Το πρόβλημα των σχέσεων της φιλοσοφίας με την λογοτεχνία αποτελεί κεντρικό θέμα των φιλοσοφικών ερευνών από την εποχή του Πλάτωνος. Η σχετική συζήτηση κορυφώνεται στο πλαίσιο των θεωρητικών αναζητήσεων του Λογοκεντρισμού, δηλαδή με την διαμόρφωση των πραγματολογικών και ιων επιστημολογ!κών συνθηκών της νεωτερικότητας (από ιστορικής απόψεως μετά τον 180 αιώνα μέχρι τις μέρες μας). Κατά την ιστορική φάση της νεωτερικότητας διαμορφώθηκαν δύο μοντέλα (δύο τύποι) σύνδεσης της φιλοσοφίας με την λογοτεχνία. Ο πρώτος τύπος είναι ο αναλυτικός - αναπαραστατικός και ο δεύτερος είναι ο συνθετικός συγκροτησιακός. Ο πρώτος τύπος επιβάλλει τον καταμερισμό εργασίας. τόσο στο επίπεδο της μορφής όσο και στο επίπεδο του περιεχομένου ανάμεσα στα δύο είδη: την φιλοσοφία και την λογοτεχνία. Ο πρώτος τύπος ζει τον «χρυσό αιώνα» του κατά τον 190 αιώνα, οπότε η άσκηση της φιλοσοφίας και η καλλιέργεια της λογοτεχνίας είναι δύο σαφώς διακεκριμένες δραστηριότητες του ανθρώπινου πνεύματος και από απόψεως μορφής και από απόψεως περιεχομένου. Ο Nietzsche έθεσε τις βάσεις για την ανατροπή του αναλυτικού μοντέλου.
κατεβάστε εδώ το ηχητικό αρχείο
Kαι χρειάστηκε να συμβούν δύο μείζονα επιστημολογικά γεγονότα κατά τον 200 αιώνα : η γλωσσική στροφή στη φιλοσοφία και η ανάπτυξη του μοντερνισμού στη λογοτεχνία, τα οποία οδήγησαν στη διαμόρφωση του συνθετικού - συγκροτησιακού μοντέλου. Ο Derrida ως φιλόσοφος και ο Joyce ως λογοτέχνης αποτελούν δύο χαρακτηριστικές περιπτώσεις στοχαστών, οι οποίοι μέσω της γλώσσας επαναπροσδιόρισαν ριζικά την σχέση φιλοσοφίας και λογοτεχνίας. Η γλώσσα δεν είναι το αναπαραστατικό κάτοπτρο μίας εξωγλωσσικής πραγματικότητας, αλλά το συγκροτησιακό στοιχείο της ίδιας της πραγματικότητας. Μετά τις φιλοσοφικές έρευνες τον 200 αιώνα καταλήγουμε στα εξής δύο θεωρητικά συμπεράσματα:
Πρώτον: η φιλοσοφία μπορεί να υπάρξει μόνον ως «αισθητική θεωρία» (Adorno), πράγμα που σημαίνει πώς η λογοτεχνικότητα αποτελεί αναπόσπαστο χαρακτηριστικό του φιλοσοφείν.
Δεύτερον: η λογοτεχνία ως περιεχόμενο δεν εξετάζει όπως πολλοί πιστεύουν μόνον επί μέρους φιλοσοφικά προβλήματα, όπως Π.χ. είναι το πρόβλημα των «άλλων νοών» (αγάπη, έρωτας, ανθρώπινες σχέσεις κλπ.), ή το πρόβλημα του θανάτου, αλλά πρωτίστως επεξεργάζεται τις ιδέες (τις έννοιες κατά τον Hegel), οι οποίες ως συνείδηση της εποχής μας συγκροτούν την πραγματικότητα. Ο φιλοσοφικός χαρακτήρας της λογοτεχνίας δεν αποτελεί πρόσθετο στοιχείο, αλλά δομικό - συστατικό στοιχείο της ιδίας της λογοτεχνίας.
*Εκδήλωση της Eλληνικής Φιλοσοφικής Eταιρείας που έγινε την Πέμπτη 12 Ιανουαρίου του 2012 στην Αίθουσα "Ιωάννης Δρακὀπουλος" του Παν/μίου Αθηνών.
πηγή: Αντίφωνο
Ευχαριστούμε !
Χαίρομαι για την άποψη που εκφράζετε ότι δεν είναι μόνο οι πολιτικοί υπεύθυνοι για την πορεία μας . Η πρότασή σας για διάλογο για να βρούμε που βρισκόμαστε (ως έλληνες και ως χώρα) είναι η πλέον εύστοχη αυτήν την εποχή. Πιστεύω πάντως ότι η πανεπιστημιακή κοινότητα έχει την ευθύνη γι΄αυτό και έχει και το υλικό, δηλαδή τη σκέψη και του δάσκαλου αλλά και του σπουδαστή.