Άρης Ζεπάτος
[Σημείωση Θ. Ζιάκα: Είχα δώσει στον μακαρίτη Άρη Ζεπάτο τα κείμενα-σχέδια των βιβλίων μου Πέρα από το Άτομο και Αυτοείδωλον εγενόμην..., ζητώντας τις παρατηρήσεις του. Μου τα επέστρεψε γεμάτα κριτικές σημειώσεις στα περιθώρια. Μαζί τους και έξι πυκνογραμμένες σελίδες με τίτλο "γενικές παρατηρήσεις". Αναφέρονται στην προσωποκεντρική αναζήτηση, στον υπαρξισμό και στον μαρξισμό, αλλά και στις ανθρωπολογικές προϋποθέσεις της αμερικανικής δυνάμεως. Είναι ένα πολύ σημαντικό κείμενο. Το αντιγράφω και το στέλνω στο Αντίφωνο.]
Νομίζω πως την σκέψι σου την διαρρέουν τρία ρεύματα. Το προσωποκεντρικό, δηλαδή η αναζήτησι για το βάθος του χριστιανικού μηνύματος σε συνδυασμό με τα πεπρωμένα του Ελληνισμού. Το μαρξιστικό, που επιζεί και αναδύεται ως κεντρικό μοτίβο σε ορισμένα σημεία και το υπαρξιστικό-μηδενιστικό, το οποίο δεν το ονομάζεις με αυτό το όνομα και το οποίο είναι δάνειο από τον Γιανναρά. Πιστεύω ότι το πρώτο και κύριο ρεύμα της σκέψεώς σου, το οποίο αγαπάς και θέλεις να προωθήσεις, βρίσκεται σε αντίθεση με τα άλλα δύο, στριμώχνεται και δυσκολεύεται να ξεδιπλωθεί.
Δεν πιστεύω στον εποικοδομητικό συνδυασμό του προσωποκεντρικού ρεύματος με τα άλλα δύο, γιατί ο μεν μαρξισμός είναι ένα χιμαιρικό σύστημα χωρίς καμιά πραγματικότητα, που έχει όλα τα μειονεκτήματα του νεωτερικού ρεύματος, ενώ έχει αρνηθεί όλα τα θετικά του σημεία που συνδέονται με την αυτοαναφορικότητα - ελευθερία. Ενώ ο υπαρξισμός πηγάζει κατ' ευθείαν από τη φάσι όπου το άτομο αρνείται την ύπαρξι της ουσίας, δηλαδή του Θεού. Την ουσία θέλει να την εξάγει από τη δική του κενή ύπαρξη και από τις δικές του κενές σχέσεις και δεν συνάγει τίποτε άλλο από το μηδέν.
Ο υπαρξισμός είναι μηδενισμός και δεν έχει θέσι σε έναν προσωποκεντρικό προσανατολισμό, ο οποίος την ουσία αναζητάει. Όχι βέβαια την "ουσία" που ο πάπας εκπροσωπεί αλλά την ουσία του Θεού, της Θείας Αγάπης και του εσώτερου εαυτού. Όλοι οι αναζητούντες την Αγάπη του Θεού, την Χάρη ή τις άκτιστες ενέργειες, είναι ομόφωνοι ότι αναζητούν κάτι το οποίο δεν έχουν, "τον άρτον ημών τον επιούσιον δος ημίν σήμερον". Παρακαλούν τον Θεό να τους το δώσει, ασκούνται για να γίνουν άξιοι της παροχής της ουσίας, διά της οποίας είναι δυνατός ο ανακαινισμός του ανθρώπου. Η ύπαρξη με την ουσία είναι κάτι τελείως διαφορετικό από την ύπαρξη χωρίς την ουσία της Χάριτος. Αυτά να τα αγνοεί ένας Ευρωπαίος υπαρξιστής, δικαιολογείται, να τα αγνοεί ο Γιανναράς δεν δικαιολογείται. Η μανιώδης και αδιάκριτη επίθεσι κατά της "ουσιοκρατίας" δεν αφορά τον πάπα αλλά όλους όσους αναζητούν την ουσία της Χάριτος. Ο Γιανναράς θέλει να αγνοεί όλους όσους αγωνίσθηκαν και εμόχθησαν να λάβουν την Χάρη του Θεού και οι οποίοι ομολόγησαν ομοφώνως, ότι δεν έχουν την ουσία και ζητούν να την λάβουν από τον Θεό. Ομολογώ, πως δεν καταλαβαίνω καθόλου, πώς τακτοποιεί τα ζητήματα αυτά με την χριστιανική συνείδησή του.
Στο ίδιο μήκος κύματος κινείται η ειδωλολατρία των σχέσεων που εισηγείται. Σαν να είναι κάτι απόλυτο οι σχέσεις και μάλιστα οι αδιαμεσολάβητες σχέσεις. Σαν να μην είναι σαφέστατο, ότι υπάρχουν σχέσεις αδιάφορες, εκμεταλλευτικές ή καταστρεπτικές. Συνεπώς δεν είναι οι σχέσεις που ενδιαφέρουν αλλά η Αγάπη η οποία εκχέεται μέσα στις σχέσεις. Το ζητούμενο είναι η Αγάπη κι όχι οι σχέσεις. Η Αγάπη δυνατόν να εκδηλωθεί σαν σχέσι, δυνατόν να εκδηλωθεί σαν μόνωσι, εξαρτάται από τις περιστάσεις και την φάσι αναπτύξεως του ανθρώπου. Άλλοτε ο άνθρωπος χρειάζεται τις σχέσεις με τους άλλους κι άλλοτε την σχέσι με τον εαυτό του. Το "άθλημα των σχέσεων" δεν είναι ο ακρογωνιαίος λίθος, η Αγάπη είναι. Οι σχέσεις με τους άλλους ανθρώπους είναι ένας τρόπος με τον οποίο εκδηλώνεται η Αγάπη, αποκτούν σημασία όχι αυτοτελώς αλλά στο μέτρο που είναι έκφρασι Αγάπης και άνευ της Αγάπης είναι μηδέν. Επίσης οι λεγόμενες "αδιαμεσολάβητες" σχέσεις, οι σχέσεις πρόσωπο προς πρόσωπο, αποκτούν τεράστια σημασία στην σκέψι του Γιανναρά. Νομίζω πως πάλι έχασε τον στόχο. Ο άνθρωπος στην σημερινή του κατάστασι είναι αδύνατον να κάνει σχέσι πρόσωπο προς πρόσωπο, γιατί μεσολαβούν τα πάθη. Οι ανθρώπινες σχέσεις είναι στην ουσία σχέσεις ανάμεσα στα πάθη σε πολύ μεγάλο βαθμό. Αν ο άνθρωπος δεν έχει Αγάπη σταθεροποιημένη μέσα του, μεγάλη εξασθένισι των παθών, εγώ διάφανο από την Αγάπη και τον εσωτερικό εαυτό απελευθερωμένο και παρόντα, τότε δεν είναι δυνατές οι "αδιαμεσολάβητες" σχέσεις. Οι αδιαμεσολάβητες σχέσεις είναι φυσικές, μόνον αν ο άνθρωπος έχει την Αγάπη σταθεροποιημένη μέσα στην καρδιά του, έχει δουλέψει με την Αγάπη αυτή μέσα του κι έξω του κι αν η Αγάπη έχει κι αυτή δουλέψει από μόνη της. Αν όλα αυτά έχουν προχωρήσει αρκετά, τότε οι σχέσεις μπορούν να γίνουν πρόσωπο προς πρόσωπο και να γίνουν σχέσεις προσωπικές και ουσιώδεις. Ο Γιανναράς επειδή έχει ένα παράλογο μίσος κατά της ουσίας, μεταφέροντας ξένους καυγάδες στον χώρο μας, θεωρεί πως οι σχέσεις των ανθρώπων αυτές καθ' εαυτές μπορούν να αποδώσουν ουσία δηλαδή Αγάπη. Θεωρεί πως ο άνθρωπος μόνος του μπορεί να φτιάξει το παν, ουσία δηλαδή. Πώς εν τέλει η ύπαρξι, η όποια ύπαρξι, ανεξαρτήτως του τι κάνει ή επιλέγει, παράγει ουσία, ότι τελικά ο άνθρωπος είναι αυταξία, δεν έχει ανάγκη ούτε τον πάπα ούτε τον Θεό. Για τον πάπα έχει δίκιο, όχι όμως και για τον Θεό. Ο Γιανναράς υιοθετώντας τον υπαρξισμό, έχει στην ουσία υιοθετήσει το πνεύμα της νεωτερικότητος σε μια μορφή μηδενιστική. Η εμπειρία των ανθρώπινων σχέσεων τον διαψεύδει, όπως και οι αγώνες εκείνων, που αναζήτησαν την ουσία.
