Οι «Τάσεις» αυτής της Κυριακής επιχειρούν να διεισδύσουν στα κανάλια της μεγαλύτερης παρέας της υφηλίου: στα κανάλια του Διαδικτύου. Μπαίνουν στο θαυμαστό καινούργιο κόσμο των blogs και των forum, στη «φαντασιακή κοινότητα» του Internet ή, αν προτιμάτε, σ’ αυτό που χαρακτηρίσθηκε «Τρίτο Διάστημα». Οι ελπίδες που γέννησε η νέα αυτή «διάσταση» είναι πολλές. Ακόμα περισσότεροι είναι όμως οι φόβοι για όσα προοιωνίζει μια άναρχη χρήση του Διαδικτύου, χωρίς κανόνες και πλαίσιο, με άλλα λόγια, χωρίς ευθύνη… Μπορεί όμως ένας χώρος εξ ορισμού χωρίς όρια να ενταχθεί σε φόρμες περιοριστικές; Μπορεί το «άπειρο» του Internet να «χωρέσει» στο στενό κουστούμι των νομικισμών; Ούτως ή άλλως το Διαδίκτυο είναι μια νέα αρένα προβληματισμού και σκεπτικισμού. Και η συζήτηση για τις δυνατότητες που παρέχει στην ενημέρωση, τη μόρφωση, την ψυχαγωγία είναι πάντα ανοιχτή. Ταυτόχρονα, όμως, ανοιχτός είναι και ο ασκός του ηλεκτρονικού Αιόλου, καθώς η ανεξέλεγκτη χρήση του επαναστατικού αυτού «υπερόπλου» εγείρει ζητήματα, που ήταν αδύνατον να έχουν προβλεφθεί ακόμα και προ ολίγων ετών. Ο ΕΤ.Κ θέτει το ζήτημα και φιλοξενεί τα σχόλια δύο ειδικών επιστημόνων, του Bart Cammaerts και του Μιχάλη Μπλέτσα, καθώς κι ενός συγγραφέα και blogger, του Νίκου Δήμου.
Οι «τεχνο-αισιόδοξοι» και οι «τεχνο-σκεπτικιστές», Του Bart Cammaerts
Για πολλά χρόνια η επιστημονική φαντασία αμφιταλαντευόταν μεταξύ ενός ουτοπιστικά αισιόδοξου κόσμου –στον οποίο κατοικοέδρευαν οι σούπερ ήρωες, ο οποίος ανεφοδιαζόταν από το αμερικανικό διαστημικό παραλήρημα με κυριότερο υποστηρικτή το Star Trek, αλλά και από έναν κόσμο αντι-ουτοπικό (γνωστό ως dystopia σε αντιπαραβολή με την utopia)– που πολλές φορές άγγιζε τα όρια του απολύτως πραγματικού, απεικόνιση η οποία έχει ως τέτοια αποδοθεί στα έργο των G. Well (1898) «War of the Worlds», Aldous Huxley (1932) «Brave New World» και George Orwell (1948) «Nineteen Eight-Four».
Ενώ λοιπόν η ραγδαία ουτοπική επιστημονική «οπτασία» αντανακλά την τεχνολογία ως το σωτήρα του ανθρώπινου είδους και προβάλλει ως αγαθή διάσταση που στο τέλος αντιμάχεται το κακό, από την άλλη πλευρά η πεσιμιστική διάστασή της (dystopian) καταδεικνύει τους εγγενείς κινδύνους μιας κοινωνίας απολύτως τεχνολογικά καθοδηγούμενης και απεικονίζεται στο ημίφως ως μια απολύτως δυσοίωνη και καταδικαστική διάσταση του μέλλοντος του ανθρώπινου είδους, ως αποτέλεσμα της εισβολής εξωγήινων όντων, απόλυτης επικράτησης του μίσους ή ακόμα και της απώλειας ή υπερβολής της ευχαρίστησης.
