Άραγε η μεγάλη δημοκρατική επανάσταση που συγκλονίζει τον αραβικό κόσμο θα σφραγίσει τον 21ο αιώνα με τον ίδιο τρόπο που η Οκτωβριανή σοσιαλιστική επανάσταση σφράγισε 20ο; Ίσως είναι ακόμα νωρίς να το πούμε με βεβαιότητα. Εκτός πάσης αμφιβολίας είναι πάντως ότι η νέα αυτή επανάσταση θα αλλάξει τον τρόπο που βλέπουμε τον κόσμο· τα ιδανικά, τις αντιθέσεις, τα συμφέροντα που συγκρούονται. Θα ανατρέψει, και μάλιστα με τρόπο ριζικό, τις ιδεολογικές και διεθνοπολιτικές σταθερές του 20ου αιώνα (σε μεγάλο βαθμό απότοκα της Οκτωβριανής επανάστασης και της συνακόλουθης αντικομμουνιστικής αντίδρασης).
Μπροστά στον παναραβικό δημοκρατικό ξεσηκωμό οι Μεγάλες Δυνάμεις δεν ξέρουν πώς να χρησιμοποιήσουν την ισχύ τους. Όσο κι αν προσπαθούν να κρυφτούν πίσω από ένα προσωπείο αποφασιστικότητας, κατ’ ουσίαν δεν ξέρουν ούτε ποιανού το μέρος να πάρουν, ούτε τί ακριβώς να κάνουν. Ούτε η φιλολαϊκή ρητορική τους και η τελική εγκατάλειψη του Μουμπάρακ στην περίπτωση της Αιγύπτου, ούτε η τωρινή απόφασή τους να επέμβουν πολεμικά κατά του Καντάφι, μπορεί να κρύψει την ουσιαστική ασάφεια στόχων και την έλλειψη στρατηγικής. Το ίδιο κι όταν σφυρίζουν αδιάφορα κάνοντας ότι δεν είδαν την καταστολή στο Μπαχρέιν και την Υεμένη. Περισσότερο κι από υποκριτές είναι αμήχανοι. Κύρια μέριμνά τους είναι να παρίστανται στις εξελίξεις, παίρνοντας αναγκαστικά κάποια θέση μόνο εκεί που τα πράγματα δεν μπορούν να ελεγχθούν. Ελπίζουν, βέβαια, πως ό,τι και όποιος και να προκύψει θα βρουν τρόπους συναλλαγής, ακόμα κι αν η βέβαιη πλέον προοπτική ισλαμικών ηγεσιών βασισμένων στη δημοκρατική πλειοψηφία των πληθυσμών αφήνει ανοικτά ενδεχόμενα που τους τρομάζουν.
Όλα αυτά όμως – γνωστά από τις διεθνοπολιτικές αναλύσεις που γεμίζουν τις σελίδες των εφημερίδων – είναι απλές υποσημειώσεις. Το πραγματικό ιστορικό γεγονός είναι η εκρηκτική ανάδυση του αιτήματος της ελευθερίας σ’ ένα τμήμα της ανθρωπότητας που ο δυτικός άνθρωπος το αντιμετώπιζε ως τώρα με δημοκρατική υπεροψία. Μέσα από τη φλόγα που άναψε η αυτοπυρπόληση ενός ανθρώπου, οι αραβικοί λαοί εισέβαλαν με τρόπο συγκλονιστικό, όσο και απρόβλεπτο, στο προσκήνιο της ιστορίας. Και διέλυσαν έτσι τα σενάρια των διεθνοπολιτικών ινστιτούτων, και μαζί μ’ αυτά και όλες τις συνομωσιολογικές θεωρίες του απανταχού κομφορμιστικού αντιιμπεριαλισμού.