Η ίδια ακατανοησία επικρατεί και όσον αφορά το θέμα του νόμου και της ρυθμίσεως της συμπεριφοράς. Θεωρεί ότι η υπακοή στον νόμο είναι επιβολή του αφηρημένου στο συγκεκριμένο! Θεωρεί ότι ο νόμος εκμηδενίζει το πρόσωπο, το αποπροσωποποιεί! Ο νόμος δεν είναι τίποτε άλλο από το ελάχιστο. Ένα μέτρο για να προσδιορίζουμε το σφάλμα, στην πιο χοντρή του μορφή. Ο νόμος δίδεται στον άνθρωπο που δεν έχει Αγάπη, σαν προσωπικό στήριγμα για να αποφύγει τα τεράστια σφάλματα. Ο νόμος αυτός καθ' εαυτός δεν σώζει, όμως ο σωστός νόμος είναι παιδαγωγός εις την Αγάπη, της ανοίγει τον δρόμο. Κανένας ποτέ δεν προχώρησε προς την Αγάπη, αν δεν σεβάστηκε τον νόμο. Το άλμα από την κατάστασι της ανομίας στην Αγάπη είναι αδιανόητο, γιατί όποιος δεν αποδέχεται το ελάχιστο δεν είναι δυνατόν να πραγματοποιήσει το μέγιστο. Γι' αυτό ο Ι. Χριστός προειδοποίησε, ότι όποιος διδάξει να μην τηρούμε τον νόμο ο οποίος είναι το ελάχιστο, ελάχιστος θα είναι στη Βασιλεία των Ουρανών.
Είναι αδύνατον να αγγίξεις την πραγματικότητα του προσώπου αν διατηρείς μέσα σου χώρο, για ιδέες που φράζουν τον δρόμο στην εμφάνισή του.
Επίσης όσο κι αν ψάχνω στις ιδέες του μαρξισμού δεν βρίσκω κάτι χρήσιμο για το μέλλον. Είτε εξετάσουμε την θεμελιώδη ιδέα του, για τον υπερκαθορισμό της συνειδήσεως του ανθρώπου από τις αντικειμενικές κοινωνικο-οικονομικές συνθήκες, είτε εξετάσουμε την ανάλυση του εμπορεύματος, είτε τις προγνώσεις του για τη λειτουργία του καπιταλιστικού συστήματος ερήμην των δράσεων και αντιδράσεων του ανθρώπου, είτε εξετάσουμε την ιδέα της δικτατορίας του προλεταριάτου, θα διαπιστώσουμε τον ολοκληρωτικά φανταστικό χαρακτήρα αυτών των ιδεών, αν και ο δημιουργός τους ήταν τεράστιο διανοητικό μέγεθος. Γιατί κανένας δεν μπορεί να αποφύγει την προκατάληψι και την τύφλωσι που προκαλούν τα πάθη της ψυχής του. Νομίζω ότι πρέπει να κριτικάρεις την βασιμότητα αυτών των κατευθύνσεων αλλιώς παρασύρεσαι σε μεγάλες αντιφάσεις. Δέχεσαι ταυτοχρόνως πως στις Η.Π.Α. η απροσωποποίησι έχει κυριαρχήσει, πως το "σύστημα" παράγει χάος το οποίο εξάγει προς τα κάτω και προς τα έξω και ταυτόχρονα δέχεσαι ότι οι Η.Π.Α. αποτελούν από πολλές απόψεις πρότυπη χώρα ακόμα και σε σχέσι με τις άλλες ανεπτυγμένες δυτικές χώρες, μάλιστα αναφέρεις πως πρέπει να αξιοποιήσουμε τον χρόνο που μας δίνουν τα ηθικιστικά αποθέματα των Η.Π.Α. για να βρούμε τον δρόμο προς το πρόσωπο. Δεν είναι προφανώς σωστό, ότι μια χώρα στην οποία έχουν κυριαρχήσει απρόσωπες σχέσεις και είναι παραγωγός χάους, να είναι ταυτόχρονα υπόδειγμα και στήριγμά μας Κάποιες από τις παραπάνω προτάσεις δεν αληθεύουν. Εμποδίζεσαι να ξεκαθαρίσεις τι συμβαίνει, γιατί υπάρχουν αντιφατικές θεωρήσεις μέσα σου στα κεντρικά ζητήματα. Το ίδιο συμβαίνει και με το ζήτημα του τρίτου κόσμου, όπου από τη μια δέχεσαι την κλασική θέσι της αριστεράς, ότι ο ιμπεριαλισμός είναι υπεύθυνος για την κατάστασι του τρίτου κόσμου και στην υποσημείωσι αναφέρεις ότι οι πολιτισμοί των εν λόγω χωρών έχουν "έλλειμμα Οικουμενικότητας" και πολλά από την κατάστασί τους εξηγούνται από τους κολεκτιβιστικούς πολιτισμούς τους. Το πρόβλημα είναι, ότι η ιδέα αυτή βρίσκεται στην υποσημείωσι, δεν αναπτύσσεται ούτε διερευνάται, αν και έχει πολύ πραγματικότητα κι έτσι δεν μπορείς να έχεις μια καθαρή εκτίμηση του ρόλου του ιμπεριαλισμού και του ρόλου των τοπικών κολεκτιβιστικών παραδόσεων. Και σ' αυτό το σημείο εμποδίζεσαι να προχωρήσεις και μένεις σε μία θέσι μετεωρισμού, γιατί σε κεντρικά ζητήματα έχεις πολλαπλές θεωρήσεις.
Με άκρα συντομία θα σου πω τη γνώμη μου για τις Η.Π.Α.. Στα συμβάντα της 11ης Σεπτεμβρίου δεν σχολιάστηκε ούτε ελάχιστα το γεγονός, ότι έπειτα από τα κτυπήματα στους δίδυμους πύργους 15.000 - 20.000 άτομα, σε κάθε πύργο είχαν μία ώρα και είκοσι λεπτά περίπου για να εκκενώσουν τα κτίρια. Αυτοί οι άνθρωποι εγκατέλειψαν τα κτίρια με τάξι και ταχύτητα και βοήθησαν και άτομα προβληματικά να σωθούν. Δεν ήταν ομάδα οργανωμένη, ήταν ασύντακτο πλήθος. Δεν ήταν ειδικά εκπαιδευμένοι, ήταν υπάλληλοι γραφείου, στελέχη και πλούσιοι ιδιοκτήτες μεγάλων εταιρειών. Δεν ήταν γείτονες σε κάποια επαρχιακή πόλι των Η.Π.Α., ήταν κάτοικοι της Νέας Υόρκης. Ήταν αιφνιδιασμένοι από πρωτοφανές γεγονός, το οποίο ασκούσε πάνω τους τεράστια πίεσι και ο θάνατος τους απειλούσε άμεσα. Όμως δεν έγιναν συρφετός, το ένστικτο της αυτοσυντηρήσεως δεν τους ισοπέδωσε, η εξαιρετικά δύσκολη θέσι δεν τους απέλπισε και το σπουδαιότερο η θέλησι για ζωή δεν τους ώθησε να σπρώξουν τον διπλανό τους. Αυτά δεν τα πέτυχε κάποιο ξεχωριστό άτομο αλλά το πέτυχαν σαν πλήθος. Για μένα είναι σαφές, ότι ο λαός αυτός έχει κάτι πολύ περισσότερο από ηθικιστικά αποθέματα. Δεν μπορεί να γίνει πλέον ούτε λόγος, ότι έχει καταρρεύσει η ατομικότητα στις Η.Π.Α.. Στην περίπτωσι τους ακόμα και η ασύντακτη ομάδα, σε συνθήκες μεγάλης πίεσης, έχει χαρακτηριστικά πολύ ώριμης ατομικής συμπεριφοράς. Αμέσως έπειτα από την εκκένωση των πύργων, όρμησαν για να σβύσουν τη φωτιά 300 πυροσβέστες με επικεφαλής τον αρχηγό του σώματος, οι οποίοι σκοτώθηκαν σχεδόν όλοι. Αυτό δείχνει ότι υπάρχει μεγάλη ετοιμότητα για ηρωική συμπεριφορά και διάθεσι για αγώνα για να ανατραπεί μια εξαιρετικά δυσμενής κατάστασι. Αυτά δείχνουν ένα εξαιρετικά στέρεο συνειδητό σύστημα που έχει την υποστήριξη δυνάμεων βάθους, γιατί αυτή η στέρεα ψυχολογική κατασκευή, για να αντέχει σε τέτοια πίεσι δεν έχει φτιαχτεί μόνο από το εγώ, γιατί το εγώ δεν διαθέτει τέτοιες δυνάμεις, έχουν μετάσχει οπωσδήποτε δυνάμεις βάθους. Οι άνθρωποι αυτοί δεν χωρά αμφιβολία, ότι διέθεταν ισχυρότατο συνειδητό σύστημα. Είναι όμως και άτομα; Αν εξετασθούν οι σχέσεις τους με τις αρχές και εξουσίες, οι οικογενειακές τους σχέσεις, καθώς και οι επαγγελματικές τους σχέσεις, δεν χωρά αμφιβολία πως είναι άτομα. Κλείνοντας θα υπογραμμίσω τρία ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του αμερικάνικου λαού και κοινωνίας, χωρίς να ασχοληθώ με θεσμούς πολιτικούς και τον τρόπο οργανώσεως της οικονομίας.
