς τους ανθρώπους και γίνεται αφορμή για διωγμούς.
Από τα παραπάνω απορρέει ο ακόλουθος «πνευματικός νόμος»: Ή πρέπει να ομοιωθούμε με τους προφήτες και τους αποστόλους, και κηρύττοντας να μη φοβόμαστε ούτε τη δυσαρέσκεια ούτε τους διωγμούς ούτε ακόμη και αυτόν τον θάνατο, ή διαφορετικά να αποσυρθούμε στην απραγία, στην ησυχία της ερήμου, για να κρυφτούμε από τους ανθρώπους. Η εξωτερική απραγία του ασκητή θα αποβεί οπωσδήποτε ισχυρότερη ενέργεια στο αόρατο επίπεδο. Τα αποτελέσματα της θα φανερωθούν στο μέλλον. [b]Στη ζωή του μοναχού η απραγία αυτή επιβάλλεται από την επιθυμία να μην προξενήσει στις ψυχές των ανθρώπων οδυνηρές εξεγέρσεις, να μην τους προκαλέσει βαρειές πληγές, κι έτσι, μένοντας σχεδόν αποκλειστικά στην προσευχή, να υπηρετήσει ασφαλώς τη σωτηρία τους[/b].
Το θέμα αυτό είναι αναμφισβήτητα ένα από τα πιο βαθειά και δυσκολονόητα. Οι σύγχρονοι άνθρωποι, ενώ ακούν τα ίδια λόγια που και οι ίδιοι διαβάζουν στην Αγία Γραφή, δεν αντέχουν να τα ακούν από τους συνανθρώπους τους· τους θεωρούν ανόητους και υπερήφανους. Τους [//390] καταδιώκουν λοιπόν με πλήρη συνείδηση ότι έχουν δίκαιο και επιπλέον ισχυρίζονται ειλικρινά ότι προσφέρουν «λατρείαν τω Θεώ». Ελκυόμαστε προς την αγάπη, και συναντάμε το μίσος. Αγωνιζόμαστε για την αιωνιότητα, και δεχόμαστε ως απάντηση την απόρριψη και τους διχασμούς. Την αποκορύφωση όμως όλων αυτών αποτελούν τα γεγονότα της Μεγάλης Παρασκευής. Κανένας από τους ανθρώπους δεν έφθασε ούτε θα φθάσει το μέτρο των γεγονότων εκείνων. [b]Η Ίδια η Αγάπη, ο Θεός, φανερώθηκε στον κόσμο, κατά την άπειρη αγάπη Του προς τον κόσμο, και ο κόσμος Τον απέρριψε και Τον σταύρωσε[/b]. Εκείνη την ημέρα –αληθινά παράδοξη και φοβερή– [b]ο Χριστός στεκόταν μόνος στο κριτήριο της θεοσύστατης Παλαιοδιαθηκικής Εκκλησίας, κρινόμενος από τον Νόμο, που ωστόσο δόθηκε από Αυτόν τον Ίδιο· στην κρίση του Ρωμαϊκού κράτους, του πιο δίκαιου τον καιρό εκείνο, και τελικά στην κρίση του απλού λαού[/b], του πλήθους που συγκεντρώθηκε στα Ιεροσόλυμα για την εορτή του Πάσχα. Όλοι αυτοί Τον καταδίκασαν σε θάνατο. Και βεβαίως πρώτα και πάνω από όλους οι αντιπρόσωποι της Παλαιοδιαθηκικής Εκκλησίας.
Ο αναχωρητικός μοναχισμός είναι ο λιγότερο κατανοητός στον κόσμο, ακόμη και στους ανθρώπους της Εκκλησίας· το φαινόμενο αυτό παρατηρείται εξαιτίας του μοναδικού χαρακτήρα του στο δεδομένο ιστορικό πλαίσιο των πνευματικών εμπειριών του κόσμου. Ο άγιος Ιγνάτιος Μπριαντζιανίνωφ, λέει: «Ο μοναχισμός ως τέλεια μορφή της εν Θεώ ζωής», είναι απαραίτητος για την Εκκλησία· χωρίς την «τελειότητα» αυτή μέσα στη ζωή της Εκκλησίας θα χανόταν όχι μόνο η σωτηρία αλλά και η ίδια η πίστη.
