Η εδραίωση της ηλιοκεντρικής θεωρίας Η άβολη σχέση θρησκείας και επιστήμης

από
Μάνος Δανέζης
-
92
2173

Στράτος Θεοδοσίου 

Αληθινά, ποια είναι η σχέση μεταξύ θρησκείας και επιστήμης; ή μάλλον θρησκευτικού δόγματος και επιστήμης; Σύγκλιση ή αντιπαλότητα; Σχέση παράλληλη ή ασύμβατη; Είναι πραγματικά άβολη η σχέση θρησκείας και επιστήμης; Πάνω σ’ αυτό το ερώτημα, προκειμένου να δώσουμε μια εμπεριστατωμένη απάντηση θα πρέπει αρχικά να αντιδιαστείλουμε τις δύο αυτές πρωτογενείς έννοιες.

Σε ένα θρησκευτικό δόγμα η πίστη πρέπει να είναι απόλυτη. Το δόγμα είναι μια αυτοαποδεικνυόμενη θεωρία και δύναμή του είναι η μη ύπαρξη της αμφιβολίας.

Αντιθέτως, στην επιστήμη, σύμφωνα με τη φιλοσοφική θεώρηση του Καρτέσιου, σε κάθε πρόβλημα που ανακύπτει, πρέπει να υπάρχει η αμφιβολία, προς αποφυγή τυχόν σφαλμάτων και προκαταλήψεων. Και έτσι μέσω της αμφιβολίας να οδηγούμαστε στην εύρεση μιας αδιαφιλονίκητης-αδιαμφισβήτητης αλήθειας. Επομένως, η καρτεσιανή αμφιβολία στην επιστήμη αποτελεί την κύρια μεθοδολογική αφετηρία, η οποία και μας οδηγεί στην απόδειξη.

Σ’ αυτήν την έννοια έγκειται η διαφορά του δόγματος με την επιστήμη, ή μάλλον η διαφορά των θρησκευτικών θεωριών ή δοξασιών με τις αντίστοιχες επιστημονικές θεωρίες.

Η θρησκεία είναι πίστη και απόλυτη αλήθεια. Αντιθέτως, η επιστήμη είναι αμφιβολία και διαψευσιμότητα. O Karl Raimund Popper, για παράδειγμα, στάθηκε κριτικός με τις επαγωγικές μεθόδους που χρησιμοποιούνται στην επιστήμη. Όλες οι επαγωγικές αποδείξεις είναι περιορισμένες, έλεγε, ενώ δίδασκε ότι η διαψευσιμότητα πρέπει να αντικαταστήσει την επαληθευσιμότητα ως κριτήριο της διάκρισης ανάμεσα σ’ αυτό που είναι επιστημονικό και σ’ αυτό που δεν είναι. Η επιστήμη νοείται περισσότερο στο σχήμα μιας ατέλειωτης αναζήτησης προς την αντικειμενική γνώση, παρά σε ένα σύστημα γνώσης. Η αρχή της διαψευσιμότητας αποτελεί –για τον Πόππερ– κριτήριο για τον επιστημονικό ή τον μη επιστημονικό χαρακτήρα μιας θεωρίας. Έτσι, η Αστρολογία, η Μεταφυσική και η μαρξιστική θεωρία χαρακτηρίζονται ως ψευδοεπιστήμες, εξαιτίας της αδυναμίας τους να δεχτούν την εφαρμογή της αρχής της διαψευσιμότητας. Στο πλαίσιο του θρησκευτικού οικοδομήματος δεν υφίσταται κανένα φαινόμενο που να διαψεύδει τον πυρήνα της θεωρίας και δεν υπάρχει τίποτα που να κλονίζει τα θεμέλια αυτού του οικοδομήματος.

Στην επιστήμη εάν ανακαλυφθεί κάτι καινούργιο, το οτιδήποτε, το οποίο όμως να αμφισβητεί την κρατούσα επιστημονική θεωρία, τότε αργά ή γρήγορα η θεωρία καταρρίπτεται. Εξάλλου, σύμφωνα πάλι με τον Πόππερ, οι επιστήμονες θα έπρεπε μάλλον να προσπαθούν να αναιρέσουν τις θεωρίες τους παρά να τις επιβεβαιώνουν συνεχώς (Θεοδοσίου Ε., 2009, Η φιλοσοφία της Φυσικής, σελ. 232).

Ας αναφερθούμε όμως στο κυρίως θέμα μας, που είναι η επικράτηση του ηλιοκεντρικού συστήματος και η διαπάλη που δημιουργήθηκε μεταξύ επιστήμης και εκκλησίας. Τη χρονική περίοδο, λοιπόν, που ο Γαλιλαίος παρατήρησε, με το τηλεσκόπιό του, τους τέσσερις δορυφόρους του Δία, στις αρχές του 17ου αιώνα, η θεωρία του γεωκεντρισμού είχε αμετάκλητα καταρριφθεί – παρά τις σπασμωδικές κινήσεις που ακολούθησαν από διαφόρους λογίους και την Εκκλησία, η οποία είχε αποδεχτεί τον γεωκεντρισμό ως δόγμα της. Η θεμελιώδης διαφορά μεταξύ επιστήμης και θρησκείας, που αναφέραμε παραπάνω, έκανε πάντα –ιδιαίτερα στη Δύση– άβολη τη σχέση μεταξύ τους. Ένα διάστημα μάλιστα η σχέση αυτή ήταν και αιματηρή. Όχι απλώς η σχέση μεταξύ θρησκείας και επιστήμης, αλλά ουσιαστικά η σχέση μεταξύ του κρατούντος δόγματος και της μεταρρύθμισης ή της επερχόμενης αλλαγής.

Η 24η Αυγούστου του 1572, έμεινε στην ιστορία ως η Νύχτα του Αγίου Βαρθολομαίου, αφού ξημερώματα της γιορτής του Αγίου, στη Γαλλία, φανατικοί καθολικοί κατέσφαξαν χιλιάδες διαμαρτυρόμενους ουγενότους. Οι Γάλλοι βασιλείς πολεμούσαν λυσσαλέα τη μεταρρύθμιση, που εκφραζόταν από τους ουγενότους, επειδή ο δογματικός Καθολικισμός τους, τούς επέτρεπε να κρατούν γερά στα χέρια τους την εξουσία.

Είναι αδιαμφισβήτητο γεγονός ότι η στρατιωτική και πολιτική ισχύς της Αγίας Έδρας, εμπόδισε για μεγάλο χρονικό διάστημα την ανάπτυξη της γνώσης και κατά συνέπεια της επιστήμης. Ο Τζορντάνο Μπρούνο κάηκε ζωντανός γιατί δίδασκε τους άπειρους κόσμους του Μητρόδωρου του Χίου και του Επίκουρου, και αμφισβητούσε το ισχύον γεωκεντρικό σύστημα. Ομοίως, ο Γαλιλαίος ανακρίθηκε από την Ιερή Εξέταση και καταδικάστηκε σε κατ’ οίκον περιορισμό γιατί το ηλιοκεντρικό σύστημα που υποστήριζε ερχόταν σε πλήρη αντίθεση με την Παλαιά Διαθήκη, σύμφωνα με την οποία ο Ιησούς του Ναυή διέταζε τον Ήλιο να σταματήσει… και όχι τη Γη. Όταν ο Iησούς του Nαυή προστάζει τον Ήλιο να σταθεί, στη μάχη που έδωσαν οι Iσραηλίτες στην πόλη Γαβαών, εναντίον των Xαναναίων, αυτό ως γεγονός σημαίνει ότι οι σύγχρονοι προς αυτόν σοφοί πίστευαν στην ακινησία της Γης και στην περί αυτήν κίνηση του Ήλιου. Δηλαδή σε ένα γνήσιο γεωκεντρικό σύστημα.

H πόλις Γαβαών και άλλες αναφορές των Γραφών

Bορειοδυτικά της Bηθλεέμ υπήρχε η αρχαία πόλις Γαβαών, εκεί όπου κατά τη μάχη που έκανε ο Iησούς του Nαυή για τη σωτηρία της από τους Xαναναίους πολιορκητές της «σταμάτησε» τον Ήλιο, έως ότου οι Iσραηλίτες συνέτριψαν τους εχθρούς τους: Στήτω ο Ήλιος κατά Γαβαών και η σελήνη κατά φάραγγα Aιλών. και έστη ο ήλιος και η σελήνη εν στάσει, έως ημύνατο ο Θεός τούς εχθρούς αυτών. και έστη ο ήλιος κατά μέσον του ουρανού, ου προεπορεύετο εις δυσμάς εις τέλος ημέρας μιάς (Iησούς του Nαυή I΄, 12-13). Που μεταγράφεται ως εξής: O Ήλιος βρισκόταν πάνω από την πόλη Γαβαών και η Σελήνη πάνω από το φαράγγι Aιλών. Kαι σταμάτησαν την κίνησή τους ο Ήλιος και η Σελήνη, μέχρις ότου ο Θεός να συντρίψει τους εχθρούς τους. Kαι σταμάτησε ο Ήλιος καταμεσής του ουρανού και δεν προχώρησε προς τη δύση του.

Η ακινησία της Γης και η αντίστοιχη κίνηση του Ήλιου γίνεται φανερή και από ορισμένα άλλα χωρία της Παλαιάς Διαθήκης, όπως στους Ψαλμούς και στον Εκκλησιαστή: Kαι γαρ εστερέωσεν την οικουμένην, ήτις ου σαλευθήσεται (Ψαλμός 92:1). Που σημαίνει: Kαθώς αποδεικνύεται από το ότι εστερέωσε την οικουμένην, η οποία θα παραμείνη ασάλευτος (Tρεμπέλα, Π. N., 1976).

Eποίησε σελήνη εις καιρούς, ο ήλιος έγνω την δύσιν αυτού (Ψαλμός 103:19). Που αποδίδεται ως εξής: Eποίησεν ο Kύριος την σελήνην προς προσδιορισμόν των εποχών και των καιρών του έτους και των εορτών, ο ήλιος δε, ως να ήτο δια νου προικισμένος, γνωρίζει και την ώραν και το σημείον της δύσεώς του (Tρεμπέλα, Π. N., 1976).

Kαι ανατέλλει ο ήλιος και δύει ο ήλιος και εις τον τόπον αυτού έλκει (Eκκλησιαστής, κεφ. A΄, στίχ. 5). Που μεταγράφεται ως εξής: Kαι ο ήλιος ανατέλλει και βασιλεύει ο ήλιος και κατευθύνεται εις τον τόπον από τον οποίον ανέτειλε (Tρεμπέλα, Π. N., 1976).

Γιατί δεν ήταν αρεστή στην Εκκλησία η ηλιοκεντρική θεωρία

Ο Κοπέρνικος (1473-1543), έκρυψε ή μάλλον δεν ήθελε να δημοσιευτεί για χρόνια το θεμελιώδες σύγγραμμά του Περί της Περιφοράς των Ουρανίων σφαιρών, ακριβώς επειδή δεν τολμούσε και ταυτόχρονα δεν ήθελε, ως ιερωμένος, να έρθει σε σύγκρουση με την Καθολική Εκκλησία στην οποία ανέκαθεν ανήκε. Η έρευνά του υποστήριζε τον ηλιοκεντρισμό σε αντίθεση με την Καθολική Εκκλησία που είχε αναγορεύσει τον γεωκεντρισμό σε κυρίαρχο δόγμα της.

Το ίδιο, αιώνες αργότερα, ο Κάρολος Δαρβίνος, ο οποίος για αρκετά χρόνια δεν κυκλοφορούσε το πρωτοποριακό σύγγραμμά του Περί της καταγωγής των ειδών, είτε επειδή φοβόταν την ισχύ της Εκκλησίας είτε επειδή δεν ήθελε να έρθει σε σύγκρουση μαζί της. Αυτό ακόμα και στην προτεσταντική Αγγλία!

Σε πιο κοντινές εποχές, είναι γνωστό ότι ορισμένοι θρησκευόμενοι λόγιοι και εκκλησιαστικοί παράγοντες επιχείρησαν ακόμα και να σταματήσουν την αποκρυπτογράφηση των ιερογλυφικών της Μεσοποταμίας και των χειρογράφων της Νεκράς Θάλασσας, επειδή υπήρχε η πιθανότητα, να αποκαλυφθεί από αυτά ότι ο κόσμος μας είναι παλαιότερος από τα 6000 περίπου χρόνια, γεγονός –που κατά τη γνώμη τους– προκύπτει από την Παλαιά Διαθήκη, ασχέτως αν αυτός ο εσφαλμένος υπολογισμός του αρχιεπισκόπου του Άρμαγκ Τζέημς Άσερ (James Ussher, 1581-1656), που υπολόγισε ότι η Γη δημιουργήθηκε την 23η Οκτωβρίου του 4004 π.Χ., και πολλών άλλων μετά από αυτόν, έχει προ πολλού καταρριφθεί από τη σύγχρονη επιστήμη (Ε. Θεοδοσίου & Ε. Δανέζη, Η Οδύσσεια των ημερολογίων, Α΄ τόμος, 1996, σελ. 126).

Η επανάσταση στην παρατήρηση των ουρανών ήρθε από τον Γαλιλαίο το 1609, όταν για πρώτη φορά στην Ιστορία της Αστρονομίας, χρησιμοποίησε ένα δυναμικό και πρωτοποριακό όργανο για εκείνη την εποχή, το τηλεσκόπιο, που του έδωσε τη δυνατότητα να ανακαλύψει θαυμάσια πράγματα στο στερέωμα: από τις φάσεις της Αφροδίτης έως τους τέσσερις δορυφόρους του Δία, ένα πλανητικό σύστημα σε μικρογραφία.

Αναφέροντας το έτος 1609, ουσιαστικά μιλάμε για την πρώτη δεκαετία του 17ου αιώνα. Ενός αιώνα που αποτέλεσε μια χρονική περίοδο πολλαπλής κρίσεως. Η φιλοσοφία, η θρησκεία και η ίδια η επιστήμη βρέθηκαν σε μία δίνη που συντάραξε τα θεμέλια των κοινωνιών εκείνης της εποχής. Η δίνη αυτή παρέσυρε στην περιδίνησή της και τα θεμέλια της Αστρονομίας, της επιστήμης των ουρανών. Το γαλήνιο γεωκεντρικό και συνάμα εγωκεντρικό σύστημα που ίσχυε για αιώνες έδωσε τη θέση του στο σωστό ηλιοκεντρικό.

Στη Δύση, κατά τον 17ο αιώνα, με τη φιλοσοφική κάλυψη του Καρτέσιου, το πνεύμα του οποίου διαπότισε όλους τους σύγχρονούς του διανοητές, η νέα Φυσική –έτσι όπως ορίστηκε από τον Γαλιλαίο και τον Κέπλερ– αδιαφορούσε για την αναζήτηση των σκοπών, ενώ αντίθετα ως στόχο της έβαζε την αναζήτηση των αιτίων. Συνεπώς, το τελολογικό πρότυπο της αντίληψης του κόσμου ξέφυγε τελείως από τα δεσμά της αριστοτελικής φιλοσοφίας και εκτόπισε οριστικά το μηχανιστικό πρότυπο.

Εμείς οι μελετητές της Ιστορίας και Φιλοσοφίας των Φυσικών Επιστημών θεωρούμε ότι εκείνη ακριβώς τη χρονική περίοδο το υποκείμενο τοποθετείται πλέον ως κεντρικό πρόσωπο στη φιλοσοφική σκηνή, αλλά η θέση του αυτή δεν είναι πλήρως εξασφαλισμένη, παρά τα πλήγματα που δέχτηκε η παραδοσιακή αντίληψη –για τη φύση και τον άνθρωπο– από τη νέα επιστήμη. Έτσι είναι…

Μπορεί σ’ αυτή τη ρήξη με τον Αριστοτελισμό ή αν θέλετε σ’ αυτήν την επανάσταση των Φυσικών Επιστημών να έπαιξε πρωταρχικό ρόλο η δυναμική εμφάνιση της Νέας Αστρονομίας, που τοποθέτησε στη θέση της Γης τον Ήλιο, ωστόσο συν τω χρόνω προτάθηκαν πολλές ερμηνείες που εδράζονταν σε μια πολύ γενικότερη εξήγηση της μεγάλης αλλαγής που σημειώθηκε στη δυτική ευρωπαϊκή ήπειρο.

Η Δύση, τουλάχιστον δύο με τρεις αιώνες πριν το 1609, ήταν ένα καζάνι που έβραζε. Μεγάλοι διανοητές, όπως ο Ζαν Μπουριντάν (14ος αιώνας), ο Νικόλ Ντ’ Ορέμ (1323-1382), ο Νικόλαος Κουζάνος (1401-1464), ο Νικόλαος Κοπέρνικος (1473-1543) και πολλοί άλλοι, για να αναφέρουμε κυρίως εκείνους των θετικών επιστημών, πολύ πριν από τον Γαλιλαίο και τον Κέπλερ, με αφετηρία τους Πυθαγόρειους και τους Προσωκρατικούς Έλληνες φυσιολόγους φιλοσόφους, είχαν βάλει το δικό τους πετραδάκι στην οικοδόμηση της νέας Φυσικής, ενώ παράλληλα είχαν δώσει το έναυσμα της αλλαγής στη Φυσική και στο τρόπο αντιμετώπισης των φυσικών φαινομένων. Μιας αλλαγής, η οποία με εφαλτήριο την αλλαγή νοοτροπίας στην Αστρονομία, επικεντρωνόταν πλέον στη μεταστροφή της ευρωπαϊκής επιστημονικής νοοτροπίας από τη θεωρητική στην πρακτική μορφή της, μέσω του πειράματος και της μαθηματικής μεθοδολογίας (Ε. Θεοδοσίου, H εκθρόνιση της Γης, 2008, σελ. 202-204). Έτσι και έγινε…

Ο Γαλιλαίος (1564-1642), ο πρώτος φυσικός με τη σύγχρονη έννοια του όρου, απέρριψε –μέσω των πειραμάτων του– την κοινή αντίληψη για την κίνηση, θεμελιώνοντας τη σύγχρονη Μηχανική, ενώ παράλληλα ο Καρτέσιος (1596-1650) γενίκευσε την επανερμηνεία των καθημερινών εμπειριών και πρότεινε μια νέα εικόνα της πραγματικότητας πέρα από την εμπειρία. Ο Καρτέσιος προσπάθησε να δείξει, μέσω της φιλοσοφίας του, ότι η πραγματικότητα της φύσης δεν είναι κατ’ ουδένα τρόπο όμοια με όσα μας παρουσιάζουν οι αισθήσεις μας. Ο κόσμος μας δεν είναι ένα πεπερασμένο όλον με άρτια εσωτερική διάταξη, όπως παρουσιαζόταν στο κοσμοείδωλο του Αριστοτέλη και αργότερα στην ελαφρά μεταλλαγή του από τον Δάντη.

Τα πράγματα άλλαξαν και στη νέα Αστρονομία, όπως θεμελιώθηκαν από τον Γαλιλαίο και τον Κέπλερ, οι λόγιοι μίλαγαν, απελευθερωμένοι από τις ασφυχτικά ισχυρές και κλειστές κρυστάλλινες σφαίρες, για ένα άπειρο Σύμπαν που δεν είχε ή δεν ελεγχόταν από καμιά φυσική ιεραρχία, ενώ και η ενότητά του ήταν αποτέλεσμα κάποιων νόμων που το διέπουν και οι οποίοι ισχύουν για όλα τα επιμέρους τμήματα που το αποτελούν.

Γιατί καταδιώχτηκαν οι ηλιοκεντριστές;

Το ερώτημα βέβαια που ανακύπτει είναι, το γιατί καταδιώχτηκαν οι ηλιοκεντριστές;

  • Ο αναβιωτής του ηλιοκεντρισμού, ο Κοπέρνικος ήταν σύμφωνα με τον Λούθηρο: Ο ηλίθιος που ήθελε να ανατρέψει την επιστήμη της αστρονομίας.
  • Στη συνέχεια ο Τζορντάνο Μπρούνο κάηκε ζωντανός για τις ιδέες του και ο Γαλιλαίος περιορίστηκε κατ’ οίκον.
  • Γιατί;

Η απάντηση βρίσκεται στο αδιαμφισβήτητο γεγονός ότι όλοι αυτοί οι επιστήμονες, αποδεικνύοντας το αβάσιμο του γεωκεντρισμού, ταυτόχρονα υπονόμευαν κατά ουσιαστικό τρόπο τον εγωκεντρισμό ή ανθρωποκεντρισμό. Δηλαδή τη βασική παραδοχή της χριστιανικής κοσμοαντίληψης, κατά την οποία ο άνθρωπος είναι το κέντρο και ο σκοπός της δημιουργίας. Πράγματι, ο Γερμανός νεοκαντιανός φιλόσοφος και ιστορικός της Φιλοσοφίας Βίλχελμ Βίντελμπαντ (Wilhelm Windelband, 1848-1915) απέδωσε στη χριστιανική κοσμοθεωρία έναν «ανθρωποκεντρικό χαρακτήρα», γιατί σ’ αυτήν – διαφορετικά από ό,τι στην αρχαία ελληνική σκέψη– ο άνθρωπος και η ιστορία γίνονται επίκεντρο του Σύμπαντος. Ο ανθρωποκεντρισμός ξεκίνησε μέσα από την πτολεμαϊκή αντίληψη του Σύμπαντος –με τη Γη στο κέντρο του– και τη θρησκευτική άποψη πως ο άνθρωπος είναι το κεντρικό πλάσμα του Δημιουργού και όλα τα άλλα στρέφονται γύρω από αυτόν.

Η σπάνια ανεξαρτησία σκέψης σε συνδυασμό βέβαια με μια ολοκληρωμένη γνώση της Αστρονομίας και της Κοσμολογίας, γνώση που δεν ήταν εύκολα προσιτή την εποχή εκείνη, αποτέλεσαν τα αναγκαία εφόδια ώστε ο Κοπέρνικος, ο Τζορντάνο Μπρούνο, ο Γαλιλαίος και ο Κέπλερ να εκθέσουν με πειθώ την ανωτερότητα της ηλιοκεντρικής εκδοχής τους. Αυτή η μεγαλειώδης πρόταση του Κοπέρνικου, που αναβίωσε την ηλιοκεντρική θεωρία του Αρίσταρχου του Σάμιου, δεν προετοίμασε μόνο τον δρόμο για τη σύγχρονη Αστρονομία, αλλά παράλληλα βοήθησε στο να επιτευχθεί μια αποφασιστική αλλαγή στον τρόπο που ο άνθρωπος αντιμετώπιζε το Σύμπαν. Όταν έγινε κατανοητό ότι η Γη δεν ήταν το κέντρο του Σύμπαντος, αλλά ένας από τους πλανήτες του Ήλιου στο ηλιακό πλέον σύστημα, η ψευδαίσθηση για την κεντρική σπουδαιότητα του ίδιου του ανθρώπου, έχασε το στήριγμά της. Επομένως, η ηλιοκεντρική θεωρία δεν ήταν αρεστή στη Δυτική Εκκλησία γιατί δεν συμβάδιζε με τις «θέσεις» της Βίβλου, αντίθετα με τις αρχαία ελληνική γεωκεντρική θεωρία. Όταν λοιπόν η επιστήμη κατέρριψε τον ανθρωποκεντρικό μύθο, πρώτα δείχνοντας πως η Γη, το ενδιαίτημα του ανθρώπου, δεν κατέχει το κέντρο του Σύμπαντος και στη συνέχεια αποδεικνύοντας πως ακόμα και ο άνθρωπος είναι προϊόν εξέλιξης, τότε η ρήξη της με την Καθολική Δυτική Εκκλησία ήταν οριστική.

Κηρύχτηκε λοιπόν ένας άγριος πόλεμος εναντίον των ηλιοκεντριστών, όχι μόνο επειδή το σύστημα το οποίο υποστήριζαν ερχόταν σε ουσιαστική σύγκρουση με τις Γραφές, αλλά και γιατί η γεωκεντρική θεωρία, που υποστήριζε την απόλυτη ακινησία της Γης, βρισκόταν σε συμφωνία και με την ουράνια μηχανική του πανεπιστήμονα Αριστοτέλη. Επειδή λοιπόν ο Αριστοτέλης είχε επηρεάσει βαθιά τη θεολογία του Καθολικισμού του Μεσαίωνα, η απόρριψη της γεωκεντρικής θεωρίας θα ελάττωνε τόσο κύρος του μεγάλου φιλόσοφου, όσο και τη θεολογική θέση της Εκκλησίας. Κατ’ αυτόν τον τρόπο έγινε φανερό ότι η υποστήριξη της γεωκεντρικής θεωρίας ήταν ουσιαστικά θέμα εκκλησιαστικής εξουσίας. Αυτός λοιπόν ήταν και ο κύριος λόγος που παρακίνησε τον Πάπα Ουρβανό Η΄ (1623-1644) να κινήσει τη διαδικασία εναντίον του Γαλιλαίου και να περάσει τη θεωρία και το βιβλίο του Κοπέρνικου στο Index Librorum Prohibitorum.

Ο χώρος του Σύμπαντος, με τη Νέα Αστρονομία και Φυσική, αρχικά ξεφεύγει από το σύνολο των αριστοτελικών διαφοροποιημένων χώρων, ταυτίζεται στη συνέχεια με τον χώρο όπως αυτός ορίζεται από την Ευκλείδεια γεωμετρία, δηλαδή χώρος ομογενής και ισότροπος, για να καταλήξει τελικά, κατά τον 19ο και 20ό αιώνα, στον αδιευκρίνιστο, για τον κοινό ανθρώπινο νου, χώρο των μη Ευκλείδειων γεωμετριών.

Ο Κέπλερ, μυστικιστής και θρησκόληπτος, πίστευε ότι το Σύμπαν έβριθε από άρρητες και μυστικές δυνάμεις. Είχε την πεποίθηση ότι από τη στιγμή που μετέφερε τις μαθηματικές αρμονίες στη μελέτη της ουράνιας σφαίρας, ταυτόχρονα συνέδεε τις πλανητικές τροχιές με τέλεια γεωμετρικά σχήματα. Σύμφωνα με αυτόν τον χαρισματικό Γερμανό αστρονόμο, μόνον οι κινήσεις των ουρανίων σωμάτων, αέναες και τέλειες, προσφέρονταν για μαθηματική και γεωμετρική ανάλυση, εφόσον υποστήριζε ότι η Αστρονομία έπρεπε να βασίζεται στις αρχές της γεωμετρικής απλότητας. Ωστόσο, ο Κέπλερ ήταν προτεστάντης και ως τέτοιος δεν αισθάνθηκε ποτέ την πίεση του Καθολικισμού και της Ιεράς Εξέτασης.

Ύστερα από τις παρατηρήσεις και τις θεωρητικές μελέτες των δύο αυτών σπουδαίων αστρονόμων, του Γαλιλαίου και του Κέπλερ, η εκθρόνιση της Γης από την πλανητική πρωτοκαθεδρία της ήταν γεγονός. Μετά από χιλιάδες χρόνια ηγεμονίας του μικρού πλανήτη μας, το ηλιοκεντρικό σύστημα εδραιώθηκε και ο Ήλιος κατέλαβε δικαιωματικά τη θέση που κατείχε η Γη στο αντίστοιχο γεωκεντρικό σύστημα. Οι άφθαρτες κρυστάλλινες σφαίρες στο κλειστό αριστοτελικό γεωκεντρικό σύστημα με την άρτια εσωτερική διάταξη και την αδιατάραχτη ιεραρχία αντικαταστάθηκαν από τη νέα Κοσμολογία, που υιοθετούσε ένα άπειρο, άνευ ουδεμιάς φυσικής ιεραρχίας Σύμπαν.

Ο Κέπλερ, με τη Νέα Αστρονομία, που συνέγραψε το 1609, ήρθε σε αντίθεση με τις καθεστηκυίες ιδέες. Η υιοθέτηση της υλικής κινητήριας δύναμης –που εισηγήθηκε– αποτέλεσε το κύριο πλήγμα στη θεϊκά δημιουργημένη κοσμική τάξη, την οποία είχε επιβάλει στη δυτική διανόηση η αριστοτέλεια Φυσική.

Συμπερασματικά μπορούμε να πούμε ότι ο χαρισματικός Γαλιλαίος με τις ανεπανάληπτες παρατηρήσεις του και ο ιδιοφυής Κέπλερ, με τις θεωρητικές μελέτες του, ήταν οι πραγματικοί θεμελιωτές του νεότερου ηλιοκεντρικού συστήματος και οι νομοθέτες του πλανητικού μας συστήματος. Ο μεν πρώτος, με τις παρατηρήσεις του το 1609 με το πρωτοεμφανιζόμενο τότε τηλεσκόπιο, ο δε δεύτερος πάλι το 1609 έγραψε τη Νέα Αστρονομία, που πραγματικά τοποθετούσε σε νέες βάσεις την επιστήμη των ουρανών, αφού σ’ αυτό το έργο του παρουσίαζε τους δύο από τους τρεις βασικούς νόμους του που διέπουν τις κινήσεις των πλανητών. Οι τροχιές των πλανητών είναι ελλείψεις τη μία εστία της οποίας κατέχει ο Ήλιος και η επιβατική ακτίνα, που συνδέει τον Ήλιο με τον πλανήτη, διαγράφει σε ίσους χρόνους ίσα εμβαδά. Επομένως, η παρατηρησιακή θεμελίωση της ηλιοκεντρικής θεωρίας οφείλεται αποκλειστικά στον Γαλιλαίο, όπως η αντίστοιχη μαθηματική και αστρονομική θεμελίωσή της αποκλειστικά και μόνον στον Γιοχάνες Κέπλερ.

Μετά από όλα όσα αναφέραμε, η ηλιοκεντρική θεωρία, του Αρίσταρχου του Σάμιου και του αναβιωτή της, Νικόλαου Κοπέρνικου, ήταν –σύμφωνα με την Εκκλησία– βλασφημία γιατί έσπερνε νέες ιδέες για μια επιστήμη απαλλαγμένη από τον χαλινό του Καθολικισμού και της Ιερής Εξέτασης. Γι’ αυτόν τον λόγο το 1616, για να επανέλθουμε στο χρονικό μας πλαίσιο, η ηλιοκεντρική θεωρία του Αρίσταρχου και του Κοπέρνικου καταδικάστηκε από την Καθολική Εκκλησία ως παράλογη, ασεβής και «ψευδό-επιστημονική». Και αυτό έως το 1820, οπότε η ηλιοκεντρική θεωρία θεωρήθηκε από την Εκκλησία ως μάλλον «αποδεδειγμένη» και «επιστημονική», και σταμάτησαν τόσο η δίωξη όσο και οι διωγμοί εναντίον των υποστηρικτών της, που, όπως έχουμε αναφέρει, είχαν αρχίσει το 1616.

Υπάρχει λύση; Και βέβαια! Η λύση βρισκόταν και βρίσκεται στον διαχωρισμό των ρόλων. Έτσι κι αλλιώς ο Θεός είναι εκτός των ορίων της επιστήμης, ο Θεός φανερώνεται, δεν υπολογίζεται ούτε με εξισώσεις ούτε με θεωρίες. Οπότε η ενασχόληση των επιστημόνων με το θεϊκό, πιθανότατα εκτός από επικίνδυνη, είναι ταυτόχρονα και άγονη.

Εδώ πρέπει να αναφέρουμε ότι τα ερωτήματα που εγείρονται δεν είναι σημαντικά μόνο λόγω του ότι οι όροι «επιστήμη» και «επιστημονικό» μας κατακλύζουν. Το πρόβλημα της οριοθέτησης της επιστήμης έχει επίσης μεγάλη κοινωνική και πολιτική σημασία. Δεν πρέπει να λησμονούμε ότι στην πάλαι ποτέ κραταιά Σοβιετική Ένωση, το κομμουνιστικό κόμμα διατηρούσε το δικαίωμα στο να αποφασίζει, ανά πάσα στιγμή, το τι είναι επιστήμη και τι όχι. Πέρα από αυτά, η αντίληψη περί του τι είναι ή δεν είναι επιστήμη, επηρεάζει, σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό, την εκάστοτε κρατική επιστημονική πολιτική, με συνέπειες στην προώθηση ή τη στασιμότητα της επιστημονικής ή της αντίστοιχης τεχνολογικής έρευνας.

Έτσι, για παράδειγμα, μια εμπειριστική αντίληψη για το τι είναι επιστήμη ευνοεί την τυφλή εμπειρική έρευνα, χωρίς το αντίστοιχο ενδιαφέρον για τη θεωρητική της θεμελίωση και εμπέδωση. Για παράδειγμα, όλοι οι αστρονόμοι γνωρίζουμε ότι η Αεροπορία των Ηνωμένων Πολιτειών διατηρεί γραφείο υπεύθυνο για την συγκέντρωση και την ανάλυση πληροφοριών για τα Αγνώστου Ταυτότητας Ιπτάμενα Αντικείμενα (Α.Τ.Ι.Α ή UFO), που αψηφούν τους γνωστούς νόμους της Φυσικής και μεταφέρουν εξωγήινους! Επίσης, είναι γνωστό, ότι πολλά πανεπιστήμια διατηρούν εργαστήρια για την «παραψυχολογική έρευνα», η οποία συγκρούεται με την «επίσημη φυσική επιστήμη» και δεν έχει δώσει έως τώρα ούτε ένα νόμο γι’ αυτά τα «παραψυχολογικά φαινόμενα».

Ασφαλώς, μια κάποια απάντηση στο ερώτημα για το τι είναι επιστήμη και τι είναι αυτό που την κάνει να έχει κύρος και να είναι τόσο αποτελεσματική, θα ήταν – όπως στον Μεσαίωνα– η προσφυγή σε κάποια αυθεντία, όπως στην αυθεντία του Αριστοτέλη και κάποιων άλλων αρχαίων φιλοσόφων. Όμως, απ’ ό,τι φαίνεται, η λύση αυτή μάλλον προκαλεί προβλήματα. Γνωστός είναι ο μύθος του πειράματος της Πίζας, που έκανε ο Γαλιλαίος. Όπως λοιπόν θρυλείται, προκειμένου να καταρρίψει την αριστοτελική δοξασία που δίδασκε ότι τα βαρύτερα σώματα πέφτουν γρηγορότερα στη γη από τα ελαφρότερα, ο Γαλιλαίος, ανέβηκε στον πύργο της Πίζας με δύο σώματα, ένα ελαφρύ και το άλλο βαρύτερο από το πρώτο τα οποία άφησε την ίδια στιγμή να πέσουν στο έδαφος από την κορυφή του πύργου. Τα δύο σώματα έφτασαν ταυτόχρονα στη γη, αδιαφορώντας για την παράδοση αιώνων.

Οι σοφοί καθηγητές στο Πανεπιστήμιο, αντί μέσω του πειράματος να διακρίνουν το λάθος του Αριστοτέλη, είπαν ότι τα σώματα δεν έπεσαν ταυτόχρονα στη γη, ενώ όσοι είδαν το αντίθετο, θεώρησαν ότι τους γέλασαν τα μάτια τους μια κι ο Αριστοτέλης δεν ανέφερε κάτι τέτοιο. Επομένως, η προσφυγή στην οποιαδήποτε αυθεντία δεν δίνει απαραίτητα ικανοποιητική απάντηση στα παραπάνω ερωτήματα. Επιπλέον μάλλον δημιουργούνται και άλλα προβλήματα.

Στον παραπάνω μύθο με το πείραμα του πύργου της Πίζας διαφαίνεται μία διαδεδομένη αντίληψη της εποχής μας για το τι είναι επιστήμη. Είναι η αντίληψη του Eμπειρισμού. Δηλαδή ότι όλες οι γνώσεις δημιουργούνται μέσω της εμπειρίας, η οποία αποτελεί την άμεση αντίληψη αντικειμένων και φαινομένων μέσω των αισθήσεων. Ο Γαλιλαίος και ο Κέπλερ ήταν οι πρώτοι αστρονόμοι και φυσικοί, που ξέφυγαν από την αντίληψη ότι η αληθινή γνώση βρίσκεται στη μελέτη των αρχαίων κειμένων των αυθεντιών, όπως ο πανεπιστήμονας Αριστοτέλης.

Τέλος, σύμφωνα με τον Αlexandre Koyré η επιστημονική επανάσταση του 17ου αιώνα συνέτριψε την αρχαιοελληνική έννοια του Κόσμου, του «πάνω-κάτω» της αριστοτελικής θεώρησης, έναν κόσμο στηριγμένο στις εντυπώσεις των αισθήσεων, τον οποίο και αντικατέστησε με το αρχιμήδειο Σύμπαν της ακρίβειας, τη γεωμετρικοποίηση του χώρου, του μέτρου και του μονοσήμαντου προσδιορισμού. Ο πραγματικός κόσμος δεν θεωρείται μια κλειστή, πεπερασμένη και ιεραρχικά διατεταγμένη ολότητα έτσι ακριβώς όπως την οριοθετούσε η μεσαιωνική προσέγγιση που ερμήνευε τον κόσμο με βάση την Βίβλο και συμφωνούσε με την αρχαιο-ελληνική γεωκεντρική θεώρηση, αλλά ένα ανοιχτό, άπειρο, ακαθόριστο Σύμπαν προσδιορισμένο από τους νόμους και τα θεμελιώδη συστατικά του. Η σύγκρουση στο κρίσιμο πεδίο της κοσμολογίας με την αντιπαράθεση για τον τρόπο προσέγγισης της φύσης είναι και το σημείο μετάβασης προς το άπειρο Σύμπαν. Παράγοντες αυτής της σύγκρουσης υπήρξαν οι πνευματικές εργασίες σπουδαίων επιστημόνων και φιλοσόφων του 16ου και 17ου αιώνα όπως ο Κοπέρνικος, ο Τύχο Μπράχε, ο Κέπλερ, ο Γαλιλαίος, ο Καρτέσιος και ο Νεύτωνας.

Εξάλλου, όπως γράφει ο Μπέρτραντ Ράσελ (Bertrand Russell): Ο Κέπλερ και ο Γαλιλαίος προχώρησαν από την παρατήρηση μεμονωμένων γεγονότων στη διατύπωση ακριβών ποσοτικών νόμων, που με τη βοήθειά τους μπορούσαν να προβλεφθούν μελλοντικά λεπτομερειακά γεγονότα. Αναστάτωσαν βαθιά τους σύγχρονούς τους, αφενός μεν επειδή τα συμπεράσματά τους έρχονταν σε τρομαχτική αντίθεση προς τις πεποιθήσεις της εποχής, αφετέρου δε γιατί η τυφλή πίστη σε μια αυθεντία επέτρεπε στους σοφούς να περιορίζουν τις έρευνές τους στις βιβλιοθήκες και οι καθηγητές πολύ ταράχτηκαν στην ιδέα ότι θα ήταν αναγκαίο να παρατηρούν τον κόσμο για να μάθουν πως ακριβώς είναι.

Με τις θέσεις του αυτές ο Μπέρτραντ Ράσελ μας δίνει αδρά τα χαρακτηριστικά που προσδίδουν στην επιστήμη οι λεγόμενοι θετικιστές φιλόσοφοι, όπως ο John Stuart Mill, ο Herbert Spencer, ή οι νεότεροι, όπως o Moritz Schlick, o Otto Neurath, o Kurt Gödel, o Rudolf Carnap κ.ά.

Σε πολύ γενικές γραμμές, για τον Θετικισμό, επιστήμη σημαίνει η βέβαιη και αποδεδειγμένη γνώση. Είναι η μόνη μέθοδος προκειμένου να φτάσουμε στην απόλυτη βεβαιότητα. Οι επιστημονικές θεωρίες κτίζονται με βάση τέτοιες ατομικές και καθολικές προτάσεις. Σύμφωνα με τον Θετικισμό ξεκινάμε από το μερικό, δηλαδή τις ατομικές προτάσεις που καταγράφουν παρατηρήσεις, και καταλήγουμε στο γενικό δηλαδή στις καθολικές προτάσεις, που αποτελούν και τους νόμους της επιστήμης.

Έτσι, οι βασικές γνώσεις του πρωτογενούς Θετικισμού είναι:

  1. Κάθε γνώση που αφορά γεγονότα βασίζεται στα «θετικά» στοιχεία της εμπειρίας (ο όρος θετικό ταυτίζεται με το καταφατικό), και
  2. Πέρα από τον κόσμο των γεγονότων υπάρχει ο κόσμος της καθαρής Λογικής και των καθαρών μαθηματικών.

Ο Θετικισμός, ως κύρια συνιστώσα της φυσικής σκέψης, είναι: λαϊκός, εγκόσμιος, αντιθεολογικός και αντιμεταφυσικός –απόρριψη της Μεταφυσικής–, με αυστηρή εμμονή στη μαρτυρία της παρατήρησης και της εμπειρίας – γνώση και πείραμα.

Τελικά, ο Θετικισμός, απορρίπτοντας τη Μεταφυσική, βοήθησε να ξεπεραστούν προκαταλήψεις του παρελθόντος και προώθησε την ανάπτυξη της λογικής φυσικής σκέψης. Σε μια θετικιστική θέα του κόσμου, η επιστήμη θεωρείται ο τρόπος με τον οποίο μπορούμε να ανακαλύψουμε την αλήθεια και να κατανοήσουμε τον κόσμο όσο το δυνατόν καλύτερα ούτως ώστε να καταφέρουμε είτε να τον προβλέψουμε είτε να τον αλλάξουμε (Ε. Θεοδοσίου, Η Φιλοσοφία της Φυσικής, 2009, σελ. 94).

Από ότι φαίνεται όλη η ανάλυσή μας αναφέρεται στη Δυτική Εκκλησία, τον Καθολικισμό και τον Προτεσταντισμό. Η Ορθοδοξία, όπως άλλωστε αναφέρει ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών στη Θεολογική Σχολή Γ.Ν. Φίλιας, δεν έχει εμπλακεί σ’ αυτή την αντιπαλότητα: Στην ορθόδοξη παράδοση της Ανατολικής Εκκλησίας δεν μπορούν να αναπτυχθούν οι δύο «ακρότητες» που χαρακτηρίζουν τη θεώρηση των λειτουργημάτων στη δυτική χριστιανική παράδοση: τον κληρικαλισμλό του Ρωμαιοκαθολικισμού και τη «λαοκρατία» των προτεσταντικών ομολογιών…. Η Ορθοδοξία δεν γνώρισε ποτέ καταστάσεις όπως εκείνη του μεσαιωνικού Χριστιανισμού, όταν η είσοδος στις τάξεις του κλήρου εθεωρείτο αντίστοιχης σημασίας με την είσοδο στο μηχανισμό της κρατικής εξουσίας (Εφημέριος, τεύχος 7, 2009, σελ. 7-8).