Η πρόκληση είναι ιστορική και το διακύβευμα πραγματικό· όχι αόριστα ιδεολογικό. Ειδικά δε τώρα, σ’ αυτή την κρίσιμη για τη λιβυκή εξέγερση στιγμή, που οι κυβερνητικές δυνάμεις έχουν περικυκλώσει τη Βεγγάζη, κανείς δεν μπορεί να κρυφτεί πίσω από το δάχτυλό του. Η στρατιωτική εμπλοκή των δυτικών δυνάμεων στη λιβυκή κρίση είναι περισσότερο κι από καλοδεχούμενη· θα έπρεπε να είναι απαίτηση λαϊκή. Διότι, ανεξάρτητα από τις όποιες επιδιώξεις των εμπλεκομένων κυβερνήσεων, αυτό που έχει σημασία είναι ότι στην προκειμένη περίπτωση στηρίζεται η λαϊκή εξέγερση εναντίον μιας πολύχρονης δικτατορίας – αυτής που όχι μόνον ο Α. Παπανδρέου (Βήμα, 26/2/1977), αλλά και ο πολύς Πάμπλο (Βήμα, 10/3/1977) είχαν θεωρήσει σύγχρονο παράδειγμα άμεσης δημοκρατίας κατά το πρότυπο της αρχαίας Αθήνας. Σε συνέχεια αυτής της λαμπρής παραδόσεως ευθυκρισίας, που εκτός από τον Καντάφι σέρνει πίσω της τον Τσαουσέσκου, τον Πολ Ποτ και άλλους πολλούς, έρχεται τώρα σύσσωμη η ελληνική αριστερά (ΚΚΕ, ΣΥΡΙΖΑ κλπ) για να καταγγείλει την ιμπεριαλιστική εμπλοκή. Θα προτιμούσαν προφανώς να σφαγούν οι εξεγερμένοι της Βεγγάζης εν ονόματι της αντιιμπεριαλιστικής συνέπειας. Αλλά είπαμε. Η αραβική επανάσταση ανατρέπει τα ιδεολογικά κριτήρια του 20ου αιώνα. – Δεν είναι βέβαιο ότι θα ανατρέψει και τα πραγματικά δεδομένα ισχύος, αλλά μάς επιτρέπει τουλάχιστον να ελπίζουμε.
Υστερόγραφο: Όπως εύστοχα αναφέρει και ο Παναγιώτης Ανδρεσάκης στο άρθρο του για τη Λιβυκή κρίση, ειδικά εμείς οι Έλληνες χρωστάμε την τελική νίκη του 1821 στην ανάλογη παρέμβαση των μεγάλων δυνάμεων στη Ναυμαχία του Ναβαρίνου την ώρα που η επανάσταση είχε ουσιαστικά κατασταλεί σε όλα τα μέτωπα. Μιας και πλησιάζει η 25η Μαρτίου (αναφέρομαι στην εθνική εορτή και όχι στην ευρωπαϊκή σύνοδο) καλό είναι να το θυμόμαστε.
Πολύ εύστοχο το σχόλιό σου, Βασίλη!
Ο παραλληλισμός με την ελληνική περίπτωση είναι καταλυτικός. Πολλοί εκείνοι, οι οποίοι σε πνεύμα κλασικού ανατολίτη, κατηγορούνε την δύση, ότι έφτιαξε ένα κράτος – προτεκτοράτο, το οποίο δεν ανταποκρινότανε στις πραγματικές ελπίδες των επαναστατημένων. Θα ήτανε ενδιαφέρον να ακούσουμε, τί θα απαντήσει ο συγγραφέας του παρόντος άρθρου, στις αντίστοιχες ενστάσεις των λιβύων, όταν αυτοί συνειδητοποιήσουνε τα πραγματικά κίνητρα των δυτικών “ανθρωπιστών”.