Αυτό που είναι πάντως κοινό στις δύο, θετικές και αρνητικές, οπτικές για την κοινωνική, οικονομική και πολιτιστική επιρροή της Κοινωνίας της Πληροφορίας είναι ότι και οι δύο αντιλαμβάνονται το Ιντερνετ και τη νέα πληροφόρηση σαν το νέο ηγεμονικό μοντέλο, όπου συγκεκριμένες αντιλήψεις και διανοήματα έχουν πάψει να αναπτύσσουν κριτική στάση. Η Κοινωνία της Πληροφορίας έχει de facto χαρακτηριστεί και εκτιμηθεί ως ιερή, δογματική, παραδεδομένη και αναμφισβήτητη. Oι «τεχνο-αισιόδοξες» οπτικές συμπεραίνουν ότι οι τεχνολογίες πληροφόρησης και επικοινωνίας (Information and Communication Technologies – ICT’s), όπως το Ιντερνετ, η κινητή τηλεφωνία, οι δορυφορικές τεχνολογίες, ωθούν ριζικές κοινωνικές, οικονομικές, πολιτισμικές και πολιτικές τροποποιήσεις οι οποίες είναι εγγενώς θετικές και πρωτοποριακές, οδηγώντας σε ένα καλύτερο για όλους μας μέλλον.
Υπέρμαχοι αυτών των «τεχνο-αισιόδοξων» οπτικών επίσης συμπεραίνουν ότι η τεχνολογία καταφέρνει μια κοινωνιολογική αλλαγή και ότι χάρη σε αυτήν έχουμε εισέλθει σε μια καινούργια περίοδο εξέλιξης της ανθρώπινης υπόστασης και κοινωνίας, η οποία, συν τοις άλλοις, «συντηρείται» από μια νέα μη φαντασιακή οικονομία και βασίζεται στη γνώση και την πληροφορία για όλους, παρά στη βιομηχανική παραγωγή και τη χειρωνακτική εργασία.
Από την αντίπερα όχθη των αισιόδοξων οπτικών βρίσκεται η απαισιόδοξη και σκεπτικιστική εκδοχή που αντιλαμβάνεται την είσοδο των ICT ως μια καθαρά εξελικτική διαδικασία και τονίζει την εγγενή υπερ-καπιταλιστική φύση της Κοινωνίας της Πληροφορίας σε παραβολή με θέματα αποξένωσης, δύναμης, επιτήρησης και ελέγχου. Πράγματι, η ιδεολογία της Κοινωνίας της Πληροφορίας βοηθά στην αύξηση των πωλήσεων υπολογιστών και αναλώσιμων. Εκτός αυτού, η μετατροπή της γνώσης, της πληροφορίας και του περιεχομένου είναι ιδιαιτέρως έκδηλη τώρα σε χώρους όπως η συνδρομητική διάθεση, η διαχείριση των ψηφιακών δικαιωμάτων, τα μοντέλα των νέων επιχειρήσεων που χρησιμοποιούν διαφήμιση, η εμπορική κατανομή όσων παράγουν το περιεχόμενο της πληροφορίας κ.λπ.
Η Κοινωνία της Πληροφορίας είναι η κοινωνία της συλλογής δεδομένων. Αυτό είναι ακριβώς που ανοίγει τη δυνατότητα της διαδεδομένης επιτήρησης. Σε ό,τι αφορά σε αυτή την οπτική κάποιοι κάνουν λόγο για την ανάδυση μιας «παν-φασματικής» συγκυρίας, όπου η πληροφορία συλλέγεται για καθετί που κάνει κανείς και κάθε στιγμή και κατά την οποία η κατάσταση των νέων επιχειρήσεων διαμορφώνεται με τη δυνατότητά της να παρακολουθεί όλη τη διάσταση της μέρας του καθενός και της παραγωγής του, αλλά και των επιμέρους ομάδων. Εξάλλου, γεωγραφικά τουλάχιστον μας εντοπίζουν παντού από τα κινητά μας.
Στην πραγματικότητα, και οι δύο αυτές δυνητικότητες της τεχνολογίας, με τις δεσμεύσεις και τους κινδύνους που παρουσιάζουν, είναι αυθεντικές. Υπάρχουν δομές που παρακωλύουν τη μυθική διάσταση του καλύτερου μέλλοντος και οι οποίες είναι οι «υποσχέσεις» των αισιόδοξων οπτικών.