 

Βιβλιογραφία
Holy Bible: The Gideons International. Ed. 1979.
Θεοδοσίου Στράτος, Η Φιλοσοφία της Φυσικής – Από τον Καρτέσιο στη θεωρία των Πάντων. Εκδόσεις Δίαυλος, Αθήνα 2008.
Θεοδοσίου Στράτος και Δανέζης Μάνος, Η Οδύσσεια των ημερολογίων – Αναζητώντας τις ρίζες της γνώσης, Α΄ τόμος, Εκδόσεις Δίαυλος, Αθήνα 1996, σελ. 126.
Koyré Alexandre, From the Closed World to the Infinite Universe, Johns Hopkins University Press, Baltimore 1957, Reprint Harper Torch books, New York 1958.
Koyré Alexandre, The Astronomical Revolution: Copernicus-Kepler-Borelli. First ed. (in French), 1961.
Koyré Alexandre, Ο δυτικός πολιτισμός – Η άνθιση της επιστήμης και της τεχνικής (μετ. Βασίλης Κάλφας – Ζήσης Σαρίκας). Εκδόσεις Ύψιλον, Αθήνα 1991.
Kuhn Thomas S., The Structure of the Scientific Revolutions, 2nd ed. University of Chicago Press, Chicago 1983.
Kuhn Thomas S., H δομή των επιστημονικών επαναστάσεων. Μετ. Γ. Γεωργακόπουλος – Β. Κάλφας. ΄Εκδ. Σύγχρονα Θέματα, Θεσσαλονίκη 1981.
Popper Karl Raimund, Logik der Forschung, Spinger, Vienna 1934.
Παλαιά Διαθήκη. Έκδοση Αδελφότητας Θεολόγων η «Ζωή». Υπό Ιωάννου Θ. Κολιτσάρα. Έκδοση δεύτερη. Αθήνα 1987.
Popper Karl Raimund, The Logic of Scientific Discovery, by Mohr Siebeck, Routledge Series, Taylor and Francis group Ltd, 1959.
Popper Karl Raimund, Gonjectures and Refutations, 1st ed. 1963, Reprinted Routledge Series, Taylor and Francis group Ltd, 2004.
Russell Bertrand, A History of Western Philosophy, George Allen and Unwin Ltd, London 1946.
Russell Bertrand, A History of Western Philosophy, Simon and Schuster, Inc., 1972
Tρεμπέλα, Π. N., Η Παλαιά Διαθήκη μετά συντόμου ερμηνείας. Τόμος Α΄ (Ψαλμοί), Έκδοση Αδελφότητας Θεολόγων «Ο Σωτήρ», Αθήναι, Απρίλιος 1976.
Φίλιας, Γ.Ν., Εκκλησία και λειτουργήματα, Εφημέριος, τεύχος 58, έτος 7ο, Εκδόσεις της Εκκλησίας της Ελλάδος, Αθήνα Σεπτέμβριος 2009, σελ. 5-8.
πηγή:http://www.pemptousia.com/2011/07/%CE%B7-%CE%B5%CE%B4%CF%81%CE%B1%CE%AF%CF%89%CF%83%CE%B7-%CF%84%CE%B7%CF%82-%CE%B7%CE%BB%CE%B9%CE%BF%CE%BA%CE%B5%CE%BD%CF%84%CF%81%CE%B9%CE%BA%CE%AE%CF%82-%CE%B8%CE%B5%CF%89%CF%81%CE%AF%CE%B1%CF%82/
Μάνος Δανέζης

σχετιζόμενες δημοσιεύσειςπερισσότερα από τον δημιουργό

92 Σχόλια

  1. Κύριε Θεοδωσίου.

    Κάνατε μια εμπεριστατωμένη περιγραφή της σύγκρουσης μεταξύ της επιστήμης και της θρησκείας και καταλήξατε στο συμπέρασμα
    ότι οι βασικές γνώσεις του πρωτογενούς Θετικισμού είναι:

    Κάθε γνώση που αφορά γεγονότα βασίζεται στα «θετικά» στοιχεία της εμπειρίας (ο όρος θετικό ταυτίζεται με το καταφατικό), και
    Πέρα από τον κόσμο των γεγονότων υπάρχει ο κόσμος της καθαρής Λογικής και των καθαρών μαθηματικών.

    Ερωτήματα: Και όχι μόνον προς τον κύριο Θεοδωσίου.

    α) Με ποία σημεία αναφοράς λειτουργούν η καθαρή λογική και τα καθαρά μαθηματικά;
    β) Πως θα μπορούσε να εμφανισθεί στο antifono το δοκίμιό σας, χωρίς τη σκέψη τη βούληση και την ενόρασή σας;
    γ) Δύναται να εμφανισθεί οποιοδήποτε Έργο, ακόμα και αυτό το Σύμπαν, αν δεν προηγηθεί κάποια βούληση να ανάψει το σπίρτο;
    δ) Αναγνωρίζετε την Σκεπτικιστική και Βουλητική Αρχή του Σύμπαντος, ως πηγή και δημιουργό Ζωής;
    ε) Δύναται να υπάρξει Ζωή, υπήρξε ποτέ ζωή, χωρίς σκέψη και βούληση;
    στ) Έχουν υλική υπόσταση η σκέψη και η βούληση;

  2. Απογοητευτικότατες παραδοχές εξ αρχής. Κατ’αρχάς, μιλάει για τον Παπισμό αποκλειστικώς(=αίρεση, όχι η Εκκλησία που ίδρυσε ο Χριστός), κάνει αυθαίρετες ερμηνείες της Γραφής και κάνει γνωσιολογικά σφάλματα ανεπίτρεπτα όσον αφορά την Θεολογία, της οποίας τα “δόγματα” είναι καρπός της εμπειρίας και έχουν σκοπό να οδηγούν στην εμπειρία. Είναι δηλαδή σαν να νίκησε ο Βαρλαάμ ο Καλαβρός και όχι ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς στις γνωστές εκείνες έριδες του 14ου αιώνος, σαν να νίκησε ο δογματισμός και ο σχολαστικισμός και όχι ο εμπειρισμός.

    Ας δούμε όμως πόσο πιο ανοιχτόμυαλος στάθηκε ο Μαξ Χορκχάιμερ της σχολής της Φραγκφούρτης, που κάνει λόγο στην “Έκλειψη του Λόγου” ακόμη και για επιστημολογική διαμάχη στην περίπτωση του Γαλιλαίου. Και τούτο, διότι ο Παπισμός δεχόταν τον Αριστοτέλη και διάφορες από τις θεωρίες του, λ.χ. την ύπαρξη του αιθέρα, ως …”χριστιανικά” δόγματα.

    Συγγνώμη για τον τόνο, αλλά δεν αντέχω κοινοτοπίες αφόρητες να παρουσιάζονται ως ρηξικέλευθη σκέψη. 🙂

  3. Νομίζω πως σ’ αυτό το φλύαρο άρθρο του ο κ. Θεοδοσίου, ενώ προσπαθεί να εξαιρέσει την Ορθόδοξη Εκκλησία από την κριτική του, αγνοεί και τη θεολογία της αλλά και την ιστορία της επιστήμης στο λεγόμενο “Βυζάντιο”.

    Η Ορθοδοξία δεν εντάσσεται στις θρησκείες, δηλαδή δεν είναι μια προσπάθεια να καλύψει τις “μεταφυσικές” ανησυχίες του ανθρώπου με κάποια “[i]πίστη και απόλυτη αλήθεια[/i]” στο γνωσιολογικό πεδίο, αλλά η Αποκάλυψη του Θεού στους ανθρώπους, η οποία αρχίζει από την ημέρα της Πεντηκοστής και συνεχίζεται μέχρι σήμερα, που απευθύνεται στον όλο άνρωπο, ψυχή και σώματι. Η Αλήθεια είναι ενυπόστατη, ο Υιός και Λόγος του Θεού. Όποιος θέλει, ακολουθώντας την οδό της Εκκλησίας, τις εντολές του Θεού, μπορεί να Τον γνωρίσει. Η πίστη της Εκκλησίας είναι ένα εμπειρικό γεγονός που επαληθεύεται βιωματικά. Και η θεολογία της είναι θεανθρωποκεντρική.
    Τα “δόγματα” στην Ορθόδοξη ορολογία ονομάζονται “όροι”, διότι, με βάση τις κατά Θεόν εμπειρίες των Αγίων, θέτουν τα όρια μέσα στα οποία οφείλει να κινείται η θεολογία. Δεν είναι φιλοσοφικές αρχές, από την επεξεργασία των οποίων προκύπτει ένα θεολογικό σύστημα όπως στη Δύση. Δεν είναι “[i]μια αυτοαποδεικνυόμενη θεωρία και δύναμή του είναι η μη ύπαρξη της αμφιβολίας[/i]”, όπως γράφει ο κ. Θεοδοσίου.
    Ο σχολαστικισμός (που οι Ρωμαιοκαθολικοί θεωρούν πρόοδο σχετικά με την εμπειρική θεολογία των Πατέρων), με βάση την Αγία Γραφή, τα δόγματα και τον Αριστοτέλη, έφτιαξε ένα σύστημα που έδινε εξήγηση σε όλους τους τομείς του επιστητού και κατέρρευσε με την πρόοδο των φυσικών επιστημών.
    Δεν συνέβη όμως το ίδιο και στην καθ’ ημάς Ανατολή. Εδώ πάντα διακρινόταν η κτιστή (δηλαδή, του κόσμου) από την άκτιστη γνώση (αυτήν του Θεού και των περί Αυτόν). Η μέθοδος για την πρώτη είναι η κάθαρση του ανθρώπου από τα πάθη, με την εργασία των εντολών, ενώ για τη δεύτερη, η μελέτη και η παρατήρηση. Ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς τις διαχώρισε σαφώς και δίδαξε πως οι επιστήμες βοηθούν στην αντιμετώπιση των καθημερινών αναγκών και στην εκγύμναση της διάνοιας να κατανοεί κάποιους λεπτούς θελογικούς και φιλοσοφικούς όρους, είναι όμως ανεπίτρεπτο να χρησιμοποιούμε αυτές τις μεθόδους για να γνωρίσουμε τον Θεό (βλ. και το άρθρο του κ. Ιεροθέου, μητροπολίτη Ναυπάκτου “θεολογία και επιστήμη” εδώ, στο “Αντίφωνο”).
    Επίσης, οι αναφορές της Βίβλου για την ακινησία της γης, απλώς αφορούν το κοσμοείδωλο της εποχής που συντάχθηκαν. Οι συγγραφείς τους δεν ήθελαν να διδάξουν αστρονομία αλλά να συνεννοηθούν με τους συγχρόνους τους.
    Στο λεγόμενο “Βυζάντιο” αναπτύχθηκαν οι επιστήμες, χωρίς την τροχοπέδη του δυτικού σχολαστικισμού. Σήμερα τα περισσότερα επιστημονικά έργα της εποχής παραμένουν αδημοσίευτα, σε χειρόγραφα. Όπως επισημαίνει ο καθηγητής Εμμ. Πάσχος, φυσικός, αντεπιστέλλον μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, που τα μελετά, “η κίνηση της Γης αναφέρεται σε κείμενα των Γεωργίου Παχυμέρη, Ιωάννη Δαμασκηνού και Μιχαήλ Ιταλικού, ενώ ο Νικηφόρος Γρηγοράς προτείνει τη διόρθωση του ημερολογίου λόγω μετάπτωσης των ισημεριών” (http://www.politispress.gr/article.php?idr=7378). Ο Γεώργιος Χιονιάδης (1240 μ.Χ. – 1320 μ.Χ.) του οποίου ανέκδοτο έργο δημοσίευσε ο Πάσχος, υπήρξε πρόδρομος και του Κέπλερ και του Κοπέρνικου. Ένας Έλληνας επιστήμονας που ασχολείται με την αστρονομία θα όφειλε να γνωρίζει τη συμβολή του Πάσχου και να παραπέμπει σ’ αυτόν.

    Συμφωνώ, λοιπόν, με την κριτική του Φιλαλήθη Ελάχιστου σ’ αυτό το άρθρο κι εύχομαι να διαβάζω άρθρα λιγότερο πρόχειρα κι όχι “[i]κοινοτοπίες αφόρητες[/i]” στο “Αντίφωνο”.

  4. Αγαπητοί, δεν είναι ανάγκη να καταφεύγετε σε χαρακτηρισμούς (πχ “κοινοτυπίες”, “φλυαρίες” κτλ) για την φιλότιμη προσπάθεια του κ. Θεοδοσίου να αποδείξει την ασυμβατότητα του Μεταφυσικού με την Επιστήμη (στα πλαίσια βέβαια των ορίσμών που ο ίδιος δίνει σε αυτές τις έννοιες, με βάση την δική του κατανόηση..).

    Εγώ απλά παρατηρώ μερικές πολύ χονδροειδείς παρανοήσεις στις οποίες είναι στηρηγμένη η προσπάθειά του.

    Π.χ.

    — Ξεκινάει η συζήτηση με την καταφατική φράση ¨Σε ένα θρησκευτικό δόγμα η πίστη πρέπει να είναι απόλυτη. Το δόγμα είναι μια αυτοαποδεικνυόμενη θεωρία και δύναμή του είναι η μη ύπαρξη της αμφιβολίας.”

    Δεν γνωρίζω για ποιό δόγμα μιλάει ο κ. Θεοδοσίου, αλλά κάπου στην Κ. Διαθήκη ο ίδιος ο Χριστός έλεγε στου μαθητές του ότι αν είχαν πίστη ίσα με έναν κόκκο σίτου θα κουνούσαν βουνά. Δεν ξέρω στην ιστορία να κουνήθηκαν βουνά τα τελευταία 2000 χρόνια. Άρα, η Χριστινιακή Πίστη, ή το Χριστιανικό “Δόγμα” το οποίο έχω υπόψιν μου εγώ περιέχει ως αναπόσπαστο κομμάτι την αμφιβολία. (Όπως ο Κόσμος περιέχει ως αναπόσπαστο κομμάτι το κακό – δεστε το εξαιρετικό κέιμενο για τον Ντοστογιέφσκι πριν λίγο καιρό στο αντίφωνο..).

    — Σε επιστημονικό/επιστημολογικό επίπεδο, ο κ. Θεοδοσίου έχει επίσης μια βασική παρανόηση και σύγχυση (confusion). Η επιστήμη αναγνωρίζει σαν επιστημονική αλήθεια ΟΧΙ ΜΟΝΟ τα επαναλαμβανόμενα και επιβεβαιούμενα πειραματικά αποτελέσματα, αλλά και τις έμμεσες ενδείξεις για την ύπαρξη κρυμμένων δομών. Το παράδειγμα των quark που ακόμη και η 10-χρονη κόρη μου ξέρει τι είναι, αλλά και που δεν έχουμε παρατηρήσει και μάλλον δεν θα παρατηρήσουμε ποτέ, είναι το πιο απλό. (Για να μη μιλήσω για τα αγοραίως διακινούμενα επιστημονικά συμπεράσματα της σύγχρονης Κοσμολογίας, π.χ. inflation, multiverse κτλ, των οποίων η επιστημονική αξία είναι αμβισβητούμενη.)

    — Τέλος, αδυνατώ να κατανοήσω το λογικό επιχείρημα με το οποίο το ηλιοκεντρικό σύστημα (αλλά και η εξελικτική Δαρβινική θεωρία) βγάζουν το άνθρωπο από το κέντρο του Κόσμου. Είναι γνωστό και στιν 10-χρονη κόρη μου ότι δεν υπάρχουν ομογενείς λύσεις σε καμμία φυσική θεωρία, όσο ιδεατή μαθηματικά και αν είναι, χωρίς ¨ανωμαλίες” (singularities). Αλλά μάλλον δεν καλύπτουν αυτήν την ύλη στον Τομέα Αστροφυσικής του ΕΚΠΑ….

  5. Αγαπητέ κε Θεοδοσίου πολύ φοβάμαι ότι αναφέρεστε στην κυριαρχία της επιστημονικής προσέγγισης για την αναζήτηση της αλήθειας έχοντας αντικαταστήσει καταγγελτικά την «αυθεντία» της μεταφυσικής με την «αυθεντία» της νοητικής επεξεργασίας των αισθητών. Μήπως η επιστήμη και η μεταφυσική δεν μπορούν να επικοινωνήσουν γιατί δεν μιλάνε με τις ίδιες λέξεις. Η επιστήμη πρέπει να απαντήσει στο «πως» ή «με ποιο τρόπο» και η θεολογία στο «για ποιο λόγο».
    Νομίζω ότι απλουστεύεται η συγκριτική επιστήμης-θεολογίας χρησιμοποιώντας εργαλεία της λογικής και της απόδειξης όταν η κεντρική θεώρηση της θεολογίας είναι η εμπειρία.
    Ο μεσαιωνικός φονταμενταλισμός της Δύσης στα παραδείγματα που αναφέρεται και που αποτελούν την καταγγελτική σας αναφορά στη θεολογία αντικαταστάθηκε σε πολλές περιπτώσεις από τον επιστημονικό φονταμενταλισμό και ο ναός της νεωτερικότητας έγινε το Πανεπιστήμιο. Μη ξεχνάτε ότι ο δαρβινισμός, η βάση των βιολογικών επιστημών, ήταν και το βασικό ιδεολογικό υπόβαθρο του εξελικτισμού (Evolutionism) που δικαιολόγησε τον ανταγωνισμό, νομιμοποίησε την αυθαιρεσία στην φύση, αθώωσε την επικράτηση του ισχυρότερου-αντί να θεσπίσει την ισχύ του δικαίου, (αποικιοκρατία, κεφαλαιοκρατία, ρατσισμός). O Francis Galton, ξάδερφος του Κάρολου Δαρβίνου, υποστήριξε ότι τα κράτη οφείλουν να ευνοούν τη δημιουργία μιας γενετικής «ελίτ» κάτω από τον «επιστημονικό» έλεγχο της ανθρώπινης τεκνοποιίας (περιορισμός κατώτερων, ενίσχυση τεκνοποιίας ανώτερων). Ανάλογες προσεγγίσεις για την φύση υπάρχουν και στον θεωρητικό θεμελιωτή της βρετανικής εμπειρικής φιλοσοφίας στο 17ο αι., τον Φράνσις Μπαίηκον στον Γάλλο Ντεκάρτ ή και στον ηγήτορα της γερμανικής ιδεαλιστικής φιλοσοφίας, τον Κάντ (Kant).
    Από την άλλη πλευρά δεν καταλαβαίνω τι σχέση έχει αυτή η απλοϊκή ερμηνεία της Παλαιάς Διαθήκης αφού και η ίδια δεν αποτελεί επιστημονικό σύγγραμμα. Ο λόγος της είναι ποιητικός για να κοινωνήσει αλήθεια και όχι για να διαδώσει επιστημονικά δεδομένα. Όταν ο Ο. Ελύτης λέει «Μετρημένο τόπο ἔχουν οἱ ἄνθρωποι καὶ στὰ πουλιά δοσμένος εἶναι ὁ ἴδιος, ἀλλ’ ἀπέραντος» δεν αναφέρεται βέβαια στον ουρανό και στα πουλιά. Η βασική αρχή της αναλογικότητας όπου για να κοινωνήσεις κατεβαίνεις στο επίπεδο του ακροατή/συνομιλητή σου δεν μπορεί να συζητηθεί με τις λογικοφανείς εξηγήσεις του επιστημονικού λόγου.
    Φυσικά και η βασική παραδοχή της χριστιανικής κοσμοαντίληψης δεν είναι ότι ο άνθρωπος είναι το κέντρο και ο σκοπός της δημιουργίας «Κτήση» ως κυρίαρχος όπως αφήνεται να εννοηθεί αλλά ως «Κτίση» ως διαχειριστής και οικονόμος. H ύλη θεωρείται μήτρα ζωής («materia» = «matrix»), η φύση είναι η μητέρα («matter»), και όχι μηχανή π.χ. Κέπλερ («machina mundi»). Θυμηθείτε λίγο τα λόγια που διαβάζονται στην γαμήλια τελετή και την προτροπή του άνδρα να είναι πρότυπο Θεού που θυσιάστηκε για την εκκλησία. Πότε ειπώθηκαν αυτά τα πράγματα ξανά;

    Ίσως όμως επιστήμη και μεταφυσική να σχετίζονται τελικά:
    «Πάσα ἐπιστήμη χωριζόμενη ἀρετῆς, πανουργία καὶ οὐ σοφία φαίνεται»
    Πλάτωνας
    «τὸ καλὸν οὐ καλὸν ὅταν μὴ καλῶς γένηται»
    Γρηγόριος ο Θεολόγος

  7. Χαιρετε!
    Που να τολμουσε να ανελυε και το μεγιστο ανθρωπινο επιστημονικο επιτευγμα ο κ. Θεοδοσιου….τη Δαρβινικη Θεωρια!
    Δεν θα τον εσωζε ουτε ενα θαυμα, απο το μισος σας και απο το μισος της κρατουσας αντιληψης της καστας των ελληνικων πανεπιστημιων…που απο τη μια αυτοαναγορευονται προοδευτικοι και απο την αλλη ειναι ο ορισμος του συντηρητισμου και της υστερησης…
    Ειναι αυτο το ιδιαιτερο ελληνικο φαινομενο της απραξιας που ονομαζεται: χριστιανο-σοσιαλ-κομμουνιστικο κατεστημενο!

    ΥΓ: Ο γκρεμος εχει πολλα σημεια για να βουτηξεις, το ερωτημα ειναι που θα καταληξεις…ΟΛΟΙ ΣΤΟΝ ΠΑΤΟ!
    καλο κατηφορο λοιπον σε ολους μας!

  8. Αγαπητέ Στέφανε,

    Επισημάναμε σημαντικές παραλείψεις, παρανοήσεις και άγνοια σε πολλά στοιχεία του θέματος από τον κ. Θεοδοσίου.
    Γι’ αυτά έχεις τίποτα ν’ απαντήσεις;
    Το μίσος μας, των συγκεκριμένων σχολιαστών, από πού το διαπίστωσες;
    Αν δεν μπορείς να διαλεχθείς, τουλάχιστον μη συκοφαντείς και διαστρεβλώνεις.

  9. Κλασική περίπτωση “προβολής”: λειτουργία δυσαφομοίωσης όπου ένα υποκειμενικό περιεχόμενο αποκόβεται από το υποκείμενο και με μία έννοια ενσωματώνεται στο αντικείμενο. Συνήθως είναι τα “οδυνηρά” και “σκιώδη” περιεχόμενα της προσωπικότητας που το υποκείμενο τα “ξεφορτώνεται” μέσω αυτής.

    Μάθημα Α’ εξαμήνου γιά φοιτητές Αναλυτικής Ψυχολογίας.

  10. Ακομη κι ο κρεταν, προσπαθησε να ηρεμησει το ανησυχο πνευμα σας κι ας ειναι απο τους πρωτους που “φορτωνει καλοκαιριατικα”, αν και δεν κρατηθηκε και ξιφουλκησε ο ιδιος…
    Ομως Τεο, εχεις δικιο, δεν χρειαζεται να γραφει καποιος, σαν εμενα τα αυτονοητα, καλυτερο και αποδοτικοτερο να σας αφηνουμε να εκφραζεστε ελευθερα, οπως τοσα χρονια αλλωστε…
    δεν χρειαζεστε κανεναν για να αυτομαστιγωθειτε και να αυτολογοκριθειτε!
    Το που θα οδηγησει τουτη η προσεγγιση σας ειναι το ζητουμενο…
    και μαλλον δεν εχετε αντιληφθει, οτι το καρπουζι φτανει στον πατο του γκρεμου και το σκασιμο θα ναι τοσο οδυνηρο, μα τοσο οδυνηρο!

  11. μια και που αναφέρθηκε το όνομά μου..

    @Στεφανος

    από πότε έγινε η Δαρβινική Θεωρία το μέγιστο επιστημονικό επίτευγμα του ανθρώπου? Καλή είναι, δεν λέμε, αλλά ας αφήσουμε τις υπερβολές.

    Τώρα επί της ουσίας, εγώ εμίλησα με 3 συγκεκριμένα πράγματα. Ο Θεοδοσίου είναι γενικά ελαφρύς και λάϊτ έτσι ώστε να χαϊδέψει αυτιά, και κυρίως τα δικά σας νεο-αθεϊστικά που εμφανίστηκαν πρόσφατα στην Ελλάδα.

    Δεν πειράζει. Πέρα από την ουσία των παρανοήσεών του (περίμενω απάντηση επί των 3 σημείων μου..), χαίρομαι που και εσύ διεπίστσωσες ότι η Ελλάδα είναι μια χριστιανο-σοσιαλιστική κοινωνία στην μεγάλη πλειοψηφία της. Καλή τύχη στην ηρωϊκή προσπάθεια όλων των ακολούθων του Dawkins (που όντως στην Ελλάδα αυξάνονται σε αντίθεση με τον Δυτικό Κόσμο όπς εδώ και 2 και πλεόν χρόνια έχουν πάρει τον αγύριστο δρόμο της Δαρβινικής εξαφάνισης..) να αλλάξετε την Ελληνική Κοινωνία. Μάλλον δεν θα πετύχετε – είμαστε περισσάτεροι και έχουμε ακόμη δημοκρατία – οπότε μια καλή συμβουλή είναι η μετανάστευση (όσο υπάρχουν ακόμη δουλειές στην Αυστραλία).

    (Αυτά γιατί δεν έχω φορτώσει ακόμη..).

  12. Ευχαριστώ για τα επικολυρικά και σπαραξικάρδια περί καρπουζιών και γκρεμών. Με διασκεδάζουν.
    Το ερώτημά μου όμως παραμένει: [b]Από ποια σημεία των γραφομένων μας, των συγκεκριμένων σχολιαστών, στοιχειοθετείς το μίσος για το οποίο μας εγκαλείς, έτσι αόριστα;[/b]
    Ή το αποδεικνύεις κι αρχίζουμε ν’ αυτομαστιγωνόμαστε και να αυτολογοκρινόμαστε, ή δεν το κάνεις και αποδεικνύεσαι κοινός συκοφάντης και λασπολόγος.

  13. Η Ορθόδοξη εκκλησία δεν έχει εμπλακεί στην αντιπαλότητα γιατί απλά δεν την αφορούσε άμεσα το θέμα. Δεν βρέθηκε στο δικό της χώρο Κοπέρνικος ή Γαλιλαίος για να βλέπαμε πώς θα αντιδρούσε αντίστοιχα απέναντί τους.
    Άλλωστε οι συγκεκριμένες επιστημονικοθρησκευτικές διαμάχες στη δύση οφείλονται στο ότι η Ρωμαιοκαθολική εκκλησία προηγουμένως είχε κάνει τουλάχιστον την απόπειρα να εισάγει στη θεολογία της και μια κοσμολογία, ασχέτως που αυτή αποδείχτηκε αργότερα λανθασμένη. Δηλαδή για να υπάρξει κατόπιν η σύγκρουση με τους νεωτεριστές φορείς της Επιστημονικής Επανάστασης προϋπετίθετο ότι και το αντιδρόν μέρος ενδιαφερόταν εξίσου για αυτά τα θέματα, σε σημείο βέβαια ώστε η σημασία που τους απέδιδε να δικαιολογεί ιερές εξετάσεις και καψιμο στην πυρά. Με άλλα λόγια για την δυτική εκκλησία ακόμα και οι κοσμολογικές απόψεις των επιστημόνων ενείχαν δυνητικά δογματική ισχύ, μπορούσαν δηλαδή θεωρητικά να επηρεάσουν τη διαμόρφωση του δογμάτος της. Επομένως και η εξέταση τους ενέπιπτε στην αναγκαιότητα της συμμόρφωσης με αυτό ή της “αίρεσης”, με τις επακολουθούσες συνέπειες που ίσχυαν και για τις καθαρά θεολογικές αιρέσεις.
    Αν λοιπόν σε πρώτο επίπεδο ο ρόλος της εκεί εκκλησίας εμφανίζεται ανασχετικός στις αλλαγές των επιστημονικών αντιλήψεων, σε δεύτερο επίπεδο πρέπει να σημειωθεί ότι για να υπάρξουν ακριβώς οι εν λόγω συγκρούσεις προϋποτίθεται ένα διανοητικό περιβάλλον που αποδίδει σημαντική αξία στις κοσμολογικές αντιληψεις, μια φιλοσοφία που συνδέει την μεταφυσική αναζήτηση με τη φυσική πραγματικότητα. Αν αυτό δεν υπάρχει τότε βέβαια δεν υπάρχουν τέτοιες συγκρούσεις διότι πολύ απλά κανείς δεν ενδιαφέρεται ούτως ή άλλως γι’αυτές. Αν δεν υπάρχει εξαρχής λογική μέθοδος και φυσική φιλοσοφία, τότε δεν θα υπάρχουν και “αιρετικοί” επιστήμονες που θα προσπαθούν να την τροποποιήσουν/διορθώσουν.

    Υπ’αυτήν την έννοια η ανατολική εκκλησία φέρθηκε αρκετά πιο “έξυπνα” από τη δυτική. Φρόντισε ήδη στο Βυζάντιο να καταπνίξει και εξοβελίσει το ουμανιστικό πνεύμα που η Δύση υποδέχτηκε και ανέπτυξε ερχόμενη σταδιακά σε επαφή από τον 11ο αιώνα με την ελληνική γραμματεία. Έτσι απέφυγε το να βρεθεί αργότερα κι αυτή στην ίδια άβολη θέση να πρέπει να συγκρουστεί με την μακροπρόθεσμη λογική κατάληξη της κατάφασης του φυσικού κόσμου, δηλαδή την επιστημονική μέθοδο και τις φιλοσοφικές συνέπειές της. Το δικό της σωτηριολογικό αναχωρητικο-ασκητικό πρότυπο δεν άφηνε πολλά περιθώρια για παρόμοιες “μάταιες” διανοητικές αναζητήσεις σχετικές με τη μελέτη του σύμπαντος κόσμου.
    Αυτή η αναχωρητική/παραιτητική κληρονομία της ανατολής σήμερα συνήθως εξωραΐζεται ως δήθεν βαθύτερη φιλοσοφική θέση που υπερβαίνει τη σύγκρουση επιστήμης-θρησκείας ως παράλληλων και μη συγκρουόμενων τομέων κλπ. Αλλά πρόκειται για επίφαση. Αν δεν υπάρχει τέτοιου τύπου σύγκρουση με την ίδια ένταση που υπήρξε στη δύση είναι επειδή υπάρχει γενικά από αδιαφορία έως ανοιχτή περιφρόνηση/εχθρότητα για την ίδια την φυσική φιλοσοφία και την επιστημονική αναζήτηση. Η ανατολή δηλαδή δρα προληπτικά, πριν ακόμα εκδηλωθούν παρόμοιες “επικίνδυνες” ανησυχίες του πνεύματος, τις οποίες και φροντίζει να αποθαρρύνει.

    Π.χ. μετά από σχεδόν 2 αιώνες ελεύθερου πολιτικού βίου, πόσες επιστημονικές ανακαλύψεις έχουν γίνει στην Ελλάδα; Όχι “από Έλληνες” (στη δύση), πόσες έχουν γίνει “στην Ελλάδα”. Η κατεύθυνση των θετικών επιστημών στην Ελλάδα είναι γενικά να αναπαράγουν την επιστημονική γνώση που παράγεται στη δύση, αλλά χωρίς να φαίνεται να ενδιαφέρουν σοβαρά οι φιλοσοφικές συνέπειες αυτής της γνώσης ή πολύ περισσότερο η συμμετοχή στη δημιουργία της. Γίνεται κανείς φυσικός,μαθηματικός κλπ. με κύριο σκοπό να διδάσκει μετά άλλους την ίδια γνώση, και ο μαθητής του τους επόμενους κοκ. Η όλη επιστημονική χρησιμότητα στην κοινωνία εξαντλείται βασικά ως βιοποριστική λύση, και μόνο σε πολύ άμεσες ανάγκες (υγεία, κατασκευές, μηχανοκίνητα, οικιακές συσκευές κοκ.) επιτρέπεται στην τεχνολογία να κάνει αισθητή την παρουσία της κι εκεί βέβαια μόνο ως “εργαλείο”, διότι -Θεός φυλάξοι- δεν θα θέλαμε να γίνουμε “δούλοι” της, έτσι δεν είναι; Βέβαια αν μας χαλάσει η συσκευή μετά θα πρέπει να τη γυρίσουμε συνήθως σε μια ξένη αντιπροσωπεία για επιδιόρθωση, κι από εκεί ενδεχομένως να πρέπει να φύγει η συσκευή έξω εκεί που κατασκευάστηκε, αλλά, όλα κι όλα, εμείς την κυριαρχία μας έναντι της μηχανής την κρατήσαμε. Ας σπαζοκεφαλιάσουν από κει και πέρα αυτοί που την έφτιαξαν και που τώρα προφανώς έχουν γίνει “δούλοι” της. Εμείς το πολύ-πολύ να πάρουμε μια καινούρια.

    Το εύκολο επιχείρημα στο γιατί δεν υπάρχει σοβαρή έρευνα και καινοτομία στην Ελλάδα είναι πάντα ότι δεν υπάρχουν χρήματα. Άσχετως του σε ποιο βαθμό ισχύει αυτό και του πώς αξιοποιούνται και τα χρήματα που παρόλαυτα δίνονται για αυτόν τον σκοπό, υπάρχει το πολύ πιο βασικό ερώτημα του κατά πόσον υφίσταται στην Ελλάδα η αναγκαία φιλοσοφική κουλτούρα και διάθεση για επιστημονική έρευνα.

  14. k. Kyriakidi,

    gia na doume ti kedrisan oi filoi sas oi Amerikanoi, Aggloi kai Germanoi pou einai oi xwres antistoixa me ta perissotera Nobel stis thetikes epistimimes..

    http://en.wikipedia.org/wiki/List_of_countries_by_life_expectancy

    Kai na simeiwsei kaneis oti prin 10 xronia, i diafora yper tis Elladas itan akomi megalyteri. Twra teleutaia, me kati san kai esas prospathoume na tous ftasoume, kai pisteuw oti se liga xronia tha tous exoume perasei.. apo tin anapodi.

    Afiste tous tus gnwstous aploikous aforismous peri “theokratiki Ellada kai pws tha tin eksygxronisoume..”. Mas ta eipe kai enas Gallos: an den …. mikros, tha …. megalos..

  15. Ο συνειδητός διαφωτιστής κατηγορεί τήν, χωροταξικώς εγγύτερη, θρησκευτική κοινότητα όχι για αυτό που εκείνη [b]λέει[/b] ή [b]πράττει[/b], αλλά μονάχα για αυτό που [b]είναι[/b].

    Έτσι, λοιπόν, όταν η θρησκευτική κοιότητα κ α τ α δ ι ώ ξ ε ι την επιστήμη, αυτός θα καταγγείλει τη θρησκευτική κοινότητα επειδή αυτή… καταδίωξε την επιστήμη. Όταν όμως η θρησκευτική κοινότητα δ ε ν κ α τ α δ ι ώ ξ ε ι την επιστήμη ο ίδιος άνθρωπος – απλούστατα – θα καταγγείλει και πάλι τη θρησκευτική κοινότητα επειδή, αυτή τη φορά, εκείνη… δεν καταδίωξε την επιστήμη.
    ([b]Μονά[/b], σα να λέμε, χ ά ν ε ι ς. [b]Ζυγά[/b], κ ε ρ δ ί ζ ω.)

    Έτσι ώστε να έχει επιβεβαιωθεί ότι η «σύγκρουση» [i]επιστήμης[/i] και [i]πίστης[/i] διαδραματίζεται, αποκλειστικά, στο πεδίο των αφηγήσεων.

  16. Είναι θαυμαστό πως κάποιοι, σαν τον κ. Κυριακίδη, παραβλέπουν τα προφανή, αδιαφορούν για την κοινή λογική, περιφρονούν τα ιστορικά δεδομένα, διαστρεβλώνουν τη διδασκαλία της Εκκλησίας για ν’ αποδείξουν (στον εαυτό τους μάλλον, και στους τυφλωμένους από φανατισμό ομοίους του) αυτό που άκριτα πιστεύουν: Ότι το φως είναι στη Δύση και το σκοτάδι στην καθ’ ημάς Ανατολή.
    Επειδή δεν έχουν γίνει πολλές επιστημονικές ανακαλύψεις στην Ελλάδα τους 2 αιώνες του ελεύθερου πολιτικού βίου, άρα η παράδοσή μας είναι εναντίον της τεχνολογίας και των φυσικών επιστημών!!
    Ενώ, όπως σημείωσα και παραπάνω και σε άλλη συζήτηση με τον κ. Κυριακίδη, η διδασκαλία της Ορθόδοξης Εκκλησίας είναι ξεκάθαρη:
    “[i]Εδώ πάντα διακρινόταν η κτιστή (δηλαδή, του κόσμου) από την άκτιστη γνώση (αυτήν του Θεού και των περί Αυτόν). Η μέθοδος για την πρώτη είναι η κάθαρση του ανθρώπου από τα πάθη, με την εργασία των εντολών, ενώ για τη δεύτερη, η μελέτη και η παρατήρηση. Ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς τις διαχώρισε σαφώς και δίδαξε πως οι επιστήμες βοηθούν στην αντιμετώπιση των καθημερινών αναγκών και στην εκγύμναση της διάνοιας να κατανοεί κάποιους λεπτούς θελογικούς και φιλοσοφικούς όρους, είναι όμως ανεπίτρεπτο να χρησιμοποιούμε αυτές τις μεθόδους για να γνωρίσουμε τον Θεό (βλ. και το άρθρο του κ. Ιεροθέου, μητροπολίτη Ναυπάκτου “θεολογία και επιστήμη” εδώ, στο “Αντίφωνο” [/i])”.

    Ποιος σοβαρός ιστορικός (όχι “φιλόσοφος” ή “στοχαστής”) δέχεται αυτό που ισχυρίζεται ο κ. Κυριακίδης, ότι τον 11ο αιώνα η Ανατολή δεν “[i]είχε επαφή … με την ελληνική γραμματεία[/i]” και η Δύση άρχισε να έχει;

    Ποιος δέχεται ότι στον χώρο της Ορθόδοξης Εκκλησίας δεν βρέθηκε Κοπέρνικος ή Γαλιλαίος, όταν, όπως φαίνεται από τις εργασίες του Εμμ. Πάσχου, η αστρονομία ήταν ανεπτυγμένη στο λεγόμενο “Βυζάντιο” κι υπήρχαν πολλοί που δίδασκαν αντίθετα από τις παραδεδεγμένες θεωρίες;

    Ποιος ισχυρίζεται ότι στο λεγόμενο “Βυζάντιο” δεν υπήρχαν λογική μέθοδος και φυσική φιλοσοφία; Ας διαβάσει κανείς τους αγίους Γρηγόριο Νύσσης, Ιωάννη Δαμασκηνό, κλπ. και θα διαπιστώσει το αντίθετο.

    Αυτή η εθελοτυφλία και οι προκρούστειες μέθοδοι είναι λυπηρές· και προσωπικά θέσεις σαν του κ. Κυριακίδη μόνο τον οίκτο μου προκαλούν.

  17. Η κόντρα ανάμεσα στους θεολόγους και τους επιστήμονες οφείλεται σε ένα λάθος των πρώτων. Μετά το Σχίσμα (1054) κυριάρχησε στη Δύση και τελικά παγκόσμια μια λάθος άποψη για τη θεοπνευστία η οποία υποστηρίζει ότι ο Θεός υπαγόρευσε κατά λέξη τα κείμενα της Βίβλου. Οι άγιοι όμως ισχυρίζονται ότι ο Θεός τους δείχνει κάποια πράγματα και μετά αυτοί χρησιμοποιούν τη γλώσσα και τις γνώσεις της εποχής τους για να διηγηθούν αυτά που είδαν. Οπότε δεν υπάρχει περίπτωση κάποιος που δέχεται τη θεοπνευστία της Βίβλου να ενοχληθεί από οποιαδήποτε επιστημονική θεωρία γιατί οι επιστημονικές θέσεις που εκφράζονται στη Βίβλο δεν είναι θεόπνευστες αλλά απλώς προέρχονται από τις επιστημονικές δοξασίες της εποχής των συγγραφέων της Βίβλου.
    Η επιστήμη συλλέγει γνώση μέσω του διϋποκειμενικά ελέγξιμου πειράματος. Μετά η λογική διατυπώνει, οικοδομεί, συστηματοποιεί, τη γνώση που έχει συσσωρευτεί από τα πειράματα για την παρατήρηση των οποίων χρησιμοποιούνται οι πέντε αισθήσεις, ενισχυμένες εντυπωσιακά από διάφορα τεχνικά μέσα, τηλεσκόπια, μικροσκόπια, κλπ. Από την άλλη μεριά η θεολογία, στην περίπτωση της Εκκλησίας του Χριστού, αποκτά γνώση μέσα από άλλου είδους εμπειρία, μέσα από την εμπειρία του ακτίστου Φωτός του Θεού. Η εμπειρία αυτή βιώνεται και γίνεται αντιληπτή από κάποια «έκτη» αίσθηση, τη λεγόμενη νοερή αίσθηση, που εδράζεται, σύμφωνα με τους φορείς της, τους Πατέρες της Εκκλησίας, στην καρδιά. Και σε αυτή την περίπτωση μετά, καλείται η λογική να διατυπώσει, οικοδομήσει, συστηματοποιήσει, τη γνώση που έχει συσσωρευτεί από την εμπειρία της νοερής αίσθησης που λειτουργεί όταν θεραπευτεί η καρδιά από την εγωκεντρική της λειτουργία που λέγεται εμπαθής ζωή. Η μόνη διαφορά ανάμεσα στη θεολογική και την επιστημονική γνώση είναι ότι ενώ το πείραμα στην περίπτωση της επιστημονικής γνώσης μπορεί να επαναλαμβάνεται όποτε θέλει ο παρατηρητής, και πετυχαίνει αρκεί να τηρούνται οι προκαθορισμένες συνθήκες, στην περίπτωση της θεολογικής γνώσης, του θεολογικού πειράματος, της πνευματικής ζωής δηλαδή, εμπλέκονται δύο θελήσεις, η θέληση του «παρατηρητή», του ασκητή, του ανθρώπου που αγωνίζεται να ακολουθήσει τον Χριστό, και η θέληση του καλούμενου να ενεργήσει Θεού. Μπορεί ο άνθρωπος να κάμνει όλα όσα προαπαιτούνται και ο Θεός να μην ενεργεί, επειδή, «έτσι θέλει» σε εκείνη τη συγκεκριμένη περίπτωση.
    Η επιστήμη έχει τη λογική της που στηρίζεται στην συσσωρευμένη γνώση της και η θεολογία έχει τη δική της λογική, που είναι εξίσου «λογική» και η οποία στηρίζεται στη δική της συσσωρευμένη γνώση. Πριν αρκετές δεκαετίες ήταν παράλογο να θεωρεί κανείς ότι θα μιλάει με κάποιον στην Αμερική κρατώντας ένα «βότσαλο» στο χέρι του. Ήταν παράλογο να δώσεις 200 δολάρια για να αγοράσεις ένα φλατ κουτί ώστε να βλέπεις μέσα του τι γίνεται στην Αμερική. Ήταν παράλογο να προγραμματίζεις να πας και να γυρίσεις, σε μία ημέρα, για καφέ στο Παρίσι. Δεν υπήρχε η ανάλογη εμπειρία. Σήμερα που υπάρχει η εμπειρία του κινητού τηλεφώνου, της τηλεόρασης και του αεροπλάνου είναι λογικότατα τα παραπάνω. Η λογική είναι επεξεργασία πληροφοριών και «λογικό» θεωρεί οτιδήποτε έχει εμπειρικά βιωθεί-αποδειχθεί. Το πρόβλημα με τη θεολογία δεν είναι ότι δεν έχει λογική, αλλά ότι έχει τη δική της λογική, η οποία, αν και είναι λογικότατη, ξενίζει τον καθημερινό άνθρωπο γιατί επεξεργάζεται πληροφορίες που επίσης έχουν εμπειρικά βιωθεί-αποδειχθεί αλλά προέρχονται από τη λειτουργία της νοερής αίσθησης, «έκτης» αίσθησης, η οποία δεν είναι διαθέσιμη στον ακαλλιέργητο καθημερινό άνθρωπο. Η μεθοδολογία και της επιστημονικής και της θεολογικής γνώσης είναι το διϋποκειμενικά ελέγξιμο πείραμα. Και οι δύο κατόπιν χρησιμοποιούν τη λογική για να διατυπώσουν και να συστηματοποιήσουν τον όγκο της συσσωρευμένης πληροφορίας.
    Η ένωση του ανθρώπου με τον Θεό γίνεται δια του ακτίστου Φωτός, στην καρδία, όπου ενεργεί ο νους, ενώ η γνώση του κόσμου και η ανάπτυξη των επιστημών γίνεται δια τις επεξεργασίας των πληροφοριών που συλλέγουν οι πέντε αισθήσεις, στον εγκέφαλο όπου ενεργεί ο νους μετά την πτώση. Στην περίπτωση της επιστήμης γνωσιολογικό κέντρο είναι ο εγκέφαλος (συλλογή και επεξεργασία πληροφοριών) ενώ στην περίπτωση της θεολογίας λειτουργούν δύο γνωσιολογικά κέντρα η καρδιά (συλλογή πληροφοριών) και ο εγκέφαλος (επεξεργασία πληροφοριών). Η μεθοδολογία και των δύο είναι κοινή.