Αγαπητέ μου Λούμπεν, δυστυχώς δεν ήσουν εκεί για να συμβουλεύσεις σχετικά τους Έλληνες ότι θα ήταν καλύτερα γι’ αυτούς να αφεθούν στο έλεος του Ιμπραήμ παρά να δεχθούν την ιδιοτελή και μη ειλικρινώς ανθρωπιστική βοήθεια των Κόδριγκτον, Δεριγνύ και Χέιδεν. Φοβάμαι όμως ότι θα σου ήταν πολύ δύσκολο να τους πείσεις. Το ίδιο και τους Λίβυους που βλέπω εδώ και τρεις εβδομάδες τώρα στο Al Jazzira αγανακτισμένους με τη Δύση που ως τώρα περιοριζόταν στις φραστικές και μόνο καταγγελίες του Καντάφι και δεν επενέβαινε δραστικά επιβάλλοντας τη «ζώνη απαγόρευσης πτήσεων» που είναι γι’ αυτούς ζήτημα ζωής και θανάτου.
Κατά τα άλλα δεν θα είχα δυσκολία να συμφωνήσω με τον υπαινιγμό σου για τις «ανθρωπιστικές» προθέσεις των δυτικών, αν δεν ήταν κλασικό παράδειγμα αυτού που αποκαλώ «κομφορμιστικό αντιιμπεριαλισμό». Αν το πρόβλημά σου δεν ήταν να καταγγέλλεις απλώς τους «κακούς», αλλά αναλάμβανες την ευθύνη ενός πραγματικού αγώνα, τότε θα καταλάβαινες ότι αυτό που έχει μεγαλύτερη σημασία δεν είναι το παιχνίδι που παίζουν οι άλλοι, αλλά το παιχνίδι που παίζεις εσύ. Κι αυτό ακριβώς προσπαθώ να πω με αυτό το σχόλιο μου. Ότι αυτό που παίζεται στην αραβική επανάσταση υπερβαίνει κατά πολύ τα σχέδια αυτών που τρέχουν ασθμαίνοντας πίσω της προσπαθώντας να την εκμεταλλευτούν – ακόμα κι αν τελικά το πετύχουν.
Με την ευκαιρία, ευχαριστώ τον theo για τα καλά του λόγια.
ΒΞ
Φίλτατε συμφωνώ απολύτως στην εκτίμηση ότι ορθώς οι Έλληνες δέχθηκαν την επέμβαση των Μεγάλων Δυνάμεων, αλλά δεν μοιράζομαι την αισιοδοξία σας όσον αφορά τις πιθανότητες να γίνουνε πραγματικότητα τα όνειρα των αράβων.
Το παιχνίδι είναι στημένο και αυτοί για τους οποίους ισχυρίζεσται ότι ακολουθούνε τις εξελίξεις “ασθμαίνοντας”, είναι στην πραγματικότητα αυτοί οι οποίοι τις έχουνε δρομολογήσει.
Φίλε μου, κατ’ αρχάς σε ευχαριστώ για τον διάλογο, αλλά φαίνεται πως και πάλι δεν ήμουν τόσο σαφής όσο χρειαζόταν. Επιμένω λοιπόν: Δεν είμαι “αισιόδοξος” (όπως λες) για το τι “θα” συμβεί. Αντιθέτως μπορώ να συμμεριστώ την “απαισιοδξία” σου για το πού είναι πιθανόν να οδηγηθούν τα πράγματα τελικώς. Είμαι όμως συγκλονισμένος απ’ αυτό που ήδη συμβαίνει. (Και αν δεν είσαι και συ, λυπάμαι, αλλά κάτι έχουν τα αντανακλαστικά σου).
Εξηγούμαι: αυτή καθεαυτή η φοβερή έκρηξη του παναραβικού αιτήματος για ελευθερία – που ακόμα δεν γνωρίζουμε αν θα προσαρμοστεί σε μια δυτικού τύπου δημοκρατία ή αν θα οδηγήσει σε άλλες πολιτικές μορφές επηρεασμένες από το Ισλάμ – σημαίνει μια αλλαγή ανθρωπολογικής κλίμακας, απείρως σημαντικότερη από τις οποιεσδήποτε πολιτικές εξελίξεις ακολουθήσουν. Για να το πως αλλιώς, η ηθική σημασία αυτού του γεγονότος υπερβαίνει από ιστορική άποψη τις πολιτικές του συνέπειες.