Η σύγχρονη ανθρωπιστική κουλτούρα δεν είναι σε θέση να φθάσει το πνευματικό επίπεδο του Χριστιανισμού, αν και σε σημαντικό βαθμό εμπνεύστηκε κατ’ αρχάς από αυτόν. Η επίδοση σε καθαρά λογική ενέργεια-υπολογισμό, εξαιτίας της δυσπιστίας προς τα καρδιακά «συναισθήματα», οδήγησε σε πνευματική ατροφία της καρδιάς. Η προτεραιότητα στην ανθρώπινη ύπαρξη δόθηκε στο λογικό, που καθιερώνει την ιεραρχία των αξιών. Το πρόβλημα αυτό είναι ευρύτατο και σπουδαιότατο για όλο τον πολιτισμό μας στο παρελθόν και το μέλλον. Στην ακραία έκφραση του ο ανθρωπισμός απορρίπτει τον Θεό, και συνεπώς μειώνει τον άνθρωπο σε μία διάσταση, σε ένα επίπεδο, όπου το κοσμικό είναι μένει αιτιοκρατούμενο από τους νόμους της φύσεως. Και αυτό είναι αναπόφευκτο για την κουλτούρα που πορεύεται προς τα κάτω. Σύμφωνα όμως με τη Θεία Αποκάλυψη, ο Άνθρωπος είναι εικόνα του Απολύτου, του Προσωπικού Θεού και, ως τέτοιος, είναι πρόσωπο στην ακεραιότητα του είναι του. Το λογικό είναι μόνο μία από τις ενέργειες του ανθρώπου-προσώπου. Να υποβιβάσουμε τον άνθρωπο στο επίπεδο αυτό του λογικού ισοδυναμεί με τη μείωση ή ακόμη και τη διάλυση του.
Αν στη συνέχεια της πτώσεως ο άνθρωπος υπέστη αλλοτρίωση σε όλα τα επίπεδα και τις ενέργειες του είναι του, αυτό βεβαίως δεν αναφέρεται μόνο στα καρδιακά συναισθήματα που πήραν χαρακτήρα εμπάθειας και διέστρεψαν την εικόνα του Θεού της αγάπης. Αυτός που έλαβε από τον Θεό «πνοήν ζωής» προοριζόταν να κυριαρχήσει [//270] επάνω σε όλα τα άλλα κτίσματα· κατείχε την ικανότητα με μία ματιά να αναγνωρίζει και να δίνει ονόματα στα ζώα, τα θηρία και τα πτηνά· του δόθηκε η σύνεση του «εργάζεσθαι και φυλάσσειν» τον πρωτόκτιστο κόσμο (βλ. Γέν. 2,7· 1,6· 2,20· 2,15)· αναμενόταν από αυτόν να ανεβεί από τις κατώτερες μορφές συνεργασίας με τον Δημιουργό στις υψηλότερες, ως την τέλεια ομοίωση με τον Άναρχο Θεό, δηλαδή [b]να υπερβεί τα φαινόμενα που προσλαμβάνονται με τις αισθήσεις, να ξεπεράσει τη χρονικότητα του, και στο απόγειο της υπάρξεως του να γίνει αθάνατος[/b].
Είναι απαραίτητη η θεραπεία όλου του ανθρώπου· και στο επίπεδο του ψυχισμού και στο επίπεδο της διανοητικής, λογικής σκέψεως, και στο φυσιολογικό επίπεδο, στο σώμα. Άλλο είναι να παρασυρόμαστε από διεστραμμένα αισθήματα, εντελώς όμως άλλο είναι να θεραπεύουμε την καρδιά, καθιστώντας την φορέα της θείας αγάπης, σύμφωνα με τις ευαγγελικές εντολές. Άλλο είναι να παραμένουμε στα όρια της επιστημονικά αντικειμενικής γνώσεως των φαινομένων, και εντελώς άλλο, ανώτερο, είναι να γνωρίζουμε Εκείνον, ο Οποίος υπήρξε πριν από την ίδια την ύλη του κόσμου αυτού. Άλλο είναι να έχουμε σώμα φθαρτό από τα κατώτερα πάθη, και άλλο να [//271] το απεργασθούμε σε ναό του Θείου Πνεύματος.