1) Η αμερικάνικη κοινωνία είναι η πρώτη ίσως κοινωνία του κόσμου, όπου η εργασία δεν είναι μόνο θλιβερή ανάγκη, είναι η πρώτη αρετή η οποία καταξιώνει τον άνθρωπο. Αυτήν την πεποίθησι την συμμερίζεται πλήρως και την ζει πρακτικά η άρχουσα τάξι και συνδέεται με την ιδέα, ότι η τύχη του κάθε ανθρώπου εξαρτάται από τις επιλογές του και την εργασία του. Αυτά τα δυο συνδυασμένα δίνουν όλη την ευθύνη στον άνθρωπο και τον ωθούν να σταθεί αποφασιστικά στα δικά του πόδια. Αυτά δίνουν μεγάλη υπεροχή στις Η.Π.Α. έναντι της Ευρώπης, η οποία διατηρεί αριστοκρατικές ή ελληνικές στάσεις έναντι της εργασίας και πρόθυμα εκχωρούν την προσωπική ευθύνη του ανθρώπου στην κοινωνία και σ' άλλους μαζικούς φορείς. Αυτά που είναι κοινοί τόποι στην Ευρώπη, οι αμερικανοί τα αποκρούουν κατηγορηματικά σαν ανάξια.
2) Καλλιεργούν επίμονα την ιδέα, ότι η δράσι ενός ατόμου έξυπνου, αποφασιστικού και αγαθού μπορεί να ανατρέψει και την πιο δυσμενή συγκυρία. Γι' αυτό ουδέποτε πρέπει να παρατάμε έναν αγώνα, όσο κι αν φαίνεται χωρίς ελπίδα, γιατί η κάθε μέρα κι η κάθε στιγμή είναι διαφορετικές και ο αγώνας, μας φέρνει ίσως κοντά στον παράγοντα ο οποίος μπορεί να ανατρέψει όλα τα δεδομένα. Συνεπώς το άτομο πρέπει και να τολμά και να επιμένει εναντίον κάθε είδους επιβουλών και έχει δυνατότητα νίκης ακόμα κι εναντίον πολύ υπερτέρων δυνάμεων. Αυτή η εξόχως ατομοποιητική ιδέα έχει κεντρική θέσι στον μύθο που προβάλλουν οι Η.Π.Α. με αναρίθμητες ταινίες, οι οποίες γίνονται ευμενέστατα δεκτές σ' όλο τον κόσμο, ενώ χλευάζονται από το σύνολο της κριτικής, η οποία αδυνατεί να κατανοήσει την λειτουργικότητα κι αλήθεια αυτών των "μύθων". Παρόμοιο "μύθο" δεν εκπέμπει καμιά άλλη χώρα.
3) Οι Η.Π.Α., έχοντας προωθήσει τις καλύτερες παραδόσεις της ρωμαϊκής πολιτικής ευφυίας, αποκαθιστούν σε περίοπτη θέσι τους πρώην εχθρούς των, τους αφήνουν ευρύτατο πεδίο πρωτοβουλιών και αναπτύξεως και τους μετατρέπουν σε συμμάχους και συνεταίρους, προσθέτοντας τη δύναμί τους στην δική τους. Οι Η.Π.Α. κρατούν την ηγεσία του σχηματισμού και τους υπεραρκεί να κάνουν δουλειές, όπου κερδίζουν δύο. Αυτός ο τρόπος ενέργειας δημιουργεί αποδοχή και φίλους και απομονώνει ασφυκτικά τους τυχόν εχθρούς. Αυτό το είδαμε πολύ καθαρά έπειτα από τα τελευταία γεγονότα. Η δύναμι των Η.Π.Α. βασίζεται πρωταρχικά σ' αυτήν την στρατηγική σύλληψι, γιατί βοηθάει τα μέγιστα στην αποδοχή της, ως παγκοσμίου ηγεμόνα. Αν συγκρίνουμε την ικανότητα συνεργασιών των Η.Π.Α., με αντίστοιχη ικανότητα όλων των άλλων δυνάμεων, οι οποίες διεκδίκησαν τα τελευταία 200 χρόνια την παγκόσμια ηγεμονία, μόνο η Αγγλία είχε σε μικρό βαθμό αυτήν την ικανότητα. Οι άλλες δυνάμεις ήθελαν απόλυτη κυριαρχία και ολοκληρωτική συντριβή του αντιπάλου. Αυτός είναι ίσως ο σημαντικότερος λόγος της αποτυχίας τους. Νομίζω ότι απ' αυτά προκύπτει μία μεγάλη υπεροχή των Η.Π.Α. στο ψυχολογικό πεδίο. Έτσι είναι φυσιολογική η υπεροχή της και στα υπόλοιπα πεδία, οικονομικό, τεχνολογικό, πολιτικό και στρατιωτικό. Βεβαίως οι Η.Π.Α. όπως όλες οι δυτικές χώρες έχουν προσβληθεί από το σαράκι του σχετικισμού και μηδενισμού αλλά λιγώτερο.
Φαίνεται πως θα δοθεί πολύς χρόνος στον άνθρωπο να ανακαλύψει το πρόσωπο, τον Άνθρωπο ο οποίος θα θελήσει να εγκαταστήσει την Αγάπη στο κέντρο της καρδιάς του, θα μάθει να την χρησιμοποιεί μέσα κι έξω του, θα ανακαλύψει τον Θεό και την έσω υπόστασι και θα συνδυασθεί μαζί τους, θα αναπτύξει όλες τις δημιουργικές δυνάμεις της ψυχής του και θα τρέφεται απ' αυτές, θα μετασχηματίσει τα αντίθετα σε συμπληρωματικά, θα δρα με την ίδια άνεσι εσωτερικά και εξωτερικά, θα αποκαταστήσει τον Παράδεισο μέσα κι έξω του, θα αποδεχθεί ανεπιφύλακτα την υιοθεσία από τον Θεό και θα γίνει ο κληρονόμος της Βασιλείας Του.
Το βασικό σου όπλο στη διαπραγμάτευσι του θέματος είναι ο νους σου, ο οποίος είναι ισχυρός, έχει έντονη τάσι να πάει σε βάθος, είναι επίμονος στην εξέτασι των θεμάτων και πολύ οργανωτικός. Ένα ελάττωμα βρίσκω, ότι ο νους σου μάχεται μόνος χωρίς συμμάχους. Θα σου πρότεινα να χρησιμοποιήσεις τον νου σε συνδυασμό με τον "οφθαλμό", τον άγρυπνο μέσα μας. Δεν είναι καθόλου τυχαίο, ότι το πουλί της Σοφίας, η γλαυξ, έχει τεράστια μάτια. Η Σοφία συνδέεται με τα μάτια κι όχι με τον νου. Ο οφθαλμός πρέπει να δίνει το υλικό που ο νους επεξεργάζεται. Αν στην ανάπτυξή σου χρησιμοποιούσες πολύ περισσότερο εμπειρικό υλικό απ' όσο χρησιμοποιείς θα είχες δύο πολύ μεγάλα πλεονεκτήματα. (α) Το κείμενο θα "αραίωνε" και θα γινόταν πιο ενδιαφέρον κι ευχάριστο για τον αναγνώστη. (β) Θα απέφευγες την παγίδευσί σου μέσα στα νοητικά σχήματα. Αν το κάθε τι κρίνεται με βάσι τα γεγονότα, όταν οι γενικεύσεις είναι το καταστάλαγμα μιας επεξεργασίας εμπειρικού υλικού, τότε αποφεύγεις πολλά λάθη και εμποδίζεις τις ιδέες να αυτονομούνται και να οδηγούν αυτές τον νου, με αποτέλεσμα, αν παρεισφρύσει κάποιο λάθος ή ανακρίβεια, όλη η ανάπτυξι παίρνει στραβό δρόμο. Αν τα παραπάνω είναι ακριβή, τότε τα κείμενα που εδιάβασα είναι εξαιρετικά σχέδια, από τα οποία μπορούν να προκύψουν πολλά βιβλία. Σχεδόν κάθε υποκεφάλαιο μπορεί αν εμπλουτισθεί με εμπειρικό υλικό να γίνει ξεχωριστό βιβλίο, το οποίο θα είναι προσιτό κι ενδιαφέρον για πολύ μεγάλο κύκλο αναγνωστών.