Και βεβαίως, κάνεις μεγάλο λάθος να νομίζεις ότι το παιχνίδι είναι “στημένο” και ότι όλα αυτά τα “δρομολόγησαν” κάποιοι. Αυτό, οφείλω να πω, είναι δυστυχώς δείγμα μιας “κουρασμένης” σκέψης που αναπαύεται στον κομφορμιστικό – επαναλαμβάνω – αντιιμπεριαλισμό της. Δεν πειράζει. Έχει ο Θεός για όλους μας.
Σε ασπάζομαι
ΒΞ
[quote name=”Βασίλης Ξυδιάς”]Αγαπητέ μου Λούμπεν, δυστυχώς δεν ήσουν εκεί για να συμβουλεύσεις σχετικά τους Έλληνες ότι θα ήταν καλύτερα γι’ αυτούς να αφεθούν στο έλεος του Ιμπραήμ παρά να δεχθούν την ιδιοτελή και μη ειλικρινώς ανθρωπιστική βοήθεια των Κόδριγκτον, Δεριγνύ και Χέιδεν. Φοβάμαι όμως ότι θα σου ήταν πολύ δύσκολο να τους πείσεις. Το ίδιο και τους Λίβυους που βλέπω εδώ και τρεις εβδομάδες τώρα στο Al Jazeera αγανακτισμένους με τη Δύση που ως τώρα περιοριζόταν στις φραστικές και μόνο καταγγελίες του Καντάφι και δεν επενέβαινε δραστικά επιβάλλοντας τη «ζώνη απαγόρευσης πτήσεων» που είναι γι’ αυτούς ζήτημα ζωής και θανάτου.
Κατά τα άλλα δεν θα είχα δυσκολία να συμφωνήσω με τον υπαινιγμό σου για τις «ανθρωπιστικές» προθέσεις των δυτικών, αν δεν ήταν κλασικό παράδειγμα αυτού που αποκαλώ «κομφορμιστικό αντιιμπεριαλισμό». Αν το πρόβλημά σου δεν ήταν να καταγγέλλεις απλώς τους «κακούς», αλλά αναλάμβανες την ευθύνη ενός πραγματικού αγώνα, τότε θα καταλάβαινες ότι αυτό που έχει μεγαλύτερη σημασία δεν είναι το παιχνίδι που παίζουν οι άλλοι, αλλά το παιχνίδι που παίζεις εσύ. Κι αυτό ακριβώς προσπαθώ να πω με αυτό το σχόλιο μου. Ότι αυτό που παίζεται στην αραβική επανάσταση υπερβαίνει κατά πολύ τα σχέδια αυτών που τρέχουν ασθμαίνοντας πίσω της προσπαθώντας να την εκμεταλλευτούν – ακόμα κι αν τελικά το πετύχουν.
Με την ευκαιρία, ευχαριστώ τον theo για τα καλά του λόγια.