Με την προσευχή προς τον Πατέρα και Θεό μας (βλ. Ιωάν. 20,17), ξεφεύγουμε από όλα τα δεσμά του υλικού κόσμου και ανεβαίνουμε στη σφαίρα του Ακτίστου Φωτός. Στην ανάβαση αυτή πέρα από τα όρια των κοσμικών ενεργειών, συναντάμε την τάση τους να μας κρατήσουν στα δικά τους όρια. Δεν μπορούμε να τις υπερνικήσουμε με τις κτιστές δυνάμεις μας. Με προσπάθειες, συχνά οδυνηρές, να προσεγγίσουμε τον Θεό περνάμε διάφορες φάσεις αγώνα με κάθε είδους περιορισμούς. Όταν στρέφεται η προσευχή προς τη Θεία μορφή του είναι, γίνεται πράξη υπερφυσική. Με αυτήν καταξιώνεται το πνεύμα μας να δει το Φως, που γεμίζει τα πάντα, που είναι παντού παρόν, που παραμένει αναλλοίωτα ως Είναι άλλης τάξεως. [b]Η προσευχή αναγεννά την πεπτωκυία φύση μας και, όταν αποκατασταθεί στην πρωτόκτιστη κατάσταση της, η φύση αυτή γίνεται επιδεκτική της άμεσης μετοχής στη Θεία ζωή[/b].
Έχουμε δημιουργηθεί «κατ’ εικόνα» Θεού (Γέν. 1,26). Αυτό σημαίνει ότι ο άνθρωπος έχει συλληφθεί στην Προαιώνια Τριαδική Βουλή του Θεού με τη δυνατότητα να ταυτισθεί με τον Θεό. Από την Αποκάλυψη βλέπουμε ότι, όταν το κτιστό προσωπικό όν προσεγγίζει τους τελευταίους βαθμούς ταυτότητος με τον Θεό, υποβάλλεται σε μεγάλη δοκιμασία της ελευθερίας του: να απορρίψει την «εξάρτηση» του από τον Δημιουργό. Το να αναζητά αυτοθέωση –δηλαδή να υπάρχει (αφ’ εαυτού του) «ως θεός»– (βλ. Γέν. 3,5), είναι η ουσία της πτώσεως. Η άλλη δυνατότητα [//272] (θετική) είναι να αγαπήσει τον Θεό, τον Δημιουργό και Πατέρα, με όλη την πληρότητα της αγάπης, όπως Εκείνος με την περίσσεια της αγάπης Του δημιουργεί από το «μηδέν» λογικά όντα, για να μεταδώσει σε αυτά όλο το πλήρωμα του Είναι Του, να τα κάνει ίσα με τον Εαυτό Του. [b]Έχουμε προικισθεί με τη δυνατότητα στην ελευθερία μας να αφομοιώσουμε δημιουργικά τη δωρεά της αγάπης του Πατρός· να γίνουμε όμοιοι με Αυτόν, δηλαδή αιώνιοι θεοί[/b].
Η αγάπη παραδίδει ουσιαστικά τη ζωή της στον αγαπημένο. Ο Θεός πράγματι μας αγάπησε «εις τέλος»· μας παρέδωσε τα πάντα. Αυτό είναι το χαρακτηριστικό της Θείας Αγάπης· Εκείνος παραδίδει σε μας τη ζωή Του· εμείς σε Εκείνον τη δική μας. «Πάντα τα Εμά σα εστι» (Λουκ. 15,31). Με το «τα εμά» ή «τα σα» εννοούμε τη μεταμορφωμένη φύση μας, που ποτέ πλέον δεν θα μας αφαιρεθεί. Πρόκειται για εμάς τους ίδιους. Αφού λοιπόν «τα πάντα» θα είναι «εμά», τότε το μόνο που μας μένει είναι να χαιρόμαστε για τη σωτηρία και τον δοξασμό κάθε ανθρώπου, και να θλιβόμαστε για εκείνους που στερούνται το αγαθό αυτό.
[b]Στην κατάσταση της θεωρίας του Ακτίστου Φωτός, ο ίδιος ο άνθρωπος δεν γνωρίζει αν είναι μέσα στο σώμα του ή έξω από αυτό, και βλέπει τον εαυτό του όχι ως υλικό σώμα αλλά ως φως[/b].