πηγή: Αντίφωνο
Τι έχει στο μυαλό του ο Α.Ζ. όταν μιλάει και ξαναμιλάει για “δυνάμεις βάθους”;
Εννοεί τις ψυχικές δυνάμεις που διενεργούν την ανοδική τροχιά της εξατομίκευσης. Είναι δυνάμεις πίστης και δημιουργικότητας, που παράγουν εσωτερική και κοινωνική συνοχή. Τις ταξινομώ σε δύο κατηγορίες: α) απέχθεια προς την καταγωγική τυραννία (των τόπων προέλευσης, εν προκειμένω) και β) γοητεία του εξατομικευτικού μύθου (εν προκειμένω του “αμερικανικού ονείρου”). Με τα παραδείγματά του ο Άρης Ζεπάτος επιχειρεί να αποδείξει ότι οι δυνάμεις αυτές εξακολουθούν ακόμη (1999 είναι η εκτύπωση που του είχα δώσει) να λειτουργούν στις ΗΠΑ. Ότι δεν είναι απλώς τα “ηθικιστικά αποθέματα” που έλεγα εγώ.
-Αναφερόταν στο “συμπέρασμα” δικού μου κειμένου όπου έγραφα: (Ο τελευταίος όρος είναι του Χάντικτον, κείμενο του οποίου σχολίαζα στο εν λόγω κεφάλαιο.) Κοντολογίς, συμφωνούσαμε ως προς την συντελούμενη ανθρωπολογική αποσύνθεση (και αναπόφευκτη στη βάση αυτή την κατάρρευση της αμερικανικής ηγεμονίας), αλλά αυτός δεν την έβλεπε τόσο γρήγορη όσο εγώ. Για την Ευρώπη μου αναγνώριζε δίκιο. Όχι όμως και για τις ΗΠΑ.
Ο ηλεκτρονικός δαίμων μου έφαγε το απόσπασμα από το “συμπέρασμα” όπου έγραφα: [b]Τελειώνοντας το κεφάλαιο για τη μετανεωτερική μετάβαση θα λέγαμε ότι η σκέψη με όρους “μεταϊστορίας” είναι πλέον και “επιχειρησιακά” απαραίτητη. Τα προβλήματα για τα οποία μιλάμε θα πρέπει να επιλυθούν στα αμέσως επόμενα χρόνια, -όσο ενδεχομένως κρατήσουν τα ηθικιστικά αποθέματα του “ηγεμονισμού δεύτερης φάσης”[/b]…
Αν θέλoυμε να κάνουμε αναγωγή των “δυνάμεων βάθους” στην νεοελληνική κοινωνία τι θα λέγαμε; Ποια είναι σε μας η “καταγωγική τυραννία” και ποιος είναι ο “εξατομικευτικός μύθος”; Υπάρχει αυτός; Γιατί ενώ μιλάμε για το Έλληνα και την εξατομίκευσή του δεν μιλάμε σαφώς για τον αντίστοιχο εξατομικευτικό μύθο;
Μακάρι να ήταν τόσο απλή η απάντηση όσο για τους Αμερικανούς. Εμείς είχαμε τον χρόνο να δοκιμάσουμε όλων των ειδών τις “καταγωγικές τυραννίες”. Η τυπολογικά “πρώτη” αντιστοιχεί στη μετάβαση από τον αρχαϊκό κολεκτιβιστικό δεσποτισμό στην εξατομίκευση. Είναι η ελληνική του 8ου π.Χ. αιώνα και η νεωτερική του 18ου μ.Χ. αιώνα. Στη σύγχρονή μας μεταμοντέρνα αποσύνθεση και κατάρρευση της εξατομίκευσης, αντιστοιχεί εκείνη της κλασικής ελληνικής εποχής, κορύφωμα της οποίας ήταν λ.χ. γεγονότα όπως η μετατροπή του Παρθενώνα σε πορνείο από τον Δημήτριο, υπό τις επευφημίες του αθηναϊκού Δήμου! Ο ελληνικός εξατομικευτικός μύθος ήταν ο ομηρικός, με τα δεσπόζοντα ηρωικά του πρότυπα: τον Αχιλλέα και τον Οδυσσέα. Αυτός κατέρρευσε μαζί με την κλασική ελληνική εξατομίκευση και το κοινωνικό της ολοκλήρωμα: τον Δήμο. Θα αγνοούσαμε και την ύπαρξή τους αν δεν έρχονταν ο χριστιανισμός και η Ρώμη, ώστε από “έλληνες” να μας κάνουν “ρωμηούς”. Έτσι γλύτωσε κι ο Όμηρος (διότι πάσα ποίησις Ομήρου αρετής εστι έπαινος κατά τον Μ.Βασίλειο), και μαζί του το ελληνικό Άτομο. Ποσβεβλημένο όμως ανίατα από τον ιό του σοφιστικού γνωσιολογικού και ηθικού σχετικισμού (μηδενισμού) αναπαρήγαγε τον Σοφιστή με τη μορφή του Αιρεσιάρχη, ώσπου ανάλωσε/κατέφαγε το προσωποκεντρικό/σταυρικό κεφάλαιο της ελληνικής Οικουμένης. Αποτέλεσμα: η οθωμανική τυραννία, η στυγερότερη όλων… Η καταγωγική τυραννία της νεώτερης φάσης μας είναι έτσι η οθωμανική. Ενώ εξατομικευτικός μας μύθος είναι τώρα ο νεωτερικός. Εντόποιος “ήρωάς” του ο …Εκσυγχρονιστής. Ο Ευρωλιγούρης… Ας ελπίσουμε ότι η τυραννία που του αντιστοιχεί και η οποία ήδη έχει αρχίσει, δεν θα ξηράνει τελείως την όποια ελληνική/ρωμέηκη ρίζα έχει απομείνει.
Πολύ καλά τα είπε ο Άρης Ζεπάτος!!!
[b]“Στο ίδιο μήκος κύματος κινείται η ειδωλολατρία των σχέσεων που εισηγείται”[/b]
Υπάρχει περίπτωση αυτό να μη θεωρηθεί Κόλαφος… προς το Γιανναρά;
Κόλαφος επίσης και τα [b]περί του νόμου και της ρυθμίσεως της συμπεριφοράς[/b]! Κόλαφος προς όλους εκείνους που πολύ άνετα [b]λοιδορούν όποιους προσπαθούν για όσο το δυνατόν άγιο βίο. [/b]Αλλά σιγά μην ακούσουν τον Ζεπάτο που λέει τέτοια ‘παλιομοδίτικα’ πράγματα.
[b]«Είναι αδύνατον να αγγίξεις την πραγματικότητα του προσώπου αν διατηρείς μέσα σου χώρο, για ιδέες που φράζουν τον δρόμο στην εμφάνισή του.»[/b]
Κόλαφος για όλους αυτούς που μιλούν με περισσή ευκολία περί προσώπου και δε δίνουν την πρέπουσα σημασία στο άλλο:
[b]«Η ύπαρξη με την ουσία είναι κάτι τελείως διαφορετικό από την ύπαρξη χωρίς την ουσία της Χάριτος.»[/b]
Από την απάντησή σας μου δημιουργείται στο νου μια εικόνα: η κίνηση του δελφινιού (η παιγνιώδης και επικίνδυνη) δίπλα στην πλώρη του καραβιού. Όταν είναι μέσα στο νερό μπορεί και κολυμπάει, προωθείται. Δεν έχει όμως αέρα κι αν μείνει λίγο παραπάνω “σκάει”. Πάνω από το νερό, ίπταται, έχει αέρα αλλά και αιωρείται στην τύχη ή στο έλεος του Θεού. (“Νυν αιωρούμαι” ακούμε να λέει ο Νικίας από τη Σικελία). Λίγο να γελαστεί το δελφίνι το πήρε η τρόπιδα από κάτω, λίγο να χαλαρώσει έμεινε πίσω από το “ιδεώδες” με το οποίο βάλθηκε ν’ αναμετρηθεί! Κοδωνόσχημα τα άλματα και τα μακροβούτια του, πλην όμως τριών και μόνο διαστάσεων.