ΒΞ[/quote]
Αγαπητέ Βασίλη, θα συμφωνήσω μαζί σου ότι η ανάλυση των κοινωνικών και φαινομένων και ιστορικών γεγονότων (και εν προκειμένω των επαναστάσεων και επεμβάσεων), είναι περισσότερο χρήσιμη για την εξαγωγή συμπερασμάτων και τη λήψη πολιτικών θέσεων όταν λαμβάνει υπόψη τα αποτελέσματα και όψι απλώς τα κίνητρα ή τις προθέσεις των δρώντων. Μπορεί λοιπόν τα κίνητρα της επέμβασης των Δυτικών στη Λιβύη να είναι ιδιοτελή (πώς θα μπορούσαν άλλωστε να μην είναι;) όμως τα αποτελέσματα της δράσης τους να έχουν και θετικές επιδράσεις σε ό,τι αφορά την ευρύτερη προσπάθεια αλλαγής που συντελείται σήμερα στον αραβικό κόσμο. Πρόθεσή τους είναι σίγουρα να ελέγξουν τις εξελίξεις, ωστόσο η πολυπλοκότητα του παιγνίου είναι τέτοια που σίγουρα επιτρέπει ανατροπές και εκπλήξεις (και αυτό το γνωρίζουν καλά τόσο οι εξεγερμένοι και οι επεμβαίνοντες). Η παρομοίωση που έκανα στο άρθρο μου με την Ελληνική Επανάσταση αυτό υπογράμμιζε: Μπορεί η επέμβαση των Δυνάμεων στο Ναβαρίνο να ήταν ιδιοτελής, ωστόσο συνετέλεσε καθοριστικά στην υπόθεση της ελληνικής ελευθερίας. Την ιδιοτέλεια αυτή την έβλεπαν καλά και την αναγνώριζαν οι εξεγερμένοι πρόγονοί μας (τουλάχιστον οι περισσότερο ρεαλιστές και οξυδερκείς), χωρίς αυτό να τους εμποδίζει να ποντάρουν σε αυτή ως παράγοντα που θα μπορούσε (ανεξαρτήτως προθέσεων) να συντελέσει στην υλοποίηση των πολιτικών σχεδιασμών τους.
Παναγιώτη συμφωνούμε. Και να προσθέσω ακόμα τούτο. Ένα ζήτημα, είναι να εκτιμήσει κανείς, όπως λες, τα αποτελέσματα (άμεσα και έμμεσα, βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα). Στην προκειμένη περίπτωση το άμεσο αποτέλεσμα της μη επέμβασης θα ήταν η κανταφική εισβολή στη Βεγγάζη. Αυτό το ήξεραν πριν απ’ όλους οι ίδιοι οι εξεγερμένοι Λίβυοι που από την πρώτη στιγμή του ξεσηκωμού τους απαιτούσαν τη διεθνή επέμβαση και έβλεπαν με αγανάκτηση και τρόμο τις μέρες να περνούν μόνο με διπλωματικές δηλώσεις εκ μέρους της λεγόμενης “διεθνούς κοινότητας”, χωρίς κάποια άμεση δράση σαν κι αυτή που τελικώς ανέλαβαν. Τι θα προκύψει από κει και πέρα; Ποιο θα είναι το μακροπρόθεσμο αποτέλεσμα; Αυτό δεν μπορεί να το πει κανείς με βεβαιότητα – όπως δεν μπορεί να το πει με βεβαιότητα σε καμμία πραγματική ιστορική αναμέτρηση. Πολλοί βέβαια αναρωτιούνται μήπως το παιχνίδι είναι εξ αρχής στημένο και η σύγκρουση υποκινούμενη; Για μένα τα πράγματα είναι παραπάνω κι από προφανή. Η σύγκρουση είναι απολύτως αυθεντική. Κι όχι μόνο αυθεντική· είναι, όπως λέω παραπάνω, τεράστιας ιστορικής σημασίας. Γι’ αυτό εγώ θεωρώ τούτη την ώρα πρώτη προτεραιότητα – τόσο από ιστορικής-πολιτισμικής όσο και από γεωπολιτικής απόψεως – τη διάσωση και διατήρηση εν ζωή με κάθε τρόπο της εξέγερσης. Ακόμα κι αν το τίμημα είναι η επανάκαμψη στο παιχνίδι των βασικών ιμπεριαλιστικών δυνάμεων. Το θεωρό δευτερεύον μπροστά σ’ αυτό που έχει ήδη επιτευχθεί και που διαρκώς επιτυγχάνεται μέρα με τη μέρα όσο διατηρείται ζωντανή και αναπτύσσεται η δημοκρατική αραβική επανάσταση που βρίσκεται σε εξέλιξη.
ΒΞ