Από την άλλη, ούτε και οι καπιταλιστικές δομές ή η τεχνολογία από μόνη της φαίνεται να φωτίζουν τι ακριβώς συμβαίνει. Ετσι, μια οπτική που αποκλείει τον τεχνολογικό ντετερμινισμό και υιοθετεί την ιδέα ότι η τεχνολογία ετερο-διαμορφώνεται από κυριαρχικούς «παίκτες» και χρήστες θα μπορούσε θα γεφυρώσει τη διχοτόμηση μεταξύ αισιόδοξων και απαισιόδοξων οπτικών (Boom and Doom Visions).
Η τεχνολογία δεν είναι ουδέτερη ούτε είναι η καθοδηγητική δύναμη της κοινωνικής αλλαγής. Η παραγωγή και οι μέθοδοί της είναι σε μεγάλο βαθμό εξαρτώμενες από την ανθρώπινη δράση, διαδραστικότητα και αλληλεπίδραση.
Από αυτή την άποψη, οφείλουμε να εξετάσουμε προσεκτικά τους συμμετέχοντες, τους συντελεστές και τα μέσα, αλλά και την αντίσταση και την ευλυγισία στη διαδικασία της τεχνολογικής αλλαγής και των επιρροών της στην κοινωνία. Δίνοντας έμφαση στην κοινωνική διαμόρφωση της τεχνολογίας, όπως αυτή εξετάστηκε και χαρακτηρίστηκε από τον καθηγητή του LSE Roger Silverstone, σε συνάρτηση με την κυριαρχία των ICT.
Ο Silverstone τονίζει ότι η διαδικασία μιας διαπραγματευτικής πρακτικής με τη σειρά της εμπεριέχει και πρακτικές αντίστασης των χρηστών, είτε με την απόρριψη της τεχνολογίας είτε με την αναδιαμόρφωση των καινοτόμων όρων υποδειγματικής χρήσης της τεχνολογίας που δεν προβλέφθηκαν από όσους ανήκουν στις ομάδες παραγωγής της.
Οσο το Ιντερνετ και η τεχνολογία είναι ενσωματωμένα σε μια λογική υπερ-καπιταλιστική, την ίδια στιγμή οι κινήσεις ανοιχτών πηγών, η δημιουργικότητα του «δήμου», το ανώνυμο λογισμικό, το Pirate Bay, η Wikipedia, οι online πανεπιστημιακές βιβλιοθήκες, τα ακαδημαϊκά αρχεία, τα σημεία ελεύθερης πρόσβασης (WiFi Points), ακόμα και τα Indymedia θα γίνονται αντιληπτά σαν προσπάθειες να διαταράξουν αυτή την υπερ-καπιταλιστική υπεροχή και το status quo. Αυτή είναι η διαλεκτική μεταξύ των καπιταλιστικών δομών, των παραγόντων - μέσων και των καίριων πρακτικών αντίστασης που διαμορφώνουν σήμερα την Κοινωνία της Πληροφορίας.
Ο κ. Bart Cammaerts είναι συγγραφέας και καθηγητής New Media and Politics στο τμήμα Μέσων και Επικοινωνίας του LSE.
Το άπειρο του ανθρώπινου νου, του Νίκου Δήμου
Λέμε πολλά για το Διαδίκτυο, αλλά το πρώτο που πρέπει να πούμε είναι πως πρόκειται για ένα θαύμα. Του οποίου οι πραγματικές διαστάσεις και η σημασία είναι τόσο μεγάλες, που μας διαφεύγουν. Γι’ αυτόν το λόγο είναι άπειρο. Το πρώτο μου κείμενο για το Internet (τότε δεν είχε ακόμη επινοηθεί η έκφραση «Διαδίκτυο») το έγραψα το 1994. Τότε έμοιαζε ουτοπία και
επιστημονική φαντασία. Τώρα φαίνεται αφελώς προφητικό.