Η επιφάνεια της θάλασσας είναι το μηδέν. Κάτω από τη θάλασσα, μέσα, είναι το Πρόσωπο όσο εκείνο εμπεδώθηκε στους χριστιανικούς μας αιώνες. Πάνω από τη θάλασσα, έξω από το νερό, το άτομο που ” δεν έχει που να πατήσει να κινήσει τη γη”. Προσφάτως μας μαντρώσανε στο θαλάσσιο τσίρκο και μας κάνουν προπόνηση για “κόλπα ζόρικα που κάνουν στα ενυδρεία”. Τα “παλμικά κύματα” του τεχνικού πολιτισμού αχρήστευσαν το σόναρ που μας πλοηγούσε.
Τι θα λέγατε πάνω σε όλα αυτά; Πώς μπορούμε ν’ αποκαταστήσουμε , στοιχειωδώς την βλάβη; Προς τα πού και προς το τί είναι το ΜΕΤΑ;
«Τρομερός» αυτός ο Άρης Ζεπάτος , κ. Σαλεμή.
Σε λίγες γραμμές απαντά σε τόσα θέματα…
μας λέει, λοιπόν, πως η κατεύθυνση κάποιου πρέπει να είναι προς τον Θεό:
[b]«θα ανακαλύψει τον Θεό και την έσω υπόστασι και θα συνδυασθεί μαζί τους»[/b]
και φαντάζομαι πως γράφοντας για ‘έσω υπόστασι’ είχε στο νου του τον «κρυπτόν της καρδίας άνθρωπο εν τω αφθάρτω του πραέος και ησυχίου πνεύματος ο εστιν ενώπιον του θεού πολυτελές’ Α’ Πετρ. γ’,4.
Πώς λοιπόν ρωτάτε : «Προς τα πού και προς το τί είναι το ΜΕΤΑ;»
κ Θεοφάνη, ρωτώντας πας στην Πόλη.
χμ…
συγγνώμη κ. Σαλεμή., είχα την εντύπωση πως σας είχα δει στη πόλη.
Από όραση τα πάω χάλια και μάλλον λάθεψα..
και πάλι συγγνώμη
Γιώργο, την άποψή μου την ξέρετε. Ο καρκίνος, ξεκινώντας από τον εγκέφαλο, έχει κάνει μετάσταση σε όλα τα όργανα. Είναι καθολικός πλέον. Εξειδικεύεται σε όλα τα επίπεδα των σχέσεων: πνευματικό, πολιτικό, κοινωνικό-οικονομικό. Μιλώντας για την σύγχρονη ελληνική εξατομίκευση, γι’ αυτής το “μετά”, η απροκατάληπτη ανάλυση των δεδομένων της μας λέει ότι απλά το “μετά” δεν θα υπάρξει, για τον απλό λόγο ότι ο κυρίαρχος τύπος, ο “ευρωλιγούρης”, δεν θέλει να αλλάξει. Δεν μετα-νοεί για να έχει “μετά”. Μόνο τη “δόση” του σκέπτεται. Άμα τα τινάξει, πράγμα βέβαιο, “αλλάζει η γεωμετρία” του κοινωνικού πεδίου. Τότε έχει νόημα το “μετά”. Να μιλάμε, δηλαδή, και ο λόγος μας να έχει πρακτικό αντίκρισμα. Άνθρωπο που να του αντιστοιχεί… Τις συντεταγμένες του “μετά” μας τις δίνει ο Άρης Ζεπάτος στο κείμενο αυτό, όπως και στο άλλο παλιότερο, το πιο αναλυτικό, για την “τρίτη γέννηση” (υπάρχει στο Αντίφωνο). Θεωρητικά δεν είναι δύσκολο να το “εξειδικεύσουμε” από τώρα το “μετά”, αλλά θα είναι άσκηση επί χάρτου. Δεν λέω ότι είναι άχρηστη/άσκοπη δουλειά, αλλά προτεραιότητα έχει άλλο πράγμα. Στο κείμενο για τα “προβλήματα της νεωτερικής μετάβασης” που συζητούσαμε με τον Άρη, ορίζονταν ως “αποδέσμευση της επιθυμίας από την ανάγκη”… Μιλάμε για το “κλικ” που πρέπει να γίνει και θα επιτρέψει στην ψυχή να αλλάξει υπαρκτικό προσανατολισμό, και να πυροδοτήσει ενδεχομένως τη ζητούμενη “μεταφυσική επανάσταση”.
Γιώργο Σαλεμή, μιλώντας για τον “ηγεμονισμό δεύτερης φάσης” των ΗΠΑ σκέφτηκα ότι θα βοηθούσε να παραθέσω εδώ σχολιασμό του αντίστοιχου άρθρου του Χάντικτον. Το βρήκα τώρα που αντέγραφα τις “παρατηρήσεις” του φίλου μου του Άρη. Το παραθέτω:
Ηγεμονισμός δεύτερης φάσης
Οι «επιτυχίες» της Αμερικής δεν εφησυχάζουν καθόλου τον Σάμουελ Χάντικτον διευθυντή του Ινστιτούτου Στρατηγικών Μελετών και πρόεδρο της Ακαδημίας Διεθνών Μελετών του πανεπιστημίου του Χάρβαρντ. Ο Χάντικτον φοβάται για τις τύχες της αμερικανικής αυτοκρατορίας. Και έχει τους λόγους του. Ήδη το 1996 η Επιτροπή των Αμερικανικών Εθνικών Συμφερόντων έθεσε το πρόβλημα: «Ύστερα από τέσσερις δεκαετίες ασυνήθιστης εμμονής στην αναχαίτιση του σοβιετικού επεκτατισμού έχουμε πέντε χρόνια πολιτικής στην τύχη. Αν αυτό συνεχιστεί, αυτή η άσκοπη στάση θα απειλήσει τις αξίες μας, την περιουσία μας και, στην πραγματικότητα, την ίδια τη ζωή μας».[1]
Η προβληματική του Χάντικτον είναι διαφωτιστική όχι μόνο για το πώς μια μερίδα του αμερικανικού κατεστημένου βλέπει την παγκοσμιοποίηση, αλλά κυρίως για το πώς εννοούν οι Αμερικανοί το εθνικό συμφέρον τους. Αξίζει για τον λόγο αυτό να τη δούμε κάπως αναλυτικά. Την κωδικοποιούμε στα ακόλουθα επτά σημεία:
(a) Η σύγχυση και η αβεβαιότητα που επικρατεί μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ είναι πολύ επικίνδυνη. Τροφοδοτείται από τις αντικρουόμενες ερμηνευτικές υποθέσεις ότι το νέο διεθνές περιβάλλον οδηγεί: α) στο τέλος της Ιστορίας, β) στη σύγκρουση πλούσιων και φτωχών χωρών, γ) στην επάνοδο στην παλιά πολιτική της ισχύος, δ) στη διασπορά των εθνικών συγκρούσεων και την αναρχία, ε) στη σύγκρουση των πολιτισμών και στ’) στις αντιμαχόμενες τάσεις υπερεθνικής ενσωμάτωσης και εθνικού αποχωρισμού.
(b) Η σύγχυση συσκοτίζει τα κριτήρια για το τι είναι εθνικό συμφέρον για τις Η.Π.Α.. Το εθνικό συμφέρον πηγάζει από την εθνική ταυτότητα, η οποία συγκροτείται από την εθνική κουλτούρα και από το «πιστεύω» που απορρέει απ’ αυτήν. Η κουλτούρα είναι δομή ιστορικών παραδόσεων, που με όχημα τη συγκεκριμένη γλώσσα, καθορίζει τη σχέση ατόμου και κοινωνίας, εκκλησίας και κράτους κλπ. «Πιστεύω» είναι οι οικουμενικές ιδέες και αρχές, οι οποίες είναι, στην αμερικανική περίπτωση, η ελευθερία, η ισότητα, η δημοκρατία, η ανταγωνιστικότητα, ο φιλελευθερισμός, η ιδιωτική επιχείρηση.