  18. Τί να τα κάνει ο θνητός τα πυροτεχνήματα του λόγου; Το μόνο που ξέρουν είναι να ικανοποιούν τον αδηφάγο εαυτό, τον πειναλέο εγωισμό, την άκρατη φιλοδοξία, την αχόρταγη φιληδονία, και την άπληστη φιλαργυρία. Το ζήτημα είναι να αρχίσουμε να νοιώθουμε [b][u]τα σκιρτήματα του Λόγου στην καρδιά μας[/u][/b] που είναι ο Μόνος που μπορεί και ξέρει να νικάει τον θάνατο, τον άδη που δεν χορταίνει κόκαλα. Και σε αυτό το τελευταίο συμβάλει τα μέγιστα η άνευ απελπισίας παραμονή του νου στον άδη … http://dip88.blogspot.com/2010/08/finito-la-musica-la-fiesta.html

  19. Είναι ενδιαφέρον που επικαλείστε αυτόν τον δείκτη, δείχνει ότι θεωρείτε σημαντικά πράγματα εκ του κόσμου τούτου όπως το προσδόκιμο επιβίωσης, η ποιότητα ζωής, η γενικότερη ευημερία και πρόοδος κλπ. Είναι φυσικά σημαντικό να υπάρχει θεραπεία για τη λευχαιμία ή τη φυματίωση ή την ποδάγρα, είναι σημαντικό να υπάρχει κεντρική ύδρευση, αποχέτευση, κλιματισμός, ασφαλτοστρωμένοι δρόμοι, να υπάρχουν λιπάσματα και τρακτέρ και αυτόματη άρδευση, είναι σημαντικό να υπάρχουν αυτοκίνητα, πλοία, αεροπλάνα, τηλέφωνα, ψυγεία, είναι σημαντικό να υπάρχουν Η/Υ και ίντερνετ και ιστοσελίδες διαλόγου κοκ.
    O βασικός λόγος δηλαδή που αυτός ο δείκτης είναι τόσο υψηλός, συγκρίσιμος με των δυτικών χωρών, είναι ότι η Ελλάδα έχει ήδη “εκσυγχρονιστεί” (βλ.”εκδυτικιστεί”), σε βαθμό που για εσάς μάλλον είναι ανεπίτρεπτος, καθότι τουλάχιστον ως προς τον κοσμικό τρόπο ζωής και την προσβάση σε παροχές επιπέδου λεγομένου “πρώτου κόσμου”, η ελληνική κοινωνία δεν διαφέρει πλέον σημαντικά από κοινωνίες της δύσης.

    Αυτό που απομένει τώρα είναι να κάνετε το επόμενο λογικό βήμα και να αναγνωρίσετε ότι όπως τα παραπάνω πράγματα είναι σημαντικά έτσι θα πρέπει να είναι σημαντική και η φιλοσοφική κουλτούρα που οδηγεί στη δημιουργία τους κι ότι αυτή δεν είναι απλώς ένα “αναγκαίο κακό”, δηλαδή κάτι βασικά κακό που απλά πρέπει να το ανεχόμαστε επειδή, τι να κάνουμε, ως άνθρωποι κι εμείς κατά βάθος επιζήτουμε όλα αυτά τα θετικά προϊόντα για να διευκολύνουμε ή και να παρατείνουμε τη ζωή μας – έστω κι αν κατά τα άλλα, και για διαφόρους λόγους, αισθανόμαστε την ανάγκη να παριστάνουμε τους σκευοφύλακες μιας κακώς νοούμενης ιδιομορφίας, “ελληνικής” ή “ορθόδοξης”, που τα αρνείται.
    Αν η ιδιομορφία ήταν πλήρης και αυτάρκης δεν θα χρειαζόταν εξαρχής όλα αυτά τα δυτικά συμπληρώματα. Το γεγονός ότι τα χρειάζεται και τα εισάγει δείχνει ότι τουλάχιστον σε κάποιο σημείο της είναι ελλιπής. Οπότε αντί να προσποιείται κανείς ότι το έλλειμμα δεν υφίσταται (στην θεωρία βέβαια, γιατί στην πράξη όλοι αντιλαμβάνονται έστω και υποσυνείδητα την παρουσία του), μπορεί απλά να το αναγνωρίσει ως αυτό που είναι και να προσπαθήσει να το καλύψει στο μέτρο του δυνάτου – έτσι ώστε να μη χρειάζεται να εξαρτάται αποκλειστικά για αυτό από τους κακους Αμερικάνους, Γερμανούς κι άλλους δαιμονισμένους.

    Η δική μου επιχειρηματολογία λοιπόν δεν αφορούσε το αν και πόσο “θεοκρατική” είναι η Ελλάδα. Δεν νομίζω ότι είναι αλλά ακόμα και αν ήταν δεν εντοπίζω εκεί το πρόβλημα. Π.χ. οι εποχές στις οποίες αναφέρεται το άρθρο του κ.Θεοδοσίου είναι αντίστοιχα περίοδοι όπου η δύση ήταν, με τα σημερινά κριτήρια, θεοκρατική. Αλλά παρόλαυτα οι πνευματικές ζυμώσεις που σημειώνονταν εκεί ήταν τέτοιες που την οδήγησαν τελικά πολύ μπροστά, στην παγκόσμια πρωτοπορία. Στην ανατολή δεν συνέβη κάτι αντίστοιχο, η ανατολίτικη αταραξία απλά ήρθε κι έδεσε με το Ισλάμ, με το οποίο άλλωστε ο Γρ.Παλαμάς(14ος αι.) ευχόταν να έρθει γρήγορα η μέρα όπου θα “συνεννοούνταν” μαζί του.
    Αυτό που έχει σημασία είναι η γενικότερη φιλοσοφική κατεύθυνση σε μια κοινωνία, και η θρησκεία παίζει καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωσή της. Αναλόγως της θεολογίας και των μεταφυσικών προϋποθέσεων μιας κοινωνίας προκύπτουν και διαφορετικοί πολιτισμικοί τύποι.
    Αν η θεολογία εμπεριέχει την κατάφαση της λογικής και της φυσικής φιλοσοφίας, αυτό δημιουργεί το απαραίτητο διανοητικό κλίμα για την ανάπτυξη της επιστήμης και της έρευνας. Στην πορεία μπορεί να προκύπτουν συγκρούσεις όταν διαπιστώνεται η ανάγκη αναθεώρησης διαφόρων θέσφατων αντιλήψεων, αλλά τελικά η αλήθεια της φυσικής πραγματικότητας υπερισχύει διότι η αξία της είναι ήδη αναγνωρισμένη. Σήμερα π.χ. η Καθολική Εκκλησία δεν ισχυρίζεται ότι είχε δίκιο στη σύγκρουσή της με τον Γαλιλαίο. Που σημαίνει ότι αναγνωρίζει ότι (ναι, κι όμως) ενδέχεται ενίοτε να κάνει και λάθη στην πορεία της και στα δόγματά της.
    Αν αντιθέτως η θεολογία καταπνίγει τη λογική και τη φυσική φιλοσοφία προβάλλοντας ως πρότυπη κατάσταση μια διανοητική νιρβάνα που υποτίθεται ότι οδηγεί στη “θέωση”, τότε βέβαια δεν αφήνει κανένα περιθώριο για πραγματική κοσμική αναζήτηση και επιστημονική έρευνα. Κι αυτό θα αφορά όχι μόνο τους πολύ θρήσκους (γι’αυτό δεν νομίζω ότι είναι θεμα “θεοκρατίας”) αλλά και τους λιγότερο θρήσκους ή ακόμα και όσους ισχυρίζονται ότι είναι άθρησκοι/άθεοι. Και θα πρέπει κανείς να βγει τελείως από αυτό το κλίμα και να μεταφερθεί σε κάποιο άλλο, πιο πρόσφορο, ώστε να αρχίσει να σκέφτεται με άλλους όρους και να δρα ανάλογα. Γιατί τέτοια είναι η δύναμη της θρησκείας, ώστε επιδρά γενικά σε έναν πολιτισμό και τον καθορίζει συνολικά στις βασικές του κατευθύνσεις.

  20. Ο όρος δογματισμός, «με γενικότερη έννοια δηλώνει τη διατύπωση [b]αξιωμάτων που δεν ερίζονται σε αιτιολογία ή αποδείξεις, με την αξίωση να αναγνωρίζονται ή να γίνονται αποδεκτά άνευ όρων[/b]. Στην ιστορία της σκέψης η λέξη προσδιορίζει αρχικά κάθε φιλοσοφία που βεβαιώνει ορισμένες αλήθειες και έτσι αντιτίθεται στον σκεπτικισμό. Μεταγενέστερα, και ειδικότερα από τον Καντ, η λέξη χρησιμοποιείται με κάποια μειωτική σημασία. Δεν αντιτίθεται πια στον σκεπτικισμό, αλλά στην κριτική και στον κριτικισμό: (“Ο δογματισμός της μεταφυσικής, η πρόληψη να προχωρούμε χωρίς την κριτική του καθαρού λόγου” Καντ, Η Κριτική του Καθαρού Λόγου, πρόλογος στη 2η έκδοση)» (Εγκυκλ. ΜΠΡΙΤΑΝΝΙΚΑ, τομ. 21, σ. 213). Η πατερική παράδοση της Εκκλησίας μπορεί να εναντιώθηκε στους Σκεπτικούς στην προσπάθειά της να εστιάσει στη ζωοποιό μετάνοια και να αποφύγει τις ατέρμονες συζητήσεις, όμως εκμεταλλεύτηκε την ωριμότητα που έφερε η Σκέψη στην ελληνική σκέψη. Γκρέμισε τη Μεταφυσική και πολέμησε αμείλικτα κάθε στοχασμό πάνω σε μεταφυσικά θέματα. Ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος, τονίζοντας ότι είναι αδύνατο να μιλήσει κανείς για τον Θεό και ακόμη πιο αδύνατο να τον κατανοήσει «[b]Θεόν φράσαι μεν αδύνατον, νοήσαι δε αδυνατώτερον[/b]» (PG 36, 20C), καταπολεμά και ακυρώνει τη δίψα του ανθρώπινου μυαλού για Μεταφυσική. Δεν μπορεί ο άνθρωπος να γνωρίσει ιδίοις μέσοις το ΟΝ, τον Όντα και, συνεπώς, δεν μπορεί να διατυπώσει έγκυρο και σοβαρό περί Αυτού λόγο.
    Έπρεπε να έρθει ο εικοστός αιώνας με την πρόοδο των θετικών επιστημών, γενικά η ανάδυση της μεταμοντέρνας κατάστασης, για να φανεί η σοβαρότητα και η διάφανη ενάργεια του δρόμου που με τόση μετριοπάθεια χάραξαν οι αρχαίοι υπουργοί της Σκέψης. Ο Βιτγκενστάιν με τη ζωή του και το έργο του σφράγισε μια για πάντα το πιστοποιητικό εγκυρότητας και σοβαρότητας της Σκέψης. Ο κάθε μορφής δογματισμός δέχτηκε ανεπανόρθωτο πλήγμα στα πλαίσια του δυτικού τρόπου σκέπτεσθαι και ζην. Τονίζουμε «του δυτικού», γιατί στην καθ’ ημάς Ανατολή ο δογματισμός χτυπήθηκε από τους Σκεπτικούς και γκρεμίστηκε με την εξάπλωση της Εκκλησίας του Χριστού.
    Όταν ο άνθρωπος ζήσει τη θέωση, τότε μέσω, ας πούμε, τηλεσκοπίου που του δίνεται άνωθεν, βλέπει αυτό που μέχρι τότε δεν μπορούσε να δει: βλέπει τον Όντα. Κατόπιν διατυπώνει διδασκαλία η οποία δεν έχει σκοπό να περιγράψει τον Οραθέντα. Η διδασκαλία αυτή του ορώντος είναι άρρητα ρήματα για τον μη ορώντα. Πού να καταλάβει ο εκγενετής τυφλός πώς φαίνεται το κόκκινο, το πράσινο, το μπλε. Η λέξη «κόκκινο» είναι ρήμα, αλλά για τον εκγενετής τυφλό παραμένει άρρητο, γιατί δεν έχει για τον συγκεκριμμένο ακροατή κανένα εμπειρικό περιεχόμενο, κανένα νόημα. Είναι ένα σκέτο όνομα. Δεν υπάρχει κάπου μέσα στο μυαλό του τυφλού κάποια γενική έννοια του κόκκινου. Αν δεν το δει, αν δεν το βιώσει, η λέξη αυτή παραμένει ένα σκέτο όνομα. [b]Η διδασκαλία της Εκκλησίας δεν έχει σκοπό να περιγράψει σε εκ γενετής τυφλούς τον γαλανό ουρανό, αλλά ο σκοπός της είναι να πληροφορηθεί ο τυφλός τον τρόπο θεραπείας του, ώστε να φτάσει να δει τον Ήλιο τον ζεστό[/b], και τότε θα καταλάβει όσο είναι δυνατό το νόημα των λόγων. Τότε τα άρρητα θα γίνουν και γι’ αυτόν ρήματα με νόημα που βίωμα εκφράζουν. Τότε και μόνο τότε θα μπορεί και θα δύναται να καταλαβαίνει τους Πατέρες «εντός των πατερικών πλαισίων» κι όχι με τον δικό του τρόπο.
    Έστω ότι κάποιος εκγενετής τυφλός δέχεται την ακόλουθη οδηγία: «κάποτε θα δεις μπροστά σου δύο πόρτες. Η μία μπλε η άλλη κόκκινη. Αν πας από την κόκκινη, χάθηκες. Αν πας από την μπλε, σώθηκες». Πώς όμως να τον βοηθήσει κανείς τον εκγενετής τυφλό να αναγνωρίσει το μπλε και το κόκκινο αφού ποτέ του δεν έχει δει; Συμπληρώνει λοιπόν η οδηγία: «το μπλε είναι κρύο χρώμα, ενώ το κόκκινο ζεστό! Όχι όμως σαν το τσάι ή το καλοριφέρ ή το χιόνι». Ο τυφλός έχει γευθεί τσάι, έχει ακουμπήσει καλοριφέρ, έχει περπατήσει στο χιόνι. Του λέει λοιπόν η οδηγία, το κόκκινο είναι ζεστό χρώμα, αλλά όχι όπως έχεις μέχρι τώρα νοιώσει το ζεστό, θα είναι ζεστό αλλά με έναν καινούργιο τρόπο. Πρέπει να θυμάσαι τη γενική κατεύθυνση του ζεστού και ταυτόχρονα να ξεχνάς κάθε συγκεκριμένο βίωμα του. [b]Μυθικός λόγος[/b]! Λόγος που επικαλείται μια υπάρχουσα εμπειρία, για να μιλήσει για μια κατάσταση άγνωστη. Μέσω της μεταφοράς [b]πασχίζει να μυήσει τον αγωνιστή θνητό[/b].
    Οι αιρετικοί όμως στοχαζόμενοι μεταφυσικά, δίδασκαν ότι ο Θεός είναι δήθεν έτσι ή αλλιώς. Όταν έπειθαν κοσμάκη να παρατήσει τη θεραπευτική αγωγή και να τρέχει στις παρασυναγωγές τους, οι Πατέρες ασχολούνταν με την «υπόθεση» και τελικά φρόντιζαν να καταλήξουν σε μια διατύπωση, η οποία θα εξασφάλιζε τη μεγαλύτερη δυνατή σαφήνεια και θα διέλυε τη θολούρα των φιλοσοφικών εκφράσεων των αιρετικών, οι οποίοι βασική προϋπόθεση είχαν ότι μιλούσαν περί Θεού χωρίς να έχουν δει, και νόμιζαν ότι με αυτά που έλεγαν πετύχαιναν να περιγράψουν και να ορίσουν το θείον. Οι Πατέρες λοιπόν πετυχαίνουν να διατυπώσουν σαφείς περί Θεού εκφράσεις, [b]τα δόγματα[/b], τα οποία όμως τονίζουν ότι δεν περιγράφουν, δεν ορίζουν τον Θεό, αλλά απλούστατα παίζουν το ρόλο της πινακίδας στην εθνική οδό. [b]Δείχνουν το δρόμο[/b]. Όσο και να «μελετάμε» την ταμπέλα που δείχνει το δρόμο προς τη Θεσσαλονίκη, ποτέ δεν πρόκειται να μάθουμε κάτι γι’ αυτή καθεαυτή τη Θεσσαλονίκη. Επίσης αν πετάξουμε την ταμπέλα δεν θα φτάσουμε ποτέ στη Θεσσαλονίκη. Η ταμπέλα υπάρχει για να δείχνει το δρόμο, για να ανάγει, για να μυεί, και πρέπει με ακρίβεια να διατηρηθεί αμετακίνητη μέχρι κεραίας, ούτε χιλιοστό παραπέρα, γιατί στο άπειρο η αστοχία θα είναι τραγική. Όμως δεν υπάρχει αναλογία ανάμεσα στην ταμπέλα και τη Θεσσαλονίκη.
    Αυτό που ονομάζουμε δόγμα στην ορθόδοξη παράδοση δεν είναι «ένα αξίωμα που δεν ερείδεται σε εμπειρία», αλλά είναι η πινακίδα που δείχνει τη σωστή κατεύθυνση –η οποία σωστή κατεύθυνση βρέθηκε κατόπιν δοκιμής, μετά από πείραμα ζωής– και η οποία μπαίνει, όταν κάποιοι «καλοθελητές» παν και ανοίγουν άλλους παράδρομους που οδηγούνε στο γκρεμό. Το δόγμα ορίζει τα ασφαλή όρια. Χαρακτηριστικό είναι ακριβώς αυτό, ότι δηλαδή ποτέ η Εκκλησία δεν διατύπωσε δόγματα με σκοπό να πληροφορήσει περί Θεού. Τα δόγματά της τα διατύπωσε στα πλαίσια της πολεμικής των αιρέσεων, πολεμώντας τις λανθασμένες διδασκαλίες τους. Όσοι, για λόγους που οι ίδιοι ξέρουν, αποφάσισαν να εμπιστευθούν το «σύστημα», γνωρίζουν ότι κάτι ξέρει η «Τροχαία» που έβαλε στη διασταύρωση τις πινακίδες της και σέβονται την προσφερόμενη πληροφορία –ΑΘΗΝΑ 333 ΧΛ. Κανείς δεν διανοείται να χαρακτηρίσει τον σώφρονα οδηγό, δογματικό. Η «Τροχαία» με αυστηρότατες διατάξεις έχει φροντίσει να εξασφαλίζει την ακεραιότητα των πινακίδων της. Οι οδηγοί πρέπει να μπορούν να βρουν το δρόμο. Και όταν κάποιοι «τυχεροί» βρουν το δρόμο και φτάσουν στον προορισμό και ζαλιστούν από τη θέα, τότε διαπιστώνουν ότι: «[b]σκοπός του δόγματος δεν είναι η κατανόηση του, αλλά η κατάργηση του, η οποία συμβαίνει, όταν ο άνθρωπος ενωθεί με το ίδιο το Μυστήριο που εκφράζει το δόγμα[/b]» (ΠΑΤΕΡΙΚΗ ΘΕΟΛΟΓΙΑ, π. Ιωάννου Ρωμανίδου, εκδ. ΠΑΡΑΚΑΤΑΘΗΚΗ, Θεσσαλονίκη 2004, σ. 168). Όπως δηλαδή δίδασκε και ο σκεπτικός Σέξτος ότι, όποιος ανεβεί σε τόπο υψηλό, δύναται να ανατρέψει με το πόδι του τη σκάλα που τον βοήθησε να ανεβεί, «ουκ αδύνατόν εστι τον δια τινος κλίμακος εφ᾽ υψηλόν αναβάντα τόπον μετά την ανάβασιν ανατρέψαι τω ποδί την κλίμακα, ούτως ουκ απέοικε τον σκεπτικόν, ως δια τινος επιβάθρας του δεικνύντος λόγου το μη είναι απόδειξιν χωρήσαντα επί την του προκειμένου κατασκευήν, τότε και αυτόν τούτον τον λόγον ανελείν». (Σέξτου Εμπειρικού, Προς Λογικούς, 8.481). Όπως επανέλαβε και ο Βιτγκενστάιν χρησιμοποιώντας την ίδια ακριβώς εικόνα: «οι προτάσεις μου αποτελούν διευκρινίσεις, όταν αυτός που με καταλαβαίνει, αφού με τη βοήθειά τους – πατώντας πάνω τους – τις υπερπηδήσει και προχωρήσει πέρα από αυτές, τελικά τις αναγνωρίσει ως στερημένες από νόημα. (Πρέπει, θα λέγαμε, να πετάξει μακριά την ανεμόσκαλα, αφού ανέβει πρώτα με αυτή.) Πρέπει να ξεπεράσει τις προτάσεις αυτές και τότε θα δει τον κόσμο σωστά» (TRACTATUS LOGICO PHILOSOPHICUS, Ludwig Wittgenstein, Εκδ. ΠΑΠΑΖΗΣΗ, 1978, αφορισμός 6.54, σ. 131).
    Η πατερική θεολογία μοιάζει να ταιριάζει με τον τρόπο του μεθοδολογικού νομιναλισμού. Ο άνθρωπος γεννιέται με τα αποτελέσματα της πτώσης, την εγγενή έπαρση και την κυρίαρχη νοησιαρχία. Ο Πόππερ εισήγαγε τους όρους «μεθοδολογικός ουσιολογισμός» και «μεθοδολογικός νομιναλισμός». Οι δύο αυτοί όροι πολύ εύστοχα χαρακτηρίζουν τους δύο τρόπους του σκέπτεσθαι, που η ριζική τους διαφορά είχε εντοπισθεί ήδη από τους αρχαίους Σκεπτικούς. Οι Σκεπτικοί, θέλοντας να ονοματήσουν όσους ακολουθούσαν τον άλλο τρόπο, το δρόμο της έπαρσης, τους είπαν δογματικούς. Οι όροι που χρησιμοποιεί όμως ο Πόππερ είναι λειτουργικότεροι, γιατί αναφέρονται σε τρόπο σκέψης. Η σύνολη πατερική θεολογία μοιάζει να ανήκει στην ομαδοποίηση που συστοιχίζεται κάτω από τον όρο «μεθοδολογικός νομιναλισμός». Όμως οι θεολογικές σχολές, υπό την επίδραση του Σχολαστικισμού, θεωρήθηκε ότι ανήκουν στο λεγόμενο θεωρητικό τομέα και οι περισσότεροι που ασχολούνται με την ακαδημαϊκή θεολογία έχουν προπαιδεία που τους έχει εθίσει στον τρόπο σκέψης του μεθοδολογικού ουσιολογισμού. Άλλωστε αυτό είναι κοινό πρόβλημα όλων των κοινωνικών επιστημών. «Τα προβλήματα των κοινωνικών επιστημών, αντιμετωπίζονται ακόμα στο μεγαλύτερο μέρος τους με ουσιολογικές μεθόδους» (Η ΑΝΟΙΧΤΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΕΧΘΡΟΙ ΤΗΣ, Karl Popper, εκδ. ΔΩΔΩΝΗ 1991, τόμος 1ος, σ. 78-9).
    Υπάρχει η δυνατότητα κάποιος να έχει καταρχήν γνήσια φιλοπατερική τοποθέτηση και παρόλα αυτά να χρησιμοποιεί χωρία από την αντιουσιοκρατική σκέψη των Πατέρων επιμένοντας να συλλογίζεται ουσιοκρατικά λόγω του ότι είναι εκπαιδευμένος με τον τρόπο σκέψης του μεθοδολογικού ουσιολογισμού. Δι’ αποστηθίσεως αναπαράγει τα χωρία. Όμως η σκέψη του και ο τρόπος που γράφει κινείται στην ουσιοκρατική ατμόσφαιρα του Αριστοτέλη, του Πλάτωνα και των Σχολαστικών. Ένα από τα καλύτερα κριτήρια για την αναγνώρισης του είναι ότι απαιτεί και αναζητά τη διατύπωση ορισμών. Ο του μεθοδολογικού ουσιολογισμού, φαντασιώνεται ότι τάχα δύναται να γνωρίσει τα πράγματα ως έχουν και άρα και να ορίσει την ουσία των πραγμάτων. Οι Πατέρες όμως διδάσκουν ότι δεν μπορούμε να γνωρίσουμε ούτε την ουσία του Θεού ούτε την ουσία των κτισμάτων. Το ερώτημα δεν είναι «Τι είναι το ηλεκτρόνιο;», αλλά, «Πόση ποσότητα πληροφορίας περιέχει;». [b]Το έσχατο που υπάρχει, στον κτιστό κόσμο, δεν είναι «κάτι» αλλά πληροφορία[/b]. Ή καλύτερα: «Το ηλεκτρόνιο βρίσκεται σε μια κατάσταση η οποία καθορίζει την πιθανότητα (όχι το αποτέλεσμα) να πάρουμε μια ορισμένη πληροφορία» (Dr. George Siopsis, Professor of Physics at the University of Tennessee USA). Εντυπωσιακή «σύμπτωση» με την πατερική έκφραση, λόγος. Πληροφορία = λόγος, το τελικό ακρότατο των κτισμάτων· λόγος κτιστός, Λόγος άκτιστος.
    Ο τρόπος του πατερικού λόγου είναι ο του μεθοδολογικού νομιναλισμού. [b]Οι λέξεις είναι σκέτα ονόματα, που αποκτούν περιεχόμενο από την εμπειρία[/b]. «Εις τους λόγους ημών ενυπάρχει πάντοτε ρευστότης τις: Δια της εκάστοτε νέας εμπειρίας μεταβάλλεται το περιεχόμενον των εννοιών και το νόημα το περικλειόμενον εις τας αυτάς κατά τους ήχους λέξεις» (ΠΕΡΙ ΠΡΟΣΕΥΧΗΣ, Αρχ. Σωφρονίου Σαχάρωφ, Έσσεξ Αγγλίας 1993, σ. 67). Τα δόγματα της Εκκλησίας δεν είναι ιδεολογικές αρχές και ορισμοί. Είναι σαφείς και κατανοητές, συμπυκνωμένες εκφράσεις βιωθείσης εμπειρίας, που για τον άγευστο αυτής της εμπειρίας παραμένουν άρρητα ρήματα. [b]Ακατανόητα δεν είναι τα δόγματα, αλλά η πραγματικότητα στην οποία αναφέρονται[/b]. Όλοι γνωρίζουμε το νόημα της λέξης «Πατέρας», αλλά η λέξη αυτή αποκτά ιδιαίτερο περιεχόμενο εντός του δόγματος της αγίας Τριάδος που είναι διαθέσιμο μόνο σε όσους έχουν εν τη θεώσει ενωθεί μετά του Υιού, ο οποίος τον Θεόν εξηγήσατο. Ο σκεπτόμενος εντός των πλαισίων του μεθοδολογικού ουσιολογισμού αντιλαμβάνεται τα δόγματα ως αρχές και ορισμούς και την αυστηρότητα με την οποία η Εκκλησία διαφυλάττει το μέχρι κεραίας αμετάβλητό τους την εισπράττει ως ένα στείρο δογματισμό. Ο σκεπτόμενος με τον τρόπο του μεθοδολογικού νομιναλισμού τα δέχεται ως καθοδηγητικές πινακίδες που δείχνουν το δρόμο για την επίτευξη της ζητούμενης εμπειρίας. Δεν κατηγορεί την Εκκλησία για δογματισμό, αλλά την αυστηρότητά της έναντι των δογματικών της διατυπώσεων την αντιλαμβάνεται ως φιλανθρωπία! Ξέρει ότι η Εκκλησία του Χριστού προσπαθεί να εξασφαλίσει τη διατήρηση της δυνατότητας σωτηρίας. Οι πινακίδες πρέπει πάντα να δείχνουν το δρόμο για τη μύηση, την αναγωγή, τη μυσταγωγία. Ο του μεθοδολογικού ουσιολογισμού προσπαθεί να τα καταλάβει λογικά στοχαζόμενος, προσπαθεί να καταλάβει το θείον στοχαζόμενος επί των δογμάτων. Ο του μεθοδολογικού νομιναλισμού γνωρίζει ότι [b]τα δόγματα είναι μυθικός λόγος που στοχεύει στη μύηση, στην αναγωγή[/b]. Ο πρώτος νομίζει ότι υπάρχει αναλογία μεταξύ κτιστού και ακτίστου. Ο δεύτερος αναζητά την αναγωγή, τη μεταφορά στην καρδιά της άλλης βιωτής, τη βίωση «εδώ και τώρα», επί της γης της καρδιάς του της Βασιλείας των Ουρανών.
    Εύκολα ο αναγνώστης θα μπορέσει να αναγνωρίσει διαβάζοντας το παρακάτω απόσπασμα απομαγνητοφωνημένης ομιλίας του Ιωάννη Ρωμανίδη ([url]http://www.romanity.org/indexe.htm[/url]) ότι όσα μέχρι τώρα ειπώθηκαν χρωστούν τα μέγιστα σε αυτόν τον μεγάλο σύγχρονο θεολόγο:
    «Οπότε αυτό που συμβαίνει εις την ορθόδοξον θεολογία είναι ότι αναγνωρίζουμε τα ανθρωπολογικά θεμέλια της θεολογίας, λέμε ότι τα νοήματα και τα ρητά είναι καθαρά ανθρώπινα και ανθρωπομορφικά και προσθέτουμε ότι δεν έχουν ανταπόκριση προς την πραγματικότητα και ότι έχουν προσωρινό χαρακτήρα. Καταλάβατε; Οπότε τα επιχειρήματα των λογικών θετικιστών … αυτοί που κάνουν φιλοσοφική γλωσσική ανάλυση, είναι η φιλοσοφία που επικρατεί στους Αγγλοσάξωνες, αυτό του Βιτγκενστάιν, η γλωσσική ανάλυση, linguistic analysis ή logical positivism, καταλάβατε; Λοιπόν, εις τα πλαίσια της γλωσσικής ανάλυσης με όλες τις αναλύσεις που έχουν κάνει φθάνουν στο συμπέρασμα όχι ότι δεν υπάρχει Θεός, διότι ένας ερευνητής δεν φθάνει σε τέτοιο συμπέρασμα, πού το ξέρει αν υπάρχει ή δεν υπάρχει Θεός; Αλλά φθάνουν στο συμπέρασμα ότι, με τη γλωσσική ανάλυση πως ό,τι και να πει ο άνθρωπος, τα λεχθέντα υπό του ανθρώπου είναι προβολή της ανθρωπολογίας, της προσωπικής του καταστάσεως. Και όταν κανείς εξετάσει τη γλώσσα, το λεκτικό περιεχόμενο δηλαδή, τότε, όταν λέμε ότι κάτι είναι μαύρο, το λεκτικό περιεχόμενο ανταποκρίνεται με μια πραγματικότητα που διαπιστούται δια της επιβεβαιώσεως (verification). Κάνουμε μετρήσεις, περιγραφές άστρων, χημικών συνθέσεων, βιολογικών συνθέσεων, βιοχημικών συνθέσεων, φυσικών συνθέσεων κ.ο.κ. οι γιατροί, οι βιολόγοι, οι χημικοί, και η γλώσσα που χρησιμοποιείται δείχνει κάποια διασύνδεση, δηλαδή κάποια σχέση μεταξύ του αντικειμένου των ερευνών και της αντιλήψεως του ανθρώπου περί αυτού του πράγματος δηλαδή. Αλλά παρά ταύτα αυτά είναι όλα περίπου αντιλήψεις, διότι η γλώσσα με την οποίαν εκφράζονται αυτές οι πραγματικότητες δεν ξέρουμε κατά πόσον, όταν μεταβιβάζονται αυτά από το αντικείμενο εις την σκέψη μας και μετά δημιουργούνται γλωσσικά μέσα με τα οποία μεταβιβάζουμε αυτά τα πράγματα και μετά λογικά σχήματα μες στον άνθρωπο, με τα οποία αντιλαμβανόμεθα κατά πόσο αυτή η process δηλαδή, κατά την διάρκεια αυτής της διαδικασίας πόσο συμβαίνει η αλλοίωση του αντικειμένου, μέχρις ότου φθάσει εις την αντίληψή μας. Παρά ταύτα όμως, όταν ασχολούμεθα με απτά φαινόμενα, έχουμε την πεποίθηση ότι ασχολούμεθα με κάποια πραγματικότητα, οπότε η σκέψη μας και η έκφρασή μας ανταποκρίνεται με κάτι το περίπου πραγματικότητα, ας πούμε, καταλάβατε; [b]Όταν όμως ο άνθρωπος ασχολείται με πράγματα τα οποία δεν βλέπει και αρχίζει και ταυτίζει τη σκέψη του με κάποια πραγματικότητα η οποία δεν έχει επιβεβαίωση (verification) εις την εμπειρίαν έ, τότε βαδίζουμε, ας πούμε, εις κάποια σφαίρα αποπροσανατολισμού πλέον, και άνθρωποι οι οποίοι βαδίζουν αυτόν τον δρόμο πρέπει να είναι, [u]αν όχι έτοιμοι για το τρελοκομείο, τουλάχιστον περίπου έτοιμοι για το τρελοκομείο[/u], διότι μόνο ένας παλαβός ημπορεί να ταυτίσει τη σκέψη του με μια πραγματικότητα για την οποία δεν έχει καμία επιβεβαίωση[/b]. Οπότε, όταν χρησιμοποιούμε λέξεις, όπως Θεός, ενσάρκωσις, υποστατική ένωση, Αγία Τριάδα, μία ουσία, τρεις υποστάσεις κ.λπ., μιλάμε για όχι σοβαρά πράγματα δηλαδή. Με παρακολουθείτε; Τώρα, βέβαια, εγώ δεν ημπορώ να αντικαταστήσω έναν Πατέρα της Εκκλησίας (καταλάβατε;), αλλά έχω τουλάχιστον την υποψία ότι, αν είχαμε μαζί μας, ας πούμε τον Μέγα Βασίλειο, τον Γρήγοριο τον Θεολόγο ή τον Γρηγόριο τον Νύσσης κ.λπ., θα συμφωνούσαν απόλυτα με τους λογικούς θετικιστές. Δηλαδή, ίσως είναι μια προκατάληψη δική μου, διότι προέρχομαι από αγγλοσαξονική μόρφωση και έχω μεγαλώσει μέσα σε αυτό το πνεύμα δηλαδή, και, αν είμαι ορθόδοξος, είναι, διότι η πατερική θεολογία μίλησε εις τα προβλήματα αυτά που έμαθα από φοιτητής εις το Πανεπιστήμιο, δηλαδή καταλάβατε; Διότι στην Αμερική περνούμε πρώτα από το κόσκινο της φιλολογικής και φιλοσοφικής παιδείας και μετά πάμε και σπουδάζουμε θεολογία ως μεταπτυχιακό πλέον πρόγραμμα σπουδών. Αλλά πάντως εκείνο που θέλω να τονίσω είναι ότι μπορεί κανείς να παραλληλίσει την πατερική αντίληψη περί νοημάτων και ρητών … Τα ρητά και τα νοήματα περί Θεού, που έχουν καθαρά προσωρινό χαρακτήρα, αναγνωρίζουν οι Πατέρες ότι είναι καθαρά ανθρωπομορφικά (καταλάβατε;), δεν ανταποκρίνονται προς την πραγματικότητα. Διότι μας λένε οι Πατέρες ότι, [b]όποιος ταυτίσει τα περί Θεού ρητά και νοήματα με τον Θεό, είναι ειδωλολάτρης[/b]· αυτή είναι ειδωλολατρία για τους Πατέρες της Εκκλησίας, καταλάβατε; [b]Πρέπει να συλλάβετε τη διάκριση μεταξύ του μυστηρίου ή της θεωρίας αφενός και του δόγματος αφετέρου[/b], δεν είναι το ίδιο πράγμα, διότι η θεολογία και το δόγμα και η νοερά προσευχή καταργούνται, έχουν προσωρινό χαρακτήρα, οπότε είναι ειδωλολατρία να ταυτίσουμε τον Θεό με τα περί αυτού ρητά και νοήματα. Οπότε απ’ αυτής της απόψεως ημπορεί κανείς να πάρει τον υπαρξισμόν ορισμένων, για μένα τουλάχιστον ψευτοθεολόγων, και να τους πετάξει όλους εις τον κάλαθο των αχρήστων. Διότι η μόνη σωστή υπαρξιακή φιλοσοφία, [b]η μόνη σωστή υπαρξιακή φιλοσοφία από ορθοδόξου απόψεως είναι η αθεϊστική και όχι η θεϊστική[/b]. Διότι η θεϊστική υπαρξιακή θεολογία, που ξεκινάει από τον Χάιντεγκερ, βασίζεται εις τον φονταμενταλισμό. Και κύριο γνώρισμα του Χάιντεγκερ είναι ότι η θεολογία είναι τάχα θετική επιστήμη, βέβαια το λέω και εγώ αυτό, ότι η θεολογία είναι θετική επιστήμη, αλλά, για μας τους Ορθοδόξους, είναι η θεολογία θετική επιστήμη γιατί επιβεβαιώνεται εξ απόψεως ψυχιατρικής εμπειρίας το δεδομένον της νοεράς προσευχής, διότι αντιστοιχεί με την ύπαρξη της νοεράς ενέργειας. Αλλά επιπλέον υπάρχει και η εμπειρία της θεώσεως, που για μας είναι το θεμέλιο της θεολογίας, [b]διότι είναι εμπειρία, δεν είναι σκέψη[/b], είναι μια εμπειρία που υπερβαίνει την σκέψη, οπότε για μας δεν υπάρχει το πρόβλημα του να ταυτίζουμε τη σκέψη με την πραγματικότητα. Δεν ταυτίζουμε καμιά σκέψη με την πραγματικότητα, διότι ο Θεός υπερβαίνει τη σκέψη του ανθρώπου. Και μάλιστα οι Πατέρες θα προχωρήσουν και πάρα πέρα και θα πούνε ότι και τα υπό μελέτην αντικείμενα διαφεύγουν του ανθρώπου, διότι, όπως δεν γνωρίζουμε την ουσίαν του Θεού, ούτε και των πραγμάτων την ουσίαν δεν γνωρίζουμε, λεν οι Πατέρες, οπότε συμβαδίζουν πολύ κοντά με τους λογικούς θετικιστές, που κάνουν την γλωσσική ανάλυση και μένουν εκεί, καταλάβατε; Οι Πατέρες κάνουν κάτι πάρα πολύ παρόμοιο. Τώρα για τον Χάιντεγκερ, γιατί είναι ο Χριστιανισμός επιστήμη; Διότι δέχεται την Αγία Γραφή ως Αποκάλυψη, αυτό είναι το κεντρικό σημείο δηλαδή, δέχεται την Αγία Γραφή ως Αποκάλυψη και, εφόσον η Αγία Γραφή είναι Αποκάλυψη, η Αγία Γραφή είναι το θεμέλιο της χριστιανικής θεολογίας ως θετικής επιστήμης. Ναι, αλλά [b]για την πατερική θεολογία αυτά είναι κουραφέξαλα, γιατί; Διότι η Αγία Γραφή δεν είναι Αποκάλυψη[/b], καταλάβατε; [b]Η Αγία Γραφή είναι λόγος περί Αποκαλύψεως[/b], είναι λόγος περί του Λόγου του Θεού, αλλά δεν ταυτίζουμε την Αγία Γραφή με την Αποκάλυψη κι εμείς οι Ορθόδοξοι απορρίπτουμε πατροπαραδότως την κατά γράμμα θεοπνευστία της Αγίας Γραφής, καταλάβατε; Οπότε ούτε εξ απόψεως κατά γράμμα θεοπνευστίας ημπορεί να θεωρηθεί η Αγία Γραφή θετική επιστήμη, από την Ορθοδοξία τουλάχιστον, ούτε εξ απόψεως ταυτίσεως της Αγίας Γραφής με την Aποκάλυψη και με τον Λόγο του Θεού. Για μας η Αγία Γραφή είναι ρητά και νοήματα, είναι μεταξύ των ρητών και νοημάτων περί Θεού η Αγία Γραφή. Οπότε εις την εμπειρία της θεώσεως για μας, όταν λέμε ότι καταργούνται τα ρητά και τα νοήματα περί Θεού εις την εμπειρία της θεώσεως, αυτό ισχύει και για την Αγία Γραφή. Και [b]η Αγία Γραφή καταργείται εις την εμπειρία της θεώσεως[/b]. Γι’ αυτό και παραλαμβάνουν δυτικοί θεολόγοι τον άγιο Γρηγόριο Παλαμά και τους Πατέρες της Ανατολής και τους κατηγορούν γι’ αυτό το πράγμα. Διότι οι Πατέρες αυτοί θεωρούν την Αγία Γραφή ως κάτι το προσωρινό, και σκανδαλίζονται οι Δυτικοί, γιατί; Διότι για τους δυτικούς χριστιανούς η Αγία Γραφή είναι η Aποκάλυψη, δηλαδή είναι σαν να καταργήσεις το Κοράνιο εις τους Μουσουλμάνους! Γίνεται αυτό το πράγμα; Διότι το Κοράνιο εις τους Μουσουλμάνους είναι όχι μόνον Αποκάλυψη, αλλά κατέβηκε από τον ουρανό και είναι άκτιστο κιόλα το Κοράνιο. Το Κοράνιο υπάρχει πάντοτε παρά τω Θεώ. Κάτι παρόμοιο έχουν και οι Φράγκοι του Μεσαίωνα και συνεχίζουν σήμερα οι δυτικοί χριστιανοί πάνω στα θέματα αυτά δηλαδή, και σκανδαλίζονται, όταν ένας Ορθόδοξος τους λέει ότι [b]η Αγία Γραφή δεν είναι Αποκάλυψη, δεν είναι ο Λόγος του Θεού[/b] κ.λπ. Λοιπόν υπάρχει μεγάλη διαφορά μεταξύ του Χάϊντεγκερ και της ορθοδόξου θεολογίας σε αυτό το θέμα και νομίζω ότι ένας ορθόδοξος θεολόγος συνεπής εις την πατερική μέθοδο θα υποστηρίξει ότι, όσον αφορά την υπαρξιακή παράδοση, [b]οι συνεπείς υπαρξιακοί εις την επιστημονική μέθοδο είναι οι άθεοι ή αγνωστικισταί υπαρξιακοί φιλόσοφοι[/b] και από τον αγγλοσαξονικό κόσμο δηλαδή θα ημπορούσε κανείς και να συμπαθήσει, εγώ τουλάχιστον συμπαθώ περισσότερο τους λογικούς θετικιστές, και να μη ψάχνει συμμαχίες μεταξύ της ορθοδόξου θεολογίας και εκείνων εις την Δύση που πιστεύουν εις το Θεό. Δεν υπάρχει συμμαχία, διότι τα θεμέλια δεν είναι τα ίδια» (Απόσπασμα απομαγνητοφωνημένης πανεπιστημιακής παράδοσης του π. Ιωάννη Ρωμανίδη στη Θεολογική Σχολή του ΑΠΘ, 1982, [url]http://www.box.net/shared/6qiszv6yq0/1/32691092/338316200[/url]).
    Θεμέλιο για τους δυτικούς χριστιανούς είναι η αγία Γραφή που εσφαλμένα θεωρείται κατά γράμμα θεόπνευστο κείμενο. Ο απόστολος Παύλος όμως μας έχει προειδοποιήσει: «θεμέλιον άλλον ουδείς δύναται θείναι παρά τον κείμενον, ός εστιν Ιησούς Χριστός» (Κορ. Α’ 3, 11). [b]Μοναδικό θεμέλιο της πίστεώς μας είναι ο Κύριος ημών Ιησούς Χριστός, ο Ων ο Ην και ο Ερχόμενος. Ο Ερχόμενος στις καρδιές των επί γης εκλεκτών Του[/b], των σύγχρονων και παλαιών αγίων, των συμμόρφων Αυτού γενομένων βρωτών και κατά χάριν θεών. Τα ρήματα που ακούν αυτοί οι θεοφόροι θνητοί είναι άρρητα και γι’ αυτό δεν είναι δυνατόν να θεωρηθούν ως θεμέλια. «Ο άνθρωπος μετά μεγάλου θρήνου αποτείνεται προς τον Θεόν εξ όλης της ισχύος αυτού, εξ όλου του είναι αυτού και μανθάνει ούτω την προσευχήν, ήτις αποσπά αυτόν εκ του κόσμου τούτου εις άλλον, ένθα ακούει άρρητα δι’ ανθρωπίνην γλώσσαν ρήματα. [b]Άρρητα, διότι ευθύς ως ενδυθούν συνήθεις λέξεις και εννοίας, επιτρέπουν εις τον ακούοντα να βλέπη και να εννοή μόνον ό,τι εγνώρισεν εκ πείρας και ουδέν πλείον[/b]»( Ο ΑΓΙΟΣ ΣΙΛΟΥΑΝΟΣ Ο ΑΘΩΝΙΤΗΣ, Αρχ. Σωφρονίου Σαχάρωφ, Έσσεξ Αγγλίας 1999, σ. 258-9). Ή, όπως τόσο παραστατικά είπε ο Βιτγκενστάιν, «[b]αν ένα λιοντάρι μπορούσε να μιλήσει, δεν θα το καταλαβαίναμε[/b]» (ΛΟΥΝΤΒΙΧ ΒΙΤΓΚΕΝΣΤΑΪΝ ΤΟ ΧΡΕΟΣ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΟΦΥΪΑΣ, Ray Monk, εκδ. SCRIPTA, Αθήνα 2002, σελ. 554). Ο λόγος του αγίου που πασχίζει να μεταφέρει την εμπειρία του, υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να αποτύχει λόγω της εγγενούς αυτής αδυναμίας του λόγου. Απαραίτητη προϋπόθεση για να υπάρξει πιθανότητα να συμβεί η μεταφορά βιώματος είναι ο ομιλών και ο ακροατής να έχουν αγωνιστεί για τη μετατροπή του άμεσου ερωτικού συναισθήματος σε ερωτικό αίσθημα (Ν.Γ.Πεντζίκης), να έχουν δεχθεί να φάνε τη χυλόπιτα των εκουσίων ή ακουσίων πειρασμών που νεκρώνει το «εγώ» και απελευθερώνει από τον «εαυτό»· που γκρεμίζει τον πύργο της Βαβέλ, τη μεταφυσική σκέψη.
    [b]Θεμέλιο της Μεταφυσικής σκέψης είναι η πίστη σε αναλογία μεταξύ κτιστού και ακτίστου[/b]. Τότε ανοίγει ο δρόμος για το περί Θεού διανοείσθαι. Τότε ο ανθρώπινος λόγος τολμά να εγείρει το αίτημα της κυριαρχίας και στον Ουρανό. Σαν βέλος που το τόξο της υπερηφάνειας εκσφενδονίζει, ορμά η ανθρώπινη διάνοια να καταλάβει και να ερμηνεύσει τις περί Θεού διατυπώσεις των παραδομένων ιερών κειμένων. Η μεταφυσική σκέψη ιδεολογικοποιεί τις περί Θεού διατυπώσεις. [b]Η μεταφυσική σκέψη μετατρέπει τα δόγματα σε αρχές της πίστεως ημών[/b]. Η μεταφυσική σκέψη μετατρέπει τα ιερά κείμενα σε θεμέλια. Θεμέλιο του δογματισμού είναι ο φονταμενταλισμός. Θεμέλιο του φονταμενταλισμού η Μεταφυσική. Θεμέλιο της Μεταφυσικής η πίστη σε αναλογία κτιστού και ακτίστου.
    ΓΙΑ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ:
    [url]http://dip88.blogspot.com/2009/09/blog-post.html[/url]
    [url]http://dip88.blogspot.com/2009/09/blog-post_28.html[/url]