Το 1996 άνοιξα το δικτυακό μου τόπο (www.ndimou.gr) με τις ιστοσελίδες μου. Ενα χρόνο αργότερα μου ζητήθηκε να προλογίσω το site του Ελληνικού Κέντρου Βιβλίου. Εγραψα τότε ένα κείμενο με τίτλο «Νέος Δικτυακός Λόγος». Ξεκινώντας από τη φράση του Mallarme ότι «ο κόσμος φτιάχτηκε για να καταλήξει σε ένα ωραίο βιβλίο», έγραφα ότι η ποιητική αυτή παρομοίωση είχε γίνει πραγματικότητα. Ο κόσμος έχει ήδη καταλήξει σε ένα βιβλίο, ένα βιβλίο απέραντο με ένα δισ. αναγνώστες. Ενα βιβλίο που περιέχει οτιδήποτε δημιούργησε και δημιουργεί η ανθρωπότητα: κείμενα, εικόνες, ήχους, θεωρίες - τα πάντα.
Φυσικά, σαν δεύτερο Σύμπαν, το Διαδίκτυο περιέχει -όπως και το πρώτο- άφθονα σκουπίδια. Δεν θα κριθεί από αυτά - όπως δεν κρίνεται η ποίηση από τους κακούς στιχουργούς. Ο επαρκής αναγνώστης μαθαίνει να δικτυοδρομεί και να αποφεύγει τη φλυαρία, τη ρυπαρογραφία, την προπαγάνδα.
Αλλά το πιο ένδοξο πράγμα στο Internet είναι πως όλοι μπορούν να γράψουν σε αυτό το βιβλίο. Εχει επέλθει μια νέα άνθηση του Λόγου, φυτρώνουν εκατοντάδες ατομικά έντυπα, εφημερίδες, blogs, βιβλία.
Δυστυχώς, η Παιδεία μας προσανατολισμένη στο παρελθόν δεν έχει ακόμη επωφεληθεί από την ψηφιακή επανάσταση. Οι Φινλανδοί, πρώτοι μαθητές στον κόσμο σε όλες τις αξιολογήσεις, είναι όλοι δικτυωμένοι - θρανίο και υπολογιστής εδώ και δέκα χρόνια. Ακόμη χειρότερα: ελάχιστοι από τους πνευματικούς μας ανθρώπους έχουν καταλάβει την κοσμοϊστορική αλλαγή που έχει επέλθει.
Ο φόβος του καινούργιου και του διαφορετικού είναι μία μόνιμη ιδιότητα του ανθρώπου, ιδιαίτερα του πνευματικού. Ετσι έχουμε γεμίσει Κασσάνδρες που νυχθημερόν αναθεματίζουν την τεχνολογία, τους υπολογιστές, τα δίκτυα και βλέπουν στο Internet το θάνατο του πνεύματος. Ενώ το Internet είναι το κατεξοχήν πνευματικό δημιούργημα της ανθρωπότητας - ίσως το μέγιστο μέχρι στιγμής.
Το άπειρο σύμπαν του Διαδικτύου έχει πολλαπλασιάσει τα όρια του δικού μας σύμπαντος. Εχει
φέρει τους ανθρώπους πιο κοντά. Εχει ανοίξει τους ορίζοντες της δημοκρατίας και της γνώσης. Πάνω απ’ όλα, έχει πραγματώσει το μόνο εντελώς ελεύθερο χώρο στην ιστορία του ανθρώπου.
Ο κ. Ν. Δήμου είναι συγγραφέας, δημοσιογράφος.
Τα «φύλλα» του Ιντερνετ μεγαλώνουν, του Μιχάλη Μπλέτσα
Παρ’ όλη την ηλικία του, το Διαδίκτυο δεν δείχνει ακόμη σημάδια ενηλικίωσης. Εκείνο που κάνει την ανάπτυξή του ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα και απρόβλεπτη είναι η πολυδιάστατη φύση της. Ο περισσότερος κόσμος κρίνει την ανάπτυξη του Διαδικτύου με βασικό γνώμονα τον αριθμό των ανθρώπων που «συνδέονται» τακτικά σε αυτό. Η γεωγραφική ανάπτυξη είναι σίγουρα ένας εύκολος τρόπος για να διαπιστώσει κανείς την εξάπλωση του Διαδικτύου και οι εικόνες που παίρνουμε από τα διαστημόπλοια δείχνουν το πόσο μακριά έχουμε σπρώξει τα ορατά όριά του.