(c) Ουσιαστικό ρόλο στη συγκρότηση του «πιστεύω» παίζει ο αντίπαλος «άλλος». Από τον 19ο αιώνα μέχρι τώρα, αυτό προσδιοριζόταν σε σχέση με κάποιον εξωτερικό εχθρό. Τώρα ο κόσμος έπαψε να προσφέρει εξωτερικούς εχθρούς. Συνέπεια: αποδυνάμωση της λαϊκής υποστήριξης στον φορέα της εθνικής ταυτότητας, την κυβέρνηση. Διεθνικά ή ανεθνικά εθνωτικά συμφέροντα, μπορούν να κυριαρχούν στην εξωτερική πολιτική των Η.Π.Α.
(d) Η γενική αυτή αποσυνθετική τάση ενισχύεται από τη διαπλοκή δύο άλλων εσωτερικών τάσεων: α) των αλλαγών στην αμοιβαία σχέση των παραδόσεων που συγκροτούν την εθνική ταυτότητα και β) στη λατρεία της πολυπολιτισμικότητας (του πολιτισμικού σχετικισμού) που φθείρει το εθνικό «πιστεύω». Η αλλαγή στη σχέση των εθνωτικών συνιστωσών (το melting pot παύει να λειτουργεί ενώ π.χ. οι μη Ισπανοί λευκοί από τα ¾ θα πέσουν στο ½ του πληθυσμού σε 40-50 χρόνια και η ισλαμική θρησκεία θα ξεπεράσει την επισκοπιανή)[2], φθείρει τη βάση του εθνικού «πιστεύω», του έτσι κι αλλιώς φθειρόμενου από την ανάπτυξη του σοφιστικού-σχετικιστικού πνεύματος.
(e) Οι Η.Π.Α. έχουν εγκαταστήσει μονοπώλιο ισχύος που κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει. (Είναι η μόνη υπερδύναμη. Έχει την ισχυρότερη οικονομία. Το υψηλότερο επίπεδο ευημερίας. Οι οικονομικές και πολιτικές αρχές της είναι πρότυπα για τους άλλους. Η στρατιωτική υπεροχή της είναι μοναδική. Διατηρεί αδιαμφισβήτητη υπεροχή στην τεχνολογία. Η λαϊκή της κουλτούρα έχει ακαταμάχητη διεισδυτικότητα.) Η ισχύς όμως αυτή βρίσκεται σε απόλυτη αντίφαση με τη δυνατότητα πολιτικής επιρροής, η οποία είναι συγκριτικά πολύ μικρή. Ακόμα και οι πολύ αδύνατοι μπορούν να καμώνονται πως συμφωνούν με τις υποδείξεις των Η.Π.Α. και να εφαρμόζουν τη δική τους πολιτική.
(f) Αιτίες αυτής της αντίφασης: α) ο παραδοσιακός αντικυβερνητισμός (αδύνατη κυβέρνηση) που ενισχύεται από την απουσία εχθρού και β) η φυσιολογία του αυτοκρατορικού μονοπωλίου. Στη φάση της εγκαθίδρυσής της η αυτοκρατορική δύναμη επιβάλλεται με την επέκταση των πόρων της. Όταν επιβληθεί μπαίνει στη φάση της επιβολής δια της προσελκύσεως. Στην πρώτη φάση, μέχρι το 1970, οι Η.Π.Α ήταν ο πιστωτής του κόσμου, εξαγωγέας πόρων και δυνάμεως. Στη δεύτερη φάση γίνονται χρεώστης και εισαγωγέας. Η Αμερική χρωστά στους ξένους 1 τρισεκατομμύριο δολάρια και το χρέος αυξάνεται με ρυθμό 15-20%. Η ανάγκη χρημάτων τροφοδοτεί τη δύναμη των ξένων λόμπυ, τα οποία χρηματοδοτούν προεκλογικές εκστρατείες και επηρεάζουν το πανίσχυρο Κογκρέσο και το αδύναμο Σταίητ Ντιπάρτμεντ.
(g) Επομένως το εθνικό συμφέρον των Η.Π.Α. βρίσκεται σε μια πολιτική α) αυτοσυγκράτησης σε ό,τι αφορά τη διοχέτευση πόρων σε μη εθνικά συμφέροντα και β) ανάσχεσης των διεργασιών που υπονομεύουν την εθνική ταυτότητα: τη δομή των συστατικών της παραδόσεων και το απαύγασμά της το αμερικανικό «πιστεύω».
Ο Χάντικτον δέχεται όλες τις ερμηνευτικές υποθέσεις, για τις συνέπειες των αλλαγών στο παγκόσμιο σύστημα, αλλά προτιμά την υπόθεση για τη «σύγκρουση των πολιτισμών», ως κύριας αντίθεσης στον μεταψυχροπολεμικό κόσμο. Γνωρίζει φυσικά ότι η συγχώνευση της «κύριας» με τις «δευτερεύουσες» αντιθέσεις παράγει τόσο σύνθετες καταστάσεις, που διαψεύδουν εκ προοιμίου κάθε μοναδικό κριτήριο πολιτικού προσανατολισμού. Δεν χωρά αμφιβολία ότι ο Χάντικτον απολυτοποιεί το πολιτιστικό κριτήριο, αλλά το κάνει σκόπιμα, κι αυτό όχι για να επηρεάσει την αμερικανική εξωτερική πολιτική προς την κατεύθυνση αυτού που θα μπορούσε να ονομαστεί ψυχρός πόλεμος των πολιτισμών, όπως νομίζουν οι αδαείς, αλλά για να επιστήσει την προσοχή του αμερικανικού κατεστημένου στους εσωτερικούς κινδύνους που απειλούν την ηγεμονία του. Στον πυρήνα της ανάλυσής του βρίσκεται η εκτίμηση για τον παθητικό χαρακτήρα του «ηγεμονισμού δεύτερης φάσης» και τον κίνδυνο απώλειας των κριτηρίων προσανατολισμού της Αμερικής, μέσα στην πολυπλοκότητα του καινούργιου διεθνούς περιβάλλοντος.
Ο κίνδυνος της απώλειας προσανατολισμού και της διολίσθησης στην πλήρη παθητικότητα, συνδέεται με τη φθορά που προκαλούν στην αμερικανική εθνική ταυτότητα ο πολιτισμικός σχετικισμός και η διασάλευση της ιεραρχίας των συστατικών της πολιτισμικών παραδόσεων (και ιδίως ο κίνδυνος εξάντλησης της κυρίαρχης αγγλοσαξωνικής ηθικιστικής παράδοσης). Είναι η προβληματική που τον οδηγεί στην στρατηγική των περιμετρικών πολιτισμικών οχυρώσεων, με την αναμφισβήτητα χονδροειδή, αλλά αρκετά προσανατολιστική, θρησκευτική προσήμανση: Αμερική = προτεσταντισμός. Ατλαντική Δύση = προτεσταντικός και καθολικός κόσμος. Ξένοι και δυνάμει αντίπαλοι: ο ισλαμικός, ο ορθόδοξος ή ο κομφουκιανός κόσμος.[3]
Δεν αρκεί λοιπόν να έχεις αποτελεσματική οικονομική στρατηγική εσωτερικών συμμαχιών για να κυριαρχείς στον κόσμο, ακόμα κι αν έχεις συντριπτική υπεροχή στρατιωτικής ισχύος. Θα πρέπει να είσαι σε θέση να ελέγχεις τις πολιτισμικές αντιθέσεις μέσα κι έξω σου, στην Αμερική και στο παγκόσμιο σύστημα. Θα πρέπει να είσαι θέση να ελέγξεις την ανθρωπολογική κατάρρευση.
Πάντοτε στην ιστορία, γράφει ο Χάντικτον, το τέλος των αυτοκρατοριών άρχιζε τη στιγμή που είχαν καταβάλει και τους τελευταίους εχθρούς τους: «Πριν από δύο χιλιετίες, το 84 π.Χ., όταν οι Ρωμαίοι είχαν ολοκληρώσει την κατάκτηση του τότε γνωστού κόσμου, νικώντας τον Μιθριδάτη, ο Σύλλας έθεσε το ερώτημα: Τώρα που το σύμπαν δεν μας προσφέρει άλλους εχθρούς, ποια θα είναι η τύχη της Δημοκρατίας; Η απάντηση δεν άργησε να έλθει – η δημοκρατία κατέρρευσε λίγα χρόνια αργότερα. Είναι απίθανο να έχουν τέτοια τύχη οι Η.Π.Α, αλλά ως ποιο σημείο το αμερικανικό ‘πιστεύω’ θα διατηρήσει την αίγλη του, θα προσελκύει υποστήριξη και θα παραμένει ζωντανό όταν θα απουσιάζει η ανταγωνιστική ιδεολογία; Το τέλος της Ιστορίας, η οικουμενική νίκη της δημοκρατίας, αν πραγματοποιηθεί, ίσως μπορεί να είναι το πιο τραυματικό και αποσταθεροποιητικό γεγονός της Αμερικής». [4]
Ήδη η Αμερική νίκησε τον Μιθριδάτη-Μιλόσεβιτς και η αίγλη του «πιστεύω» της υπέστη δεινή δοκιμασία. Μήπως η αντίστροφη μέτρηση έχει αρχίσει;
[1] Το Βήμα, 9-11-97, σ. Β1-Β2.
