Aργύρης Νικολαΐδης*
Κάτω από ποιές συνθήκες μπορεί να συναντηθεί η επιστημονική αναλυτική σκέψη με την θρησκευτική εμπειρία; Ποιά είναι η σχέση του ανθρώπου με τη φύση και το μεταφυσικό; Αν προσεγγίσουμε την επιστήμη του 20ου αιώνα (Θεωρία Σχετικότητας, Κβαντική Μηχανική, Κοσμολογία, το άπειρο του Cantor, το θεώρημα του Gödel ) ως ένα σημείο, ποιά είναι η ερμηνεία του σημείου, ποια είναι η εικόνα του κόσμου που αναδύεται; Παρατηρούμε ότι η επιστήμη του 20ου αιώνα μας παραπέμπει σ' ένα παράδειγμα τελείως διαφορετικό από το μηχανιστικό μοντέλο της Κλασικής Φυσικής. Στο καινούργιο παράδειγμα η φύση αναδεικνύεται ως σχέση, ως ένα πυκνό δίκτυο εξελισσόμενων σχέσεων. Η αναζήτηση ενός θεμελίου για την προσφάτως αποκτηθείσα επιστημονική γνώση μας παραπέμπει σε μία οντολογία σχέσης και στην παλαιά σοφία και γνώση της Πατερικής παράδοσης (Άγιος Γρηγόριος Νύσσης, Άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής, Άγιος Γρηγόριος Παλαμάς).
*Aναπληρωτής καθηγητής Θεωρητικής Φυσικής στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.
Γ΄ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟ ΔΙΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ, ΕΠΙΣΤΗΜΗ & ΘΡΗΣΚΕΙΑ μεταξύ διαλόγου και πολεμικής, Μαΐος 2102
Ενδιαφέρουσα ομιλία. Ευχαριστούμε Κωνσταντίνε!
Βλέπουμε λοιπόν έναν καθηγητή Φυσικής να διαβλέπει μια συσχέτιση ανάμεσα στο κτιστό και στο άκτιστο, εκεί που οι “θεολόγοι” δεν μπορούν να δουν τίποτε.
Ωστόσο, όπως και στους θεολογούντες έτσι και στου φυσικούς λείπει η συνείδηση της έννοιας. Τόσο οι μεν όσο και οι δε μένουν σε απλές διαπιστώσεις εκεί που ο νους πρέπει να προβεί δι’ εννοιών.
Ο όρος “σχέση” είναι λογική κατηγορία, έχει πολλά επίπεδα, και πρέπει να ορισθεί. Η σχέση σε επίπεδο θεότητας είναι αλληλοπεριχώρηση και κοινωνία στον ύψιστο βαθμό. Το λεχθέν έχει εννοιολογικό περιεχόμενο το οποίο πρέπει να εκφρασθεί.
Στη φύση ως “άλογο λόγο” το αλληλοπεριχωρητικό στοιχείο υπάρχει πεπερασμένω τω τρόπω, αλλά πάντως υπάρχει, και ως εκ τούτου μπορεί αν γίνει λόγος για την ανάγκη μιας νέας οντολογίας στην οποία το φυσικό καταδεικνύεται ως “εικόνα του θείου”.
Αλά αυτό πρέπει να γίνει συγκεκριμένα, δι’ εννοιών, όχι με γενικές διαπιστώσεις μόνον. Στα μαθηματικά έχουμε επί παραδείγματι τη λεγόμενη “θεωρία ομάδων”, η οποία αποτελεί το υπόβαθρό επί του οποίου μελετώνται φυσικές συμμετρίες (βασικό στοιχείο της κβαντικής φυσικής). Σε αυτές η ποσότητα δηλώνεται ως σύστημα, συσχετισμός. Επίσης, οι τανυστές αποτελούν διανύσματα, τα οποία είναι ανεξάρτητα από σύστημα αναφοράς ή (αντιστρόφως) συσχετίζουν συστήματα αναφοράς (βασικό εργαλείο της γενικής σχετικότητας).
Το ζητούμενο είναι, εν πάση περιπτώσει να ξεφύγουμε αφενός από τα γενικόλογα, αλλά και από την φρικτή παραδοσιοκρατία, η οποία κατέστρεψε την σκέψη στην Ελλάδα. Η παράδοση είναι αληθώς παράδοση όταν μπορεί να αξιοποιηθεί στο “τώρα”. Γνωστικά, αυτό σημαίνει στο επίπεδο της επιστήμης και της φιλοσοφίας.
Πρέπει όντως να νοήσουμε το κτιστό ον ως εικόνα του ακτίστου, διαφορετικά σε επίπεδο γνώσης δεν έχουμε τίποτε να πούμε. Γνωρίζω, δυστυχώς ότι η παραδοσιοκρατία μισεί την έννοια και ενδιαφέρεται μόνο για το “βίωμα”. Είναι ως εκ τούτου παρήγορο να βλέπουμε ανθρώπους οι οποίοι αρχίζουν να νοούν, ειδικά όταν προέρχονται από τομείς στους οποίους συχνά απουσιάζει παντελώς η επιθυμία να γνωριστεί το ον ως ον.
ο ανθρωπος αντιλαμβανεται μονο μεταβολες, δεν μπορει να αντιληφθει το τιποτα, το μηδεν και το μεταφυσικο αμεσα.