Η Θεία Βουλή κατά το αιώνιο θεμέλιο της, κατά την Αιώνια Πράξη του Θείου Είναι, μένει αναλλοίωτη και αμετάθετη. Στο επίπεδο όμως της ανθρώπινης ζωής μας, κατά την πορεία της πραγματώσεως Της από μας, μπορεί να αλλάξει πολλές φορές και με πολλούς τρόπους. Αιτία γι’ αυτό είναι η ατέλεια μας, η αδυναμία μας να εκπληρώσουμε στη δεδομένη στιγμή την παντέλεια, αμετάθετη, αιώνια μοναδική Βουλή του Πατρός. [b]Αν Την εκπληρώναμε, θα γινόμασταν ήδη αιώνιοι θεοί, φέροντες μέσα μας εκείνη ακριβώς τη ζωή, με την οποία ζει ο Άναρχος Κύριος[/b]. Με άλλα λόγια, θα γινόμασταν τέλειοι, όπως τέλειος είναι ο Ουράνιος Πατέρας μας.
Η ελευθερία του ανθρώπινου προσώπου-υποστάσεως στην αρχή της ζωής μας υπάρχει εν δυνάμει, και ενεργοποιείται στην πορεία του αγώνα μας.
Η αιωνιότητα είναι η Βασιλεία της Αγίας Τριάδος καταυγασμένη από το Άκτιστο Φως. Επάνω στη γη η Βασιλεία αυτή βιώνεται από μας με δύο τρόπους: ως προσευχή [//277] με καθαρό νου, συνοδευόμενη από τη θέα του Ακτίστου Φωτός, και ως αγία ηθική, αγάπη που αγκαλιάζει τα πάντα. Η προσευχή με καθαρό νου και η βίωση της χριστοειδούς αγάπης στο ψυχολογικό επίπεδο παίρνουν μορφή αντικειμενικής καταστάσεως, αλλά είναι κατά τη φύση τους ενέργεια του Θεού μέσα μας και ανήκουν στο οντολογικό επίπεδο, ως Νους και Αγάπη της Θεότητος: [b]Αγάπη εν τη Σοφία και Σοφία εν τη Αγάπη. Η ενότητα των δύο αυτών είναι υπερκόσμιο Κάλλος, που μας φανέρωσε με τη Σάρκωση Του ο Λόγος του Πατρός. Να δει κάποιος το Κάλλος αυτό, είναι δώρο του Ουράνιου Πατρός[/b] (βλ. Ιωάν. 6,44-46) και επαφή με το Άγιο Πνεύμα, το εκ του Πατρός εκπορευομένου.
Η αιωνιότητα είναι ο Ίδιος ο Θεός στο Είναι Του. Ξεφεύγει από κάθε λογικό ορισμό· δεν έχει διάρκεια στη φύση της, περιβάλλει τη διάρκεια όλων των αιώνων. [b]Εμπειρία αυτής της αιωνιότητος μας δίνεται, όταν παραμένουμε εξ ολοκλήρου στον Θεό με καθαρό νου. Είμαστε αιώνιοι κατά το μέτρο που παραμένουμε στον Θεό και ο Θεός παραμένει σε μας[/b]. Σε όσους πίστεψαν στον Χριστό δόθηκε η επαγγελία ότι ο Θεός θα είναι «τα πάντα εν πάσιν». Όταν αυτό συντελεστεί, τότε μόνο θα φανούμε κάτοχοι της αιωνιότητος στην πληρότητα.
[b]Το αίσθημα της αιωνιότητος κάποτε εντείνεται μέσα μας και κάποτε εξασθενεί, ανάλογα με το μέτρο της χάριτος που εκχύνεται επάνω μας[/b]. Κατά καιρούς το αίσθημα αυτό φθάνει σε τέτοια ένταση, που ο πρόσκαιρος κόσμος [//278] λησμονείται και αποχωρεί κάπου προς τα πίσω. Μερικές όμως φορές ενεργείται με λιγότερη δύναμη, αλλά ωστόσο φανερώνεται εναργώς στην ψυχή. Η πιο συνηθισμένη κατάσταση των ανθρώπων είναι εκείνη, κατά την οποία η γήινη πραγματικότητα επικρατεί και η αιωνιότητα δεν γίνεται αισθητή. Παρατηρείται όμως και άλλη κατάσταση· κατ’ αυτήν ο άνθρωπος όχι μόνο δεν συνειδητοποιεί την αθανασία του, αλλά και δύσκολα πιστεύει σε αυτήν ή δεν την αποδέχεται κάν ως δυνατότητα.