Τα εισαγωγικά στο «συνδέονται» είναι απόρροια μίας από τις διαστάσεις ανάπτυξης: το Διαδίκτυο ξεκίνησε με τους χρήστες του αποκλειστικά πίσω από τερματικά (οθόνες και πληκτρολόγια). Με την έλευση των προσωπικών υπολογιστών στη δεκαετία του ’80, τα τερματικά άρχισαν να γίνονται όλο και πιο αυτόνομα, να μικραίνουν, να χάνουν τα καλώδια που τα κρατούσαν σταθερά στο χώρο και να αρχίσουν να ακολουθούν τους χρήστες τους στις καθημερινές τους μετακινήσεις.
Παράλληλα άρχισαν να πολλαπλασιάζονται ραγδαία έτσι ώστε σήμερα οι χρήστες του Διαδικτύου να αλληλεπιδρούν με πολλαπλές από αυτές τις συσκευές. Οι τρόποι αλληλεπίδρασης αυξάνονται συνεχώς και πολύ σύντομα οι «εγκεφαλικοί σύνδεσμοι» του «Matrix» δεν θα είναι απλά επιστημονική φαντασία.
Η αυτονόμηση αυτών των «τερματικών» συντελεί στη δημιουργία ενός Διαδικτύου αντικειμένων, που πλέον δεν χρειάζονται την άμεση ανθρώπινη αλληλεπίδραση για να λειτουργήσουν. Οι διαφόρων ειδών αισθητήρες (όπως οι διαβόητες κάμερες παρακολούθησης) αρχίζουν να συγκατοικούν με πολύ πιο περίπλοκους μηχανισμούς. Η συνδεσιμότητα αποτελεί μία ακόμα διάσταση ανάπτυξης: ο αριθμός και οι δυνατότητες των τηλεπικοινωνιακών συνδέσμων αυξάνονται εκθετικά. Εκθετικά, όμως, αυξάνεται και η ποσότητα της πληροφορίας, που γίνεται προσπελάσιμη μέσω των συνδέσμων αυτών. Ο συνδυασμός των παραπάνω μας δίνει νέες δυνατότητες παρατήρησης και εξαγωγής γνώσης, οι οποίες αυξάνουν εκθετικά τις δυνατότητες αντιμετώπισης των μεγάλων προκλήσεων και προβλημάτων.
Η στατικότητα της συνδεσιμότητας της βρεφικής ηλικίας του Διαδικτύου έχει συμπληρωθεί από μια γκάμα δυναμικών επικοινωνιακών μέσων. Τα «φύλλα» του Διαδικτύου μεγαλώνουν, μετακινούνται, πέφτουν συνεχώς.
Το μόνο όριο που βλέπω είναι αυτό της πολυπλοκότητας. Πολύ σύντομα, ως σύστημα, το Διαδίκτυο θα ξεπεράσει σε πολυπλοκότητα τον ανθρώπινο εγκέφαλο. Σε συνδυασμό με την προσπάθεια για την κατανόηση της λειτουργίας του εγκεφάλου (μιας προσπάθειας που επιταχύνεται σημαντικά τα τελευταία χρόνια – υποβοηθούμενη σημαντικά από το Διαδίκτυο) πιθανόν να φτάσουμε σε ένα όριο (αυτό της αναδυόμενης μέσα από την πολυπλοκότητα νοημοσύνης), καταρρίπτοντας παράλληλα ένα άλλο (αυτό της ίδιας της φύσης της ανθρώπινης νοημοσύνης).
Ο κ. Μιχ. Μπλέτσας είναι επιστήμονας Πληροφορικής, μέλος της ομάδας Νεγκροπόντε.
πηγή: http://www.e-tipos.com/newsitem?id=45852, Κυριακή, 27.07.08