  21. … διαδικασίας πόσο συμβαίνει η αλλοίωση του αντικειμένου, μέχρις ότου φθάσει εις την αντίληψή μας. Παρά ταύτα όμως, όταν ασχολούμεθα με απτά φαινόμενα, έχουμε την πεποίθηση ότι ασχολούμεθα με κάποια πραγματικότητα, οπότε η σκέψη μας και η έκφρασή μας ανταποκρίνεται με κάτι το περίπου πραγματικότητα, ας πούμε, καταλάβατε; [b]Όταν όμως ο άνθρωπος ασχολείται με πράγματα τα οποία δεν βλέπει και αρχίζει και ταυτίζει τη σκέψη του με κάποια πραγματικότητα η οποία δεν έχει επιβεβαίωση (verification) εις την εμπειρίαν έ, τότε βαδίζουμε, ας πούμε, εις κάποια σφαίρα αποπροσανατολισμού πλέον, και [u]άνθρωποι οι οποίοι βαδίζουν αυτόν τον δρόμο πρέπει να είναι, αν όχι έτοιμοι για το τρελοκομείο, τουλάχιστον περίπου έτοιμοι για το τρελοκομείο[/u], διότι μόνο ένας παλαβός ημπορεί να ταυτίσει τη σκέψη του με μια πραγματικότητα για την οποία δεν έχει καμία επιβεβαίωση[/b]. Οπότε, όταν χρησιμοποιούμε λέξεις, όπως Θεός, ενσάρκωσις, υποστατική ένωση, Αγία Τριάδα, μία ουσία, τρεις υποστάσεις κ.λπ., μιλάμε για όχι σοβαρά πράγματα δηλαδή. Με παρακολουθείτε; Τώρα, βέβαια, εγώ δεν ημπορώ να αντικαταστήσω έναν Πατέρα της Εκκλησίας (καταλάβατε;), αλλά έχω τουλάχιστον την υποψία ότι, αν είχαμε μαζί μας, ας πούμε τον Μέγα Βασίλειο, τον Γρήγοριο τον Θεολόγο ή τον Γρηγόριο τον Νύσσης κ.λπ., θα συμφωνούσαν απόλυτα με τους λογικούς θετικιστές. Δηλαδή, ίσως είναι μια προκατάληψη δική μου, διότι προέρχομαι από αγγλοσαξονική μόρφωση και έχω μεγαλώσει μέσα σε αυτό το πνεύμα δηλαδή, και, αν είμαι ορθόδοξος, είναι, διότι η πατερική θεολογία μίλησε εις τα προβλήματα αυτά που έμαθα από φοιτητής εις το Πανεπιστήμιο, δηλαδή καταλάβατε; Διότι στην Αμερική περνούμε πρώτα από το κόσκινο της φιλολογικής και φιλοσοφικής παιδείας και μετά πάμε και σπουδάζουμε θεολογία ως μεταπτυχιακό πλέον πρόγραμμα σπουδών. Αλλά πάντως εκείνο που θέλω να τονίσω είναι ότι μπορεί κανείς να παραλληλίσει την πατερική αντίληψη περί νοημάτων και ρητών … Τα ρητά και τα νοήματα περί Θεού, που έχουν καθαρά προσωρινό χαρακτήρα, αναγνωρίζουν οι Πατέρες ότι είναι καθαρά ανθρωπομορφικά (καταλάβατε;), δεν ανταποκρίνονται προς την πραγματικότητα. Διότι μας λένε οι Πατέρες ότι, [b]όποιος ταυτίσει τα περί Θεού ρητά και νοήματα με τον Θεό, είναι ειδωλολάτρης[/b]· αυτή είναι ειδωλολατρία για τους Πατέρες της Εκκλησίας, καταλάβατε; Πρέπει να το συλλάβετε, [b]τη διάκριση μεταξύ του μυστηρίου ή της θεωρίας αφενός και του δόγματος αφετέρου[/b], δεν είναι το ίδιο πράγμα, διότι η θεολογία και το δόγμα και η νοερά προσευχή καταργούνται, έχουν προσωρινό χαρακτήρα, οπότε είναι ειδωλολατρία να ταυτίσουμε τον Θεό με τα περί αυτού ρητά και νοήματα. Η μόνη σωστή υπαρξιακή φιλοσοφία, [b]η μόνη σωστή υπαρξιακή φιλοσοφία από ορθοδόξου απόψεως είναι η αθεϊστική και όχι η θεϊστική[/b]. Διότι η θεϊστική υπαρξιακή θεολογία, που ξεκινάει από τον Χάιντεγκερ, βασίζεται εις τον φονταμενταλισμό. Και κύριο γνώρισμα του Χάιντεγκερ είναι ότι η θεολογία είναι τάχα θετική επιστήμη, βέβαια το λέω και εγώ αυτό, ότι η θεολογία είναι θετική επιστήμη, αλλά, για μας τους Ορθοδόξους, είναι η θεολογία θετική επιστήμη γιατί υπάρχει επιβεβαίωση εξ απόψεως ψυχιατρικής εμπειρίας υπάρχει η νοερά προσευχή, η οποία αντιστοιχεί με την ύπαρξη της νοεράς ενέργειας. Αλλά επιπλέον υπάρχει και [b]η εμπειρία της θεώσεως, που για μας είναι το θεμέλιο της θεολογίας, διότι είναι εμπειρία, δεν είναι σκέψη[/b], είναι μια εμπειρία που υπερβαίνει την σκέψη, οπότε για μας δεν υπάρχει το πρόβλημα που να ταυτίζουμε τη σκέψη με την πραγματικότητα. Δεν ταυτίζουμε καμιά σκέψη με την πραγματικότητα, διότι ο Θεός υπερβαίνει τη σκέψη του ανθρώπου. Και μάλιστα οι Πατέρες θα προχωρήσουν και πάρα πέρα και θα πούνε ότι και τα υπό μελέτην αντικείμενα διαφεύγουν του ανθρώπου, διότι, όπως δεν γνωρίζουμε την ουσίαν του Θεού, ούτε και των πραγμάτων την ουσίαν δεν γνωρίζουμε, λεν οι Πατέρες, οπότε συμβαδίζουν πολύ κοντά εις τους λογικούς θετικιστές, που κάνουν την γλωσσική ανάλυση και μένουν εκεί, καταλάβατε; Οι Πατέρες κάνουν κάτι πάρα πολύ παρόμοιο. Τώρα για τον Χάιντεγκερ, γιατί είναι ο Χριστιανισμός επιστήμη; Διότι δέχεται την Αγία Γραφή ως Αποκάλυψη, αυτό είναι το κεντρικο σημείο δηλαδή, δέχεται την Αγία Γραφή ως Αποκάλυψη και, εφόσον η Αγία Γραφή είναι Αποκάλυψη, η Αγία Γραφή είναι το θεμέλιο της χριστιανικής θεολογίας ως επιστήμης. Ναι, αλλά [b]για την πατερική θεολογία αυτά είναι κουραφέξαλα, γιατί; Διότι η Αγία Γραφή δεν είναι Αποκάλυψη[/b], καταλάβατε; [b]Η Αγία Γραφή είναι λόγος περί Αποκαλύψεως, είναι λόγος περί του Λόγου του Θεού, όχι ο Λόγος του Θεού[/b], αλλά δεν ταυτίζουμε την Αγία Γραφή με την Αποκάλυψη κι εμείς οι Ορθόδοξοι απορρίπτουμε πατροπαραδότως την κατά γράμμα θεοπνευστία της Αγίας Γραφής, καταλάβατε; Οπότε ούτε εξ απόψεως κατά γράμμα θεοπνευστίας ημπορεί να θεωρηθεί η Αγία Γραφή επιστήμη, από την Ορθοδοξία τουλάχιστον, ούτε εξ απόψεως ταυτίσεως της Αγίας Γραφής με την Aποκάλυψη και με τον Λόγο του Θεού. [b]Για μας η Αγία Γραφή είναι ρητά και νοήματα[/b], είναι μεταξύ των ρητών και νοημάτων περί Θεού η Αγία Γραφή. Οπότε εις την εμπειρία της θεώσεως για μας, όταν λέμε ότι καταργούνται τα ρητά και τα νοήματα περί Θεού εις την εμπειρία της θεώσεως, αυτό ισχύει και για την Αγία Γραφή. [b]Και η Αγία Γραφή καταργείται εις την εμπειρία της θεώσεως[/b]. Γι’ αυτό και παραλαμβάνουν δυτικοί θεολόγοι τον άγιο Γρηγόριο Παλαμά και τους Πατέρες της Ανατολής και τους κατηγορούν γι’ αυτό το πράγμα. Διότι οι Πατέρες αυτοί θεωρούν την Αγία Γραφή ως κάτι το προσωρινό, και σκανδαλίζονται οι Δυτικοί, γιατί; Διότι για τους δυτικούς χριστιανούς η Αγία Γραφή είναι η Aποκάλυψη, δηλαδή είναι σαν να καταργήσεις το Κοράνιο εις τους Μουσουλμάνους! Γίνεται αυτό το πράγμα; Διότι το Κοράνιο εις τους Μουσουλμάνους είναι όχι μόνον Αποκάλυψη, αλλά κατέβηκε από τον ουρανό και είναι άκτιστο κιόλα το Κοράνιο. Το Κοράνιο υπάρχει πάντοτε παρά τω Θεώ. Κάτι παρόμοιο έχουν και οι Φράγκοι του Μεσαίωνα και συνεχίζουν σήμερα οι δυτικοί χριστιανοί πάνω στα θέματα αυτά δηλαδή, και [b]σκανδαλίζονται, όταν ένας Ορθόδοξος τους λέει ότι η Αγία Γραφή δεν είναι Αποκάλυψη, δεν είναι ο Λόγος του Θεού[/b] κ.λπ. Λοιπόν υπάρχει μεγάλη διαφορά μεταξύ του Χάϊντεγκερ και της ορθοδόξου θεολογίας σε αυτό το θέμα και νομίζω ότι ένας ορθόδοξος θεολόγος συνεπής εις την πατερική μέθοδο θα υποστηρίξει ότι, [b]όσον αφορά την υπαρξιακή παράδοση, οι συνεπείς υπαρξιακοί εις την επιστημονική μέθοδο είναι οι άθεοι ή αγνωστικισταί υπαρξιακοί φιλόσοφοι [/b]και από τον αγγλοσαξονικό κόσμο δηλαδή θα ημπορούσε κανείς και να συμπαθήσει, εγώ τουλάχιστον συμπαθώ περισσότερο τους λογικούς θετικιστές, [b]και να μη ψάχνει συμμαχίες μεταξύ της ορθοδόξου θεολογίας και εκείνων εις την Δύση που πιστεύουν εις το Θεό. Δεν υπάρχει συμμαχία, διότι τα θεμέλια δεν είναι τα ίδια[/b]» (Απόσπασμα απομαγνητοφωνημένης πανεπιστημιακής παράδοσης του π. Ιωάννη Ρωμανίδη στη Θεολογική Σχολή του ΑΠΘ, 1982, [url]http://www.box.net/shared/6qiszv6yq0/1/32691092/338316200[/url]).
    [u]Θεμέλιο για τους δυτικούς χριστιανούς είναι η αγία Γραφή που εσφαλμένα θεωρείται κατά γράμμα θεόπνευστο κείμενο[/u]. Ο απόστολος Παύλος όμως μας έχει προειδοποιήσει: «θεμέλιον άλλον ουδείς δύναται θείναι παρά τον κείμενον, ός εστιν Ιησούς Χριστός» (Κορ. Α’ 3, 11). [b]Μοναδικό θεμέλιο της πίστεώς μας είναι ο Κύριος ημών Ιησούς Χριστός, ο Ων ο Ην και ο Ερχόμενος. Ο Ερχόμενος στις καρδιές των επί γης εκλεκτών Του, των σύγχρονων και παλαιών αγίων[/b], των συμμόρφων Αυτού γενομένων βρωτών και κατά χάριν θεών. Τα ρήματα που ακούν αυτοί οι θεοφόροι θνητοί είναι άρρητα και γι’ αυτό δεν είναι δυνατόν να θεωρηθούν ως θεμέλια. «Ο άνθρωπος μετά μεγάλου θρήνου αποτείνεται προς τον Θεόν εξ όλης της ισχύος αυτού, εξ όλου του είναι αυτού και μανθάνει ούτω την προσευχήν, ήτις αποσπά αυτόν εκ του κόσμου τούτου εις άλλον, ένθα ακούει άρρητα δι’ ανθρωπίνην γλώσσαν ρήματα. [b]Άρρητα, διότι ευθύς ως ενδυθούν συνήθεις λέξεις και εννοίας, επιτρέπουν εις τον ακούοντα να βλέπη και να εννοή μόνον ό,τι εγνώρισεν εκ πείρας και ουδέν πλείον[/b]»( Ο ΑΓΙΟΣ ΣΙΛΟΥΑΝΟΣ Ο ΑΘΩΝΙΤΗΣ, Αρχ. Σωφρονίου Σαχάρωφ, Έσσεξ Αγγλίας 1999, σ. 258-9). Ή, όπως τόσο παραστατικά είπε ο Βιτγκενστάιν, «[b]αν ένα λιοντάρι μπορούσε να μιλήσει, δεν θα το καταλαβαίναμε[/b]» (ΛΟΥΝΤΒΙΧ ΒΙΤΓΚΕΝΣΤΑΪΝ ΤΟ ΧΡΕΟΣ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΟΦΥΪΑΣ, Ray Monk, εκδ. SCRIPTA, Αθήνα 2002, σελ. 554). Ο λόγος του αγίου που πασχίζει να μεταφέρει την εμπειρία του, υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να αποτύχει λόγω της εγγενούς αυτής αδυναμίας του λόγου. Απαραίτητη προϋπόθεση για να υπάρξει αυξημένη πιθανότητα να συμβεί η μεταφορά είναι ο ομιλών και ο ακροατής να έχουν αγωνιστεί για τη μετατροπή του άμεσου ερωτικού συναισθήματος σε ερωτικό αίσθημα (Ν.Γ.Πεντζίκης), να έχουν δεχθεί να φάνε τη χυλόπιτα των εκουσίων ή ακουσίων πειρασμών που νεκρώνει το «εγώ» και απελευθερώνει από τον «εαυτό»· που γκρεμίζει τον πύργο της Βαβέλ, τη μεταφυσική σκέψη.
    [b]Θεμέλιο της Μεταφυσικής σκέψης είναι η πίστη σε αναλογία μεταξύ κτιστού και ακτίστου[/b]. Τότε ανοίγει ο δρόμος για το περί Θεού διανοείσθαι. Τότε ο ανθρώπινος λόγος τολμά να εγείρει το αίτημα της κυριαρχίας και στον Ουρανό. Σαν βέλος που το τόξο της υπερηφάνειας εκσφενδονίζει, ορμά η ανθρώπινη διάνοια να καταλάβει και να ερμηνεύσει τις περί Θεού διατυπώσεις των παραδομένων ιερών κειμένων. Η μεταφυσική σκέψη ιδεολογικοποιεί τις περί Θεού διατυπώσεις. Η μεταφυσική σκέψη μετατρέπει τα δόγματα σε αρχές της πίστεως ημών. Η μεταφυσική σκέψη μετατρέπει τα ιερά κείμενα σε θεμέλια. Θεμέλιο του δογματισμού είναι ο φονταμενταλισμός. Θεμέλιο του φονταμενταλισμού η Μεταφυσική. Θεμέλιο της Μεταφυσικής η πίστη σε αναλογία κτιστού και ακτίστου.
    ΓΙΑ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ:
    [url]http://dip88.blogspot.com/2009/09/blog-post.html[/url]
    [url]http://dip88.blogspot.com/2009/09/blog-post_28.html[/url]

  22. Αγαπητέ κ. Κυριακίδη,
    Δυστυχώς για σας, η Ορθόδοξη θεολογία δεν είναι αυτό που περιγράφετε. (Ούτε και η Ιστορία έχει καμιά σχέση με όσα φαντάζεστε. Δεν μου απαντήσατε στα ερωτήματα που σας έθεσα με το προηγούμενο σχόλιο και ελέγχουν ως ανιστόρητα όσα παρουσιάζετε ως δήθεν γεγονότα).

    Το ότι η Ορθόδοξη θεολογία βάζει ως υπέρτατο σκοπό τη θέωση (που φυσικά δεν είναι νιρβάνα αλλά μια ζωντανή μετοχή του ανθρώπου στη θεία ζωή, που δεν χάνει κανένα από τα στοιχεία του χαρακτήρα του αλλά τα αξιοποιεί στο έπακρον για το καλό των συνανθρώπων) δεν σημαίνει ότι δεν καταφάσκει στην έρευνα και στην πρόοδο των επιστημών ούτε στη λογική λειτουργία του ανθρώπου, προκειμένου να τις αναπτύξει. Αυτό το γράφει ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς, σας το έχω υποδείξει δυο φορές μέχρι τώρα, αλλ’ επιμένετε να το αγνοείτε, γιατί μάλλον θα σας αφαιρεθεί και η τελευταία πέτρα με την οποία στηρίζετε το φανταστικό σας οικοδόμημα.

    Φαίνεται πως η αλήθεια είναι το τελευταίο που σας ενδιαφέρει.
    Περαστικά!

  23. k. Kyriakidi. :ooo:

    An i Ellada einai toso xristiano-sosialistiki osw lete, kai an “η θεολογία καταπνίγει τη λογική και τη φυσική φιλοσοφία προβάλλοντας ως πρότυπη κατάσταση μια διανοητική νιρβάνα που υποτίθεται ότι οδηγεί στη “θέωση”, τότε βέβαια δεν αφήνει κανένα περιθώριο για πραγματική κοσμική αναζήτηση και επιστημονική έρευνα.”
    tote pws eksigitai to megalytero prosdwkimo? Nomizw oti auto einai to Holy Graal tis epistimis, kai apo oti fenetai emeis to vriskoume kalytera apo merikous Dytikous pou to psaxnoun xronia twra..

    Mipws telika tha prepei na paradexteite oti o Orthodoksi Theologia kai i Epistimoniki Proodos einai entelws symbata, giati akribws einai entelws apokkomena?

    Kai giati den vazete stin eksiswi tous filous mas tous Rwsous pou ontas Ordodoxoi exoun tuatoxrona kanei megales epistimonikes anakalypseis?

  24. το 2011… τοσοι θρησκολοηπτοι και φοβισμενοι ψευτοχριστιανοι?
    χαχα..να ευχεστε να κανει λαθος ο ιωαννης γιατι αλλιως το τερας μαλλον εσας ψαχνει

  25. Ένα ακόμα σχόλιο, εδώ, που καταγγέλλει ως… αδίκημα αυτό καθαυτό το γεγονός τού… αντιλόγου στον επικυρίαρχο λόγο.

    (Χρήσιμο σχόλιο πάντως: Συνοψίζει, σε δυο μόλις γραμμές, την απαστράπτουσα [i]αντιληπτική δεινότητα[/i] τών νέων καιρών… Ο καημός του μηδενός [i]προσωποποιημένος[/i] ιδού – παρότι κυρίαρχος ανθρωπολογικός τύπος των ημερών – ντρέπεται μόνο να μας πει τ’ όνομά του!)

  27. ε ναι…μαλλον φοβαμαι….μαλλον επρεπε να κατασκευασω εναν κυριο με γενια, και να σφηνωσω στο μυαλο μου οτι αυτος με προστατευει απο ολα τα δεινα και θελει το καλο μου, για να ξεπερασω τις φοβιες μου

    ρε δε megabyte που λεει και η διαφημιση?

    γεμιστε τα κεφαλια σας με γνωση και οχι με παραμυθακια για παιδια
    …που καμαρωνετε και για το θαρρος σας…

  28. Τη μια φορά μας κατηγορείς ως [i]«φοβισμένους»[/i], την άλλη καταγγέλλεις ότι [i]«καμαρώνουμε για το θάρρος μας»[/i].
    Εγώ υποστηρίζω, απλά, ότι για να φτάσεις να καταλαβαίνεις [b]τι ακούς[/b], πρέπει πρώτα νά ’χεις αρχίσει να καταλαβαίνεις [b]τι λες[/b]…

    (Εν πάση περιπτώσει, από πλευράς μου, σ’ ευχαριστώ ξανά για τη δημιουργική συμμετοχή σου σ’ αυτό τον διάλογο: Προσκομίζεις, εδώ, την [b]αυθεντική ανθρωποπλασία[/b] των νέων καιρών!
    Κάτι ασυγκρίτως πολυτιμώτερο, δηλαδή, από το άπαν των κατορθωμάτων μιας αντι-μεταφυσικής εκδοχής της επιστημονικής αναζήτησης…)

  29. ουτε που καταλαβαινεις τι γραφεις … οσο δεν ασχολεισαι με την ουσια της επιστημης εισαι καταδικασμενος να κολυμπας στις μεταφυσικες σου ασαφειες. το χειροτερο δε, ειναι να πειθεσαι οτι βγαζεις και νοημα και οτι προσφερεις κιολας.
    οσο για την ανθρωποπλασια των καιρων, αυτη οφειλεται καθαρα στο σκοταδισμο που εχουν επιβαλει εδω και αιωνες τα δογματα που τυφλα υποστηριζεις , αλλα ποτε δεν καταλαβες γιατι, ουτε καν θυμασαι πως αρχισες να τα πιστευεις, γιατι απλα ησουν ΜΠΕΜΠΗΣ οταν σε μπολιασανε και ακομα δεν καταφερες να απαλλαγεις απο αυτα.
    δεν ειναι σκοπος που να προσφερω στη συζητηση αυτη…γιατι ξερω οτι δεν υπαρχει περιπτωση για καμια συγκλιση
    ονειρα γλυκα

  30. Το ότι δεν καταλαβαίνεις είναι λοιπόν επιχείρημα υπέρ σου! Κι όμως: Για να έχεις σ υ μ β ά λ ε ι [b]καταυγαστικά[/b] σε μια (δημόσια) συζήτηση, δεν είναι διόλου απαραίτητο να το έχεις υποψιαστεί…

  31. δηλαδη με [b]συγχωρεις[/b] για τις [b]αιρετικες[/b] μου αποψεις?

    το σταματαω εδω, γιατι το βλεπω να εχω εφιαλτες με παπαδες το βραδυ στον υπνο μου

    ΑΝΑΨΤΕ ΚΑΝΕΝΑ ΦΩΣ ΕΔΩ ΜΕΣΑ

  32. και κυρίως στους σοβαρούς μπλογκίστες του Αντιφώνου. Παρακαλώ μην ασχολείστε ξανά με τα διάφορα τρόλ που κατά καιρούς μπαίνουν εδώ με διάφορα ονόματα/ψευδώνυμα και επαναλαμβάνουν τη ίδια γνωστή καραμέλα περί επιστημονικού διαφωτισμού, αθεϊας, εξέλιξης vs θρησκείας κτλ κτλ

    Λυπηθήτε την υπαρξιακή αγωνία τους και δείξτε έλεος. Μετέχουν και αυτοί της ανθρώπινης φύσης, απλά βρίσκονται σε χαμηλότερα στάδια πνευματικής εξέλιξης – αλλά δεν φταίνε οι ίδιοι γιαυτό, παρά η μόδα της εποχής.

    Δεν έχει κανένα νόημα η συζήτηση επί της ουσίας με κάνεναν τους. Εγώ τους χτυπάω με πολύ αγάπη στην πλάτη και τους παρακινώ, ειλικρινώς, να φτάσουν μέχρι το τέρμα του δρόμου της αναζήτησής τους όσο πιο γρήγορα γίνεται. Η συζήτηση και και ελπίδα γιαυτούς, είναι κάπου εκεί κοντά – στό τέρμα του δρόμου τους.

    Buonaventura amigos..

    … και κάτι πιο σοβαρό τώρα: κοιτάζοντας το ηλιοβασίλεμα στον Ειρηνικό σκέφτομαι πόσο τυχεροί είμαστε που ζούμε στην φτωχή και οπισθοδρομική Ελλάδα (και Βαλκάνια γενικότερα..). Εδώ η καθημερινή επιβίωση, που επιτυγχάνεται μόνο μέσω σλκηρής δουλειάς, δεν αφήνει τους ανθρώπους να εχουν υπαρξιακές ανησυχίες και βολεύονται με επιτημονικές “συνταγές” – είτε πρόκειται για τους απίστευτους creationists είται για τους “άθεους επιστήμονες”. Είναι η λογική τους “ψεκάστε, σκουπίστε, τελειώσαμε¨με τα υπαρξιακά, πάμε παρακάτω γιατί έχουμε και δουλειές να κάνουμε…
    Οι μόνοι που σκέφτονται σοβαρά εδώ είναι είναι είται οι απόκληροι είτε οι φτασμένοι – οι πρώτοι δημιουργούν επαναστατικά κινήματα, οι δεύτεροι χρειάζονται schrinks για να κρατηθούν στη ζωή..

    Στα μέρη μας, έχουμε λύσει (σχεδόν) το θέμα της επιβίωσης από γεννησιμού μας, γιαυτό και τον περισσότερο καιρό ασχολούμαστε με τα υπαρξιακά. Και καλώς κάνουμε! Είμαι μεγάλος φάν την θεωρίας της εξέλιξης (που είναι φυσικά μια ξαναζεσταμένη version της πορείας του ανθρώπου προς την Θέωση), και προφανώς στα μέρη μας τα ανθρώπινα όντα είναι σε πιο προχωρημένο στάδιο πνευματικότητας..

    .. έλα όμως που τώρα τελευταία θέλουν να μας κάνουν με το ζόρι να ξαναγυρίσουμε στην ζωώδη κατάσταση της επιβίωσης? Τι νέα μέτρα είναι αυτά που διαβάζω.. απίστευτα.

    Έχω όμως εμπιστοσύνη στις ικανότητες τους Μπένι να ξεγλυστρά και ελπίζω ότι και αυτή τη φόρα θα τους ξεγελάσουμε.

    αλλίως θα πρέπει να βγούμε στο αντάρτικο.

    bis spaeter,

  33. Όμορφο σχόλιο! Ωστόσο, το ζήτημα, αγαπητέ Cretan?, δεν είναι να έχουμε “λύσει το θέμα της επιβίωσης”. Το ζήτημα είναι ότι, αν η ελληνική κοινωνία δεν βρίσκει το χρόνο να ασχοληθεί με ετούτα τα θέματα, τότε θα απομένει… αύτανδρη στο έλεος της [b]κηδεμονίας[/b] εκ μέρους τών [b]διανοουμένων[/b] της.

    Οπότε η α ν θ ρ ω π ο π λ α σ ί α την οποία (και μόνο) θέλησα να επισημάνω – χωρίς, στην προκειμένη περίπτωση, να έχω υπεισέλθει σε καμμιά “επί της ουσίας” συζήτηση – θα πυκνώνει, ως μη ήλπιζε, τήν… καρποφορία της.

  34. σωστά τα λες αγαπητέ Γιώργο (με προφανώς πιο καλλιεργημένη γλώσα από την δική μου). Το θέμα της επιβίωσης το ανέφερα γιατί στα μέρη μας ξεκινάμε την συζήτηση σχεδόν πάντα από το τέλος. Ρωτάμε δηλαδή έντονα το “γιατί”, μέχρι να ικανοποιηθούμε υπαρξιακά. Ενώ οι Αγγλοσάξονες απαντάνε απλά “why not” και το κάνουν. Έτσι κινείται ό κόσμος, έτσι “προχωράει” ο καπιταλισμός, έτσι “πάμε μπροστά”. Χώρις “περιττές” ερωτήσεις.

    Αυτό δεν προσπαθούν να μας πείσουν να κάνουμε οι “διανοούμενοι” σήμερα? Να βάλουμε τα κεφάλια μέσα και να δουλέψουμε. Το θέμα είναι “γιατί”?

    Είναι τέλειο στην Ελλάδα να είσαι σύγχρονη νομενκλατούρα π.χ. δημοσιογράφος του Ομίλου ή του Σκάι, ή “πολιτικός ανήρ” τύπου Μάνου με την περιουσία Αλλατίνη από πίσω. Τι ωραία που μιλάς για απολύσεις στο Δημόσιο…! Τι εύκολα ρίχνεις όλα τα στραβά του τόπου στην Εκκλησία και το παπαδαριό…!

    Το θέμα είναι λοιπόν να ΜΗΝ σταματήσει ο Έλληνας (και ο Βαλκάνιος – γιατί να μην ξεχνάμε ότι η μήτρα μας είναι τα Βαλκάνια..) να ρωτά το “γιατί” και να ΜΗΝ ικανοποιείται με τις εύκολες και κονσερβοποιημένες απαντήσεις των γνωστών-αγνώστων.

  35. Ευχαριστώ το Αντίφωνο για την συμβολή του στο θαυμάζειν, ήτοι το γιγνώσκειν άμα τε και απορείν.

    Χάρηκα την αρτιότητα του λόγου του κυρίου Κυριακίδη εξ ίσου με τις παραθέσεις του κυρίου Παπαχριστοδούλου ως αναφορές στο πράγματι συμβατικό όσο και αμφιρρέπον κείμενο του κυρίου Θεοδοσίου. Ιδιαίτερα απόλαυσα τον μεστό λόγο του μακαριστού πατρός Ρωμανίδη, ρέοντα και ζέοντα, όπως ακριβώς τον ακροόμουν τότε, την δεκαετία του 70, τον ειρμό του και την αγαπητική επανάληψη του “καταλαβαίνετε;”.

    Επιθυμώ αρχικά να επαναφέρω στην τάξη ή να εξοβελίσω από τον διάλογο τον Ανώνυμο, διότι η έλλειψη φιλοσοφικής και εσωτερικής στοιχείωσης δεν εκθέτει μόνον τον ίδιο, μας υποβιβάζει όλους αφού μας εκτρέπει σε ανάρμοστες απαντήσεις. Οι λόγοι μου ωστόσο απευθύνονται σε κάθε ειδωλολάτρη της επιστήμης (απτό παράδειγμα ο φίλος της θνητής φλυαρίας κύριος Νανόπουλος με συχνές τηλεοπτικές παρουσίες).

    Επικαλούμαι το παράδοξο του Μένωνα.
    Ο Μένων ερωτά τον σιωπηλό Σωκράτη:
    “Ο λόγος της επιστήμης είναι η αποκάλυψη της αλήθειας του κόσμου;”
    και συνεχίζει ο ίδιος: “Και όταν αποκαλύψουμε την αλήθεια του κόσμου πώς θα την αναγνωρίσουμε;” Πώς δηλαδή θα γνωρίζουμε ότι η αποκαλυφθείσα αλήθεια είναι η αλήθεια του κόσμου, αφού αυτή την αλήθεια δεν την γνωρίσαμε πρότερα; Γνωρίζω σημαίνει αναγνωρίζω, δηλαδή συγκρίνω με κάτι εκ των προτέρων γνωστό.
    Ο Πλάτων και το παράδοξο του Μένωνα είναι η διηνεκής απάντηση σε κάθε αστοιχείωτο ειδωλολάτρη της επιστήμης. Η επιστήμη δεν διεκδικεί την αλήθεια, αλλά την ορθότητα, δηλαδή την συμφωνία με τον κανόνα, το αξίωμα που εκ των προτέρων έχει τεθεί. Η απόδειξη δεν άγει στην αλήθεια αλλά στην ορθότητα, ο λόγος είναι άλλος από τον ορθό λόγο, την αλήθεια δεν την κατέχουμε αλλά εκείνη μας κατέχει.
    Η Ελλάδα και ο Πλάτων το εγνώριζαν. Εγνώριζαν δηλαδή ότι πέραν του λόγου, ο οποίος είναι τα ρητά ρήματα ήτοι το λεχθέν περί των ρητών, ελλοχεύει ο μύθος, ο οποίος είναι τα άρρητα ρήματα ήτοι το λεχθέν περί των αρρήτων. Η δυτική μεταφυσική έπεσε στην παγίδα. Από τον Αριστοτέλη ίσαμε τον Νίτσε χρειάστηκαν 23 αιώνες για να απεμπλακεί από αυτήν.

    (συνεχίζεται)

  37. Η πτώση ωστόσο της δυτικής μεταφυσικής στην παγίδα του ορθού λόγου που ήταν η μεγάλη αδυναμία της, κατέστη στο πέρασμα των καιρών και η μεγάλη δύναμή της. Διότι στον μάταιο αγώνα και την αδιέξοδη αγωνία του προς αναζήτηση της αλήθειας του κόσμου ο ορθός λόγος κυοφόρησε και γέννησε ένα λαμπρό για τις ανάγκες του ανθρώπου τέκνο, την σύγχρονη επιστήμη και τεχνική.

    Στην κρίσιμη καμπή, μεγάλες μορφές του ελληνικού διαφωτισμού συνέλαβαν τον παλμό της ιστορίας και εφοδίασαν την ανερχόμενη νεαρή δύση με την παιδεία και γραμματεία που ζηλότυπα απέκρυπτε η κυριολεκτικά και μεταφορικά ομφαλοσκοπούσα γηραιά και κουρασμένη ανατολή. Από την σκοπιά της ιστορικής εξέλιξης συνεπώς, ο Βαρλαάμ και ο Βησσαρίων έχουν πολύ μεγαλύτερη βαρύτητα από τον Γρηγόριο Παλαμά και τους ησυχαστές, οι οποίοι στους πλέον ανήσυχους καιρούς έκαναν ακριβώς ό, τι ο λόγος λέγει: ησύχαζαν και έριζαν προς αντιπάλους ομφαλοσκοπώντας.

    Ο κύριος Κυριακίδης θέτει με οξυδέρκεια τον δάκτυλο επί τον τύπο των ήλων. Όταν η γηρασμένη Ανατολή ομφαλοσκοπεί ψηλαφώντας τον ουρανό, η γήϊνη νεαρή Δύση συγκλονιζεται από κοσμογονικές αλλαγές, που βέβαια στην σύγκρουση της επιστήμης με την αυθεντία ωδήγησαν σε ιερές εξετάσεις και πυρές, όπως συμβαίνει σε κάθε προσπάθεια του τιτανικού ανθρώπου να υπερβεί τον εαυτό του.
    Η δύση γεννά την επιστήμη και μαζί βιώνει τις ωδίνες του τοκετού, τους πόνους του σεισμού της. Η ανατολή δεν γεννά τίποτε και στην συνέχεια δανείζεται από την δύση και μιμείται τα πάντα.

    Ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς, ομφαλοσκοπεί, ομιλεί και γράφει, ερίζει αλλά δεν πράττει. Δεν πράττει; Όχι ακριβώς. Κάτι θα έχεις να πεις φίλε Theo για την τύχη του Γρηγορά που επικαλείσαι ως κάτισχνο παράδειγμα επιστήμονα της καθ’ ημάς ανατολής και για το σκυλευμένο πτώμα του.

    Ο κύριος Κυριακίδης έχει δίκιο. Αλλά και να μη είχε δίκιο, η ανάπτυξη των επιχειρημάτων του είναι συγκροτημένη, τεκμηριωμένη και κόσμια. Επομένως δεν κατανοώ διατυπώσεις του τύπου “μόνον οίκτο μου προκαλούν”, “σύγχυση ή συνειδητή πλαστογραφία” και παρόμοιες.

    Εκτός εάν εξοστρακίζουμε στην πυρά την αντίθετη άποψη, αυτή ακριβώς την πυρά που δήθεν ποτέ δεν στήθηκε στην καθ’ ημάς κουρασμένη ανατολή. Να θυμίσω την προτροπή του φίλου cretan? σε παλαιότερη ανάρτηση να γιαουρτώσουμε τον νομπελίστα Γουώτσον – εκείνον στην Πάτρα που ο αναρχικός εισέβαλε να τον χτυπήσει με το καδρόνι- επειδή τα επιστημονικά συμπεράσματα του 50ετούς μόχθου του δεν συνάδουν με την πολιτική “ορθότητα” της παγκόσμιοποιημένης δημοκρατίας μας και την θρησκευτική “ορθότητα” των βιβλικών μας ερμηνειών;

  38. [i]«Ο Βαρλαάμ και ο Βησσαρίων έχουν πολύ μεγαλύτερη βαρύτητα από τον Γρηγόριο Παλαμά και τους ησυχαστές, οι οποίοι στους πλέον ανήσυχους καιρούς έκαναν ακριβώς ό, τι ο λόγος λέγει: ησύχαζαν και έριζαν προς αντιπάλους ομφαλοσκοπώντας.»[/i]
    Ο στρατηγικός χειρισμός, εδώ, αναδύεται στοιχειώδης: Αφηγούμαστε, κατ’ αρχήν, τον ιστορικό περίγυρο υπό αυτηρά… μετα-καθορισμένη ορολογία έτσι ώστε, στρατευμένες (θέλουν, δεν θέλουν) στους σκοπούς μας, οι [b]λέξεις[/b] να καταργούν κάθε ανάγκη [b]επιχειρημάτων[/b]: «Ανήσυχοι» οι καιροί – «ήσυχος» αυτός. Η μονοσημία, ιδού, στην ακεραιότητα τής ευχρηστείας της.