[b][u]Η στροφή μας προς τη γη, προς τις σαρκικές εμπειρίες, φονεύει μέσα μας όχι μόνο την αίσθηση της αιωνιότητος, αλλά και την πίστη στον Θεό[/u][/b].
ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ ΑΡΧ. ΣΩΦΡΟΝΙΟΥ ΣΑΧΑΡΩΦ: “ΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗΣ ΖΩΗΣ” εκδ. Έσσεξ Αγγλίας 2010.
…. μεταδώσει σε αυτά όλο το πλήρωμα του Είναι Του, να τα κάνει ίσα με τον Εαυτό Του. [b]Έχουμε προικισθεί με τη δυνατότητα στην ελευθερία μας να αφομοιώσουμε δημιουργικά τη δωρεά της αγάπης του Πατρός· να γίνουμε όμοιοι με Αυτόν, δηλαδή αιώνιοι θεοί[/b].
Η αγάπη παραδίδει ουσιαστικά τη ζωή της στον αγαπημένο. Ο Θεός πράγματι μας αγάπησε «εις τέλος»· μας παρέδωσε τα πάντα. Αυτό είναι το χαρακτηριστικό της Θείας Αγάπης· Εκείνος παραδίδει σε μας τη ζωή Του· εμείς σε Εκείνον τη δική μας. «Πάντα τα Εμά σα εστι» (Λουκ. 15,31). Με το «τα εμά» ή «τα σα» εννοούμε τη μεταμορφωμένη φύση μας, που ποτέ πλέον δεν θα μας αφαιρεθεί. Πρόκειται για εμάς τους ίδιους. Αφού λοιπόν «τα πάντα» θα είναι «εμά», τότε το μόνο που μας μένει είναι να χαιρόμαστε για τη σωτηρία και τον δοξασμό κάθε ανθρώπου, και να θλιβόμαστε για εκείνους που στερούνται το αγαθό αυτό.
[b]Στην κατάσταση της θεωρίας του Ακτίστου Φωτός, ο ίδιος ο άνθρωπος δεν γνωρίζει αν είναι μέσα στο σώμα του ή έξω από αυτό, και βλέπει τον εαυτό του όχι ως υλικό σώμα αλλά ως φως[/b].
Η Θεία Βουλή κατά το αιώνιο θεμέλιο της, κατά την Αιώνια Πράξη του Θείου Είναι, μένει αναλλοίωτη και αμετάθετη. Στο επίπεδο όμως της ανθρώπινης ζωής μας, κατά την πορεία της πραγματώσεως Της από μας, μπορεί να αλλάξει πολλές φορές και με πολλούς τρόπους. Αιτία γι’ αυτό είναι η ατέλεια μας, η αδυναμία μας να εκπληρώσουμε στη δεδομένη στιγμή την παντέλεια, αμετάθετη, αιώνια μοναδική Βουλή του Πατρός. [b]Αν Την εκπληρώναμε, θα γινόμασταν ήδη αιώνιοι θεοί, φέροντες μέσα μας εκείνη ακριβώς τη ζωή, με την οποία ζει ο Άναρχος Κύριος[/b]. Με άλλα λόγια, θα γινόμασταν τέλειοι, όπως τέλειος είναι ο Ουράνιος Πατέρας μας.
Η ελευθερία του ανθρώπινου προσώπου-υποστάσεως στην αρχή της ζωής μας υπάρχει εν δυνάμει, και ενεργοποιείται στην πορεία του αγώνα μας.