[2] Αυτή είναι η βαθύτερη αιτία που ακόμα και οι συντηρητικοί βλέπουν με συμπάθεια τον “κοινοτισμό” στις Η.Π.Α..
[3] Κατά την απόδοσή τους από τον ελληνικό τύπο οι θέσεις του Χάντικτον προσέλαβαν τρομοκρατικό χαρακτήρα: «Θέλει να μας πετάξει έξω από την Ευρώπη και το ΝΑΤΟ»! Ή αντιθέτως: «Είναι υπεραντιδραστικός, αλλά μην ανησυχείτε. Δεν επηρεάζει την εξωτερική πολιτική των Η.Π.Α.»! Αυτό που έχει σημασία, δηλαδή η ανάλυσή του για το τι σημαίνει εθνικό συμφέρον γενικά και για τις Η.Π.Α. ιδιαίτερα, μάλλον διέφυγε της αναγκαίας προσοχής.
[4] Το Βήμα, 9-11-97, σ. Β1-Β2.
Αγαπητέ, κ. Ζιάκα, τί κι αν o [i]‘κυρίαρχος τύπος, ο “ευρωλιγούρης”, [/i] δεν θέλει να αλλάξει;’.
Μήπως κι ο Μέγας Μωϋσής δε βρέθηκε αντιμέτωπος με έναν λαό [b]‘απειθούντα και αντιλέγοντα’[/b];
Άρα το πρόβλημά μας δεν είναι ο κυρίαρχος τύπος, ο “ευρωλιγούρης”!
Το πρόβλημά μας είναι οι ηγέτες μας!
Είμαι πεπεισμένος πως προτεραιότητα δεν πρέπει να έχει κανένα άλλο πράγμα εκτός από αυτό: Οι ήδη γνωστοί πνευματικοί άνθρωποι του τόπου να δείξουν τον δρόμο. Με τη έμπρακτη μετάνοιά τους και την παραδοχή των όποιων λαθών τους να αναγκάσουν και τον κυρίαρχο τύπο να έλθει εις μετάνοια!
Και κάτι ακόμη για τον Άρη Ζεπάτο.
Αν διαβάσει κάποιος αυτά που λέει ο Άρης Ζεπάτος στην ‘[i]Τρίτη γέννηση[/i]’, όπου μας παραπέμψατε, έχοντας διαβάσει βιβλία του πατρός Σωφρονίου (Σαχάρωφ) θα βρει πολλές ομοιότητες. Είναι εντυπωσιακό.
Χαίρετε
Αγαπητέ μου κ. Θεοφάνη.
Ως προς τις “ομοιότητες” στον δρόμο της “καλής αλλοίωσης”, θυμάμαι την πολύ όμορφη εξήγηση του αββά Δωροθέου: [b]Είμαστε τοποθετημένοι στην περιφέρεια του κύκλου κι ο μόνος τρόπος να έρθουμε κοντά είναι να βαδίσουμε προς το κέντρο. Βαδίζοντας προς το κέντρο έχουμε τον ίδιο προσανατολισμό, ακόμα κι αν οι αφετηρίες μας ήταν διαμετρικά αντίθετες. Και είναι φυσικό να αποδεικνύεται εμπειρικά ότι μετράμε την πρόοδο με το ίδιο μέτρο[/b]!
Ως προς τους “ηγέτες” μας – τους δοκούντας άρχειν του ευρωρωμέηκου. Μην τους παίρνουμε στα σοβαρά. Νομίζουν και νομίζουμε, ότι είναι “κάτι”, επειδή μιλούν εξ ονόματος του “κυρίαρχου τύπου” (:προτύπου). Πέρα από το να μοιράζουν λεφτά και εξυπηρετήσεις, δεν είναι σε θέση να σκεφθούν και να κάνουν οτιδήποτε. Το βλέπουμε άλλωστε τώρα που στέρεψαν τα δανεικά. Μη μιλάμε για “πνευματική ηγεσία” και καταστρέφουμε τη γλώσσα. Στο μέτρο που είναι ηγεσία δεν είναι πνευματική. Και στο μέτρο που είναι κάπως πνευματική δεν ηγείται ούτε καν του εαυτού της. Ο Ευρωλιγούρης που διακονείται από τον δήθεν Εκσυγχρονιστή είναι ο [b]κοινωνικός ελκυστής[/b] που κατ’ εξοχήν έλκει τους Έλληνες από τη Μεταπολίτευση και δώθε, καθιστώντας τους “[b]μη βιώσιμο είδος[/b]”.
Μια ιδέα για την πολυπλοκότητα των πραγμάτων αυτών προσπάθησα να τη δώσω, έμμεσα, με την περί εθνικού συμφέροντος άποψη του Χάντικτον.
Το “μετά” προϋποθέτει τη “μετά-νοια”, αλλά στο κοινωνικό πεδίο αυτή προϋποθέτει το “αφήστε τους νεκρούς να θάψουν τους νεκρούς τους”…
Κύριε Θεοφάνη, συγχωρέστε μου την αβλεψία, δεν μιλήσατε για “πνευματική ηγεσία”, αλλά: “Οι ήδη γνωστοί πνευματικοί άνθρωποι του τόπου να δείξουν τον δρόμο. Με τη έμπρακτη μετάνοιά τους και την παραδοχή των όποιων λαθών τους να αναγκάσουν και τον κυρίαρχο τύπο να έλθει εις μετάνοια!” Συμφωνώ ότι είναι καλό -δικό τους πριν απ’ όλα- οι όποιοι πνευματικοί άνθρωποι, να μετανοήσουν εμπράκτως και να παραδεχθούν τα λάθη τους. Διαφωνώ όμως στην υπόλοιπη πρόταση, επειδή δεν λειτουργεί έτσι το πράγμα. Ο κυρίαρχος τύπος δεν “αναγκάζεται” να έλθει σε μετάνοια. Απλά παύει να είναι κυρίαρχος και περιθωριοποιείται. “Παύει να είναι κυρίαρχος” σημαίνει: αντί να τον λατρεύω και να περιμένω απ’ αυτόν σωτηρία -εγώ και οι λοιποί συνευρωέλληνες- τον έχω σιχαθεί και δεν θέλω να τον ξαναδώ στα μάτια μου. Το ερώτημα είναι ποιος είναι ο νέος “τύπος” που θα καταλάβει το κενό. Αυτό εξαρτάται προφανώς από τα νέα κοινωνικά δεδομένα που θα δημιουργήσει η μετά-νοια. Προς το παρόν πάντως δεν πρέπει να ξεχνούμε και την προϊούσα ά-νοια στον ευαγή αυτό χώρο των πνευματικών ανθρώπων.
Σας ευχαριστώ κ. Ζιάκα για το πολύ δυνατό κείμενο του Άρη Ζεπάτου, που φέρατε στο φως, και για τα σχόλιά σας. Δώσατε, όπως φάνηκε από τις παρεμβάσεις, αφορμή για μια συζήτηση υψηλού επιπέδου.
Θα ήθελα να θέσω υπόψη σας μια σκέψη μου, αναφορικά με την “καταγωγική τυραννία” μας. Μήπως θα έπρεπε να επαναπροσδιορίσουμε το [b]διχασμό[/b] ως το στοιχείο εκείνο, που κυρίως και διαχρονικά μάς τυραννάει;
Έχω υπόψη μου, πως η αρχαία δημοκρατία μας σαν μια προσπάθεια αποπομπής του διχασμού θεμελιώθηκε` πως, επειδή δεν το κατόρθωσε παρά ελλιπώς, καταβυθίστηκε από το διχασμό`και πως η υιοθέτηση εκ μέρους μας της χριστιανικής πρότασης, μπορεί να ειδωθεί σαν μια “αναβάθμιση” εκείνης της προσπάθειας, καθώς ετούτη τη φορά υιοθετήθηκε η αγάπη ως θεμέλιο της δικαιοσύνης και άρα της κοινωνίας.