    Όσο για το [i]«Σύγχυση ή συνειδητή πλαστογραφία;»[/i], απομονωμένο ασφαλώς σκηνοθετεί την εντύπωση της απρόκλητης καταφοράς. Τι να κάνουμε όμως που ο κ. Κυριακίδης (στον οποίο απευθύνθηκε) είχε, μόλις πριν, [b]παραποιήσει[/b] εν ψυχρώ αυτά καθεαυτά τα γ ε γ ο ν ό τ α που περιέγραφε;

    Το άπαν των προϋποθέσεών σας όμως, κ. Περδικάρη, συγκεφαλαιώνεται στην αφτηρία σας:
    [i]«Επιθυμώ αρχικά να επαναφέρω στην τάξη ή να εξοβελίσω από τον διάλογο τον Ανώνυμο».[/i]
    Και πράττετε έτσι το, απλώς, «αναγκαίο» – εκ μέρους σας. Διότι η εισβολή, ακριβώς, του [b]καημού[/b] του [b]μηδενός[/b] (δηλαδή της απο-συντεθημένης ανθρωποπλασίας τού ενεστώτος πολιτιστικού υποδείγματος – διόλου τυχαία, θυμίζω, ο «ανώνυμός» μας, ρητορεύοντας περί [i]κλήρου[/i] τε και… [i]οικογενειοκρατίας[/i] αποδείχθηκε… μελετητής τού Ράμφου) είναι εκείνη που αποκαθιστά όλες τις αντιγνωμίες στο έσχατο ν ό η μ ά τους: Ποιον [b]ανθρωπολογικό τύπο[/b] θα παραγάγπουμε [i]ερήμην[/i] της ησυχαστικής παράδοσης, και ποιον επι τή [i]παρουσία[/i] της.

  39. κ. Περδικάρη μου!

    Παρότι οι περισσότεροι σοβαροί μπλογκίστες (Theo, Σαλεμής κτλ) δεν συμφώνησαν με το προτεινόμενο γιαούρτωμα του Watson (και του κάθε Watson), συνεχίζςω να επιμένω ότι στην ηρωϊκή αυτή προτροπή μου.

    Προφανώς είστε σε σύγχυση όταν αναφέρετε την προτροπή μου σαν παράδειγμα “της θρησκευτικής αντίδραση στην επιστημονική πρόοδο λόγω μη συμβατότητας της τελευταίας με κάποιο θρησκευτικό δόγμα..”

    Μπερδεύετε τα μήλα με τα δαμάσκηνα.

    Κάντε ένα μπρέϊκ, πιείτε μερικούς εσπρέσους, μετά λίγη Σουηδική γυμναστική και αν συνεχίζετε να μην καταλαβαίνετε… τότε θα το σκεφτώ να σας διαφωτίσω στο συγκεκριμένο καθαρά κοινωνικό θέμα…

    bis gleich

  40. Αγαπητέ κ. Περδικάρη, μου φαίνεται πως μένεις στην επιφάνεια.
    Σου αρέσουν και ο λόγος του κ. Κυριακίδη και αυτός του φίλου μου Διονύση Παπαχριστοδούλου. Αλλά ο τελευταίος απλώς αναπτύσσει διεξοδικότερα όσα έγραψα σχετικά με τη στάση της Ορθοδοξίας απέναντι στη γνώση: “Εδώ πάντα διακρινόταν η κτιστή (δηλαδή, του κόσμου) από την άκτιστη γνώση (αυτήν του Θεού και των περί Αυτόν). Η μέθοδος για την πρώτη είναι η κάθαρση του ανθρώπου από τα πάθη, με την εργασία των εντολών, ενώ για τη δεύτερη, η μελέτη και η παρατήρηση. Ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς τις διαχώρισε σαφώς και δίδαξε πως οι επιστήμες βοηθούν στην αντιμετώπιση των καθημερινών αναγκών και στην εκγύμναση της διάνοιας να κατανοεί κάποιους λεπτούς θεολογικούς και φιλοσοφικούς όρους, είναι όμως ανεπίτρεπτο να χρησιμοποιούμε αυτές τις μεθόδους για να γνωρίσουμε τον Θεό.” Ενώ ο κ. Κυριακίδης πρεσβεύει το αντίθετο.

    Επαινείς τον κ. Κυριακίδη, γιατί δήθεν “[i]η ανάπτυξη των επιχειρημάτων του είναι συγκροτημένη, τεκμηριωμένη και κόσμια[/i]”. Το πρώτο, δηλαδή η σοφιστική του, ελάχιστα με ενδιαφέρει, γιατί αυτό που κυρίως με απασχολεί είναι η αλήθεια. Το δεύτερο είναι που αμφισβητώ εντονότατα. Μιλά για το λεγόμενο “Βυζάντιο”, τα Βαλκάνια, τη Ρωσία και την καθ’ ημάς Ανατολή με κάποια κλισέ διδακτικών εγχειριδίων του Λυκείου ή “προοδευτικών” και “φωταδιστικών” μπροσουρών, που ελάχιστη σχέση έχουν με την ιστορική πραγματικότητα. Φτάνει να γράψει: “[i]Η βυζαντινή τέχνη … καμία εξέλιξη δεν ακολουθησε, παρέμεινε στάσιμη στα ίδια μοτίβα, ζωγραφική σε 2 διαστάσεις, μουσική μονοφωνική … Έχουν σχέση οι καλύτερες βυζαντινές τοιχογραφίες με αυτές του Βατικανού; … Η Αγία Σοφία με τον Άγιο Πέτρο; (ναι, είναι πολύ μεγαλύτερος και αληθινό αρχιτεκτονικό θαύμα)[/i]” (σχόλιο στο άρθρο “Στην Ελλάδα προέχει η συναίνεση πάση θυσία”). Ανασκευάζω ένα ένα τα επιχειρήματά του και του ζητώ ιστορική τεκμηρίωση των ισχυρισμών του. Στην αρχή κάνει κάποιον διάλογο, αποφεύγοντας όμως την ιστορική τεκμηρίωση. Όταν του αμφισβητώ τους παραπάνω “ακαταμάχητους” συλλογισμούς του για τη βυζαντινή τέχνη και τον ρωτώ αν υπάρχει και ζωγραφική σε τρεις διαστάσεις κι αν το μέγαρο των Σοβιέτ που είναι μεγαλύτερο, είναι και ανώτερο και των δύο, σταματά να μου απαντά· αλλά συνεχίζει να αναμασά τα ίδια και τα ίδια. Δεκάδες φορές του προσάγω χωρία ή γεγονότα που μαρτυρούν τ’ αντίθετα απ’ όσα ισχυρίζεται, του ζητώ πρωτογενείς πηγές ή σοβαρούς ιστορικούς για να τεκμηριώσει όσα ανυπόστατα ισχυρίζεται για την ιστορία και την παράδοσή μας, αλλά τίποτα. Μόνο η επανάληψη των ίδιων κλισέ σε κάθε ευκαιρία και με κάθε αφορμή.

    Μετά απ’ αυτά, δεν είναι φυσιολογικό να διερωτηθώ αν όσα κόσμια γράφει είναι προϊόντα σύγχυσης ή συνειδητής πλαστογραφίας και να εκφράσω τον οίκτο που ειλικρινά νιώθω γι’ αυτόν και τους ομοίους του; (Κι ένας λόγος που γίνομαι δηκτικός, είναι για να τον αναγκάσω να απαντήσει.)

    Το βασικό κλισέ του, που το υιοθετείς και συ, είναι ότι η καθ’ ημάς Ανατολή ομφαλοσκοπεί, δεν δημιουργεί κατάλληλο κλίμα για τη γνώση και την επιστημονική πρόοδο, ενώ η Δύση στηρίζεται στον ορθό λόγο και προοδεύει σε όλους τους τομείς. Και ισχυρίζεται/-στε ότι αυτό διδάσκει ο ησυχασμός κι ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς. Επανειλημμένα του αναφέρω ένα σχετικό χωρίο του Παλαμά, αλλ’ αυτός συνεχίζει τα ίδια, σαν να μην έγραψα τίποτα. Το αντιγράφω, λοιπόν, εδώ: “[i]επαγγέλλεται εμπειρίας τε και χάριτας πολυγλώσσων διαλέκτων, δύναμιν ρητορείας, είδησιν ιστορίας, μυστηρίων φύσεως εύρεσιν, πολυειδείς μεθόδους λογικής πραγματείας, πολυμερείς σκέψεις λογιστικής επιστήμης, σχηματισμών αύλων πολυσχήμονας αναμετρήσεις, α πάντα καλά τε και πονηρά φαίην αν έγωγε, μη μόνον προς το δοκούν τοις χρωμένοις μεταγινόμενα και συμμεταμορφούμενα ραδίως τω σκοπώ των εχόντων, αλλ᾿ ότι και καλόν μεν η προς ταύτα σχολή, γυμνάζουσα προς οξυωπίαν τον της ψυχής οφθαλμόν[/i].” (Υπέρ των ιερώς ησυχαζόντων 1,1,6).
    Μεταφράζω: “[i]Μας υπόσχεται [ο Βαρλαάμ] κατοχή και ανάπτυξη πολυγλώσσων διαλέκτων, ρητορική δύναμη, γνώση της Ιστορίας, ανακάλυψη των μυστηρίων της φύσεως, πολυειδείς συλλογισμούς λογικής ανάπτυξης, πολυποίκιλες μεθόδους συλλογιστικής επιστήμης, πολύσχημες αναμετρήσεις άυλων σχηματισμών. Όλα αυτά θα τα χαρακτήριζα και καλά και κακά, διότι όχι μόνο μεταλλάσσονται και μεταμορφώνονται εύκολα, ανάλογα με τον σκοπό όσων τα χρησιμοποιούν, αλλά και θα πρόσθετα ότι η ενασχόληση με αυτά είναι καλή γιατί γυμνάζει τον ψυχικό οφθαλμό προς την οξυδέρκεια[/i].”
    Αυτό που διδάσκει ο Άγιος, ανακεφαλαιώνοντας τη διδασκαλία των Πατέρων, δεν είναι ότι η γνώση και οι επιστήμη είναι κακές, αλλ’ ότι η χρήση τους τις καθιστά είτε καλές είτε κακές.

    Αυτός είναι λοιπόν ο ησυχασμός που ομφαλοσκοπεί και ανακόπτει την πρόοδο, μη δημιουργώντας κατάλληλο κλίμα για τη σπουδή και τις επιστημονικές ανακαλύψεις;

    Έπειτα, πού το βρήκες ότι η “[i]κυριολεκτικά και μεταφορικά ομφαλοσκοπούσα γηραιά και κουρασμένη ανατολή ζηλότυπα απέκρυπτε την παιδεία και γραμματεία[/i]” από τους δυτικούς; Οι βιβλιοθήκες των ρωμιών λογίων ήσαν ανοιχτές σε κάθε ενδιαφερόμενο (και στους δυτικούς, όταν άρχισαν να ενδιαφέρονται, από τον 14ο αιώνα και μετά. Όταν κατέλαβαν την Πόλη το 1204, δεν ενδιαφέρονταν για τα βιβλία, παρά μόνο για να τα κάψουν). Ο Βησσαρίων απλώς μετέφερε τη βιβλιοθήκη του στη Δύση, λίγα χρόνια πριν από την Άλωση.

    Η δε κυριολεκτικά ομφαλοσκόπηση ήταν απλώς μια συκοφαντία ή παρανόηση του Βαρλαάμ. Ούτε ο άγιος Γρηγόριος υπερασπίστηκε κάτι τέτοιο, ούτε οι σύνοδοι που τον δικαίωσαν.

    Πώς οι Βησσαρίων και Βαρλαάμ δικαιώνονται από την ιστορική εξέλιξη; Τον πρώτο ο λαός τον αποστράφηκε από τη στιγμή που υποτάχθηκε στον πάπα· ο λαός μας, παρά τους αιώνες μαρτυρίου, εξακολουθεί να λατρεύει τον Θεό “ορθοδόξως και ανατολικώς”, που λέει κι ο Μακρυγιάννης· κι η Παράδοσή του να αναψύχει διψασμένες ψυχές όπου γης. Η δε λογική και η νοησιαρχική θεολογία του δεύτερου κατάρρευσε με κρότο τον περασμένο αιώνα στη Δύση, ενώ ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς εκτιμάται και μελετάται μεταπολεμικά και στις μέρες μας, σε Ανατολή και Δύση, πολύ περισσότερο απ’ ό,τι πριν.

    Για την τύχη του Γρηγορά δεν ξέρω πολλά πράγματα. Μόνο ότι, μετά την καταδίκη του από τη σύνοδο του 1351, όντας μοναχός, υποχρεώθηκε να εγκλειστεί στη μονή του (της Χώρας), όπου έμεινε λίγα χρόνια και “[i]συνέχισε την διάδοσιν των απόψεών του δια συγγραφών και επιστολών. Όταν, μετά την οριστικήν επικράτησιν του Ιωάννου Ε΄ Παλαιολόγου, απηλευθερώθη, είχε χάσει πλέον την επιρροήν του[/i]”, γράφει ο Π. Χρήστου στον 2ο τόμο της Εκκλησιαστικής Γραμματολογίας του. Το να υποχρεωθεί ένας μοναχός να επιστρέψει στη μονή του είναι έγκλημα του αγίου Γρηγορίου;

    Είναι εύκολο κι ελκυστικό να συλλαμβάνει κανείς θεωρίες που ερμηνεύουν την Ιστορία ή τις κοινωνικές εξελίξεις και να προτείνει λύσεις “συγκροτημένα”. Αν όμως δεν γνωρίζει τις πηγές της Ιστορίας (πράγμα πολύ πιο επίπονο από το διανοείται απλώς κανείς) ή τις φαλκιδεύει, στηρίζει όλες αυτές τις θεωρίες σε σαθρά θεμέλια και καταλήγει σε σφαλερά συμπεράσματα, μεταβάλλοντας τους ευσεβείς πόθους του σε θεωρητικά “συστήματα” και κάνοντας λήψη του ζητουμένου.

    Τέλος, δίκιο έχει όποιος διακονεί την αλήθεια, όχι όποιος γράφει “συγκροτημένα” και “κόσμια”, αποφεύγοντας όμως τον διάλογο σχετικά με την ιστορική βάση των ισχυρισμών του.

  41. Φίλε cretan?,
    είναι βέβαιον ότι αν σήμερα επιθυμείς διακαώς το γιαούρτωμα του Γουώτσον, το 1350 θα τον έστελνες μετ’ απολαύσεως στην καθαρτική πυρά. Άρα, σε τι ακριβώς διαφέρεις από τον μέγα Ιεροεξεταστή της Δύσης, τον οποίο μετά βδελυγμίας αποτάσσεσαι;

    Φίλοι Theo και κ. Καστρινάκη,
    Ποιές ήταν οι απόψεις του Γρηγορά για τις οποίες υποχρεώθηκε σε σιωπή και εγκλεισμό στη μονή του; Μήπως ήταν ακριβώς εκείνες που επικαλείσθε για να υποστηρίξετε την άνθηση της επιστήμης στην ανατολή; Μα ναί ήταν αυτές, αν και δεν είχαν κανένα στοιχείο πρωτοτυπίας και νέας πνοής όπως οι αντίστοιχες στη Δύση, ήταν απλώς μηρυκασμός της πρότερης ελληνικής επιστήμης της οποίας υπήρξε δεινός μελετητής. Και όμως! Η αυθεντία (Ο άγιος Γρηγόριος Παλαμάς και ο ίδιος ο αυτοκράτορας) απαγόρευσε την διάδοσή τους. Και ο Γρηγοράς δεν ήταν το μόνο θύμα. Επομένως, ο λόγος που η αυθεντία στην ανατολή δεν έστησε πυρές δεν είναι η πατερική συγκατάβαση στην παράλληλη προς την θεολογία άνθηση της επιστήμης όπως ισχυρίζεσθε, αλλά η ισχνή και κατάχλωμη “άνθηση”, από την οποία η αυθεντία δεν ένοιωσε ποτέ να απειλείται. Στα λόγια και τις γραφές του, ο άγιος Γρηγόριος Παλαμάς “παρείχε” την πατρική συγκατάθεσή του. Στην πράξη οψέποτε απαιτήθηκε, υπήρξε αμείλικτος. Διέθετε και τάγματα εφόδου άλλωστε, τους ζηλωτές μοναχούς. Προς τούτο, αναζητείστε στις πηγές το τέλος του Γρηγορά. Το πτώμα του σκυλεύτηκε εκτός των τειχών της Πόλεως. Άλλωστε και το κείμενο που ο Theo παραθέτει σημαίνει (και όχι λέγει) ακριβώς το ίδιο: “η ενασχόληση με αυτά είναι καλή γιατί γυμνάζει τον ψυχικό οφθαλμό προς την οξυδέρκεια”, αλλά τον Βαρλαάμ τον έστειλε από κει που ήρθε.

    Αυτό ακριβώς ισχυρίζεται ο κ. Κυριακίδης και η επιχειρηματολογία του δεν είναι σοφιστική, αλλά είναι η ανάγλυφη ιστορική αλήθεια, ως ερμηνεία της ιστορίας και όχι ως σχολαστική προσκόλληση στο γράμμα ήτοι στην παράθεση εδαφίων και αποσπασμάτων.
    Σε ό, τι αφορά την αναφορά του Theo στην τέχνη, προδήλως συμφωνώ επίσης με τον κ. Κυριακίδη. Αλλά αυτό είναι ζήτημα έτερο του παρόντος, που απαιτεί ειδική ανάπτυξη.

    Εν κατακλείδι, η Ανατολή υπήρξε πατραλοίας της Ελλάδας από δέος, ενώ η Δύση υιοθετή (αναδεκτή) της Ελλάδας από θαυμασμό. Η Ανατολή πλήρωσε το τίμημα με τον ιστορικό της θάνατο. Η Δύση κέρδισε το έπαθλο και ήδη, ξεμπλέκοντας με την μεταφυσική, ετοιμάζεται για τον νέο άθλο.

    Δυό λόγια μόνον, για την αγάπη μου στον Ρωμανίδη που υπήρξε μέγιστο πνευματικό διαμέτρημα, καύχημα όχι μόνον της ορθοδοξίας, αλλά της Ελλάδας. Ο Ρωμανίδης μου έδειξε την δίοδο του αποφατισμού. Ο λόγος του, λόγος και όχι λέξεις, όπως φαίνεται και από τα παραθέματα του εκλεκτού κ. Παπαχριστοδούλου είναι φρέαρ που αρδεύει και ξεδιψά την ψυχή κάθε πλάνητα αναζητητή. Ξεδιψώντας την όμως, ω του θαύματος! της γεννά νέα ακόρεστη δίψα. Ο Ρωμανίδης ήταν λοιπόν το ερέθισμα. Όμως γρήγορα διαπίστωσα ότι η ερμηνεία της ιστορίας στην οποία προβαίνει μέσα από της Ρωμανία είναι εξαιρετικά ελλειπτική, διότι ζητά να αναστήσει ένα πτώμα τυμπανιαίο και σεσηπός από αιώνες.
    Κράτησα ωστόσο τον αποφατισμό μέχρι που ερευνώντας ανακάλυψα ότι η ορθοδοξία και ο αγ. Γρηγόριος Παλαμάς, ακόμη και ο Αρεοπαγίτης είναι πολύ νέοι σε αυτό το άθλημα. Υπήρξαν κάποιοι που το άσκησαν ακραιφνέστερα και αρτιότερα μέσα στον στοχασμό και δίχως την ανάγκη της θεολογίας. Και έτσι έφτασα στην πηγή, στον μεγαλύτερο αποφατικό των αιώνων τον θεοφόρητο Ηράκλειτο στον οποίο και παραμένω.

  42. Κε Περδικάρη, ο συλλογισμός σας αρθρώνεται κυριαρχικά γύρω απ’ το «ιστορικό» επιχείρημα – το οποίο φροντίζετε μάλιστα να αφηγηθείτε δραματοποιημένο: [i]«Η Ανατολή πλήρωσε το τίμημα με τον ιστορικό της θάνατο»[/i]. Ενώ [i]«Η Δύση κέρδισε το έπαθλο και ήδη, ξεμπλέκοντας με την μεταφυσική, ετοιμάζεται για τον νέο άθλο.»[/i].
    Πρόκειται βέβαια για την αρχέτυπη “τεχνοτροπία” της Νεωτερικότητας: Έναν [b]λόγο[/b] που αντί να παραπέμψει στη [b]ζωή[/b] προτιμά, αντιθέτως, να παραπέμπει τη ζωή στον εαυτό του! Διότι η ίδια η ζωή εξελίσσεται – αντί οιουδήποτε άθλου – στη… λαμπρή κατάκτηση μιας… υπόσχεσης υ π ο δ ε έ σ τ ε ρ η ς διαβίωσης για την (εκάστοτε) επόμενη γενιά από ό,τι για την προηγούμενη! Η_ α ν α σ τ ρ ο φ ή_ τής ιστορικής πορείας, λέω, έχει ήδη αναδυθεί ακόμα και στο πεδίο των οικονομικών δεδομένων.

    [b]Η δική μου εστίαση, ωστόσο, έγκειται αλλού – κι οι προεκτεθείσες φράσεις σας αποδεικνύουν ότι, θεμελιωδώς, συμφωνούμε: Το καίριο δεν είναι τόσο η διάκριση της δύσης απ’ την ανατολή, όσο η διάκριση της αντι-χριστιανικότητας από τη φιλο-χριστιανικότητα.
    Λυδία λίθος των προτιμήσεών σας, ισχυρίζομαι, είναι ακριβώς και μόνο ετούτη.[/b]
    (Σε κάποιο σημείο, άλλωστε, καταγγέλλετε τον Γρηγόριο Παλαμά μόνο και μόνο επειδή… διαφώνησε με τον Βαρλαάμ: Μόνο και μόνο επειδή παρέμεινε ο εαυτός του! Ενώ αλλού μας λέτε ότι σημασία δεν έχουν [i]«τα εδφια και τα αποσπάσματα»[/i], σημασία έχει μόνο η [i]«ερμηνεία»[/i] τους – δηλ. η υπεξαίρεσή τους από τον κυρίαρχο λόγο…)

    Υπό μια τέτοια οπτική, η πρόκριση, εκ μέρους σας, του Ηράκλειτου αντί των χριστιανών αποφατικών στοχαστών, έχει εξοφθάλμως να κάνει με μια [b]επιστράτευση[/b], μονάχα, της αρχαίας Ελλάδας εν είδει [b]εργαλείου[/b] «κατά» τής μεταγενέστερης. Η αγάπη σας, οπότε, ετούτη δεν κυοφορείται από «θαυμασμό» – κυοφορείται απλά από σκοπεύσεις «πολεμικής». Δεν πρόκειται, εν τέλει, καν για Πρόκριση: Έχει να κάνει μόνο με Μεταχείρηση.
    Είναι ετούτη ακριβώς η “διαφορά προσεγγίσεων”, ισχυρίζομαι, που κάνει την επιτόπια χριστιανική εμπειρία να κατανοεί πολύ αμεσώτερα την αρχαία της κληρονομιά. Ακόμα, σαφέστερα, είναι αυτή ακριβώς η διαφορά που έκανε την αρχαία Ελλάδα να προσχωρήσει (και μάλιστα, με συγκλονιστικό τίμημα αίματος) στη χριστιανική νοηματοδότηση της [i]καθημερινότητας[/i] και της [i]ιστορίας[/i].

    Το “πολεμικά στρατευμένο” κριτήριο των επιλογών σας, εξ άλλου, αναδύεται εξ ίσου εξόφθαλμα και στη νύξη σας περί τέχνης: [i]«Συμφωνείται προδήλως»[/i] με την απόρριψη της βυζαντινής τέχνης, λέτε, έναντι της ρωμαιοκαθολοκής, και είστε προς στιγμήν απολύτως ειλικρινής: [b]Προδήλως[/b] – δηλαδή ανεξαρτήτως κριτηρίων: Με τη συνείδηση, μόνη, του οπαδού…
    Εδώ ακριβώς όμως, βρίσκεται και ο πλέον “αδύναμος κρίκος” της όλης συλλογιστικής σας. Διότι η [b]τέχνη[/b], σήμερα, είναι_ ά λ λ η_ εντός των μουσείων και_ ε ν τ ε λ ώ ς_ δ ι α φ ο ρ ε τ ι κ ή_ έξω απ’ αυτά. “Τέχνη της μουσικής”, παραδείγματος χάριν, για τον προ εκσυγχρονιστικής μεταλλάξεως ελληνικό λαό ήταν οι συνθέσεις, αν όχι του Θεοδωράκη και του Χατζιδάκη, πάντως του Μούτση του Λοϊζου του Σπανού ή του Πλέσσα. “Τέχνη της μουσικής” σήμερα είναι μια ασύλληπτη μίξη [i]ποπ[/i] και [i]σκυλάδικου[/i] – και, μάλιστα, υπό τόσο παράλογη [b]ένταση[/b] ώστε να_ ε ξ α ρ θ ρ ώ ν ε τ α ι_ η [b]συνομιλία[/b] σε οποιονδήποτε κλειστό χώρο βραδυνής συνάντησης.
    Ανάλογου (όχι ακριβώς ίδιου) βιωματικού αντικρύσματος, άλλωστε, είναι και οι διαφορές μεταξύ του υπαρξιακά συν-αρπαστικού βυζαντινού ζωγραφικού κώδικα και τού αβίωτης απλοϊκότητας αναγεννησιακου νατουραλισμού.

    Συγκεφαλαιώνοντας: Το ποια βιοτή ισοδυναμεί με την αφομοίωση του Θανάτου και ποια με τη δυναμική της Ανάστασης, είναι το μείζον διαχρονικώς αντκείμενο διερεύνησης εκ μέρους του λόγου. Ο πολιτισμός που μας συστήθηκε εν ονόματι τού «λόγου», λοιπόν, σε επίπεδο δημοφιλίας πράγματι «θριαμβεύει». Αλλά θριαμβεύει – παρατηρείστε – μόνο υπό την παρα-πολιτιστική εκδοχή του life-style… Θριαμβεύει κονιορτοποιώντας το λόγο!
    Ο επικείμενος [i]«νέος άθλος»[/i] του λοιπόν είναι, μονάχα, η… ολοκλήρωση αυτής τής Αποδόμησης. «Αποδόμηση» (ενόσω καταλαβαίνουμε τι ακούμε) σημαίνει – πριν από οτιδήποτε άλλο – [b]αποδόμηση[/b], του ίδιου, του [b]λόγου[/b]. Κάθε_ ί χ ν ο υ ς_ έναρθρης έκφρασης.

    Επί τή «αμφιβολία» σας, επιτρέψτε μου εν τέλει να σας ξαναθυμίσω τη χθεσική εισβολή, μέσα σ’ αυτή ακριβώς τη σελίδα, του γνωστού μας Ανώνυμου. Εν είδει, [b]προδήλως[/b], “συμβολικού” τε και “πραγματικού” θριάμβου τής [i]«ζωής»[/i] επί τού (ιστορικού, αν έτσι ορίζετε) [i]«θανάτου»[/i]…

  43. Ποιές ήταν οι απόψεις του Γρηγορά για τις οποίες υποχρεώθηκε σε σιωπή και εγκλεισμό στη μονή του; … Η αυθεντία (Ο άγιος Γρηγόριος Παλαμάς και ο ίδιος ο αυτοκράτορας) απαγόρευσε την διάδοσή τους.

    Μα, φυσικά, αγαπητέ μου, η αιτία που εγκλείστηκε στη μονή του, όπως οφείλει να κάνει κάθε μοναχός, ήταν οι θεολογικές απόψεις του, που στρέφονταν κατά της διδασκαλίας του αγίου Γρηγορίου του Παλαμά και της Ορθόδοξης Εκκλησίας που τον δικαίωσε με τη σύνοδο του 1351. Αυτό δεν είχε καμιά σχέση με το επιστημονικό του έργο. Και δεν υποχρεώθηκε σε σιωπή, εφόσον “[i]συνέχισε την διάδοσιν των απόψεών του δια συγγραφών και επιστολών[/i]”, όπως παρέθεσα και προηγουμένως. Ο δε αυτοκράτορας (Ιω. Καντακουζηνός) ήταν φίλα προσκείμενος στον Γρηγορά, όπως ο ίδιος ο Γρηγοράς γράφει, και προσπάθησε να τον σώσει από την καταδίκη της συνόδου και μάλλον το πέτυχε, γιατί, ενώ καταδικάστηκαν οι αιρετικές διδασκαλίες του, δεν καταδικάστηκε ο ίδιος ο Γρηγοράς.

    Κάτι παρόμοιο συνέβη και με τον Βαρλαάμ που τάχα ο άγιος Γρηγόριος “[i]τον έστειλε από κει που ήρθε[/i]”. Ο Βαρλαάμ επέστρεψε στη Δύση, γιατί δεν τον σήκωνε το κλίμα στην Ανατολή, λόγω των αιρετικών διδασκαλιών του και της καταδίκης του από την Εκκλησία, όχι λόγω των φιλοσοφικών απόψεων και των γνώσεών του.

    Αλλά φυσικά αυτά είναι ψιλά γράμματα για έναν που θεωρεί “[i]ανάγλυφη ιστορική αλήθεια[/i]”, την “ερμηνεία της ιστορίας” κι
    όχι τη “[i]σχολαστική προσκόλληση στο γράμμα ήτοι στην παράθεση εδαφίων και αποσπασμάτων[/i]”, εκτοξεύει τερατολογίες, όπως ότι τάχα “[i]η κυριολεκτικά και μεταφορικά ομφαλοσκοπούσα γηραιά και κουρασμένη ανατολή ζηλότυπα απέκρυπτε την παιδεία και γραμματεία[/i]” από τους δυτικούς ή ότι ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς “[i]στην πράξη οψέποτε απαιτήθηκε, υπήρξε αμείλικτος. Διέθετε και τάγματα εφόδου άλλωστε, τους ζηλωτές μοναχούς[/i]” και δεν καταδέχεται να τις υποβάλλει στη βάσανο των πηγών η των σοβαρών ιστορικών, ούτε να τις συζητήσει. Ή αφορισμούς του στιλ “[i]η Ανατολή υπήρξε πατραλοίας της Ελλάδας από δέος, ενώ η Δύση υιοθετή (αναδεκτή) της Ελλάδας από θαυμασμό[/i]”.

    Αυτή είναι η “[i]ιστορική-οντολογική έδρασή[/i]” σου; Εγώ όλα αυτά θα τα αποκαλούσα απλώς μυθιστοριογραφία. Ποιητική αδεία, μπορείς να γράφεις ό,τι θέλεις. Κι εγώ μπορώ να επισημαίνω ότι τέτοιες ευφάνταστες συλλήψεις απέχουν πολύ από την ιστορική αλήθεια και να το τεκμηριώνω.

    Το μόνο που συμφωνούμε είναι τα περί Ηρακλείτου, τα αποσπάσματα του οποίου σώθηκαν κι έφτασαν έως εμάς ενσωματωμένα σε πατερικά κείμενα.

  44. γράφεται κ. Περδικάρη

    %%%%%
    Φίλε cretan?,
    είναι βέβαιον ότι αν σήμερα επιθυμείς διακαώς το γιαούρτωμα του Γουώτσον, το 1350 θα τον έστελνες μετ’ απολαύσεως στην καθαρτική πυρά.
    %%%%%

    δηλαδή.. από την πόλιν έρχομαι και στιν κορφή καν’έλα.
    Συγγνώμη, αλλά αδυνατώ να καταλάβω την προθύστε πρόβλεψή σας για την συμπεριφορά μου στην προήγούμενεη ζωή μου, τότε που ήμουν ένας απλός γεωργός στην Βυζαντινή επαρχία..

    Επίσης, σας διαφεύγει το γεγονός ότι και το 1350 υπήρχαν γιαούρτια, και μάλιστα βιολογικά όπως θα λέγαμε σήμερα. Μάλιστα, θυμάμαι ότι είχαν πολύ ωραία γεύση, ελαφρώς υπόξινη αλλά με κρεμώδη επίγευση. Όταν μάλιστα έρχονταν σε επαφήμε την επιδερμίδα, προκαλούσαν μια ευχάριστη ενυδάτωση ίδια με αυτή της γνωστής κρέμας La Praille με χαβιάρι που χρησιμοποιώ σε αυτήν την ζωή μου…

    … :0

  45. [quote name=”Γιάννης Περδικάρης”]Στα λόγια και τις γραφές του, ο άγιος Γρηγόριος Παλαμάς "παρείχε" την πατρική συγκατάθεσή του. Στην πράξη οψέποτε απαιτήθηκε, υπήρξε αμείλικτος. Διέθετε και τάγματα εφόδου άλλωστε, τους ζηλωτές μοναχούς. [/quote]

    Μέχρι τώρα, φίλε μου, ο κ. Κυριακίδης και συ υποστηρίζατε πως η διδασκαλία του αγίου Γρηγορίου του Παλαμά είναι δήθεν εναντίον της γνώσης, αποτελεί τάχαμου τροχοπέδη στην πρόοδο κι ευθύνεται για όλα τα δεινά της σημερινής ελληνικής κοινωνίας. Όταν σας παρέθεσα σχετικό απόσπασμά του που γράφει τα αντίθετα, καταλήγεις σ’ ένα επινοημένο “γεγονός”, μήπως και κερδίσεις τις εντυπώσεις στον διάλογο, δείγμα του είδους της “[i]ανάγλυφης ιστορικής αλήθειας, ως ερμηνείας της ιστορίας και όχι ως σχολαστικής προσκόλλησης στο γράμμα ήτοι στην παράθεση εδαφίων και αποσπασμάτων[/i]” που χρησιμοποιείτε.
    Αλλά κι αλήθεια να ήτανε το μυθιστορηματικό στοιχείο που παραθέτεις, πώς θα επηρεαζότανε ο λαός μας από αυτό, όταν δεν το ξέρει, ενώ αντίθετα μελετά τις γραφές του αγίου Γρηγορίου του Παλαμά; Δεν είναι λογικό απ’ αυτές να επηρεάζεται και να διαμορφώνει τον βίο του;

  47. Προκύπτει, οφείλω να επισημάνω, μια μονομέρεια, κ. Περδικάρη, όταν ζητάτε να αξιοποιήσετε τόσο εμφατικά, ένα στιγμιαίο ολίσθημα του Cretan? – για το οποίο μάλιστα ο ίδιος παραδέχεται ότι δεν έχει βρει πουθενά συναίνεση στο περιβάλλον του.
    Και είναι μονομέρεια, διότι την ίδια στιγμή θέλετε να παραβλέπετε την απερίφραστη ομολογία του κ. Κυριακίδη ότι, αν εξαρτιόταν από τον ίδιο, θα ευνοούσε μια πολιτική εξουσία με ψυχρά… απαγορευτικές μεθόδους κατά τού θρησκευτικού αυτοκαθορισμού – όπως, ακριβώς, εκείνες του Μ. Πέτρου, της Μ. Αικατερίνης ή των εν Ελλάδι Βαυαρών!

    Ειρήσθω εν παρόδω μάλιστα ότι και η, εκ μέρους σας, δήλωση [i]«Η Δύση […] [b]ξεμπλέκοντας[/b] με την μεταφυσική, ετοιμάζεται για τον νέο άθλο»[/i], επιλέγει τις λέξεις της επί στυγνώ σκοπώ να προσκομίσει, καταμεσής ενός ειρηνικού συναπαντήματος, μια απροειδοποίητη προκλητικότητα / εμπρηστικότητα. Ή μήπως όχι;

    Επί του πυρήνος των αντιλεγομένων, τώρα: Λειτουργεί εξαιρετικά καίρια η νεώτερη δήλωσή σας (στην ανάρτηση [i]«Τι είναι δημοκρατία;»[/i]) ότι τη δική σας προσέγγιση, στα θέματα που εξετάζουμε, τη θεωρείτε [i]«οντολογική»[/i], ενώ ο αντίλογος που εδώ συναντάτε σας φαίνεται λέτε [i]«θεολογικός»[/i].
    Σας δίνει μια καλή ευκαιρία, λέω, η εστίαση επί της προκείμενης “διάκρισης”, για να παρατηρήσετε ότι, ίσα ίσα, η_ α π ό_ π λ ε υ ρ ά ς_ σ α ς_ [b]συλλογιστική έδρα[/b] προβαίνει υ π ο δ ε ι γ μ α τ ι κ ά θεολογική – υπό την έννοια όμως μιας θεολογίας μάλλον [i]πρωτόλειας[/i], ακραιφνώς [i]μονόσημης[/i], [b]επ’ουδενί[/b] πάντως [i]χριστιανικής[/i]:
    [b]Διότι το ανέμισμα, εκ μέρους σας, τού «ιστορικού επιχειρήματος» – που ισοδυναμεί με απο-θέωση της Ιστορίας – προϋθοθέτει μια κραταιή βεβαιότητα ότι, μέσα στις καμπές της γήινης περιπέτειας, α π ο κ λ ε ί ε τ α ι_ αυτός που θα «νικήσει» (προσωρινά ή και οριστικά) να είναι ο φορέας, ας πούμε, του [i]πραγματικού[/i] «ιστορικού θανάτου».[/b]
    [b]Η εκδοχή δηλαδή ότι, εφ’ όσον υπάρχει Θεός, μπορεί και να παραχωρεί στην πλάση αληθινή αυτεξουσιότητα, σας έχει καταστεί (μετά την απομάκρυνσή σας από τον π. Ρωμανίδη, υποθέτω) συνειδητώς «αδιανόητη».[/b]
    Θεολογικώτατο δόγμα! Δόγμα, όμως, μιας (συγχωρέστε με) απλοϊκής εκδοχής της θρησκευτικότητας. Όσο και ενός δραματικού, κατά βάθος, σχίσματος μεταξύ Ζωής και Ελευθερίας.

    Συσταλτικού – μια για πάντα – πασών των σημασιών.

  48. “Εν κατακλείδι, η Ανατολή υπήρξε πατραλοίας της Ελλάδας από δέος, ενώ η Δύση υιοθετή (αναδεκτή) της Ελλάδας από θαυμασμό. Η Ανατολή πλήρωσε το τίμημα με τον ιστορικό της θάνατο. Η Δύση κέρδισε το έπαθλο και ήδη, ξεμπλέκοντας με την μεταφυσική, ετοιμάζεται για τον νέο άθλο.”

    Το θέσατε πολύ ωραία εδώ κι ευχαριστώ και για τα καλά σας λόγια κ.Περδικάρη. Αυτό που συνέβη ουσιαστικά είναι ότι όπως η Ρώμη κατέκτησε μεν στρατιωτικά την Ελλάδα κατόπιν όμως κατακτήθηκε πολιτισμικά από αυτήν, έτσι και η Ελλάδα κατέκτησε μεν στρατιωτικά την ανατολή με τον Μ.Αλέξανδρο, τελικά όμως κατακτήθηκε κι αυτή πολιτισμικά από την ανατολή.

    Και χρειάστηκε να έρθουν οι νέοι προσήλυτοι στο χριστιανισμό και τον πολιτισμό γενικότερα γερμανικοί λαοί (Λομβαρδοί, Φράγκοι, Σάξονες κλπ.) να τα δουν όλα αυτά με μια φρέσκια ματιά, να τα επανεκτιμήσουν και με τον ενθουσιασμό, αν θέλετε, του νεοφώτιστου να προχωρήσουν σε μια νέα δημιουργική σύνθεση χριστιανισμού και ελληνικού πνεύματος που τους οδήγησε σε μοναδικά πνευματικά επιτεύγματα.

    Η ειρωνία δηλαδή της ιστορίας είναι ότι ο όρος “ελληνοχριστιανικός” ταιριάζει τελικά πολύ περισσότερο στον πολιτισμό της δύσεως παρά σε αυτόν της “καθ’ημάς ανατολής”, για τον οποίο καταλληλότερος μάλλον είναι ο όρος “αιγυπτιο-ασσυριοχριστιανικός”. Το ότι κάποιος μιλά και γράφει ελληνικά δεν σημαίνει απαραιτήτως ότι και φιλοσοφικά έχει σχέση με την Ελλάδα.

  49. Το αξιοσημείωτο, σε όλα τα σχόλια τόσο του κ. Κυριακίδη όσο και του κ. Περδικάρη είναι ότι επαναλαμβάνουν, αυτούσιο, το ίδιο και… πάλι το ίδιο αφετηριακό επιχείρημα.

    «Πειθώς» τους είναι η επαναληπτικότητα. «Λογική» τους, εν τέλει, η ταυτολογία.

    [b]Δεν είναι τυχαίο ότι οι “έγκριτες” εδημερίδες και τηλεοράσεις, που συμμερίζονται αυτούς τους ισχυρισμούς, μεριμνούν προκαταρκτικά να μην παρεισφρύει, εντός τους, ούτε συλλαβή έναρθρου αντιλόγου.[/b]

  50. Μας απασχολεί, καθώς βλέπω, ο τελευταίος μεγάλος ελληνικός εμφύλιος της βυζαντινής περιόδου: ζηλωτισμός/ησυχασμός κλπ. Ας διαβάσουε τον “[b]Αγρό του αίματος[/b]” (Αλέξανδρος Κοσματόπουλος, Κέδρος). Πολλά θα μάθουμε και προπαντός πολλά θα νοιώσουμε. Το βλέμμα μας θα γίνει πιο οξυδερκές και συγχρόνως πιο ήμερο. Το έχουμε ανάγκη.

  51. [quote name=”ΚυριακίδηςΘ.”]

    Και χρειάστηκε να έρθουν οι νέοι προσήλυτοι στο χριστιανισμό και τον πολιτισμό γενικότερα γερμανικοί λαοί (Λομβαρδοί, Φράγκοι, Σάξονες κλπ.) να τα δουν όλα αυτά με μια φρέσκια ματιά, να τα επανεκτιμήσουν και με τον ενθουσιασμό, αν θέλετε, του νεοφώτιστου να προχωρήσουν σε μια νέα δημιουργική σύνθεση χριστιανισμού και ελληνικού πνεύματος που τους οδήγησε σε μοναδικά πνευματικά επιτεύγματα.