Η αιωνιότητα είναι η Βασιλεία της Αγίας Τριάδος καταυγασμένη από το Άκτιστο Φως. Επάνω στη γη η Βασιλεία αυτή βιώνεται από μας με δύο τρόπους: ως προσευχή [//277] με καθαρό νου, συνοδευόμενη από τη θέα του Ακτίστου Φωτός, και ως αγία ηθική, αγάπη που αγκαλιάζει τα πάντα. Η προσευχή με καθαρό νου και η βίωση της χριστοειδούς αγάπης στο ψυχολογικό επίπεδο παίρνουν μορφή αντικειμενικής καταστάσεως, αλλά είναι κατά τη φύση τους ενέργεια του Θεού μέσα μας και ανήκουν στο οντολογικό επίπεδο, ως Νους και Αγάπη της Θεότητος: [b]Αγάπη εν τη Σοφία και Σοφία εν τη Αγάπη. Η ενότητα των δύο αυτών είναι υπερκόσμιο Κάλλος, που μας φανέρωσε με τη Σάρκωση Του ο Λόγος του Πατρός. Να δει κάποιος το Κάλλος αυτό, είναι δώρο του Ουράνιου Πατρός[/b] (βλ. Ιωάν. 6,44-46) και επαφή με το Άγιο Πνεύμα, το εκ του Πατρός εκπορευομένου.
Η αιωνιότητα είναι ο Ίδιος ο Θεός στο Είναι Του. Ξεφεύγει από κάθε λογικό ορισμό· δεν έχει διάρκεια στη φύση της, περιβάλλει τη διάρκεια όλων των αιώνων. [b]Εμπειρία αυτής της αιωνιότητος μας δίνεται, όταν παραμένουμε εξ ολοκλήρου στον Θεό με καθαρό νου. Είμαστε αιώνιοι κατά το μέτρο που παραμένουμε στον Θεό και ο Θεός παραμένει σε μας[/b]. Σε όσους πίστεψαν στον Χριστό δόθηκε η επαγγελία ότι ο Θεός θα είναι «τα πάντα εν πάσιν». Όταν αυτό συντελεστεί, τότε μόνο θα φανούμε κάτοχοι της αιωνιότητος στην πληρότητα.
[b]Το αίσθημα της αιωνιότητος κάποτε εντείνεται μέσα μας και κάποτε εξασθενεί, ανάλογα με το μέτρο της χάριτος που εκχύνεται επάνω μας[/b]. Κατά καιρούς το αίσθημα αυτό φθάνει σε τέτοια ένταση, που ο πρόσκαιρος κόσμος [//278] λησμονείται και αποχωρεί κάπου προς τα πίσω. Μερικές όμως φορές ενεργείται με λιγότερη δύναμη, αλλά ωστόσο φανερώνεται εναργώς στην ψυχή. Η πιο συνηθισμένη κατάσταση των ανθρώπων είναι εκείνη, κατά την οποία η γήινη πραγματικότητα επικρατεί και η αιωνιότητα δεν γίνεται αισθητή. Παρατηρείται όμως και άλλη κατάσταση· κατ’ αυτήν ο άνθρωπος όχι μόνο δεν συνειδητοποιεί την αθανασία του, αλλά και δύσκολα πιστεύει σε αυτήν ή δεν την αποδέχεται κάν ως δυνατότητα.
[b][u]Η στροφή μας προς τη γη, προς τις σαρκικές εμπειρίες, φονεύει μέσα μας όχι μόνο την αίσθηση της αιωνιότητος, αλλά και την πίστη στον Θεό[/u][/b].
ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ ΑΡΧ. ΣΩΦΡΟΝΙΟΥ ΣΑΧΑΡΩΦ: “ΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗΣ ΖΩΗΣ” εκδ. Έσσεξ Αγγλίας 2010.
Μας λέει (20/8/2011, ώρα 19.49΄) εδώ ο κ. Κυριακίδης:
Ο άγιος Νικόδημος έκανε μεγάλη ζημιά, ιδίως στους Ρώσους, που με τον Μ.Πέτρο και την Μ.Αικατερίνη είχαν αρχίσει κάπως να επανασυνδέονται με τον κόσμο και την ιστορία. […] Όχι όπως για παράδειγμα σε μορφές του δυτικού μοναχισμό που τουλάχιστον […] προσπαθούν κατα κάποιον τρόπο να είναι μέσα στον κόσμο και την ιστορία.
Την ί δ ι α εκείνη ημερομηνία (στις 20/8/2011, ώρα 19.11΄) με παρέμβασή του σε άλλη ανάρτηση του “Αντίφωνου” ([i]«Η εδραίωση της ηλιοκεντρικής θεωρίας»[/i]), σημειώνει:
Τέτοια είναι η δύναμη της θρησκείας, ώστε επιδρά γενικά σε έναν πολιτισμό και τον καθορίζει συνολικά στις βασικές του κατευθύνσεις.
