Μελετώντας τη Δημιουργικότητα στους Μουσικούς

“Τι γίνεται στον εγκέφαλο μουσικών καλλιτεχνών όταν αυτοί αυτοσχεδιάζουν;” Αυτή είναι μιά τίμια ερώτηση, στην οποία απαντά εν μέρει η σύγχρονη νευροεπιστήμη μέσω της τεχνολογίας και ακολούθως ο συμπαθής νευροχειρούργος μέσω fMRI (η τεχνολογία που λέγαμε πριν), στο συγκεκριμένο βίντεο. Ως εδώ όλα καλά. Όταν όμως αντιστρέφουμε το ερώτημα όπως κάνει εδώ ο φίλος μας, τότε, δημιουργούνται ένα σωρό προβλήματα και ερωτήσεις.

Εξηγούμαι: Στο 2:35 του βίντεο αναφέρει πως: “η καλλιτεχνική δημιουργικότητα δεν είναι μαγεία εννοώντας πως είναι προιόν του εγκεφάλου” και “δεν υπάρχουν πολλοί εγκεφαλικά νεκροί που να δημιουργούν” (sic! ). Αμέσως μετά: “και έτσι με αυτή την αντίληψη ότι η καλλιτεχνική δημιουργικότητα είναι στην πραγματικότητα
ν ε υ ρ ο λ ο γ ι κ ό π ρ ο ι ό ν
υιοθέτησα την άποψη ότι θα μπορούσαμε να την μελετήσουμε όπως
ο π ο ι α δ ή π ο τ ε ά λ λ η ν ε υ ρ ο λ ο γ ι κ ή δ ι α δ ι κ α σ ί α”.

Η αντιμετάθεση που κάνει εδώ είναι ότι α φ ο ύ η δημιουργικότητα ε ί ν α ι νευρολογικό π ρ ο ι ό ν τότε σαν προιόν έ π ε τ α ι των χημικών διεργασιών του εγκεφάλου, (δηλ. της σκέψης). Αυτό όμως προυποθέτει την π ρ ό θ ε σ η του μουσικού, (και άρα την συνείδησή του), γιά ένα συγκεκριμένο αποτέλεσμα πράγμα το οποίο δεν ισχύει στην περίπτωση της δημιουργίας όπως την εννοούμε εδώ και όπως την αποτύπωσε το βίντεο με τον τζαζίστα μουσικό. Γιατί; Γιά τον απλούστατο λόγο ότι δεν υπάρχει χρόνος γιά σκέψη.

Όπως και ένα φυτό δεν έχει καμία σχέση με τον χαρακτήρα του εδάφους, αλλά είναι από μόνο του μιά ζωντανή αυτοτελής διεργασία, έτσι και στο έργο της καλλιτεχνικής δημιουργίας, το νόημα και η συγκεκριμένη ποιότητά του εμπεριέχονται μέσα στο ίδιο, και όχι στους εξωτερικούς παράγοντες, (νευρώνες), και μοιάζει σαν να ξεπήδησε “πάνοπλο” και μορφοποιημένο όπως η Αθηνά παλλάδα από το κεφάλι του Δία.

Αυτό βέβαια, (την δημιουργικότητα από σχεδόν μηδενική σκέψη), δεν μπορεί να το πετύχει ο καθένας, εκτός από τις ελάχιστες εκείνες εξαιρέσεις τις οποίες ονομάζουμε ταλέντα αλλά και που αυτές ακόμα έχουν δουλέψει πολύ συνήθως πάνω στο αντικείμενο του ταλέντου τους.

Στην συγκεκριμένη περίπτωση ο keith jarrett, (αν θυμάμαι καλά), είναι το “μέσο” απ’ όπου “ξεπηδά” το έργο της επιτόπου δημιουργίας, και μάλιστα το πιό κατάλληλο “μέσο”, (σ’ αυτήν την περίπτωση, όπως και σε άλλες ανάλογες), εξ’ αιτίας της αδιαμφισβήτητης και χρόνιας οικειότητας και εμπειρίας του καλλιτέχνη με το αντικείμενο της σύνθεσης, σε βαθμό που, όπως ένας ειδικός ξέρει, έχουν δημιουργηθεί και υπάρχουν, οντολογικά πλέον, δεντρίτες, συνάψεις και ολόκληρα νευρωνικά δίκτυα που στερείται ο “κοινός θνητός”, αφού αυτά αποκτήθηκαν με κόπο, χρόνο και θυσίες.

Σαν αντίστιξη αναφέρω τις συνηθισμένες καθημερινές δημιουργίες, (λογοτεχνικές, μουσικές, ζωγραφικές… κτλ), οι οποίες εμπεριέχουν την πρόθεση των καλλιτεχνών να παραγάγουν ένα συγκεκριμένο αποτέλεσμα, καλουπωμένες έτσι ώστε να εκφράζουν αυτό που θέλουν να μεταδώσουν σε κάποιο συγκεκριμένο κοινό, “ράβοντας εδώ”, “ξυλώνοντας απο ‘κει”, έχοντας απόλυτη ελευθερία σκέψης και χρόνου ως να φτάσουν στον τελικό τους στόχο ο οποίος είναι η αρχική τους ιδέα.

Η ερώτηση λοιπόν: “τι είναι η δημιουργική μεγαλοφυία νευρολογικά” είναι κατά την άποψή μου λάθος. Η σωστή ερώτηση είναι: “πως αποτυπώνεται-εκφράζεται-κλιμακώνεται στον εγκέφαλο η, (εκάστοτε), (αυτόματη), δημιουργία”, γιά να πάρουμε a posteriori τις τοπολογικές ενδείξεις του τομογράφου.

Συμφωνώ με το σχόλιό σας, που είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρον, σε αντίθεση με την απαράδεκτη αυτή διάλεξη που το προκάλεσε. Η πραγματική επιστήμη υπάρχει, αλλά δεν έχει σχέση με αυτά τα δήθεν πειράματα.
Τόση απλοϊκότητα μου φέρνει αγωνία. Δεν μπορώ να φανταστώ τον δικό μου εγκέφαλο στα χέρια αυτού του ανόητου, εκτός και αν τα χέρια του λειτουργούν χωρίς να συμμετέχει το απλοϊκό του μυαλό. Τι θα γίνει όμως κατά την ανάρρωση;
Το κοινό γελά με συγκατάβαση με τα κρύα αστεία του. Σκέφτονται “λέει και αστειάκια ο σπασίκλας, δεν θα πλήξουμε και πολύ”