    Η ειρωνία δηλαδή της ιστορίας είναι ότι ο όρος "ελληνοχριστιανικός" ταιριάζει τελικά πολύ περισσότερο στον πολιτισμό της δύσεως παρά σε αυτόν της "καθ’ημάς ανατολής", για τον οποίο καταλληλότερος μάλλον είναι ο όρος "αιγυπτιο-ασσυριοχριστιανικός". Το ότι κάποιος μιλά και γράφει ελληνικά δεν σημαίνει απαραιτήτως ότι και φιλοσοφικά έχει σχέση με την Ελλάδα.[/quote]

    Τι κρίμα, φίλε μου, που ο ρώσος Γεώργιος Φλωρόφσκι, καθηγητής στα μεγαλύτερα αμερικανικά πανεπιστήμια, ο μεγαλύτερος εκκλησιαστικός ιστορικός και πατρολόγος του 20ού αιώνα, με διομολογιακή αποδοχή, δεν πρόλαβε να διαβάσει τα παραπάνω, όταν έγραφε πριν από τέσσερις δεκαετίες:

    “[i]Καθώς μελετάμε αυτές τις πράξεις του Θεού ερχόμαστε αντιμέτωποι με αυτό που έχει εύστοχα περιγραφεί από τον Gerhardt Kittel ως το “σκάνδαλο της ιδιαιτερότητας”. Η σωτηρία “εκ των Ιουδαίων εστιν” (Ιω. 4, 22) και κηρύχτηκε στον κόσμο στην ελληνική γλώσσα. Πράγματι, το να είσαι Χριστιανός σημαίνει να είσαι Έλληνας, εφόσον η βασική μας αυθεντία θα είναι για πάντα ένα ελληνικό βιβλίο, η Καινή Διαθήκη. Το χριστιανικό μήνυμα έχει δια παντός διατυπωθεί σε ελληνικές κατηγορίες. Αυτό με καμιά έννοια δεν σήμανε συνολική πρόσληψη του Ελληνισμού καθαυτού, αλλά ανατομία του Ελληνισμού. Το παλιό έπρεπε να πεθάνει, το νέο όμως παρέμενε ελληνικό: ο χριστιανικός Ελληνισμός της δογματικής μας, από την Καινή Διαθήκη μέχρι τον άγιο Γρηγόριο τον Παλαμά, ή μάλλον μέχρι σήμερα. Προσωπικά είμαι αποφασισμένος να υπερασπιστώ αυτή τη θέση, και μάλιστα σε δύο διαφορετικά μέτωπα: και κατά της όψιμης αναβίωσης του εβραϊσμού και κατά όλων των προσπαθειών επαναδιατύπωσης δογμάτων σε κατηγορίες σύγχρονων φιλοσοφιών, είτε γερμανικών, είτε δανέζικων, είτε γαλλικών (Χέγκελ, Χάιντεγκερ, Κίρκεγκωρ, Μπέργκσον, Teillard de Chardin), και σε κατηγορίες του υποτιθέμενου σλαβικού πνεύματος[/i]” (Andrew Blane, “π. Γεώργιος Φλωρόφσκι. Η ζωή και το έργο ενός μεγάλου θεολόγου”, Αθήνα 2010, σ. 284).

    Αν ζούσε σήμερα, πόσα θα είχε να διδαχθεί από τον κ. Κυριακίδη!

    Στα σοβαρά τώρα: Όπως προκύπτει από το παραπάνω παράθεμα του Φλωρόφσκι, αν κανείς πράγματι αγαπά τον Ελληνισμό, οφείλει να υπερασπιστεί τον χριστιανισμό, του οποίου ο πρώτος αποτελεί “αιώνια κατηγορία”, κατά τον σοφό συγγραφέα, αντί να προσπαθεί ν’ αναστήσει ένα απ᾿ αιώνων πτώμα ή να τον ρίχνει στη συγκρητιστική χοάνη των ποικίλων δυτικών φιλοσοφικών ρευμάτων.

  52. Δεν ξέρω αν αναφέρεστε σε μένα, αγαπητέ κ. Ζιάκα.
    Τον “Αγρό του αίματος” τον είχα ακούσει αναγινωσκόμενο από τον Αλέξανδρο, πριν να εκδοθεί. Και την Ιστορία του Ιωάννου Καντακουζηνού, πάνω στην οποία κυρίως βασίζεται το βιβλίο, την είχα διαβάσει πριν από δεκαετίες, προτροπή του Πεντζίκη.
    Σας ευχαριστώ πάντως που γνωστοποιείτε ευρύτερα το συναρπαστικό βιβλίο του Αλέξανδρου.

  53. Πρώτα απ’ όλα ευχαριστώ τον κύριο Ζιάκα για την υπόδειξη του “Αγρού του Αίματος” το οποίο και θα σπεύσω να προμηθευτώ και κατά δεύτερον για την τιμή που μου έκανε να σχολιάσει την πρότερη ανάλυσή μου στην ανάρτηση “τι είναι δημοκρατία” του κ. Κοντογιώργη (όπου παρεμπιπτόντως δεν επεχείρησα να πείσω κανένα και για τίποτε, αλλά μόνον να υπερασπιστώ με όση συνέπεια διαθέτω την δεδηλωμένη πεποίθησή μου ως αντιδημοκράτη). Ειλικρινώς δεν σκέφθηκα ότι πίσω από τα προφανή αρχικά Θ.Ι.Ζ είναι εκείνος, καίτοι το οξύτατα διεισδυτικό σχόλιο του, που ακτινοβολεί μοναδική εμβρίθεια ήταν επαρκής προπομπός του.

    Επί τούτοις, θα ήθελα να επανέλθω στα τεθέντα ζητήματα της παρούσας ανάρτησης που το κατ’ εμέ γίνεται ολοένα και πιο διδακτική.
    Επί της μομφής επί μυθιστοριογραφία έχω να απαντήσω τούτο. Φίλε Theo, εγώ ο ευφάνταστος μυθιστοριογράφος που δεν μελετώ ούτε παραθέτω τις πηγές, σου λέγω ότι το πτώμα του Νικηφόρου Γρηγορά εσκυβαλίστηκε από ζηλωτές πλιατσικολόγους μοναχούς παρακινημένους από τους εριστικούς λόγους του Αγ. Γρηγορίου εκτός των τειχών της Πόλεως. Ψάξε και θα βρείς.
    Σε ό,τι αφορά την ερμηνεία της ιστορίας. Η παράθεση εδαφίων και αποσπασμάτων δεν παρέχει ασφαλές έδαφος συνθετικής θεώρησης , διότι
    σκεδάζει την θέα του ιστορικού γίγνεσθαι και άγει στην περιπτωσιολογία και την εριστική. Το ιστορικό τοπίο αρδεύεται από τον κανόνα της αληθείας, που προβάλει αβίαστα την προφάνειά του στον ιστορικό ορίζοντα, δίχως να απαιτεί την καταφυγή στον ούτως ή άλλως, κατά τα πρότερον λεχθέντα, ελλειπτικό αποδεικτικό λόγο. Όταν στην ιστορία ζητούμε να αποδείξουμε, κάνουμε ιδεολογία.

    Επί της ουσίας, ετέθησαν προς διερεύνηση δύο ερωτήματα.
    1. Προήχθη η επιστήμη στην καθ’ ημάς ανατολή όχι μόνον την υπό εξέταση ησυχαστική περίοδο, αλλά και ολόκληρη την χιλιετία από το 800-1800, δηλαδή έως την ανατολή της νεωτερικότητας;
    2. Για ποίο λόγο δεν εκάρπισε στην ανατολή το κακό άνθος της Ιεράς εξέτασης;
    Στο πρώτο ερώτημα η απάντηση είναι προδήλως ΟΧΙ. (την λέξη την χρησιμοποιώ με μεγάλη προσοχή και υπό την ηρακλείτεια και χαϊντεγκεριανή σημασία της κύριε Καστρινάκη, που είναι και η μόνη αληθής- προδήλως δεν σημαίνει ανεξαρτήτως κριτηρίων αλλά στην προφάνεια του ιστορικού ορίζοντα). Όχι μόνον δεν προήχθη η επιστήμη, αλλά επεκράτησε πλήρες και απόλυτο σκότος. Τι σημαίνει πρόδηλο; Παραθέστε μου παρακαλώ τα ανάλογα διαμετρήματα της ανατολής, στους εξής ελάχιστους: Κουζάνος, Νεύτων, Γαλιλαίος, Κοπέρνικος, Μπράχε, Καρτέσιος, Πασκάλ, Λάϊμπνιτς, Παράκελσος. Να παραθέσω εγώ μερικά, νάνους έναντι γιγάντων, αλλά η παρουσία τους επάγει την απάντηση στο δεύτερο ερώτημα. Γρηγοράς, Παχυμέρης, Μετοχίτης, Ακίνδυνος, Βαρλαάμ, Βησσαρίων. Τι ακριβώς συνεισέφεραν στην επιστήμη οι πρώτοι, π ρ ο δ ή λ ω ς και ένας μαθητής γυμνασίου ανά την υφήλιο είναι σε θέση να σας πεί. Τι ακριβώς προσέφεραν οι δεύτεροι γνωρίζει κανένας; OXI, διότι δεν προσέφεραν τίποτε, πέρα από αναμηρυκασμό της πρότερης ελληνικής γνώσης.

    Και όμως. Τα ονόματα που προανέφερα έχουν κάτι κοινό. Δύο κοινά μάλιστα. Το πρώτο, η υποψία για την κοσμογονία που συντελείτο στην δύση στον καιρό τους. Ψέλισαν την αγωνία τους, όπως κατέθεσαν τις χαμηλής πτήσης επιστημονικές τους ανησυχίες, καθώς και την ελληνική τους παιδεία. Το δεύτερο; Όλοι τους ή τ α ν αιρετικοί ! Άλλοι πέθαναν ένεκα αυτού και άλλοι διέφυγαν κυνηγημένοι στην δύση. Ιδού λοιπόν γιατί δεν κάρπισε το άνθος της ιεράς εξέτασης στην ανατολή. Διότι η θεολογική αυθεντία δ ε ν α π ε ι λ ή θ η κ ε π ο τ έ από την ούτως ή άλλως ανύπαρκτη και εξοβελισμένη επιστήμη.

    Η ανατολή δεν είναι ολιγότερο ένοχη όπως υποκριτικά ισχυρίζεσθε κύριοι, αλλά περισσότερο βέβαιη για την εξουσία της αυθεντίας της από την δύση. Και αυτή η εξουσία παρέμεινε ακίνητη στο τέλμα της μέχρι το τέλος. Αυτή είναι η π ρ ό δ η λ η α λ ή θ ε ι α. Ο Βαρλαάμ, ο Βησσαρίων και όσοι άλλοι, διέφυγαν. Έτσι δεν πρόλαβαν να γευτούν την “πατρική αλληλοπεριχωρητική θωπεία” των αυθεντών της ανατολής, του Αγ. Γρηγορίου συμπεριλαμβανομένου.

    Εκείνος που κατάλαβε τι ακριβώς συμβαίνει, λόγω ελληνικής παιδείας, ήταν ο Πλήθωνας. Είδε ότι ο πολιτισμός έδυε στην ανατολή, αλλά ανέτελλε λοξά στην δύση. Γι’ αυτό προτίμησε να πεθάνει ως ο τελευταίος Έλληνας, αντί να αναγεννηθεί ως ο πρώτος Ευρωπαίος της ανατολής. Αλλά και αυτός δεν ξέφυγε από το ανθελληνικό μένος του Γεννάδιου. Τα γραπτά του εκπυρώθηκαν από τον διώκτη του, από το Ταίναρο ίσαμε την Πόλη.

    Και μια μικρή εκτροπή. Τη ίδια μέθοδο της ιστορικής προφάνειας μπορούμε να εφαρμόσουμε και στην τέχνη όπου π ρ ο δ ή λ ω ς συμφωνώ με τον κύριο Κυριακίδη. Πέραν της αποπνευματοποιημένης τέχνης του Ραφαήλ όπως διακήρυξε ο Ρουσσώ, πείτε μου παρακαλώ τα ομόλογα διαμετρήματα της ανατολής των κατωτέρω: Σαίξπηρ, Δάντης, Βοκκάκιος, Πετράρχης, Μικελάντζελο, Τιτσιάνο, Νταβίντσι, Ντύρερ, Θερβάντες, Ρούμπενς, Πίκο ντε λα Μιράντολα και καμμιά εκατοστή άλλοι που μου έρχονται πρόχειρα στο μυαλό. Και φυσικά τα ομόλογα έργα των αντιστοίχων έργων τους, που είναι ισότιμα των κλασσικών διότι τα θαυμάζει στο διηνεκές η υφήλιος. Ένα γνωρίζω εγώ εξ ανατολών, ο οποίος δραπέτευσε για να μεγαλουργήσει στην δύση: o Γκρέκο.
    Όλα αυτά φίλε Theo και κύριε Καστρινάκη δεν είναι μυθιστορία, αλλά η αλήθεια στην προφάνειά της.

    Ιδού όμως εκ των ανωτέρω, αναφύεται ένα νέο καίριο ιστορικό ερώτημα, που αποθέτω στην ομήγυρη των εκλεκτών συμποσιαστών:
    Αν η ανατολή εν αντιθέσει με την δύση δεν εδημιούργησε επιστήμη και πολιτισμό παρά μόνον θεολογία για μια χιλιετία έως την νεωτερικότητα, τι ή ποίος ευθύνεται γι’ αυτό;

    ΥΣΤΕΡΟΓΡΑΦΟ
    Μακρυά από εμένα φίλοι μου η στράτευση, η προκλητικότητα και η εμπρηστικότητα. Μηδέν άγαν. Το γεγονός, ότι ο Αγ. Γρηγόριος ο Παλαμάς ήταν ένας εριστικός ζηλωτής δεν σημαίνει ότι δεν ήταν και άγιος. Η μια είναι η αλήθεια της γης και η άλλη η αλήθεια του ουρανού. Κανείς συνεπώς και πρώτος εγώ, δεν θέλει να μειώσει την συνεισφορά και την σημασία του έργου του. Όσο για τον λαό που μελετά τις γραφές του και διαμορφώνει τον βίο του…άστα καλύτερα Theo.
    Πράγματι η Ελλάδα και ο Ελληνισμός έχουν από αιώνες πεθάνει. Όπως άλλωστε λίγο πιο πρόσφατα η Ρωμιοσύνη και ο Χριστιανισμός. Και για να χρησιμοποιήσω μια συναφή ρήση ούτε η ορθοδοξία αισθάνεται πολύ καλά.
    Όμως η ελληνική οντολογία είναι ζωντανή, διότι είναι τρόπος του οράν, είναι θέα, βλέμμα προς και από τον κόσμο.
    Και μια γρήγορη παρατήρηση για τον χάσμα κατέναντι στον θάνατο. Τον θάνατο δεν τον πάτησε μόνο ο Χριστός κύριε Καστρινάκη. Τον πάτησε και ο Λεωνίδας και ο Σωκράτης.
    Αλλά με τη χάρη του θεού θα επανέλθουμε.

  54. Αξιέπαινη η προσπάθειά σου, αγαπητέ Γιάννη, αλλά το έδαφος σαθρό.
    Προσπαθώντας να τεκμηριώσεις τη μυθιστορηματική φράση σου “[i]Στα λόγια και τις γραφές του, ο άγιος Γρηγόριος Παλαμάς “παρείχε” την πατρική συγκατάθεσή του. Στην πράξη οψέποτε απαιτήθηκε, υπήρξε αμείλικτος. Διέθετε και τάγματα εφόδου άλλωστε, τους ζηλωτές μοναχούς[/i]”, γράφεις: “[i]το πτώμα του Νικηφόρου Γρηγορά εσκυβαλίστηκε από ζηλωτές πλιατσικολόγους μοναχούς παρακινημένους από τους εριστικούς λόγους του Αγ. Γρηγορίου εκτός των τειχών της Πόλεως. Ψάξε και θα βρείς.[/i]” Κι εδώ το έδαφος στο οποίο πατάς κατολισθαίνει. Διότι ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς κοιμήθηκε το 1359 ενώ ο Γρηγοράς το 1360· και διότι ο άγιος έζησε τα χρόνια της διαμάχης του μ᾿ αυτόν στη Θεσσαλονίκη, ενώ ο Γρηγοράς δεν ξέρουμε πού πέθανε. (Έτσι γράφει η Wikipedia. Αν εσύ έχεις κάποια άλλη πηγή, έχεις και την ευθύνη να την προσκομίσεις.) Πώς, λοιπόν, ο άγιος διέθετε μεταθανάτια τάγματα εφόδου, σε κάποιο μέρος που δεν το ξέρουμε ή έστω, στην Πόλη, ενώ έζησε στη Θεσσαλονίκη; Και πόσο φταίει αυτός για την υποτιθέμενη σκύλευση, όταν έχει αποβιώσει ένα χρόνο νωρίτερα;

    Γράφεις: “[i]Η παράθεση εδαφίων και αποσπασμάτων δεν παρέχει ασφαλές έδαφος συνθετικής θεώρησης , διότι
    σκεδάζει την θέα του ιστορικού γίγνεσθαι και άγει στην περιπτωσιολογία και την εριστική[/i].” Θα μπορούσα να συμφωνήσω εν μέρει, αν και προτιμώ τις πηγές από τις συνθετικές ή άλλες ιστορικές μελέτες. Εμπιστεύομαι όμως και σοβαρούς ιστορικούς. Κι έχω ζητήσει επανειλημμένα από τους συνομιλητές μου να επικαλεστούν είτε μια πρωτογενή πηγή είτε ένα σοβαρό ιστορικό, αλλά τίποτα. Αυτή η πεισματική άρνηση φανερώνει τεμπελιά, ιδεοληψία, και καταλήγει στη μυθιστοριογραφία, όπως φαίνεται από το παραπάνω παράδειγμα.

    Επαναλαμβάνω: Οι αιρετικοί που αναφέρεις καταδικάστηκαν για τις πλανεμένες θεολογικές δοξασίες τους, όχι γιατί “[i]κατέθεσαν τις χαμηλής πτήσης επιστημονικές τους ανησυχίες, καθώς και την ελληνική τους παιδεία[/i].” Υπήρχαν και πολλοί άλλοι επιστήμονες στο λεγόμενο “Βυζάντιο”. Μόνο, που όπως αναφέρει ο φυσικός, καθηγητής του πανεπιστημίου του Ντόρτμουντ και μέλος της Ακαδημίας Αθηνών Εμμ. Πάσχος (τον έχω αναφέρει άλλες δυο φορές σε σχόλιά μου στο “Αντίφωνο” κι όποιος θέλει μπορεί να ψάξει για τα έργα του) υπάρχουν χιλιάδες βυζαντινά χειρόγραφα θετικών επιστημών ανεξερεύνητα ακόμα. Ο ίδιος ανακάλυψε και δημοσίευσε ένα έργο του Γεωργίου Χιονιάδη που πραγματευόταν την κίνηση των πλανητών (βλ. και σχόλιο μου εδώ, της 14ης Αυγούστου, όπου αναφέρονται και ονόματα μη αιρετικών).

    Όσο για την τέχνη, φυσικά κανείς δεν μπορεί ν’ αποδείξει τίποτα· μόνο να αισθανθεί. Επειδή όμως καταντάμε να επαναλαμβάνουμε τα ίδια και τα ίδια, αναρτώ πάλι ένα απόσπασμα από τον αντίλογο στον Ράμφο του Γουνελά, που έγραφε έν έτει 2001: “[i]Ένας άσχετος με την εκκλησιαστική παράδοση άνθρωπος, έ­νας «αμύητος» στο Φως του Λόγου και της Εικόνας, κοιτώντας τις βυζαντινές ή γενικότερα τις ορθόδοξες εικόνες, θα μι­λήσει για αγκύλωση και στατικότητα και θα καταφύγει στο μεγαλείο του Ντα Βίντσι ή του Μιχαήλ Αγγέλου ή βεβαίως σε πιο μοντέρνους καλλιτέχνες. Όμως, κά­ποιος δεν θα πρέπει να του υποδείξει σήμερα, υστέρα από τόσες και τόσες επα­ναστάσεις στον χώρο της τέχνης, τι έκα­νε τον Πικάσο να καταφεύγει στα κυκλα­δικά ειδώλια, τι έκανε τον Κλέε να ψά­χνει το χρώμα στην Τυνησία, τι έκανε τον Γκωγκέν να φύγει σε εξωτικά μέρη γυ­ρεύοντας το «κάτι» που δεν έβρισκε στην Δύση ή τον Α. Αρτώ να φτάσει στο Μεξικό για να μυηθεί στα «μυστήρια» των Ινδιάνων; Ο Στέλιος Ράμφος είχε -αν θυμάμαι καλά στο βιβλίο του Η παλινωδία του Παπαδιαμάντη- μεταχειριστεί την φράση «βλέπω ένα βλέμμα κι όχι ένα αντικείμε­νο» θέλοντας να αντιδιαστείλει το είδος της δράσης στην ελληνοανατολική περί­πτωση από την δυτική της εξαντικειμενίκευσης. Βρίσκω την φράση εκείνη κατα­πληκτική. Πώς θα νιώθει όμως η κακό­μοιρη αυτή φράση σήμερα;[/i]”

    Αυτό που έχει πεθάνει, φίλε μου κι είναι πτώμα τυμπανιαίο εδώ και 16 αιώνες είναι ο εκτός χριστιανισμού ελληνισμός. Η Ορθοδοξία ζει και διαδίδεται ανά την οικουμένη, μεταφέροντας μαζί και τον ελληνισμό ως αιώνια κατηγορία της.

  55. A, theo, αν ο Θ.Ι.Ζ. είναι ο κ. Ζιάκας τότε μετά τα τόσα εγκώμια, από τον κ. Περδικαρη, προς τόσους δυτικούς, φυσιολογικά θα υπάρξει μια κάποια αντίδραση εκ μέρους του. Γιατί ενθυμούμενος το:
    [b]«Και λες κι αναρωτιέσαι, πώς υπάρχουμε ακόμη και πώς επιβιώνουμε, με τόσους μηδίσαντες, τόσους ευρωλιγούρηδες, τόσους αναπτυξιακούς ντενεκέδες ξεγάνωτους και τόσους λυσιμελείς του Μεγάρου Μουσικής, του φωταδισμού και της δυτικής μαλακίας, εν εγρηγόρσει; Να πώς σερνόμαστε ακόμη.
    Ε π ε ι δ ή_ υ π ή ρ ξ α ν_ μ ε ρ ι κ ο ί_ τ έ τ ο ι ο ι_ π α ρ α κ α τ ι α ν ο ί, σ α ν_ τ ο ν_ Ν ε ο μ ά ρ τ υ ρ α_ Ι ο ρ δ ά ν η_ τ ο ν_ Κ α ζ α ν τ ζ ή, α π ό_ τ η ν_ Τ ρ α π ε ζ ο ύ ν τ α.»[/b]
    [i](κ α ι_ OXI επειδή, συμπληρώνω εγώ, υπήρξαν κάποιοι σαν τους Σαίξπηρ, Δάντης, Βοκκάκιος, Πετράρχης, Μικελάντζελο, Τιτσιάνο, Νταβίντσι, Ντύρερ, Θερβάντες, Ρούμπενς, Πίκο ντε λα Μιράντολα Κουζάνος, Νεύτων, Γαλιλαίος, Κοπέρνικος, Μπράχε, Καρτέσιος, Πασκάλ, Λάϊμπνιτς, Παράκελσος Παχυμέρης, Μετοχίτης, Ακίνδυνος, Βαρλαάμ, Βησσαρίων), [/i]
    είμαι σίγουρος πως και μόνο που ο κ. Περδικάρης μιλά με τόση απαξίωση για την προσφορά των Αγίων μας στο τόπο μας, είναι σίγουρο πως θα λάβει και μια ανάλογη απάντηση!
    Αν δε λάβει, τότε ο Θ.Ι.Ζ. μάλλον δε θα είναι ο κ. Ζιάκας!
    Βεβαίως, εγώ δεν είμαι στο μυαλό του κ. Ζιάκα και υπάρχει περίπτωση [b]κ α ι[/b] να είναι ο Θ.Ι.Ζ. [b]κ α ι [/b]να μη δώσει μια απάντηση σαν κι αυτή που θα ήθελα…
    Θα φανεί το πράμα….

  56. προς αυτούς που κόπτονται για την τεράστια πρόοδο της Δύσης σε σχέση μετην καθ’υμάς “Ανατολή”.

    Δύο απλά ερωτήματα:

    1) Αν εννοούν την όντως τεράστια πρόοδο στις θετικές επιστήμες και την τεχνολογία, θα ήθελα να ρωτήσω πως γίνεται η ποσοτικοποίηση αυτής της προόδου. Για παράδειγμα, πρόοδος είναι όταν βρίσκουμε κάτι για να βελτιώσουμε την ζωή μας (φαντάζομαι δεν θεωρείται πρόοδος όταν βρίσκουμε κάτι που χειροτερεύει ή είναι αδιάφορο προς το βιώτικό μας επίπεδο). Αν υποθέσουμε λοιπόν ότι η καλυτέρευση της καθημερινής ζωής μας είναι το κύριο ζητούμενο και το κατεξοχήν μέτρο της προόδου, τότε για ποιόν λόγο η Δύση είναι πιο προοδευμένη από εμάς? Για παράδειγμα, ο μέσος όρος ζωής στην Ελλάδα είναι μεγαλύτερος και από Γερμανία και από Αγγλία, και φυσικά από Αμερική. Για να μη μιλήσω για άλλα μετρήσιμα μεγέθη της “καλοζωϊας” σε Ελλάδα και “ανεπτυγμένο κόσμο”. Άρα, δεν καταλαβαίνω γιατί θα πρέπει να “ζηλεύουμε¨τα επιτεύγματα αυτά, ή γιατί θα πρέπει οι φίλοι μας οι Γερμανοί του Nietsche και του τέκνου του Hitler να είναι περήφανοι που οδηγούν καλύτερες BMWs.. Μια απλή και κατανοητή απάντηση περιμένω..

    2) Στο θέμα της πνευματικής προόδου, χωρίς να αναφέρω ονόματα, μπορεί να μου πει κανείς γιατί ο μέσος Έλληνας είναι πιο “πίσω” από τον μέσο Γερμανό ή Γάλλο ή Άγγλο ή Αμερικάνο? Πάλι με απλά λόγια να το καταλάβω, γιατί εδώ στην California έχω αρχίζει να επιρρεάζομαι από το κλίμα και αισθάνομαι κάπως λιγότερο έξυπνος.

    Διαφωτίστε με κύριοι Διαφωτιστές..

  57. Μια μικρή διόρθωση, αγαπητέ Theo:
    [i]«”βλέπω ένα βλέμμα κι όχι ένα αντικείμενο” θέλοντας να αντιδιαστείλει το είδος της[b] όρασης[/b] στην ελληνοανατολική περίπτωση από την δυτική τής εξαντικειμενίκευσης»[/i]

  58. Αγαπητέ Cretan?, η παρέμβασή σου αυτή μου θύμισε μια προφορική (πάντως ηχογραφημένη) απάντηση του Στ. Ράμφου, εν ετη 1997, σε δημόσια συζήτηση, όταν του υποβλήθηκε ερώτηση για το πώς εκείνος εξηγεί το – στατιστικώς τεκμηριωμένο – φαινόμενο τού να διαπρέπουν οι Έλληνες επιστήμονες στο εξωτερικό.
    Στην απάντησή του προσδιόρισε δύο παράγοντες, τους οποίους ανέφερε ως [i]αιτίες[/i] τού γεγονότος. Επί λέξει:

    [b]«Η δυσκολία της γλώσσας. Η συνθετικότητα της θρησκείας.»[/b]

    Αυτά.

  59. Δεν είμαι σίγουρος ότι οι Έλληνες επιστήμονες διαπρέπουν περισσότερο στο εξωτερικό από π.χ. τους Ρουμάνους, ή τους Ιταλούς. π.χ. η Ιταλία είναι περίπου 6 φορές σαν την Ελλάδα, αλλά υπάρχουν πάνω από εξαπλάσιοι “κορυφαίοι¨Ιταλοί στο εξωτερικό.

    Εγώ ρωτώ για την ουσία της αξιολόγησης που κάνουμε. π.χ. οι Γερμανοί είναι καλύτεροι από εμάς γιατί έχουν περισσότερα Nobel αλλά μήπως οι Έλληνες είναι καλύτεροι Άνθρωποι γιατί βοηθούν τον πλησίον τους?
    Πως ποσοτικοποιείς το “καλύτεροι”?

    Το αξιακό σύστημα της Δύσης δίνει συγκεκριμένη απάντηση σε αυτό το ερώτημα. Εγώ που είμαι κουτός, περιμένω ακόμη κάποιον Διαφωτιστή να με Διαφωτίσει στο τι είναι “καλύτερο” και “αξιολογότερο” και γιατί.

    με απλά λόγια αν είναι δυνατόν…

  60. Κε Περδικάρη, συγκρίνετε σας παρακαλώ την αναφορά σας στη βυζαντινή τέχνη, όπως την καταθέσατε σε δύο διαφορετικές παρεμβάσεις σας μέσα στη σελίδα ετούτη.

    [Πρώτη παρέμβαση, 8/9/2011:]
    Αυτό ακριβώς ισχυρίζεται ο κ. Κυριακίδης και η επιχειρηματολογία του δεν είναι σοφιστική, αλλά είναι η ανάγλυφη ιστορική αλήθεια, ως ερμηνεία της ιστορίας και όχι ως σχολαστική προσκόλληση στο γράμμα ήτοι στην παράθεση εδαφίων και αποσπασμάτων.
    Σε ό, τι αφορά την αναφορά του Theo στην τέχνη, προδήλως συμφωνώ επίσης με τον κ. Κυριακίδη. Αλλά αυτό είναι ζήτημα έτερο του παρόντος, που απαιτεί ειδική ανάπτυξη.

    [Δεύτερη παρέμβαση, 9/9/2011:]
    Τη ίδια μέθοδο της ιστορικής προφάνειας μπορούμε να εφαρμόσουμε και στην τέχνη όπου π ρ ο δ ή λ ω ς συμφωνώ με τον κύριο Κυριακίδη. […] Πείτε μου παρακαλώ τα ομόλογα διαμετρήματα της ανατολής των κατωτέρω: Σαίξπηρ, Δάντης, Βοκκάκιος, Πετράρχης, Μικελάντζελο, Τιτσιάνο, Νταβίντσι, Ντύρερ, Θερβάντες, Ρούμπενς, Πίκο ντε λα Μιράντολα και καμμιά εκατοστή άλλοι που μου έρχονται πρόχειρα στο μυαλό. Και φυσικά τα ομόλογα έργα των αντιστοίχων έργων τους, που είναι ισότιμα των κλασσικών διότι τα θαυμάζει στο διηνεκές η υφήλιος.

    Στη δεύτερη προσέγγιση, η συμφωνία σας με τον κ. Κυριακίδη, ως προς την απαξίωση της βυζαντινής τέχνης, εκτίθεται επί τή βάσει κάποιου σκεπτικού. Στην πρώτη εκτίθεται επί τή βάσει μόνο μιας… κεκτημένης (αντιβυζαντινής) ταχύτητας.
    Το δεύτερο «προδήλως», δηλαδή, φέρει το πραγματικό νόημα της λέξης – παρότι το “συμπέρασμα” προεκτίθεται τού “επιχειρήματος”. Το πρώτο, ωστόσο, δεν εμπεριέχει καμμιά… προδηλότητα – παρά μόνο (λυπάμαι) εκείνη του καλλιτεχικού οπαδισμού.

    Επί της ουσίας, τώρα: Η [b]πολιτιστική[/b], εν γένει, [b]δημιουργία[/b] συγκροτεί ένα τοπίο επί του οποίου είναι προφανές, από το δεύτερο παραπάνω απόσπασμα, ότι [i]δεν έχετε[/i] – παρά μόνο εγκυκλοπαιδική – [i]εποπτεία[/i]. Ως εκ τούτου η αναφορά σας σ’ αυτήν αποτελεί, επαναλαμβάνω, τον πλέον [b]αδύναμο κρίκο[/b] τής όλης συλλογιστικής σας. (Σε σημείο, μάλιστα, ώστε να προδίδει τή [i]μεροληψία[/i] τής μαρτυρίας σας, όσον αφορά και τα γνωστικά εκείνα αντικείμενα τα οποία σάς είναι, όντως, οικειότερα.)
    Αν, παρά ταύτα, επιμένετε να το συζητήσουμε, δεν έχω καμμία αντίρρηση – αρκεί αυτό να μη γίνει παντελώς «εκτός θέματος»: Κάτω από μια τόσο [i]άσχετη[/i], δηλαδή, βασική ανάρτηση όσο η προκείμενη.
    Αν θεωρείτε χρήσιμη λοιπόν την εστίαση τής “έρευνας” μας στον τομέα της τέχνης, επιλέξτε σάς παρακαλώ κάποια συναφή δημοσίευση τού “Αντίφωνου” και πάρτε την πρωτοβουλία να μεταφέρουμε εκεί τον σχετικό διάλογο.

  62. Ας ξεκινήσουμε λοιπόν από τις πηγές. Π. Κανελλόπουλος “Ιστορία του Ευρωπαϊκού πνεύματος” 1ος Τόμος προτελευταίο κεφάλαιο, τελευταία παράγραφος. Εκεί θα βρείς και την πρωτογενή πηγή.
    Ο Αγ. Γρηγόριος και ο Γρηγοράς πέθαναν (ή κοιμήθηκε ο άγιος και ψόφησε ο αιρετικός, περιγραφή που ταιριάζει καλύτερα στα γεγονότα ) περίπου ταυτόχρονα και δεν έχει προσδιοριστεί ιστοριογραφικά ποιός προηγήθηκε. Όμως αυτό δεν αλλάζει την ουσία. Ο Αγ. Γρηγόριος είχε “υποσχεθεί” στον Γρηγορά από την εποχή της κομμούνας της Θεσσαλονίκης, ότι όταν πεθάνει, το πτώμα του θα το “σκυβαλίσουν”, ” ίνα κύονες και όρνεα εσθίουσι “. Πράγματι, τα τάγματα εφόδου των ζηλωτών μοναχών, τα ίδια που πλιατσικολόγησαν την Θεσσαλονίκη δέκα χρόνια πριν, έσπευσαν να κάνουν πράξη την προτροπή του καθηγουμένου τους, λίγο μετά ή λίγο πρίν τον θάνατό του, παντελώς αδιάφορο.

    Theo, οι πηγές σου είναι ασηπτικές, έχουν οσμή χλωροφορμίου χειρουργικού θαλάμου. Διότι μέριμνά τους δεν είναι η ιστορική αλήθεια αλλά η απόπλυση της γήινης δράσης και ζωής των αγίων με χειρουργική επέμβαση επί της ιστορίας. Οι άγιοί σου υπήρξαν γήινοι, πολύ γήινοι. Και πρώτος από αυτούς ο κατ’ εξοχήν εριστικός ζηλωτής Αγ. Γρηγόριος. Όπως όμως ήδη έγραψα, αυτό δεν σημαίνει ότι δεν είναι άξιος και άγιος! Γιατί λοιπόν ζητάς εσύ να αποπλύνεις τα γήινα αμαρτήματά του και να τον εξιδανικεύσεις όταν αυτός ο ίδιος δεν το εζήτησε; Τι να πρωτοθυμηθούμε. Τον άγιο Ιωάννη τον Χρυσόστομο να εντέλλει την δήωση και καταστροφή του ναού της Εφέσου το 399, τον Κύριλλο, τον Σχολάριο, τα τάγματα των φθονερών πλιατσικολόγων μοναχών που αλωνίζουν την αυτοκρατορία μια χιλιετία καίγοντας, δηώνοντας και καταστρέφοντας πριν επιστρέψουν αλώβητα στα κελιά τους, προετοιμάζοντας την επόμενη επιδρομή. Έχεις επισκεφτεί την Ολυμπία; έχεις δεί τους ξεκοιλιασμένους κίονες, από όπου αναθρώσκει το ασίγαστο, ιοβόλο μίσος των ζηλωτών; Ας μη μπούμε όμως σε αυτή την συζήτηση, διότι το θέμα μας είναι άλλο.
    Επαναφέρω τα ερωτήματα που μας απασχολούν:

    1. Προήχθη η επιστήμη στην καθ’ ημάς ανατολή όχι μόνον την υπό εξέταση ησυχαστική περίοδο, αλλά και ολόκληρη την χιλιετία από το 800-1800, δηλαδή έως την ανατολή της νεωτερικότητας;
    Επιμελώς δεν απαντάτε. ΟΧΙ κύριοι, δεν προήχθη αντίθετα επεκράτησε απόλυτο σκότος, γιατί οποιοδήποτε επιστημονικό ψέλλισμα επατάσσετο απηνώς εν τη γενέσει του από τους σκοταδιστές του ζηλωτισμού, πριν καν τολμήσει να αμφισβητήσει την εξουσία της αυθεντίας.
    Πρώτος εγώ αποδέχομαι (παρέθεσα άλλωστε το παράδοξο του Μένωνα) ότι η επιστήμη δεν άγει στην αλήθεια, διότι δεν απαντά στο θεμελιώδες ερώτημα. Όμως η ανέλιξή της είναι αναγκαία για το ον, διότι απαντώντας σε δευτερογενή ερωτήματα, αποστάζει τα νέφη της αγνοίας, διαυγάζει τον ορίζοντα ώστε, η αλήθεια να δύναται να προβάλει άφατη, όταν εκείνη επιλέξει να φανερωθεί. Και το Βυζάντιο ως κοινωνία και πολιτισμός έπλεε πλεισίστιο σε πελάγη αγνοίας και δεισιδαιμονίας έως το τέλος. Μοναδική καταφυγή των ηγητόρων του η αναχωρητική θεία παρηγορία. Όμως ο αναχωρητισμός δεν συνιστά πολιτισμό.

    2. Για ποίο λόγο δεν εκάρπισε στην ανατολή το κακό άνθος της Ιεράς εξέτασης;
    Επιμελώς δεν απαντάτε. Δεν κάρπισε κύριοι μόνον, διότι η ασφυκτική εξουσία της αυθεντίας πάνω στις συνειδήσεις, δεν επέτρεψε σε κανένα απολύτως να την απειλήσει και διότι παραλλήλως, τα διαμετρήματα που αποπειράθηκαν να υποτονθορίσουν επιστημονικό λόγο ήσαν σ π ι θ α μ ι α ί ο υ β ε λ η ν ε κ ο ύ ς.

    3. Αν η ανατολή εν αντιθέσει με την δύση δεν εδημιούργησε επιστήμη και πολιτισμό παρά μόνον θεολογία για μια χιλιετία έως την νεωτερικότητα, τι ή ποίος ευθύνεται γι’ αυτό;
    Το θέμα είναι πολύ μεγάλο για να αναλυθεί υπό μορφήν σχολίων. Απαιτεί ιδιαίτερη ανάρτηση. Τολμώ όμως μια επιγραμματική αναφορά.
    α. Κύρια αιτία ισοπέδωσης υπήρξε το γηρασμένο πολιτιστικά ελληνικό κύτταρο, που όπως σημείωσα ανωτέρω έγινε από δέος πατραλοίας αντί γόνος εν αντιθέσει προς το άγουρο, θυμωμένο τευτονικό αίμα της δύσης που έσφυζε από ζωή και ήδη από την ώρα του Αυγουστίνου αιστάνθηκε κληρονόμος της ελληνικής παιδείας, της οποίας ενώ δεν κατανοούσε την ουσία, όπως κάθε νεοφώτιστος, εθαύμαζε το μεγαλείο.
    β. ο ανεξέλεγκτος σ τ α σ ι ω τ ι σ μ ό ς και η πληβειακή συνείδηση των ζηλωτικών ταγμάτων, που σάρωναν την αυτοκρατορία απ’ άκρου εις άκρον, αντιποιούμενοι την εξουσία, καταπνίγοντας κάθε αποκλίνουσα φωνή. Τα τάγματα των ζηλωτών μοναχών ουδέποτε κατόρθωσε να ελέγξει η αυτοκρατορική εξουσία, που παρέμεινε θεοκρατική και δεν εξελίχθηκε σε κοσμική. Σε αντίστιξη στην Δύση, η ίδια η παπική εξουσία δεν εδίστασε να γίνει κοσμική όταν συνέλαβε ότι αυτό επέβαλλε η ανάγκη, για χάρη της ιστορικής εξέλιξης.

    Τι σημαίνει προφάνεια του ιστορικού ορίζοντα η οποία παραπέμπει στην π ρ ο δ η λ ό τ η τ α; Σημαίνει κύριε Καστρινάκη ότι στο ερώτημα ποιός είναι ο Μπαχ της ανατολής, η απάντηση έρχεται αυθόρμητα στα χείλη και αν δεν έρθει στο επόμενο ένα δεύτερο, σημαίνει ότι Μπαχ της ανατολής δεν υπάρχει, όπως και δεν υπάρχει. Τώρα γιατί Μπαχ και όχι δεξιός ψάλτης της ρωμέϊκης Αγ. Σοφίας θέλει πράγματι πολλή συζήτηση. Όπως επίσης ποιά είναι η οντολογία του ελληνικού αγάλματος σε σχέση με την εσχατολογία της βυζαντινής εικόνας. Θα συμφωνήσω μαζί σας ότι είναι αντικείμενο άλλης ανάρτησης και ελπίζω ότι θα μας δοθεί η δυνατότητα. Ωστόσο, είναι βέβαιον ότι ως κληρονόμος της ελληνικής οντολογίας αισθάνομαι πολύ κοντύτερα στο άγαλμα και την αντίστιξη, αντί στην εικόνα και τον ψαλμό. Δεν τα απαξιώνω όμως όπως εσφαλμένα νομίζετε. Συντονίζομαι στο φώς και τον λόγο τους, επισκέπτομαι στοχαστικά τα βυζαντινά μνημεία, άλλωστε πηγαίνω στην εκκλησία τακτικά, αλλά δεν θεωρώ ότι κυοφορούν ένα πολιτιστικό σκίρτημα.

    Εν κατακλείδι είναι λάθος να θεωρείτε ότι απαξιώνω του αγίους του τόπου μας. Τους τιμώ, αλλά δεν τους προτιμώ. Είμαι αποφατικός, συνεπώς δεν είμαι φωταδιστής, οπαδός του διαφωτισμού ούτε ευρωλιγούρης. “βλέπω κι εγώ ένα βλέμμα και όχι ένα αντικείμενο”, όπως προσφυώς λέγει ο Ράμφος. Μόνο που ο Ράμφος και η ταπεινότητά μου το λέμε αυτό όχι ως ορθόδοξοι, αλλά ως νεοπλατωνικοί, δηλαδή Έλληνες που αρδεύουμε τον Πλωτίνο. Ας μη ξαναπιάσουμε λοιπόν το νήμα από την αρχή, τι σχέση έχει το πλωτινικό βλέμμα με την θεοπτία του ακτίστου φωτός του αγ. Γρηγορίου και τα λοιπά και τα λοιπά.

    Ο ελληνισμός πράγματι έχει πεθάνει εδώ και 16 αιώνες Theo. Συμφωνούμε. Γι’ αυτό κι εγώ δεν επικαλούμαι παρά μόνον την ελληνική οντολογία ή απλά την Οντολογία. Πού διαφωνούμε; Σε δύο πράγματα.
    Πρώτον, χριστιανικός ελληνισμός δεν υφίσταται, διότι το οντολογικό περιεχόμενο των δύο λόγων (και όχι λέξεων) που περικλείει το υπ’ όψη αμάλγαμα δεν αλληλοπεριχωρείται αλλά αλληλογρονθοκοπείται. Ο χριστιανισμός επίσης πέθανε και η Ορθοδξία δεν αισθάνεται πολύ καλά.
    Και δεύτερον, τα πτώματα δεν ανασταίνονται. Απλώς σαπίζουν.

  63. [i]«Ο Αγ. Γρηγόριος και ο Γρηγοράς πέθαναν (ή κοιμήθηκε ο άγιος και ψόφησε ο αιρετικός, περιγραφή που ταιριάζει καλύτερα στα γεγονότα ) περίπου ταυτόχρονα […]»[/i]
    Ορίστε μια φράση σου συγκεφαλαιώνει το άπαν της τακτικής σας, κ. Περδικάρη: Να περιγράφετε τον «άλλον» (εν προκειμένω, την ορθόδοξη πίστη) ακριβώς όπως θα σας εξυπηρετούσε, προκειμένου να μπορέσετε κατόπιν, άκοπα, να τον… εξευτελίσετε.
    Εδώ, προσέτι, προχωράτε “ένα-βήμα-μετά” και τήν, εκ μέρους σας, [b]περιγραφή[/b] του: Σπεύδετε να [b]βάλετε στο στόμα του[/b] τις λέξεις που (συμπεραίνω) θα εξέφραζαν εσάς – εάν τυχόν είχατε επιλέξει τή δική του θέση.