Η ορθόδοξη θεολογία – διαλέξτε επί τέλους κ. Κυριακίδη – διαμέσου ειδικά του μοναχισμού [i]«επιδρά γενικά στον πολιτισμό»[/i], δηλαδή στην ιστορία, ή ό λ ω ς__α ν τ ι θ έ τ ω ς προκρίνει να μένει εξ άπαντος έξω [i]«από τον κόσμο και την ιστορία»[/i] ;
(Διότι είναι άλλο, προφανώς, αντικείμενο… καταγγελίας η [b]μη επίδραση[/b], εν γένει, και άλλο η [b]επίδραση[/b] σε διαφορετική απλώς κατεύθυνση απ’ αυτήν που εσείς θα θέλατε.)
Ή θα μας πείτε μήπως ότι η επίδρασή της, αυτή, στον κόσμο και στην ιστορία δεν οφείλει τα μέγιστα στην πνευματική ακτινοβολία, ακριβέστατα, των ασκητών της;
Από πλευράς μου επισημαίνω – στοιχειωδώς – ότι, για μια ακόμα φορά στις παρεμβάσεις σας σε ετούτο το ιστολόγιο, η “λογική” στην οποία ομνύετε πασχίζει… όσο περισσότερο μπορεί προκειμένου να… «σκοράρει» και στα δύο «ταμπλώ»!
Δεν πρόκειται για κάποια αντίφαση. Ένας πολιτισμός μπορεί να επιλέγει να μείνει εκτός ιστορίας κλεινόμενος στον εαυτό του και ομφαλοσκοπώντας, αναζητώντας την σωτηρία του εκτός του κόσμου τούτου.
Δηλαδή, η θέση (1): Η θρησκεία καθορίζει τον πολιτισμό μιας κοινωνίας, αναφέρεται σε διαφορετικό πράγμα από τη θέση (2): Η τάδε θρησκεία, και ο τάδε πολιτισμός τον οποίο διαμορφώνει, προκρίνουν την απόσυρση, τον αναχωρητισμό και την φυγή από τον κόσμο.
Βλέπετε, μια από τις συνέπειες του να υποβαθμίζει κανείς συστηματικά την αξία της λογικής είναι ότι καταλήγει να ανακαλύπτει λογικές αντιφάσεις εκεί που δεν υπάρχουν.
Αν προκύπτει – ή όχι – [i]λογική αντίφαση[/i] μεταξύ του συγκεκριμένου ζεύγους πορισμάτων, από πλευράς Θ. Κυριακίδη, μπορεί να το κρίνει ο καθένας, ξαναδιαβάζοντας απλώς τα αμέσως προηγούμενα δύο σχόλια.
Όσο για το σε πια πλευρά εντοπίζεται η υποβάθμιση της [i]λογικής[/i] σε βαθμό [i]αναιρέσεώς[/i] της, αυτό είναι ήδη ορατό διά γυμνού οφθαλμού ευθύς όταν κοιτάξουμε τις “διαχειριστικές επιδόσεις” τών αρχουσών “ελίτ” – απ’ άκρου σ’ άκρο, μάλιστα, του «ορθολογικού» πολιτιστικού στερεώματος.
ΜΗΠΩΣ ΠΑΡΑΚΑΛΩ ΓΝΩΡΙΖΕΙ ΚΑΠΟΙΟΣ ΠΟΥ ΜΠΟΡΩ ΝΑ ΒΡΩ ΤΟ 3ΤΟΜΟ “ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΕΙΣ ΤΟΥΣ 150 ΨΑΛΜΟΥΣ” ΤΟΥ Π.ΝΙΚΟΔΗΜΟΥ ΑΓΙΟΡΕΙΤΟΥ ή ΕΑΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΕΠΙΣΗΣ ΤΟ 3ΤΟΜΟ ΣΕ ΚΑΠΟΙΟ SITE STO ΔΙΑΔΥΚΤΙΟ.
ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ ΠΟΛΥ
ΚΑΛΗ ΧΡΟΝΙΑ