    [i]«Ο ελληνισμός πράγματι έχει πεθάνει εδώ και 16 αιώνες, συμφωνούμε. […] Ο χριστιανισμός επίσης πέθανε και η Ορθοδξία δεν αισθάνεται πολύ καλά. Και τα πτώματα δεν ανασταίνονται. Απλώς σαπίζουν.»[/i]
    Ιδού μια φράση (μάλιστα, καταληκτήρια!) π ά λ ι απροειδοποίητης [b]βιαιότητας[/b] – που δεν βλέπω τι άλλο, πρωτίστως, εκθέτει παρά τόν “μόνο” εκείνο “παλμό” στον οποίο διανοείται να κινηθεί ένας ριζικά ανασφαλής, εν σχέσει με τις λέξεις του, λόγος.

  64. Φίλε κύριε Καστρινάκη, γιατί σας τρομάζουν οι λέξεις;
    Εγώ εξευτελίζω την ορθοδοξία ή οι μοναχοί που εσκυβάλισαν το πτώμα του Γρηγορά; Ευτελίζω την ορθοδοξία επειδή χρησιμοποιώ την μόνη λέξη που αντιστοιχεί σε αυτό που έπραξαν εκείνοι; Τι είναι, ειδικά για την Ορθοδοξία ένα λείψανο που παραμένει άταφο και σκυλεύεται; Δεν είναι ψοφίμι;
    Γιατί αποτελεί απροειδοποίητη βιαιότητα και ανασφαλή λόγο η φυσική κατά την ελληνική οντολογία αποστροφή “τα πτώματα δεν ανασταίνονται, σαπίζουν”, ενώ αντιστοίχως η αγαπητική φράση “το σώμα ανασταίνεται” που το άκουσμά της θα έκανε κάθε έλληνα κατά την οντολογία να ερυθριάσει από αιδώ δεν είναι η ψυχολογική ασπίδα του ποταπού πληβείου που βαυκαλίζεται με την διαιώνιση του σαρκίου του;
    Η γλώσσα φίλτατε δεν είναι ούτε μαλακή ούτε σκληρή. Υποκρύπτει μόνον περισσότερη ή ολιγότερη αλήθεια ή λήθη.
    Επιμένετε ωστόσο στις ψυχολογικές ερμηνείες και όχι στην αναλυτική του σχολίου. Σας βεβαιώ, αν στο πρόσωπό μου αναζητάτε τα διαπιστευτήρια ενός διώκτη της ορθοδοξίας και των αγίων της, κάνετε λάθος. Δεν είμαι εγώ μονομερής. Σέβομαι της αλήθεια της Ορθοδοξίας, αλλά δεν είναι η δική μου αλήθεια.

  65. @ Γιάννης Περδικάρης,
    τάχεις ολίγον τι μπερδέψει…
    Σε προηγούμενο σχόλιό μου παρέθεσα τμήμα ομιλίας του Θ. Ζιάκα όχι τόσο για να σου πω ότι είσαι ‘ευρωλιγούρης’ αλλά για να τονίσω πως ένας άνθρωπος που τιμάς ιδιαιτέρως, όπως φάνηκε από σχόλιά σου, είναι πεπεισμένος ότι τον τόπο μας τον κρατάνε οι Άγιοι Πατέρες μας και μόνο.
    Τεσπα, δε κατάλαβες. Αλλά και πώς να το καταλάβεις; Πολύ δύσκολο για σένα.

    Πάμε πάλι στον Θ. Ζιάκα. Λέει, λοιπόν αλλού:
    —Σύγχρονος Μηδενισμός και παιδεία—
    «Σε αντίθεση με τον σύγχρονο κόσμο οι Έλληνες δεν απέδιδαν ιδιαίτερη αξία στη Μηχανή. Το θέμα δεν είναι ότι οι αγνοούσαν την αλγοριθμική σκέψη. Μηχανές και συστήματα ήξεραν να φτιάχνουν. Ο Ήφαιστος ήταν θεός και είχε το εργαστήρι του στον Όλυμπο. Τον τιμούσαν. Θαύμαζαν τα ρομποτικά του επιτεύγματα. [b]Δεν ξεχνούσαν όμως ότι ήταν κουτσός[/b]. Και επιπλέον απωθητικά ανέραστος, καθώς ήταν παντρεμένος με τη θεοποιημένη σεξουαλικότητα (την Αφροδίτη), που τον κεράτωνε με τη θεοποιημένη βία (τον Άρη).»
    Σου το προτείνω!

    Λοιπόν, απλά και ωραία μας λέει ότι οι Έλληνες, [i]όχι οι δικοί σου έλληνες αυτούς που έχεις εσύ στο νου[/i], αλλά οι πραγματικοί, ‘θέλανε’ τον Ήφαιστο κουτσό. Τελεία και παύλα. Εσύ κι όλοι όσοι έχετε περι πολλού την επιστημονική γνώση κτλ κτλ κτλ απλώς ‘πιστεύετε’ και είστε φίλοι του κουτσού θεού!
    Οι αιρετικοί μάλιστα, όντας κουτσοί στα θεολογικά κατέληξαν να κουτσαθούν εντελώς μένοντας πιστοί στην επιστημονική γνώση ενός κουτσού θεού.

    Το συμπέρασμα που βγάζω είναι το ίδιο μ’αυτό που σας είπα εξαρχής στο ποστ ‘Τι είναι Δημοκρατία’!
    Δεν είναι έτσι οι Έλληνες όπως τους έχετε στο νου. Ούτε οι Αρχαίοι, ούτε οι χριστιανοί έλληνες! Δε καταλάβατε καλά!
    Κάντε μια προσπάθεια για reset… Χαριν του Ζιάκα, τουλάχιστον.. αργότερα ίσως καταλάβετε πως έπρεπε να το κάνετε πρωτίστως χάριν της αληθειας!

  66. Το θράσος σου είναι απίστευτο, φίλε μου.
    Γράφεις: “[i]οι πηγές σου είναι ασηπτικές, έχουν οσμή χλωροφορμίου χειρουργικού θαλάμου. Διότι μέριμνά τους δεν είναι η ιστορική αλήθεια αλλά η απόπλυση της γήινης δράσης και ζωής των αγίων με χειρουργική επέμβαση επί της ιστορίας[/i]”
    Πώς το αποδεικνύεις αυτό; Ποιος σοβαρός ιστορικός συμμερίζεται τις απόψεις σου;

    Επίσης, από πού προκύπτει το [i]τα τάγματα των φθονερών πλιατσικολόγων μοναχών που αλωνίζουν την αυτοκρατορία [b]μια χιλιετία[/b] καίγοντας, δηώνοντας και καταστρέφοντας πριν επιστρέψουν αλώβητα στα κελιά τους, προετοιμάζοντας την επόμενη επιδρομή[/i];
    Κατά τον 4ο και 5ο αιώνα υπήρξαν δηώσεις ιερών αλλά και πολλές φωνές Πατέρων εναντίον αυτής της τακτικής. “[i]Η συνοδος της Ελβίρας στην Ισπανία, κάπου μεταξύ 295 και 314, διακήρυξε με τον 60ό κανόνα της ότι όποιος κακοποιηθεί από εθνικούς επειδή κατέστρεψε είδωλά τους, δεν επρόκειτο να θεωρηθεί μάρτυρας[/i]” (Θανάση Παπαθανασίου, “Η Εκκλησία γίνεται όταν ανοίγεται”, Αθήνα 2009, σ. 242. Στις σσ. 217-258 αυτού του βιβλίου μπορεί κανείς να δει και τα δύο ρεύματα, με βάση πλούσια βιβλιογραφία.)

    “[i]Ο Αγ. Γρηγόριος και ο Γρηγοράς πέθαναν (ή κοιμήθηκε ο άγιος και ψόφησε ο αιρετικός, περιγραφή που ταιριάζει καλύτερα στα γεγονότα ) περίπου ταυτόχρονα και δεν έχει προσδιοριστεί ιστοριογραφικά ποιός προηγήθηκε. Όμως αυτό δεν αλλάζει την ουσία. Ο Αγ. Γρηγόριος είχε “υποσχεθεί” στον Γρηγορά από την εποχή της κομμούνας της Θεσσαλονίκης, ότι όταν πεθάνει, το πτώμα του θα το “σκυβαλίσουν”, ” ίνα κύονες και όρνεα εσθίουσι “. Πράγματι, τα τάγματα εφόδου των ζηλωτών μοναχών, τα ίδια που πλιατσικολόγησαν την Θεσσαλονίκη δέκα χρόνια πριν, έσπευσαν να κάνουν πράξη την προτροπή του καθηγουμένου τους, λίγο μετά ή λίγο πρίν τον θάνατό του, παντελώς αδιάφορο[/i].”
    Εδώ η σύγχυση είναι τεράστια κι η λογική σου “σπάει κόκαλα”. Πού το βρήκες ότι ο Γρηγοράς πέθανε πριν από τον άγιο Γρηγόριο τον Παλαμά; Η χρονολογία του θανάτου του δεν είναι γνωστή. Το μόνο σίγουρο είναι ότι ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς προηγήθηκε, γιατί ο Γρηγοράς μνημονεύει την κοίμηση του Αγίου. (βλ. σύγχρονή μας μελέτη όπου και σχετική βιβλιογραφία: http://invenio.lib.auth.gr/record/125261/files/GRI-2011-5975.pdf?version=1).
    Οι ζηλωτές της Θεσσαλονίκης ήσαν αντίπαλοι του αγίου Γρηγορίου και δεν του επέτρεψαν να εγκατασταθεί στη Θεσσαλονίκη, παρά μόνο το 1350, τρία χρόνια μετά την εκλογή του.
    Τη διαπόμπευση του πτώματος του Γρηγορά την αναφέρει o Ιωάννης Κυπαρισσιώτης (PG 152, 733-736), εχθρός του Αγίου, και την αποδίδει στους “Παλαμίτας”, χωρίς ν’ αναφέρει ούτε τόπο ούτε αν ήσαν μοναχοί.
    Λοιπόν, αν σε πιστέψουμε, ο άγιος Γρηγόριος διέθετε “τάγματα εφόδου” που ήσαν εχθροί του, αυτοί μεταφέρονταν από τη Θεσσαλονίκη στην Πόλη, (πώς; με αεροπλάνα; ) για να βιαιοπραγήσουν, μετά τον θάνατο του Αγίου, με εντολή του. Ένα τέτοιο σενάριο θα το ζήλευε κι ο Λάνθιμος!!

    Ανέφερα παραπάνω τη βάσανο των πηγών και σοβαρούς ιστορικούς. Δεν προβάλλεις καμιά άλλη πηγή, για ν’ αντικρούσεις τις “ασηπτικές” δικές μου, ούτε κανένα σοβαρό ιστορικό. Μόνο παραπέμπεις στην σκουριασμένη (τουλάχιστον όσον αφορά το λεγόμενο “Βυζάντιο”) “Ιστορία του Ευρωπαϊκού πνεύματος” του Κανελλόπουλου, ενός νεοκαντιανού φιλοσόφου και πολιτικού, που κανείς βυζαντινολόγος δεν τον παίρνει στα σοβαρά σήμερα. Γιατί τα μόνα που ήξερε από Ιστορία του Βυζαντίου είναι όσα έμαθε στη φιλοσοφική σχολή της Χαϊδελβέργης του ’20. Διάβασα αυτή την Ιστορία πριν από 30 περίπου χρόνια κι έφριξα με τη μονομέρεια και την άγνοιά του για τη μεσαιωνική μας Ιστορία και παράδοση. Δεν την έχω σήμερα. Αν, ωστόσο, μας προσκομίσεις την πηγή που αναφέρει κι αυτή προσφέρει κάτι καινούργιο, να το συζητήσουμε.

    Στα ερωτήματα που ισχυρίζεσαι ότι δεν έχουμε απαντήσει, έχω απαντήσει εκτενώς και επαρκώς. Στο πρώτο, σε παρέπεμψα στις έρευνες και ανακοινώσεις του καθηγητή και ακαδημαϊκού Πάσχου. Στο δεύτερο, στη θεολογία πρωτίτερα και στο Κανονικό Δίκαιο της Ορθόδοξης Εκκλησίας τώρα. (Βλ. τι γράφει ο κανονολόγος Θεόδωρος Βαλσαμών: “[i]κανένας κανόνας δεν επέτρεψε ποτέ τιμωρία … Αυτό που έχουμε διδαχτεί είναι να αποκόπτουμε τους αιρετικούς από το σώμα των χριστιανών. Δεν έχουμε μάθει να τους τιμωρούμε[/i]”, Θανάση Παπαθανασίου, ό.π., σ. 252).
    Για δε τον απίστευτο ισχυρισμό σου ότι τάχα “[i]η ανατολή εν αντιθέσει με την δύση δεν εδημιούργησε επιστήμη και πολιτισμό παρά μόνον θεολογία για μια χιλιετία έως την νεωτερικότητα[/i]” σε παραπέμπω σε χιλιάδες βιβλία που μαρτυρούν το αντίθετο (πρόχειρα μου έρχονται στον νου αυτό του Ράνσιμαν για τον Βυζαντινό πολιτισμό και το “Γιατί το Βυζάντιο” της Αρβελέρ.)

    Όσο για τον άγιο Γρηγόριο τον Παλαμά, αφού τον έχεις κατασυκοφαντήσει, γράφεις ότι “[i]αυτό δεν σημαίνει ότι δεν είναι άξιος και άγιος![/i]”! Είσαι καλά;

    Φαίνεσαι νοήμων, Γιάννη μου. Βγάλε, σε παρακαλώ, αυτούς τους παραμορφωτικούς φακούς και μην υποτιμάς τη νοημοσύνη των άλλων.

  67. Αγαπητε κ. Περδικαρη γραφετε μεταξυ αλλων:
    “” Σε αντίστιξη στην Δύση, η ίδια η παπική εξουσία δεν εδίστασε να γίνει κοσμική όταν συνέλαβε ότι αυτό επέβαλλε η ανάγκη, για χάρη της ιστορικής εξέλιξης””.
    Αναφερεστε πριν η μετα τα συγχωροχαρτια????
    Πριν η μετα την καταδικη ως αιρετικου του καθολικου ιερεα και πρυτανη του Πανεπιστημιου της Πραγας Γιαν Χους ο οποιος καηκε ζωντανός στην πυρά δεμένος σε πάσσαλο το 1415 επειδη κυριως κατεδικαζε την πρακτικη των συγχωροχαρτιων?????
    Πριν η μετα τον Ιερωνυμο Σαβοναρολα ο οποιος για τον ιδιο λογο απαγχονιστηκε και καηκε τον 15ον αιωνα????

  68. [quote name=”Γιάννης Περδικάρης”]
    β. ο ανεξέλεγκτος σ τ α σ ι ω τ ι σ μ ό ς και η πληβειακή συνείδηση των ζηλωτικών ταγμάτων, που σάρωναν την αυτοκρατορία απ’ άκρου εις άκρον, αντιποιούμενοι την εξουσία, καταπνίγοντας κάθε αποκλίνουσα φωνή. Τα τάγματα των ζηλωτών μοναχών ουδέποτε κατόρθωσε να ελέγξει η αυτοκρατορική εξουσία, που παρέμεινε θεοκρατική και δεν εξελίχθηκε σε κοσμική. [/quote]

    “Ιστορική αλήθεια” είναι ό,τι βολεύει την ιδεοληψία σου, κ. Περδικάρη. Κάποιες περιπτώσεις μοναχών που δημιούργησαν τοπικά προβλήματα, λίγες στα 1100 χρόνια ζωής της αυτοκρατορίας, τις βλέπεις να σαρώνουν την αυτοκρατορία, να καταπνίγουν κάθε αποκλίνουσα φωνή, να μην κατορθώνει να τα ελέγξει η πανίσχυρη αυτοκρατορική εξουσία. Αν είναι δυνατόν!!
    Κι αυτή η εξουσία να είναι θεοκρατική, σε πείσμα όλων των σοβαρών ιστορικών και μελετητών της εποχής. Γράφει σχετικά η Αρβελέρ:
    “[b][b]Ούτε καισαροπαπισμός, ούτε παποκαισαρισμός[/b] στο Βυζάντιο· αυτός είναι ο [b]ειδοποιός χαρακτήρας[/b] της ρωμαϊκής βυζαντινής εξουσίας και της ορθόδοξης εκκλησίας, αυτό εξηγεί τη [b]συγκρότηση δύο παράλληλων ιεραρχιών -του κράτους και της εκκλησίας[/b]- που διέπει και στηρίζει τη βυζαντινή κοινωνία· η πρώτη, η κοσμική, λαϊκή ιεραρχία, πολιτική και στρατιωτική, απορρέει από την αυτοκρατορική εξουσία, η δεύτερη, η πνευματική, καταλήγει στον πατριάρχη[/b]” (“Γιατί το Βυζάντιο”, Αθήνα 2009, σσ. 158-159).

    Όσα γράφεις, ως τάχα “ερμηνεία της Ιστορίας” απλώς αποτελεί προβολή των ευσεβών, αντιχριστιανικών και αντορθοδόξων πόθων σου, αποτέλεσμα της νεοπλατωνικής ιδεοληψίας σου. Κι αν η Ιστορία δεν συμφωνεί, τόσο το χειρότερο γι’ αυτήν.

  69. %%%%%%%
    Γιατί αποτελεί απροειδοποίητη βιαιότητα και ανασφαλή λόγο η φυσική κατά την ελληνική οντολογία αποστροφή “τα πτώματα δεν ανασταίνονται, σαπίζουν”, ενώ αντιστοίχως η αγαπητική φράση “το σώμα ανασταίνεται” που το άκουσμά της θα έκανε κάθε έλληνα κατά την οντολογία να ερυθριάσει από αιδώ δεν είναι η ψυχολογική ασπίδα του ποταπού πληβείου που βαυκαλίζεται με την διαιώνιση του σαρκίου του;
    %%%%

    Κάτι μου θυμίζει αυτό… ίσως μια συζήτηση μεταξύ Καλιγούλα και Νέρωνα για την αμόρφωτη πλέμπα της Ρώμης που μη έχοντας την στοιχειώση νοημοσύνη και επιστημονική εκπαίδευση πιστεύουν σε κάτι ηλιθιότητες όπως η ανάσταση των νεκρών, η αγάπη προς τον πλησίον και άλλες παρόμοιες ασύμβατες με την ανώτερη ελληνική παιδεία βλακείες..

    ϊσς πάλι να μου θυμίζει τις ατέλειωτες συζητήσεις μεταξύ του μεγάλου Δασκάλου Nietsche και του πιστού μαθητή του Αδόλφου, στους ρομαντικούς περιπάτους τους Under den Linden όταν σχεδίαζαν έναν κόσμο απηλλαγμένο από κάθε δεισιδαιμονία εκπορευόμενη από την Χριστιανική πλέμπα..

    Αυτά τα φοβερά πειχειρήματα , κ. Περδικάρη, μας τα είπαν πολλο σε σημείο που να έχουμε βαρεθεί να τα ακούμε. Δεν έχει πλάκα πια ούτε να απαντούμε. Βρείτε κάτι “ανώτερο” και ¨ελληνικότερο” go on, make my day, punk.. (Harry Callahan..)

  71. Η ανατολή αυτό που κάνει είναι να καταπνίγει το ουμανιστικό πνεύμα εν τη γενέσει του ώστε να μην το βρει αργότερα μπροστά της, όπως η Φόνισσα του Παπαδιαμάντη πνίγει το θήλυ βρέφος ώστε να γλιτώσει τα βάσανα του μεγαλώματος και της αποκατάστασής του.
    Ένας λόγος που γίνεται αυτό είναι ιστορικός: η ανατολή σήκωσε το κύριο βάρος της θεωρητικής υπεράσπισης της νέας θρησκείας έναντι των παλαιών κατά τους πρώτους αιώνες του χριστιανισμού και αυτή που διαμόρφωσε τα βασικά δόγματά του μέσα από εσωτερική διαπάλη με τις διάφορες αιρέσεις, μια διαδικασία που κράτησε πολλούς αιώνες και ήταν αρκετά ταραχώδης.
    Συνεπώς είναι πολύ λιγότερο ανεκτική σε επανεξετάσεις και αναθεωρήσεις δογμάτων και παραδόσεων, ιδίως όταν οι προκλήσεις προέρχονται από χώρους που στο παρελθόν αντιμετώπισε ως αντιπάλους έναντι των οποίων έπρεπε φιλοσοφικά να επιβληθεί.

    Η δύση από την άλλη, δηλαδή οι ιστορικά νέοι λαοί που κατέλαβαν τα εδάφη της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, αρχικά βρίσκεται στο περιθώριο όλων αυτών των εξελίξεων. Δέχεται τον έτοιμο, διαμορφωμένο στην ανατολή χριστιανισμό, χωρίς όμως να κληρονομεί κατ’ανάγκη και όλη την προϊστορία της διαμάχης με το ελληνιστικό περιβάλλον και συνεπώς όλη τη συνεπαγόμενη κουλτούρα αντιπαλότητας της ανατολής με την ελληνική φιλοσοφία.
    Έτσι όταν κατόπιν, από τον 11ο αιώνα η δύση έρχεται σταδιακά σε επαφή απευθείας με την ελληνική γραμματεία είναι σαν να την ανακαλύπτει σχεδόν εξυπαρχής. Στον Αριστοτέλη π.χ. δεν βλέπει έναν παλιό αντίπαλο που έπρεπε στο παρελθόν να υπερνικήσει για να υπάρξει αλλά έναν φιλόσοφο που μπορεί ενδεχομένως να χρησιμοποιήσει για να θεμελιώσει τη θεολογία της. Και αυτό κάνει.

    Η δύση λοιπόν έχοντας και τις 2 επιρροές ως εξωτερικά ερεθίσματα είναι σε θέση προσλαμβάνοντας τα να τα επεξεργαστεί και να τα συνθέσει. Η ανατολή έχοντας και τα 2 ως εσωτερικά ρεύματα που αντιπαλεύουν δεν μπορεί να τα συνθέσει χωρίς να αποσυντεθεί, παρά μόνο τελικά με το ένα επιβαλλόμενο πλήρως στο άλλο.
    Θα ήταν σαν να προσπαθεί κάποιος να κάνει εγχείρηση γόνατος στον εαυτό του. Ακόμα κι αν η άρθρωση είναι προβληματική, και ακόμα κι αν ο ίδιος είναι ορθοπεδικός και γνωρίζει θεωρητικά πώς να την κάνει, δεν μπορεί ο ίδιος να χειρουργήσει τον εαυτό του. Θα πρέπει να έρθει κάποιος άλλος για να τον χειρουργήσει.

    Αυτή είναι η βασική αιτία του περιβόητου διχασμού που έκτοτε υφίσταται και το νεοελληνικό έθνος, ως ταυτόχρονα κληρονόμος 2 αντικρουόμενων παραδόσεων. Μία αυτή που βιώνει και μία εκείνη που, κατά τραγική ειρωνία, έρχεται πλέον η δύση να του υπενθυμίσει έχοντας εκεί καρπίσει νέους θαυμαστούς καρπούς.
    Τα σφόδρα αντιδυτικά αισθήματα των διαφόρων ορθοδοξολογούντων ανατολιτών κατά βάθος εκεί οφείλονται. Όχι τόσο ως προς το τι κάνει και τι είναι η ίδια η δύση, αλλά ως προς τις φιλοσοφικές συνέπειές της επιρροής της στην Ελλάδα, όπου είναι σαν να λέει: Κοιτάξτε εκεί στα θεμέλια που έχετε θάψει κάτι και δείτε πώς αυτό έχει χρησιμοποιηθεί σε άλλο σπίτι με πολύ πιο αποδοτικό τρόπο και καλύτερα αποτελέσματα.
    Κανείς στο σπίτι φυσικά δεν θέλει να παραδεχτεί ότι λάθος θάφτηκε εκείνο το υλικό, αλλά ακόμα κι αν το δέχονταν πώς μπορεί πλέον κανείς να το πάρει και να το ξαναχρησιμοποιήσει χωρίς πρώτα να γκρεμίσει το ίδιο το σπίτι;
    Εϊναι πολύ δύσκολο, κοπιώδες και αμφίβολο. Γι’αυτό συνήθως περιορίζεται απλώς στο να το σκεπάζει και να το χώνει πιο βαθιά στη γη για να μη φαίνεται, ενώ ταυτόχρονα σχολιάζει χαιρέκακα σαν γριά γεροντοκόρη την πορεία των άλλων σπιτιών ώστε να μετριάζει και τις ενοχές του. “Όμφακες εισίν”.

  72. Είδες λοιπόν Theo; Ψάχνοντας το βρήκες.
    Ο σκουριασμένος νεοκαντιανός Κανελλόπουλος λοιπόν δεν είναι αξιόπιστη πηγή. Ο Ράνσιμαν και η Αρβελέρ ασφαλώς είναι. Ο Ιωάννης Κυπαρισσιώτης είναι; Αν ερμηνεύω ορθά τα λεγόμενά σου, όχι… Συνεπώς φίλε Theo μια πηγή είναι ή δεν είναι αξιόπιστη, μόνο αν κριτικά ζυγισμένη από την πρότερα διαμορφωμένη πεποίθησή μας βρεθεί ή δεν βρεθεί ελλιπής. Γι αυτό επιμένω ότι η αλήθεια δεν είναι αποσπάσματα και παραθέματα, αλλά π ρ ο φ ά ν ε ι α.

    Εν τέλει το άψυχο σώμα του Γρηγορά διαπομπεύτηκε ή καλύτερα σκυβαλίστηκε άταφο ή όχι; Εάν ναί τί ήσαν αυτοί που το έπραξαν, (προσβάλλοντας και ατιμώνοντας ένα λείψανο, δηλαδή το πολυτιμότερο σκεύος του ανθρώπου που αποδημεί κατά την ορθόδοξη παράδοση) αν όχι φανατικοί ζηλωτές; Καί αν αυτή η βεβήλωση έλαβε χώρα το 1360, πως συμβιβάζεται με την άποψη ότι τέτοια φαινόμενα είχαν δήθεν εκλείψει από τους πρώτους αιώνες;

    Γνωρίζεις πολύ καλά ότι ο καθένας μας μπορεί να παραθέσει άπειρη βιβλιογραφία για να υπερασπιστεί την άποψή του. Όμως η καταφυγή στην βιβλιογραφία, τα εδάφια και τα αποσπάσματα είναι ιστοριογραφία δηλαδή επιστήμη ούτε καν ιστορία και συνεπώς δεν άγει στην αλήθεια. Είπαμε, την αλήθεια δεν την κατέχουμε, μας κατέχει. Ζούμε μέσα στην αλήθεια και ταυτόχρονα μέσα στην λήθη, “φύσις κρύπτεσθαι φιλεί”.

    Η ορθοδοξία είναι μια αλήθεια και η οντολογία μια άλλη. Το πρόβλημα γεννιέται εκ του γεγονότος, ότι εγώ σέβομαι την αλήθεια σας, την οποία ωστόσο δεν αναγνωρίζω ως δική μου. Εσείς όμως δεν αναγνωρίζετε την αλήθεια μου. Απλώς την θεωρείτε ψέμα. Όμως, η ζηλωτική επίκληση της αποκλειστικότητας και ο αποκλεισμός της αλλοδοξίας από την αλήθεια δεν είναι ελληνική θεώρηση της αληθείας φίλτατοι, αλλά η ιουδαϊκή κληρονομία μέσα στον χριστιανισμό. Η πόλις μου είναι “μένουσα”, η πόλις σας είναι “μέλλουσα”.

    Γι’ αυτό λοιπόν συγκεφαλαιώνω επιγραμματικά, συμφωνώντας π ρ ο δ ή λ ω ς με τον τελευταίο σχολιασμό του κυρίου Κυριακίδη.
    Η Δύση, δηλαδή η Ευρώπη με όλες τις αγωνίες και τις αμαρτίες της, είναι το γνήσιο τέκνο και ο κληρονόμος της Ελλάδος. Η Ανατολή είναι ο πατραλοίας της Ελλάδος και ο κληρονόμος της Ιουδαίας.

    Με την παρούσα παρέμβαση θεωρώ ότι το θέμα της ανάρτησης εις ό,τι με αφορά έχει εξαντληθεί. Όλοι οι συνδαιτημόνες διάνοιξαν πολύτιμες διόδους διερεύνησης στην αναζήτησή μου και θα χαιρόμουν ιδιαίτερα αν κι εγώ συνέβαλα κατ’ ελάχιστο στην δική τους. Ραντεβού σε μια άλλη από τις εκλεκτές αναρτήσεις του Αντιφώνου!

  73. Περίτεχνη η σοφιστική σου, φίλε μου, αλλά χωρίς ιστορικό υπόβαθρο.

    Η σπουδή της Ιστορίας έχει τη μεθοδολογία της. Αυτή είναι η μελέτη και κριτική εξέταση των πηγών, βάσει άλλων πηγών της εποχής και των πορισμάτων των σοβαρών ιστορικών.

    Λοιπόν, δέχομαι τη μαρτυρία του Κυπαρισσιώτη, με επιφύλαξη, λόγω της έχθρας του με τον άγιο Γρηγόριο τον Παλαμά, όπως θα έκανε κάθε σοβαρός ιστορικός. Αυτή όμως δεν τεκμηριώνει με τίποτα όσα τραγελαφικά ισχυρίστηκες για τον άγιο Γρηγόριο, που δήθεν ήταν αμείλικτος, είχε τάγματα εφόδου, τους εχθρούς τους ζηλωτές της Θεσσαλονίκης, που τους έστελνε στην Πόλη να βιαιοπραγήσουν μετά θάνατον κ.α. φαιδρά παρόμοια.
    Δεν δέχομαι τον Κανελλόπουλο ως πηγή της βυζαντινής Ιστορίας, εκτός αν βρεις κάποιον βυζαντινολόγο ή ιστορικό των τελευταίων δεκαετιών να παραπέμπει σ’ αυτόν για θέματα βυζαντινής Ιστορίας. Ο Κανελλόπουλος μπορεί ν’ αποτελέσει πηγή μόνο για εγχώριους ημιμαθείς κι ευφάνταστους μυθιστοριογράφους
    Ναι, ο Ράνσιμαν κι η Αρβελέρ είναι αξιόπιστες πηγές, με παγκόσμια αποδοχή. Τον Κανελλόπουλο ποιος τον ξέρει εκτός Ελλάδος;

    Δεν ισχυρίστηκα ότι φαινόμενα σαν τη διαπόμπευση του πτώματος του Γρηγορά είχαν εκλείψει από τους πρώτους αιώνες, όπως γράφεις. Έγραψα επί λέξει: “Κατά τον 4ο και 5ο αιώνα υπήρξαν [b]δηώσεις ιερών[/b] αλλά και πολλές φωνές Πατέρων εναντίον αυτής της τακτικής.”

    Με βάση τις πηγές, σου απέδειξα πως ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς δεν είναι κατά της γνώσης και της επιστημονικής έρευνας αλλά μάλλον υπέρ αυτών κι ότι δεν είχε τάγματα εφόδου, μοναχούς. Δεν είχες τίποτα αξιόπιστο να αντιπαραθέσεις, εκτός από κάποια ευφάνταστα σενάρια και το “[i]οι πηγές σου είναι ασηπτικές, έχουν οσμή χλωροφορμίου χειρουργικού θαλάμου. Διότι μέριμνά τους δεν είναι η ιστορική αλήθεια αλλά η απόπλυση της γήινης δράσης και ζωής των αγίων με χειρουργική επέμβαση επί της ιστορίας[/i]”. Έτσι, επειδή έτσι σου αρέσει. Συνεπώς, αυτό που μου καταμαρτυρείς, ότι δηλαδή “[i]μια πηγή είναι ή δεν είναι αξιόπιστη, μόνο αν κριτικά ζυγισμένη από την πρότερα διαμορφωμένη πεποίθησή μας βρεθεί ή δεν βρεθεί ελλιπής[/i]”, είναι το δικό σου κίνητρο και κριτήριο.

    Αν πράγματι ζητούσες την αλήθεια, θα έμενε να δεχτείς τα λάθη σου για τον άγιο Γρηγόριο τον Παλαμά, για τις επιστήμες, τον πολιτισμό και τη δήθεν θεοκρατία στο Βυζάντιο, για τη δήθεν απόκρυψη από τους δυτικούς της ελληνικής παιδείας και γραμματείας, για τους λόγους που δεν υπήρχε Ιερά Εξέταση στα καθ’ ημάς, για την κεντρική ιδέα σου ότι για όλα τα δεινά του τόπου μας, πραγματικά και φανταστικά, φταίει η Ορθόδοξη Εκκλησία… και να ζητήσεις συγγνώμη, εφόσον τίποτα απ’ αυτά δεν μπόρεσες να τεκμηριώσεις και για τα περισσότερα αποδείχτηκε το εναντίον. Αλλά πού τέτοια ευαισθησία από έναν νεοπλατωνικό “ερμηνευτή της Ιστορίας”!

  75. Κε Περδικάρη, από τη μία, επιζητείτε συν-κρίσεις Πολιτισμών. Από την άλλη, μου ζητάτε να μη δια-κρίνω τις λέξεις. Μα η πολλαπλότητα, ακριβώς, των “παρεμφερών” λέξεων πάνω απ’ το “ίδιο” αντικείμενο – κι η επιλεκτική, εκάστοτε, χρήση τους – είναι αυτή που εδραιώνει τόν κάθε πολιτισμό!

    Tο να ενστερνίζεσθε, από κει και πέρα, τον ορισμό της [i]αλήθειας[/i] ως [i]μη λήθης[/i] θα ήταν κάτι εξαιρετικά γόνιμο, μόνο εάν εσείς δεν το πράττατε – όμως – με προθέσεις αποκλειστικά “εργαλειακές”: Ως διαβίβαση εννοώ των Τρεχόντων διλημμάτων σε ένα κάποιο Παρελθόν, το οποίο έχετε εν τώ μεταξύ προνοήσει να αφηγηθείτε κατά τρόπο που… δικαιώνει τις ενεστώσες προκρίσεις σας. Ένα [b]ορισμένο[/b] α π ό_ ε σ ά ς_ «παρελθόν»!

    Ο από πλευράς μου ισχυρισμός, επί τέτοιων “φιλιστορικών” διχογνωμιών, έγκειται στο ότι είναι το [b]Παρόν[/b] εκείνο το οποίο, πρωταρχικώς, μάς βοηθά να_ φ ω τ ί σ ο υ μ ε_ τα [b]Ιστοριογραφικά Αμφιλεγόμενα[/b]. Κατά τούτη την έννοια, η απάντηση για τη “θέση” τής [i]επιστημονικής έρευνας[/i] μέσα στα πλαίσια τής [i]ορθόδοξης συνείδησης[/i], συμπυκνώνεται στα κεφαλαιώδη ιστορικά δεδομένα, αφ’ ενός, της συντριπτικής – αναλογικά – Συμμετοχής Κληρικών στις δράσεις του λεγόμενου “νεοελληνικού διαφωτισμού” και, αφ’ ετέρου, της ακατάβλητης Έφεσης του ελληνικού λαού κατά τη διάρκεια του 20ου αιώνα προς τη Μόρφωση.

    [b]Από τον όλο διάλογο σε ετούτη τη σελίδα – κατά τα άλλα – απομένει η εκδήλωση θερμότατης βούλησης τόσο εκ μέρους σας όσο και εκ μέρους του κ. Κυριακίδη (σε παντελή αντίθεση – σημειωτέον – προς τις υπεραπλουστεύσεις τού αφετηριακού, στην ίδια σελίδα, κειμένου) να_ α ι τ ι ο λ ο γ ή σ ε τ ε_ σε βαθμό_ δ ι κ α ι ο λ ο γ ή σ ε ω ς_ τις [i]αντιδράσεις[/i], από πλευράς ρωμαιοκαθολικής εκκλησίας, σε συγκεκριμένα [i]ορόσημα[/i] της επιστημονικής προόδου, όπως και η ανεπιφύλακτη αποδοχή σας για το ότι_ π ρ ο ϋ π ε τ ί θ ε τ ο_ το χριστιανικό “υπέδαφος” για να κατορθώσει, εν πάση περιπτώσει, να αντλήσει “χυμούς” η, σύνολη, επιστημονική αναζήτηση.[/b]

    Εν είδει δικής μου καταληκτικής “συνεισφοράς” σημειώνω μόνο – ξανά – την [b]εκπληκτική[/b] (ως προς τις δικές σας αφετηρίες) [b]παραδοχή[/b] από πλευράς Στέλιου Ράμφου, για το ποιες εντοπίζονται ως_ ρ ί ζ ε ς_ της [i]κριτικής[/i] εκείνης [i]επάρκειας[/i], που αποτελεί προϋπόθεση_ κ α ι_ κάθε λογικού κατορθώματος:

    [i]«Η δυσκολία της γλώσσας. Η συνθετικότητα της θρησκείας.»[/i]
    Τι περισσότερο;

  76. κ. Κυριακίδη, δεν βαρεθήκατε ν’ αναμασάτε συνεχώς τα ίδια; (Μάλλον ελπίζετε ότι από τους τόνους λάσπης που ρίχνετε κατά της Ορθοδοξίας κάτι θα μείνει.)

    Πού το βρήκατε, σε ποιες ιστορικές πηγές, ότι δήθεν “[i]από τον 11ο αιώνα η δύση έρχεται σταδιακά σε επαφή απευθείας με την ελληνική γραμματεία[/i]”; (Σας ξαναρώτησα και δεν πήρα απάντηση. Γιατί επιμένετε στα ίδια παραμύθια; )

    Την δε δυτική νοησιαρχική θεολογία που βασίστηκε στον Αριστοτέλη και κατέρρευσε με πάταγο τον περασμένο αιώνα να τη χαίρεστε!

  77. Η θεώρησή σας, κ. Κυριακίδη, εκλαμβάνει την Φιλοσοφία ως κινούσα αιτία της Ιστορίας. Είναι μία θεώρηση την οποία κατηγορηματικά συμμερίζομαι! Υπό μία βασική διευκρίνιση, όμως: Δεν διαπλάθει α-μέσως η φιλοσοφία την ιστορία. Αυτόν τον οποίο, κυριολεκτικά, «διαπλάθει» είναι τον Άνθρωπο. Κι άνθρωπος, με τη σειρά του, διαπλάθει βεβαίως την ιστορία.

    Την Επιστήμη, λοιπόν, την ανέπτυξε εκρηκτικά ο επιστήμονας της νεώτερης εποχής. Μόνο που ο επιστήμονας της νεώτερης εποχής δεν ήταν ακόμη ένας… νεωτερικός επιστήμονας. Ήταν ένας άνθρωπος με αυτοκυριαρχία… μεσαιωνική. Ο μετανεωτερικός επιστήμονας, όλως αντιθέτως, είναι ο φορέας τής life-style ιδιοσυστασίας. Στον τομέα της οικονομικής ανάλυσης, πχ, τυπικός “νεωτερικός επιστήμονας” είναι η εμβληματική φυσιογνωμία τού golden-boy. Είναι δηλαδή αυτός που αποσυνέθεσε το διεθνές οικονομικό στερέωμα, σήμερα. Ενώ μόλις χθες, ειδικά στην Ελλάδα, δεν είχε σταθεί άξιος ούτε καν να προβλέψει την χρηματιστηρική κατάρρευση και να προειδοποιήσει – μέσω των “έγκριτων” εφημερίδων του – την κοινωνία επί, έστω, ετούτου!

    [b]Για να παραχθεί Πολιτισμός, συνοψίζω, προϋποτίθενται Ρίζες. Ο μετα-χριστιανικός κόσμος είχε, μέχρι στιγμής, το προνόμιο να αντλεί από ένα Πνευματικό Κεφάλαιο το οποίο είχαν σωρεύσει οι πρόγονοί του. (Όπως ακριβώς η μετα-παραδοσιακή Ελλάδα κατανάλωνε απρόσκοπτα επί τή “δανειοδοτική εγγυήσει” μιας περιουσίας παρελθούσης προσκτήσεως.) Το κλειδί των [i]ανθρωπολογικών[/i] – εν οίς και οι ιστοριογραφικές – [i]σημασιών[/i], εν τούτοις, αναδεικνύεται από την τροπή που μόλις τώρα λαβαίνουν τα δρώμενα.[/b]

  78. Χρήσιμη συμπλήρωση: Η αχίλλειος πτέρνα της ελληνοκεντρικής Ερμηνείας της ιστορίας, την οποία εισηγείται ο κ. Κυριακίδης, είναι ότι λειτουργία επί τη παντελή απουσία ιστορικού Υποκειμένου: Αυτό το οποίο κυρίως_ α π ο σ ι ω π ά, λοιπόν, η αφήγησή του είναι το “γιατί” οι ίδιοι οι (αρχαίοι) έλληνες αποφάσισαν να γίνουν χριστιανοί.

    «Η ανατολή σήκωσε το κύριο βάρος της θεωρητικής υπεράσπισης της νέας θρησκείας έναντι των παλαιών κατά τους πρώτους αιώνες του χριστιανισμού και αυτή που διαμόρφωσε τα βασικά δόγματά του μέσα από εσωτερική διαπάλη με τις διάφορες αιρέσεις» μας λέει.
    Μια μικρή αποκατάσταση τού “υποκειμένου” ετούτης της φράσης καθιστά, ωστόσο, πολύ διαυγέστερη τη θέαση τών ιστορικών αμφιλεγομένων: Όχι η, εν γένει, [b]ανατολή[/b] «σήκωσε το κύριο βάρος της θεωρητικής υπεράσπισης της νέας θρησκείας». Ειδικότατα, ο [b]ελληνικός κόσμος[/b], όλως αυτοπροαιρέτως, το έπραξε!

    [b]Εκείνο, εν τέλει, που ο κ. Κυριακίδης δεν θέλει να διερωτηθούμε είναι τις Αιτίες αυτής της συνειδητότατης (εξ ού και η αποδοχή τού συγκλονιστικού φόρου αίματος επί τούτω) Επιλογής.[/b]
    Η «Πληρότητα του Νοήματος» είναι ίσως μια φράση, που θα μπορούσε να συγκεφαλαιώνει αυτές τις «αιτίες». Η πληρότητα, εκείνη, από την οποία έως και τα μέσα του 20ου αιώνα εξακολουθούσε να αντλεί η βιοτή των νεώτερων κοινωνιών – ζωογονώντας, μεταξύ των άλλων, και την επιστημονική αναζήτηση.. Η ίδια εκείνη πληρότητα που, ε π ί_ τ ή_ ε κ λ ε ί ψ ε ι_ της, ανακύπτουν ιδού (σήμερα) τ α_ ί δ ι α_ α κ ρ ι β ώ ς_ φαινόμενα [b]αυτοδιάλυσης[/b], που επικαθόρισαν την τελική έκβαση στη Ρωμαϊκή Αρένα – δηλαδή στην κατάποση τού [i]«ουμανιστικού πνεύματος»[/i] από τον [i]σαδισμό[/i] – του πάλαι ποτέ ελληνόφωνου Κλέους.

  79. Αγαπητέ Γιώργο,
    Σχετικά με τα δύο παραπάνω σχόλιά σου, διαφωνώ κατά βάσιν με το πρώτο, ενώ συμφωνώ με το δεύτερο.

    Η Ιστορία είναι πολύ περισσότερο πολύπλοκη για να μπορούμε ν’ αποφαίνομαστε πως η Φιλοσοφία είναι η “[i]κινούσα αιτία της[/i]”. Η κοσμοθεωρία και η στάση του ανθρώπου απέναντι στη ζωή παίζουν κάποιο ρόλο στη συγκρότηση μιας κοινωνίας και στην ιστορική διαδρομή της, δεν την καθορίζουν όμως πλήρως. Ιδανική κοινωνία ούτε υπήρξε, ούτε θα υπάρξει ποτέ. Γιατί, ο πεπτωκώς άνθρωπος έχει πάθη που εν πολλοίς, έστω και χωρίς να το επιθυμεί, καθορίζουν τη ζωή του, διαμορφώνουν την κοινωνία και διαγράφουν την πορεία του στον χρόνο.
    Έχοντας κανείς αυτά υπ’ όψιν του ένας σοβαρός ερευνητής, μελετά την Ιστορία, για να δει πώς και κατά πόσον μια θρησκεία, κοσμοθεωρία, κλπ. επηρέασαν μια κοινωνία σε μια συγκεκριμένη στιγμή, χωρίς να απολυτοποιεί ή να εξιδανικεύει. Το αντίθετο προδίδει μια ανασφάλεια.
    Όπως γράφει ο Θανάσης Παπαθανασίου: “[i]Δεν είναι σπάνιο φαινόμενο να γίνεται η επίκληση της ελευθερίας υποκριτικά. Όχι δηλαδή επειδή εμπνέει τη ζωή μας, αλλά επειδή συγκυριακά βολεύει για να πληγεί ο αντίπαλος. Με τέτοια ανελεύθερη επίκληση της ελευθερίας νομίζω πως βαρύνονται και χριστιανοί και μη χριστιανοί και αντιχριστιανοί, και γενικά άνθρωποι που πεισμόνως διαβάζουν το παρελθόν με τα ματογυάλια των επιθυμιών τους, ξεριζώνουν από τη συνάφειά τους γεγονότα που έλαβαν χώρα προ πολλών αιώνων για να τα διαβάσουν σαν να είναι γεννήματα των ημερών τους, και εκδέχονται το παρελθόν σαν ένα είδος ανυπεράσπιστου μέλλοντος. [b]Επειδή, δηλαδή, το μέλλον δεν είναι υποχείριο κανενός, βάζουν στο στόμα του παρελθόντος αυτά που οι ίδιοι μανιασμένα ποθούν να πει καθ᾿ υπαγόρευσή τους το αύριο[/b].
    Όλα αυτά είναι περιορισμοί που καραδοκούν τον καθένα. Το ζήτημα, συνεπώς, είναι πώς ο ίδιος ίστασαι απέναντί τους· αν έχεις επίγνωσή τους, κριτική ετοιμότητα και διάθεση για σπουδή[/i] (“Η Εκκλησία γίνεται όταν ανοίγεται”, Αθήνα 2009, σσ. 217-218).

    Χρειάζεται, λοιπόν, ψυχραιμία και μια κάποια απόσταση κατά τη σπουδή της Ιστορίας.

    Όπως χρειάζεται και γνώση και μελέτη των πηγών, για να γνωρίσει κανείς τις συνθήκες και την κατάσταση κάθε συγκεκριμένης εποχής και να μην την κρίνει ετεροχρονισμένα. Γράφει σχετικά ο Γουνελάς στον αντίλογό του στον Ράμφο: “[i]Ο Ράμφος κάνει λόγο για «ελεύθερους ανθρώπους» που αποτελούν τις σύγχρονες κοινωνίες και τονίζει -ως να κάνει την ανακάλυψη του αιώνα- την εξατομίκευση ως την πανάκεια του σύγχρονου πολιτισμού, που μάλιστα στην έλλειψή της οφείλεται η Πτώση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας! Λέγοντάς τα αυτά δεν καταλαβαίνει ότι εντάσσει σύνολη την ιστορία της Ανατολής και όλη την Χριστιανική περίοδο του Βυζαντίου στην δυτική εκδοχή της ιστορίας; Ότι ερμηνεύει αιώνες χριστιανικής ιστορίας ετεροχρονισμένα, χρησιμοποιώντας κατηγορίες δυτικής σκέψης για να εξηγήσει τρόπους ζωής και εμπειρίες που ανήκουν κυριολεκτικά σε άλλο κόσμο;[/i]”.

    Και μ’ αυτά ερχόμαστε στο δεύτερο σχόλιό σου, με το οποίο συμφωνώ. Ναι, το βασικό είναι ο άνθρωπος, το υποκείμενο της Ιστορίας, κι όχι οι ιδεολογίες που, ενώ, δεν έχουν υπόσταση και νοηματοδούνται μόνο από τα ενυπόστατα όντα, κάποιοι επιμένουν τις βλέπουν αποκομμένες από την ιστορική συγκυρία και να αποφαίνονται αν “[i]αλληλοπεριχωρούνται[/i]” ή “[i]αλληλογρονθοκοπούνται[/i]”, “[i]συντίθενται[/i]” ή “[i]αποσυντίθενται[/i]”, κλπ., όπως κάνουν εδώ οι κκ. Περδικάρης και Κυριακίδης, λές και μιλούν για χημικές ουσίες ή για ζωντανούς οργανισμούς.

  80. Φίλοι Theo και κύριε Καστρινάκη,
    και μόνον για να αχθούμε στην Ιθάκη των συγκεφαλαιωτικών σας σκέψεων, η Οδύσσεια του αντιπαραθετικού διαλόγου της παρούσας ανάρτησης άξιζε τον κόπο. Δεχθείτε παρακαλώ τον ειλικρινή θαυμασμό μου για την μεστότητα του αποστακτικού σας λόγου, σαν το δώρο του Διομήδη προς τον Γλαύκο στην Ιλιάδα.

    Θέλω ως ύστατη πράξη να αποσείσω τις εντυπώσεις: αν ως κεντρική ιδέα των λεγομένων μου συνάγεται το συμπέρασμα “ότι για όλα τα δεινά του τόπου μας, πραγματικά και φανταστικά, φταίει η Ορθόδοξη Εκκλησία”, τότε πράγματι δεν ανέδειξα με επάρκεια ό,τι θεωρώ ως οδό της αληθείας μου. Διότι αληθώς αυτή η άποψη βρίσκεται στην αντίθετη όχθη της πεποίθησης μου. Και μόνον το γεγονός, ότι εγνώρισα τον Ρωμανίδη είναι αρκετό να σας πείσει γι’ αυτό.

    Επίσης, αναγνωρίζω ως πράγματι ιστορικά ακαταμάχητο το επιχείρημα “γιατί οι Έλληνες (εδώ θα μου επιτρέψετε να επιμείνω, όχι οι αρχαίοι Έλληνες καθ΄ότι Έλληνες πιά δεν υπάρχουν) αποφάσισαν να γίνουν χριστιανοί”. Η αδυναμία απάντησης στο καταλυτικό αυτό επιχείρημα, σας δικαιώνει.

    Επίσης, δίχως πρόθεση να ξαναπιάσουμε τον μίτο από την αρχή, θα μου επιτρέψετε να επιμείνω στην κριτική και όχι άκριτη προτίμησή μου για την Ευρώπη, διότι “η Δύση είναι ο ιστορικός γόνος της Ελλάδας από θαυμασμό ενώ η Ανατολή υπήρξε ο πατραλοίας της από δέος”.

    Τέλος, χρωστώ μια απάντηση για τον Αγ. Γρηγόριο Παλαμά, ως εριστικό ζηλωτή:
    Φίλοι μου βιώστε τον αποφατισμό του οποίου είστε φορείς:

    για να ε ί ν α ι άγιος ο Άγιος Γρηγόριος, δεν χρειάζεται να είναι άγιος!

    χαίρετε.

  81. Κε Περδικάρη, για να [i]«μη ξαναπιάσουμε»[/i], πράγματι, [i]«το μίτο από την αρχή»[/i], σημειώνω μόνο ότι παραμένει [b]ριζική[/b] η [b]αντίρρησή[/b] μου, στον βασικό ισχυρισμό σας για τις σχέσεις μεταξύ Δύσης, Ανατολής και Ελλάδας.
    Να συμπληρώσω μάλιστα ότι θεωρώ τη [i]δική σας[/i], ίσα ίσα, θεώρηση του Γρηγορίου Παλαμά ως [i]«ζηλωτικά εριστική»[/i] έναντι της κληρονομιάς του – και τούτο επειδή εκπροσωπεί το αντίθετο, ειδικά, από εκείνο που θα θέλατε να στοιχειοθετήσετε: Μια Θεολογία που προσκομίζει_ κ α τ α λ υ τ ι κ έ ς_ [b]ανθρωπολογικές απαντήσεις[/b], εν σχέσει με τις ανάγκες της ενεστώσας ακριβέστατα καμπής τής ιστορικής μας εξέλιξης.

    Θέλω να κλείσω την παρούσα συνομιλία, με την ευχή τής χαράς και εκ μέρους μου! Δηλαδή τού νοήματος…

  82. @Περδικάρης
    είμαι πεπεισμένος πως μόνο με ‘κεραυνούς’ υπάρχει κάποιο αποτέλεσμα για να ησυχάσεις! Απορώ με τους συνομιλητές σου, πώς συνεχίζουν τη μονότονη αυτή κουβέντα από την οποία φαίνεται ότι οι μόνοι που διαβάζουν όλα τα σχόλια είναι οι ‘αντίπαλοί’ σου. Εσύ, ούτε καν τον @Καστρινάκης δεν διαβάζεις που σου λέει στο προ-τελευταίο του σχόλιο ότι:
    [b]‘Η «Πληρότητα του Νοήματος» είναι ίσως μια φράση, που θα μπορούσε να συγκεφαλαιώνει αυτές τις «αιτίες».’[/b].
    Απαντώντας στην ερώτηση: Γιατί οι Έλληνες έγιναν χριστιανοί!
    Δλδ υπάρχει απάντηση σ’αυτή την ερώτηση και φυσικά [b]δεν υπάρχει καμία ‘αδυναμία απάντησης στο καταλυτικό αυτό επιχείρημα’ [/b]όπως θέλεις να πιστεύεις!
    Δεν είναι σωστό να μη διαβάζει κάποιος τα σχόλια των συνομιλητών του και να επαναλαμβάνει μονότονα τα ίδια και τα ίδια!
    Και τέλος, ‘δεν αλλάζει με τίποτα όχθη’ η άποψη που σας θέλει αντορθόδοξο! Και το ότι γνωρίσατε τον π. Ρωμανίδη, κι αυτό δε μας λέει τπτ. Κι ο Ιούδας ήταν μαθητής του Κυρίου και γνωρίζουμε τις πράξεις του…

  83. Αφού (ξανα)αναφέρει ο αγαπητός theo το βιβλίο της αρβελέρ, “γιατί το βυζάντιο”, ας σταχυολογίσουμε μερικά αποσπάσματα, (προς ενημέρωση όσων δεν το έχουν ακόμα διαβάσει), αποκαλύπτοντας την βασική ιδέα που η ίδια θέλει (οσμωτικά τω τροπω) να περάσει στους ανυποψίαστους αναγνώστες:

    “Λίγα χρόνια αργότερα (626) πολιορκούσαν οι αβαροσλάβοι, ίσως με την βοήθεια των περσών, την κωνσταντινούπολη, που σώθηκε χάρη στην
    θ α υ μ α τ ο υ ρ γ ή ε π έ μ β α σ η
    της προστάτιδας της παναγίας της οδηγήτριας” σελ.28

    “Να αναφέρω συνοπτικά την αντίσταση που αντέταξε στους από βορρά επιδρομείς… χωρίς να πετύχουν ωστόσο να κυριεύσουν την Θεσσαλονίκη,που
    π ρ ο σ τ ά τ ε υ ε α κ ο ύ ρ α σ τ ο ς ο ά γ ι ο ς
    δ η μ ή τ ρ ι ο ς ο μ υ ρ ο β λ ή τ η ς” σελ.100

    “Η Θεσσαλονίκη σώθηκε χάρη στις
    θ α υ μ α τ ο υ ρ γ ι κ έ ς ε π ε μ β ά σ ε ι ς
    του αγίου δημητρίου” σελ.107 (δις, γιά όσους δεν το εμπέδωσαν).

    “Ο πατριάρχης θυμίζει ότι ο
    Κ ύ ρ ι ο ς π α ι δ ε ύ ε ι με θ ε ο μ η ν ί ε ς,
    μ ε θ ε ο σ η μ ε ί ε ς το παραστρατημένο ποιμνίο του γιά να
    σ υ ν ε τ ι σ τ ε ί και να βρει τον δρόμο της
    μ ε τ ά ν ο ι α ς” σελ.202

    “Οι εξωτερικές απειλές αλλά και οι φυσικές καταστροφές, σεισμοί, πυρκαγιές, λιμοί, λοιμοί και κανταποντισμοί,
    ε ξ η γ ο ύ ν τ α ι μ ό ν ο ( ! ) γιατί δ η λ ώ ν ο υ ν
    τ η ν ο ρ γ ή τ ο υ θ ε ο ύ κατά των παρανομούντων χριστιανών… είναι θ ε ο σ η μ ε ί ε ς που
    φ α ν ε ρ ώ ν ο υ ν τ η ν θ ε ί α β ο ύ λ η σ η…” σελ.242-243

    “Αναμφισβήτητη είναι η βυζαντινή επίδραση στην όλη λατρεία των χριστιανών της Ρωσίας, τόσο την επίσημη όσο και τη λαική.
    Η π ρ ο σ ή λ ω σ η σ τ ι ς ε ι κ ό ν ε ς μ ε ό λ ε ς
    τ ι ς θ ε ί ε ς ι δ ι ό τ η τ ε ς _ π ρ ο σ τ α σ ί α κ α τ ά
    κ ά θ ε κ α κ ο ύ, θ ε ρ α π ε υ τ ι κ έ ς ι δ ι ό τ η τ ε ς,
    μ α γ ι κ έ ς ( ! ) π ρ ο φ υ λ ά ξ ε ι ς, θ α υ μ α τ ο υ ρ γ έ ς
    ε π ε μ β ά σ ε ι ς – είναι ένα από τα πολλά δείγματα της βυζαντινής παρουσίας και επίδρασης” σελ.208

    “Να αναφέρω σχετικά ότι σ η μ α ν τ ι κ ή
    π λ η ν α υ τ ή ς τ ο υ α γ ί ο υ π α ν τ ε λ ε ή μ ο ν ο ς,
    θεωρείται η εισαγωγή στην δύση, από μοναχούς της μονής σινά, της
    λ α τ ρ ε ί α ς τ η ς α γ ί α ς α ι κ α τ ε ρ ί ν η ς,
    η οποία αγία είτε ως προστάτιδα των διανοουμένων…” σελ.218

    “Η θεωρία αυτήτης αποκατάστασης της αρχαίας αυτοκρατορίας στα παλαιά της σύνορα, υπό την αιγίδα του βυζαντίου, γνωστή ως Renovatio,… στηρίζεται στην πίστη ότι ο χριστιανός αυτοκράτορας της κωνσταντινούπολης είναι ο ε π ί γ ε ι ο ς α ν τ ι π ρ ό σ ω π ο ς τ ο υ θ ε ο ύ, με το σκεπτικό ένας θεός στον ουρανό και ένας
    β α σ ι λ ε ύ ς
    στην γη…” σελ.21

    Ύστερα από τα ανωτέρω η Κα Αρβελέρ γράφει καταληκτικά στον επίλογο του βιβλίου το εξης καταπληκτικό:

    “Ξένο βέβαια τελείως το βυζαντινό επίτευμα από την κυρίαρχη πεποίθηση ότι το βυζάντιο αποτέλεσε ένα χιλιόχρονο θεοκρατικό σκοταδιστικό σχήμα, πλήρες από ανατολικό σκοταδισμό” σελ. 249
    ( ! ) ( ! ) ( ! )

    Ενώ λοιπόν η Κα αρβελέρ επιβεβαιώνει τις υποψίες μας γιά το ποιόν του “βυζαντινιστικού πνεύματος”, έρχεται η ίδια πάλι (αντιφάσκοντας), στην τελευταία εδώ παράγραφο, να άρει την πρωτοκαθεδρία των θαυμάτων, της λατρείας του θεού, της προσήλωσης στις εικόνες, της μαγείας (μαγικές προφυλάξεις), την οργή του θεού… αντικαθιστώντας τα με…( ; )… Ίσως να βρει ο φίλος αναγνώστης με τι.

    Tα συμπεράσματα δικά σας…

  84. Χαίρομαι, φίλε μου, που κάπου συμφωνούμε.

    [quote name=”Γιάννης Περδικάρης”]
    Θέλω ως ύστατη πράξη να αποσείσω τις εντυπώσεις: αν ως κεντρική ιδέα των λεγομένων μου συνάγεται το συμπέρασμα "ότι για όλα τα δεινά του τόπου μας, πραγματικά και φανταστικά, φταίει η Ορθόδοξη Εκκλησία", τότε πράγματι δεν ανέδειξα με επάρκεια ό,τι θεωρώ ως οδό της αληθείας μου. Διότι αληθώς αυτή η άποψη βρίσκεται στην αντίθετη όχθη της πεποίθησης μου. [/quote]
    Μα, εσύ γράφεις ότι συμφωνείς πλήρως και “προδήλως” με τον κ. Κυριακίδη, η κεντρική ιδέα των επίμονων και πεισματικά ατεκμηρίωτων παρεμβάσεων του οποίου είναι η παραπάνω. Τώρα διαφοροποιείσαι;

    [quote name=”Γιάννης Περδικάρης”]Τέλος, χρωστώ μια απάντηση για τον Αγ. Γρηγόριο Παλαμά, ως εριστικό ζηλωτή:
    Φίλοι μου βιώστε τον αποφατισμό του οποίου είστε φορείς:

    για να ε ί ν α ι άγιος ο Άγιος Γρηγόριος, δεν χρειάζεται να είναι άγιος!
    [/quote]

    Το παραπάνω θα το προσυπέγραφαν αυθωρεί ο μακαρίτης φίλος μου Νίκος Πεντζίκης κι ο αγαπητός μου π. Βασίλειος Ιβηρίτης.
    Προσωπικά συμφωνώ εν μέρει. Ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς είναι επιθετικός (εριστικός, αν θέλεις) στους αντιρρητικούς λόγους του, όχι στη ζωή του (αυτό δεν κατάφερες να το αποδείξεις, όσο κι αν προσπάθησες). Είναι διαφορετικός, πολύ πιο πράος και μειλίχιος, στους ποιμαντικούς και θεολογικούς λόγους του. Νιώθω πως αυτή η “εριστικότητα” δεν οφείλεται σε εμπάθεια, αλλά είτε σε ιερή αγανάκτηση για της διαστροφή της αλήθειας από κάποιους αιρετικούς, είτε σε ποιμαντικούς λόγους, να τους στιγματίσει ώστε να μην τους πλησιάζουν οι πιστοί.
    Ένας Άγιος, πρώτ’ απ’ όλα, έχει διάκριση: Ξέρει πότε και σε ποιους ν’ απευθύνεται έτσι και πότε και σε ποιους, αλλιώς.

  85. Φιλε μου, προσπαθείς ν’ αναστήσεις μια προ μηνών συζήτηση κατά την οποία σιώπησες επειδή δεν είχε τι να μου απαντήσεις όταν παρέθεσες τα ίδια έντεχνα απομονωμένα από τη συνάφειά τους αποσπάσματα του βιβλίου της Αρβελέρ.

    Σου απάντησα τότε:
    “[i]Η Αρβελέρ κρίνεται με βάση το ιστορικό της έργο -σύνοψη του οποίου είναι αυτό το βιβλίο- από συναδέλφους της ιστορικούς και βυζαντινολόγους, τις τεκμηριωμένες μελέτες της, όχι προσωπικές συμπάθειες και απόψεις. Το έργο της εκφράζει τις σύγχρονες τάσεις της βυζαντινής ιστοριογραφίας. Και δεν ξέρω κανένα επιστήμονα που να το αντικρούει τεκμηριωμένα.

    Οι θρησκευτικές αναφορές της που σ’ ενόχλησαν εκφράζουν το πνεύμα της εποχής που μελετά, δεν σημαίνει και ότι τις επικροτεί όλες. Αλλά τιμιότερο για να κατανοήσεις μια εποχή, και συγκεκριμένα το αποκαλούμενο Βυζάντιο, είναι να μελετήσεις τις πηγές κι όχι τους εχθρούς του που το βλέπουν με διαστρεβλωτικούς φακούς[/i].”

    Συνέχισες, γράφοντας, όχι ως απάντηση στην παραπάνω ένστασή μου: “Γιά την Αρβελέρ τι να πούμε; Φανατική χριστιανή ορθόδοξη, τουτέστιν, το πλέον αναξιόπιστο άτομο ως προς την αντικειμενικότητά της γιά το “πνεύμα του βυζαντίου”.

    Σου απάντησα:
    “[i]Τι είναι η Αρβελέρ; Δείτε στη Wikipedia:
    http://el.wikipedia.org/w iki/%CE%95%CE%BB%CE%AD%CE %BD%CE%B7_%CE%93%CE%BB%CF %8D%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE% B6%CE%B7_-_%CE%91%CF%81%C E%B2%CE%B5%CE%BB%CE%AD%CF %81

    Πρύτανις της Σορβόνης, η πρώτη γυναίκα πρύτανις στα 700 χρόνια της ιστορίας του Πανεπιστημίου αυτού, πρύτανης του Πανεπιστημίου της Ευρώπης, πρόεδρος της Επιτροπής Ηθικής του Εθνικού Κέντρου για την Επιστημονική Έρευνα της Γαλλίας (CNRS), πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Πολιτιστικού Κέντρου των Δελφών, επίτιμη Πρόεδρος της Διεθνούς Επιτροπής Βυζαντινών Σπουδών… Διετέλεσε και Πρόεδρος του Πανεπιστημίου Παρισίων, Πρύτανις των Πανεπιστημίων των Παρισίων, και Πρόεδρος του Κέντρου Georges Pompidou-Beaubourg…

    Οι “κουτόφραγκοι” που την εξέλεξαν σ’ όλα αυτά τα αξιώματα το έκαναν επειδή είναι “φανατική χριστιανή ορθόδοξη”;
    Λέτε;[/i]”

    Και δεν είχες τίποτα να μου αντιπαραθέσεις.
    Τώρα έχεις κάτι καινούργιο να γράψεις;

  86. Αγαπητέ Theo, δεν έχω καμμία αντίρρηση ως προς τα επιμέρους στοιχεία τού συλλογισμού σου – ούτε, βέβαια, ως προς τις επισημάνσεις τού Θανάση Παπαθανασίου και του Σωτήρη Γουνελά, που παραθέτεις. Κι αν [i]εξακολουθώ[/i] να υποστηρίζω ότι [i]η φιλοσοφία άγει την ιστορία[/i], είναι επειδή το εννοώ με έναν πολύ «σχετικότερο» τρόπο, από τον «απολυτοποιημένο» τον οποίο μου αποδίδεις.

    Η [b]άποψη[/b] των ανθρώπων και των κοινωνιών, υποστηρίζω, για το τι είναι [i]σωστό[/i] και τι [i]λανθασμένο[/i], τι [i]λυτρωτικό[/i] και τι [i]υποδουλωτικό[/i], τι [i]αληθινό[/i] και τι [i]ψεύτικο[/i], είναι_ σ η μ α ν τ ι κ ώ τ ε ρ η, σε μακρο-ιστορικό ορίζοντα, ακόμα κι από την Επάρκεια τής ηθικής τους Συνέπειας προς τον εαυτό τους. Ένας λαός που δεν έχει ξεχάσει τήν “αντιστοιχία” μεταξύ Λέξεων και Εννοιών, θέλω να πω, διατηρεί βάσιμες ελπίδες να βρει εν τέλει το δρόμο προς τά ζητούμενά του. Η απελπισία, αντιθέτως, θα ενσαρκωνόταν από έναν λαό που εκλαμβάνει τη “μέρα” για “νύχτα”, τη “νύχτα” για “μέρα”.
    Έναν λαό που [i]αλλάζουν[/i] τα [i]φώτα[/i] του… Ένα λαό που διδάσκεται αντεστραμμένες τις «σημασίες» τών «ειωθότων» του. Έναν λαό του οποίου η ταυτότητα αμφισβητείται, στα ίδια, μέσα στα σχολειά των παιδιών του.
    [b]Ο_ λ ό γ ο ς, μπορούμε εν προκειμένω να προσέξουμε, αποτελεί την κατ’ εξοχήν_ ε ξ ο υ σ ί α_ μέσα στην Ιστορία. Η Πορεία της γης, αν σ’ αυτό έχω δίκιο, απομένει στη Δικαιοδοσία του. Μα κι η ιστορία του κόσμου ερμηνεύεται.[/b]
    Κ α θ ο ρ ι σ τ ι κ ό_ τής συλλογικής αυτοσυνειδησίας_ σ τ ο ι χ ε ί ο, οπότε, γίνεται η Στάση τών – με ευρεία την έννοια – Φιλοσόφων μας.

    Ειρήσθω εν παρόδω: Είναι γι’ αυτήν ακριβώς την αιτία, που η εξέλιξη τής πλάσης έβαινε, γενικά, προς ολοένα βελτιούμενα δεδομένα συνύπαρξης. Δίχως φυσικά ούτε να είχε υπάρξει, ούτε να αναμενόταν ποτέ, η βίωση μιας ιδανικής (δηλαδή, υπεράνω παθών) ενδο-ιστορικής πραγματικότητας. Και χωρίς διόλου να λείπουν οι – προσωρινές – [i]οπισθοδρομήσεις[/i] αυτής τής [i]προόδου[/i]. Ως συνολική εικόνα, πάντως, ο άνθρωπος γενιά με τη γενιά εξανθρωπιζόταν.
    Έως την «ορόσημη» εκείνη «στιγμή», από την οποία και μετά, οι διανοούμενοι τής δυτικής οικουμένης αποφάσισαν να_ α ν τ ι σ τ ρ έ ψ ο υ ν, ακριβώς, των [b]σημείων[/b] τα [b]ονόματα[/b]. Η έφοδος – υποστηρίζω – της Δημιουργίας ολόκληρης, προς την αντίθετη ακριβώς προοπτική, ανακύπτει έκτοτε προδιαγεγραμμένη.

    Η σοβούσα υποτροπή, για παράδειγμα, δεν προσέρχεται άλογη: Είναι η μόνη δυνατή υλοποίηση τής συνειδητής (αλλά μόνο εκ μέρους τών διανοουμένων μας) αντι-χριστιανικότητας τού καθηγούμενου νοήματος.
    Είναι, εν τέλει, μια υποτροπή με ημερομηνία ενάρξεως…

  87. Αγαπητέ βγάζεις το αυθαίρετο συμπέρασμα ότι δεν είχα τι να σου απαντήσω τότε αλλά η πραγματικότητα είναι ότι ούτε τότε, (γι’αυτό και δεν συνέχισα, και γιά την οικονομία του λόγου), ούτε τώρα εννόησες τον σκοπό της παρέμβασης μου.
    Ας σου εξηγήσω λοιπόν εδώ ότι ο λόγος της συγκεκριμένης ανάρτησης από μέρους μου έγινε για να εκθέσω σε κριτική το επιχείρημα σου σχετικά με την σχέση επιστημών-βυζαντίου μέσα από το συγκεκριμένο βιβλίο αναλογιζόμενος την “κουβέντα” που είχατε με τον κύριο Περδικάρη. Αυτό που επισήμανα λοιπόν, που ως φαίνεται δέν το κατάλαβες, είναι ότι το “γιατί το βυζάντιο” είναι το πλέον ακατάλληλο πόνημα γιά να στηρίξει κάποιος την έφεση των βυζαντινών γιά την επιστήμη-γνώση και (κυρίως) εξ αιτίας των συγκεκριμένων αποσπασμάτων.
    Θα μπορούσα βέβαια να αναφέρω ένα σωρό άλλα αποσπάσματα όπως: “…η εισαγωγή λατρευτικών συνηθειών [κυρίως από την ανατολή προς την δύση] έδινε την ευκαιρία γιά κάθε είδους καλλιτεχνικής φύσεως ανταλλαγές [εικόνες λατρευτικές, χειρόγραφα ιστοριμένα και άγια λείψανα]. σελ.218

    Βέβαια από την πρώτη κιόλας κουβέντα σου προσπαθείς να αποδομήσεις το επιχείρημά μου γράφοντας ότι: “παρέθεσες τα ίδια έντεχνα απομονωμένα από τη συνάφειά τους αποσπάσματα του βιβλίου της Αρβελέρ.”
    Αφού αφήνεις λοιπόν να εννοηθεί ότι α λ λ ο ί ω σ α το νόημα των παραπάνω παραγράφων αποκόπτωντάς τες από τα συγκεκριμένα κεφάλαια ώστε να μην συνάδουν πλέον με την σκέψη της αρβελέρ, σε π ρ ο κ α λ ώ να το αποδείξεις.

    Μετά γράφεις ότι: “Οι θρησκευτικές αναφορές της που σ’ ενόχλησαν εκφράζουν το πνεύμα της εποχής που μελετά, δεν σημαίνει και ότι τις επικροτεί όλες”.
    Εδώ θα ήθελα να ξεκαθαρίσω ότι καταρχάς δεν με ενόχλησε τίποτα, απλώς σταχυολόγησα όπως προ-είπα τα αποσπάσματα γιά να στηρίξω το επιχείρημα μου. Γενικότερα βέβαια δεν με ενόχλησε π ο τ έ καμία θρησκεία-κοσμοθεωρία και δεν έχω τίποτε εναντίον τους. Όσο για το ότι “δεν τις επικροτεί όλες” όπως αναφέρεις αυτό είναι δικό σου θέμα να το αποδείξεις, εκτός αν θες να μιλάς… έτσι… διαισθητικά.
    Ως προς την ίδια την αρβελέρ τώρα π ο τ έ δεν αμφισβήτησα το άτομό της ως προς αυτό που αντικειμενικά κατέχει: “γνώση της βυζαντινής ιστορίας” (στο βαθμό που μιλάμε γιά γνώση της ιστορίας έξω από δημοκρατικά πολιτεύματα).(Στο σημείο αυτό θα συμφωνήσω με τον Καστοριάδη πως “δεν υπάρχει αντικειμενική γνώση της ιστορίας πλην εκείνης που γράφεται σε δημοκρατίες”). Την θεωρώ (και είναι) λίαν οξύνοο πνεύμα από το οποίο πραγματικά αποκτούμε γνώση του παρελθόντος, αλλά από εκεί και πέρα και σε κατ’ευθείαν αναλογία με το δικό σου επιχείρημα ότι “δεν μελετάς τους εχθρούς του βυζαντίου γιά να το κατανοήσεις αφού το βλέπουν με διαστρεβλωτικούς φακούς”, αντικαθιστώντας το “εχθρους” της πρότασής σου με το “φίλους”, (εδώ “κολλάει” το “φανατική χριστιανή”, αν και μετανοιώνω γιά το “φανατική”), καταλήγουμε στο ίδιο συμπέρασμα, (αν η πρότασή σου ισχύει). Βέβαια κατ’ εμέ αποκτά κανείς γνώση ιστορική ακούγοντας όλες τις πλευρές, και εχθρούς και φίλους και ουδέτερους. Απ’εκεί και πέρα είναι θέμα διά-κρισης.

    Η αλήθεια είναι ότι περίμενα από μέρους σου να κάνεις αυτή τη διάκριση ώστε να γίνει κατανοητός ο λόγος της παρέμβασης μου.

  88. Αν τυχόν οι συγκεκριμένες πληροφορίες, από πλευράς Αρβελέρ, στοιχειοθετούν “αντι-επιστημονικότητα” και “σκοταδισμό” της βυζαντινής κοινωνίας, μπορεί να φανταστεί κανείς τι συμπεράσματα θα βγάλουν για τη σημερινή εποχή οι ιστορικοί, εκείνοι, του μέλλοντος οι οποίοι θα… βυθοσκοπούν τούς… αστρολογικούς προβληματισμούς_ ό λ ω ν_ όσων συνανθρώπων μας δεν έχουν επαφή με εκκλησιαστική κοινότητα ή (οφείλω να παραδεχθώ) με ενεργή πολιτική στράτευση.

  89. Μεταμοσχεύοντας τον χρόνο στον κόσμο δεν βγάζουμε ασφαλή συμπεράσματα. Εκτός αν το μυαλό έχει την έκταση μιας ολόκληρης εποχής.
    Έτσι ή αλλιώς η Ιστορία καταθέτει πάντα την διαθήκη της εξέλιξης της.

  90. Φίλε μου, χαίρομαι που απέκτησες οικειότητα με την πληκτρολόγηση.
    Όμως, φάσκεις και αντιφάσκεις.

    Προ μηνών γράφεις για το “[i]αρχικό σοκ[/i]” που σου προξένησε η ανάγνωση του βιβλίου. Χθές: “[i]καταρχάς δεν με ενόχλησε τίποτα[/i]”!!

    Προ μηνών: “[i]διαβαθμισμένη κλίμακα της α-νοησίας[/i]” και “[i]τα ιδεολογήματα της, ως άνω, συγραφέως[/i]”. Χθες: “[i]π ο τ έ δεν αμφισβήτησα το άτομό της ως προς αυτό που αντικειμενικά κατέχει: “γνώση της βυζαντινής ιστορίας” (στο βαθμό που μιλάμε γιά γνώση της ιστορίας έξω από δημοκρατικά πολιτεύματα). … Την θεωρώ (και είναι) λίαν οξύνοο πνεύμα από το οποίο πραγματικά αποκτούμε γνώση του παρελθόντος[/i]”.

    Έπειτα, την αντικειμενικότητα μιας ιστορικού γιά το “πνεύμα του Βυζαντίου” οι πλέον αρμόδιοι να την κρίνουν είναι οι συνάδελφοί της επιστήμονες ιστορικοί που την επικροτούν με το να την αναδεικνύουν στα αξιώματα που παρέθεσα. Όχι το … σουρεαλιστικό τσιτάτο ενός διανοητή/φιλοσόφου.

    Σου έγραψα “[i]τιμιότερο για να κατανοήσεις μια εποχή, και συγκεκριμένα το αποκαλούμενο Βυζάντιο, είναι να μελετήσεις τις πηγές κι όχι τους εχθρούς του που το βλέπουν με διαστρεβλωτικούς φακούς[/i]”, επιμένοντας στη [b]γνώση των πρωτογενών πηγών[/b] κι εσύ ισχυρίζεσαι ότι το επειχείρημά μου είναι “[i]δεν μελετάς τους εχθρούς του βυζαντίου γιά να το κατανοήσεις αφού το βλέπουν με διαστρεβλωτικούς φακούς[/i]”. Λάθος! Δέχομαι το “[i]ακούγοντας όλες τις πλευρές, και εχθρούς και φίλους και ουδέτερους. Απ’εκεί και πέρα είναι θέμα διά-κρισης[/i]”, μόνο που επιμένω στην προτεραιότητα της μελέτης των πρωτογενών πηγών.

    Είναι ηλίου φαεινότερον ότι από το βιβλίο σταχυολόγησες ό,τι θα μπορούσε να απαξιώσει την Αρβελέρ στα μάτια ενός ημιενημερωμένου αναγνώστη κι όχι όσα στηρίζουν την καθολική εποπτεία του λεγόμενου Βυζαντίου που έχει.
    Πχ., στις σσ. 202 και 242-243 περιγράφει και αναφέρεται στο κλίμα της συλλογικής ενοχής που “[i]άνθισαν κυρίως κατά τα δύσκολα χρόνια του τέλους της Βυζαντινής αυτοκρατορίας[/i]” (το δεύτερο μάλιστα παράδειγμα εντάσσεται στο κεφάλαιο με τίτλο “[i]ιστορική ενοχή[/i]”) και επ’ ουδενί φαίνεται να συμφωνεί.
    Στο παράθεμα της σ. 208 πάλι περιγράφει και δεν φαίνεται πιστή ορθόδοξη χριστιανή. Γιατί κανείς πεπαιδευμένος Ορθόδοξος δεν χρησιμοποιεί ούτε πιστεύει σε “μ α γ ι κ έ ς π ρ ο φ υ λ ά ξ ε ι ς”.

    Όταν γράφει “[i]Ξένο βέβαια τελείως το βυζαντινό επίτευμα από την κυρίαρχη πεποίθηση ότι το βυζάντιο αποτέλεσε ένα χιλιόχρονο θεοκρατικό σκοταδιστικό σχήμα, πλήρες από ανατολικό σκοταδισμό[/i]”, το στοιχειοθετεί με τις 6 σελίδες που ακολουθούν, που μάλλον σου … διαφεύγουν. Σταχυολογώ κάποια αποσπάσματα:

    “[i]Λίγοι άλλωστε γνωρίζουν [ακόμη και στην Ελλάδα] την βαθιά προσήλωση των Βυζαντινών στις ανθρωπιστικές αρχές. Ενδείκνυται νομίζω να θυμίσω εδώ, έστω και εξωθεματικά και παρενθετικά, μερικά χαρακτηριστικά στοιχεία που βεβαιώνουν την αλήθεια των λεγομένων μου.
    Ενδεικτικά αναφέρω ότι η βυζαντινή νομοθεσία απαγορεύει το «μετά βασάνων εξετάζεσθαι» (είμαστε παρασάγγες μακριά από τις συνήθειες της Ιεράς Εξέτασης των Δυτικών) και ότι η περιώνυμη βυζαντινή διπλωματία είχε ως αρχή την εξυπηρέτηση της παγκόσμιας ειρήνης, σύμφωνα με τον τίτλο του «Ειρηνοποιού», τον οποίο έφερε ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου, αλλά και τη διατήρηση του «status quo» που εγγυόταν την Pax Romana. «Μολονότι είμαστε βέβαιοι για τη νίκη των όπλων μας, προτιμάμε να συνάψομε ειρήνη, γιατί πιστεύουμε ότι ο νικητής ζει κάκιστα εξαιτίας των δακρύων που χύνουν οι ηττημένοι» (οίμαι τον νενικηκότα κάκιστα ζειν εξ ων δακρύουσιν έτεροι). Αυτό υποστήριξε ο πρέσβυς του τροπαιούχου Ιουστινιανού, Ιωάννης Πατρίκιος, εμπρός στον Πέρση βασιλέα Χοσρόη. Αυτή η περί ειρήνης θεωρία και μέριμνα των Βυζαντινών καταγράφεται και στην εξωτερική πολιτική, με την άσκηση της «φιλανθρωπίας» ως της ανωτάτης αυτοκρατορικής αρετής. Αυτή άλλωστε οδήγησε τους Βυζαντινούς στην κατάργηση της έννομης δουλείας ήδη τον 12ο αιώνα. «Ο Θεός μας αποκαλεί υιούς όλους εμάς και εμείς τολμάμε να υποβιβάζουμε τους αδελφούς μας σε τάξη δούλων» θα γράψει ο Ευστάθιος Θεσσαλονίκης στον Μανουήλ Κομνηνό, τον αυτοκράτορα που, καταργώντας τη δουλεία, εγγυήθηκε τις προσωπικές εέυθερίες των Βυζαντινών. Αυτός ο ανθρωπισμός τραυματίστηκε από χριστιανούς το 1204 και πλήγηκε θανάσιμα από μουσουλμάνους το 1453[/i].” (σσ. 250-251)
    και:
    “[i]Χάρη στις διάφορες αναγεννήσεις που γνώρισε το χιλιόχρονο Βυζάντιο [του Φώτιου και των Μακεδόνων, των Κομνηνών και των Παλαιολόγων] διέσωσε τα κείμενα της αρχαίας ελληνικής γραμματείας που οι διανοούμενοί του διέδωσαν στη Δύση, Στα κείμενα αυτά στηρίχθηκε το πνευματικό ξεκίνημα της Ευρώπης· άσχετο τώρα αν για λόγους ξένους από την ιστορική αλήθεια, το κατόρθωμα αυτό το καρπούνται οι Άραβες κυρίως της Ισπανίας[/i]” (σ. 255).
    Άρα, σκοταδισμός δεν υπήρξε. Ούτε θεοκρατία (που σημαίνει ο κλήρος να κυριαρχεί και να ελέγχει την πολιτική), όπως φαίνεται με το παράθεμά του εν λόγω βιβλίου που ανάρτησα εδώ, στις 13-09-2011, ώρα 09:07.

    Νομίζω πως το κουράσαμε πολύ το θέμα. Δεν σκοπεύω να επανέλθω σ’ αυτό το νήμα, εκτός κι αν προκληθώ.
    Να ‘σαι καλά!

  91. Το σοκ που ανάφερα ήταν υπό τη έννοια της έκπληξης και όχι της ενόχλησης γιατί δεν περίμενα από μία επιστήμονα ιστορικό αξιολογικές κρίσεις. (Βέβαια έχει κάθε δικαίωμα να τις κάνει, απλώς εγώ μάλλον ήθελα στεγνά ιστορικά στοιχεία). (Tώρα βέβαια μην με ρωτήσεις που τις είδα γιατί είναι ως επί των πλείστων άρρητες και θα χρειαστεί και 2ος γύρος συνομιλίας). Πάνω στο ίδιο μοτίβο αναφέρθηκα γιά τα ιδεολογήματά της σε αντίθεση με τα ιστορικά γεγονότα καθ’αυτά.
    Έχεις δίκιο όμως ότι το κουράσαμε το θέμα γι’αυτό θα σταματήσω κ εγώ εδώ. Στο κάτω κάτω της γραφής δεν μ’ ενδιαφέρει να επιβάλλω τις όποιες απόψεις μου σε κανέναν, απλώς συνήθως μ’ αρέσει να “διαβάζω” “πίσω απ’ τις γραμμές του κειμένου” οπότε υπάρχει πάντα η πιθανότητα γιά λάθη και υποκειμενική κρίση.
    Χαιρετώ.
    Να ‘σαι καλά επίσης.

  92. κυριε Θεοδοσιου συμφωνα με εναν πολυ μεγαλο Δαρβινιστη τον Στεφεν Τζαυ Γκουλντ η υπαρξη του Θεου,δεν μπορει να αποδειχθει ουτε οτι υπαρχει,ουτε οτι δεν υπαρχει.συνεπως η λογικη και η φιλοσοφια δεν μας απαντουν στο θεμα,εχουν ορια.τι μενει;η πιστη.αφου δεν μπορουμε να μιλησουμε με αποδειξεις,και οι αθεοι καταθετουν συνεχως ”αποδειξεις” μενει μια απαντηση που αφορα την ελευθερη βουληση.”πιστευεις η οχι;”.θεμα του καθενος,αλλα η πιστη γενναει το θαυμα.

Σχολιάστε:

Πληκτρολογήστε το σχόλιό σας
παρακαλώ εισάγετε το όνομά σας εδώ