Μήπως λοιπόν η αποζητούμενη μετά-νοια μπορεί να υποστηριχτεί, εάν, αναζητώντας την “καταγωγική τυραννία” μας, υποβαθμίσουμε την εστίασή μας τόσο στον οθωμανισμό όσο και στον δυτικισμό, και την προσανατολίσουμε στο διχασμό, ζητώντας πλέον αυτός να αποπεμφθεί πρωταρχικά από την “πόλιν”;
Τούτο θα σήμαινε – αναφορικά με το νέο μύθο μας – π.χ. επαναπροσέγγιση του θέματος της μεσότητας στα θεσμικά και της αγάπης στα κοινωνικά … Αλλά και πάλι: Πώς θα το κάνουμε, χωρίς τον κίνδυνο να εκπέσουμε στον κολλεκτιβισμό ή σε μια υποκριτική μορφή “ενότητας”, όπως αυτή που εκπέμπεται τους ΔυΝαΤούς;
“Το άλμα από την κατάστασι της ανομίας στην Αγάπη είναι αδιανόητο, γιατί όποιος δεν αποδέχεται το ελάχιστο δεν είναι δυνατόν να πραγματοποιήσει το μέγιστο.”
αυτό πες το, στον Ντοστογιέφσκι
Αγαπητέ κ. Ζιάκα ας κάνω κι εγώ μια διευκρίνιση. Λέγοντας
[i]«να αναγκάσουν και τον κυρίαρχο τύπο να έλθει εις μετάνοια»[/i] φυσικά δεν θέλω να πω οτι κάποιος μπορεί να εξαναγκαστεί εις μετάνοια αλλά όταν βλέπει τον Χ, γνωστό, πνευματικό άνθρωπο του τόπου να ακολουθεί χωρίς παρεκκλίσεις την Οδό την οποία ακολούθησαν οι Άγιοί μας και να μη λέει τις δικές του ‘εξυπνάδες’, για να μη πω ανοησίες, τρόπον τινά, εξαναγκάζεται να δει κι αυτός τα πράγματα αλλιώς!
Σχετικά με τον κυρίαρχο τύπο και την αγανάκτησή σας θα μου επιτρέψετε να σας πω πως είστε πολύ αυστηρός. Ας ακούσουμε τον Μέγα Μωϋσή να ικετεύει τον Θεό όταν είδε τον λαό του να ποιεί και να προσκυνά τον χρυσό μόσχο:
[b]«Παύσαι της οργής του θυμού σου και ίλεως γενού επί τη κακίᾳ του λαού σου..»[/b]
Είμαι σίγουρος ότι υπάρχουν περισσότερα αγιογραφικά χωρία περί ελέους και συγχωρήσεως και θα ήταν προτιμότερο να θυμηθούμε αυτά παρά το :
[i]« άφες τους νεκρούς….».[/i] Είμαι σίγουρος ότι θα συμφωνήσετε!
Σχετικά με την προτεραιότητά μας τώρα. Επαναλαμβάνω πως τίμια και ειλικρινά έκαστος εκ των πνευματικών ανθρώπων του τόπου, χωρίς καμιά εξαίρεση, θα πρέπει να εξετάσει την κατάστασή του [b]με μέτρο φυσικά όχι τη σκέψη του[/b]
([i]όπως μας λέει κι ο Άρης Ζεπάτος: ἔχουν ἐμπιστοσύνη στὴν ἀλήθεια τῶν σκέψεών τους… Αὐτοὶ οἱ ἄνθρωποι μαθαίνουν νὰ πιστεύουν τυφλὰ τὰ συμπεράσματα μιᾶς κακοτροφοδοτημένης διάνοιας καὶ δὲν ὑποψιάζονται καθόλου ὅτι ἡ λειτουργία ποὺ προηγεῖται τῆς σκέψης καὶ τὴν προγραμματίζει- ἡ ἀποσπασμένη θέαση πραγμάτων, προσώπων, σκοπῶν καὶ προθέσεων, εἶναι ἀνώτερης τάξης ἀπὸ τὴν λειτουργία τῆς σκέψεως,ὑπολογισμοῦ- Ἐμεῖς ὅταν εἶναι ἀνάγκη νὰ παρατηρήσουμε σκεφτόμαστε μὲ ἀποτέλεσμα νὰ «σκεφτόμαστε» ἐπινοήσεις) αλλά με «μέτρον καλόν, πεπιεσμένον και σεσαλευμένον και υπερεκχυνόμενον.»[/i])
Και ο Αββάς Δωρόθεος μας λέει κάτι παρόμοιο πολύ ωραία:
[b]«Όταν γαρ κρατώμεν το ίδιον θέλημα και στοιχώμεν τοις δικαιώμασιν ημών, τότε λοιπόν ως καλόν πράγμα ποιούντες εαυτοίς επιβουλεύομεν και ούτε οίδαμεν πώς απολλύμεθα»[/b]
Πράγματι κ. Γ. στον “διχασμό” πρέπει να εστιάσουμε. Διευκρινίζω: στην [b]κατανόησή[/b] του. Έχει γίνει όμως τέτοια κατάχρηση του όρου, που κατάντησε ξόρκι. Ένα είδος μάντρα! Επωδώς της συλλογικής μας αυτοακατανοησίας.
Δεν είναι εύκολο να το προσεγγίσει κανείς το φαινόμενο στην ουσία του και μάλιστα στο προσφερόμενο διαδικτυακό μέσο, όπου το κουβεντολόϊ και οι εξυπνάδες εξοστρακίζουν εύκολα τον διάλογο. Οι εξυπνάδες είναι εύκολες ενώ ο διάλογος θέλει δουλειά και υπευθυνότητα. Συν ότι τα θέματα σπάνια επιδέχονται σμικρυντική συμπίεση χωρίς ουσιαστική απώλεια νοήματος. Δεν θα αρκούσε εν προκειμένω ούτε ένα εκτεταμένο άρθρο με θέμα [b]”ο ελληνικός διχασμός και η επίμονη ακατανοησία του”[/b].
Σε ό,τι με αφορά: έχοντας ασχοληθεί -σε κάποιο βάθος τολμώ να πω- με [b]”το αίνιγμα της ελληνικής ταυτότητας”[/b], διαπίστωσα ότι είναι θέμα [b]”κεκρυμμένο από καταβολής”[/b] για του Έλληνες. Το διαπίστωσα όχι μόνο σε ό,τι σχετικά έχει γραφεί (απ’ όσο ξέρω βέβαια) αλλά και στην διαπιστωμένη ακατανοησιμότητα της δικής μου ερμηνευτικής πρότασης, αν υποθέσω ότι αγγίζει την ουσία του θέματος.
Πάρτε για παράδειγμα την πρόσφατη παραπομπή μου στο Η’ της [i]Πολιτείας[/i] και στους [i]Νόμους[/i] του Πλάτωνα, που λέει ουσιαστικά ότι ο κοινωνικός χρόνος δεν είναι ευθύγραμμος, ότι είναι καμπύλος, έχει ανοδικές και καθοδικές πλευρές και διακοπές της συνέχειας. Για να μη μιλήσω ότι έχει “διαστάσεις” περισσότερες από μία, στις οποίες αναδύεται, αναπτύσσεται ή καταπίπτει η υποκειμενοποίηση και αποσυντίθεται… Είδατε καμία αντίδραση που να δείχνει ότι κάποιος έπιασε το νοούμενο;
Άλλο παράδειγμα: είδατε καμιά αντίδραση στην διατύπωση του Άρη Ζεπάτου ότι η ύπαρξη με την ουσία (Αγάπη) είναι διαφορετική από την ύπαρξη χωρίς; Και ότι η ύπαρξη χωρίς την Αγάπη είναι ανύπαρκτη; Δεν μιλά φυσικά για την αγάπη-έρωτα, αγάπη-φιλανθρωπία, αγάπη-φιλία, ηθική συμπεριφορά, κλπ. που δεν έχουν τέτοια ιδιότητα…
Θουκυδίδης: [b]”Αταλαίπωρος τοις πολλοίς η ζήτησις της αληθείας επί τα ετοίμα μάλλον τρέπονται.[/b]” Δεν θέλουν να ταλαιπωρούν το μυαλό τους. Τα θέλουν όλα έτοιμα. Αλλά υπάρχουν πράγματα που και έτοιμα να τα πάρει το “αταλαίπωρο” μυαλό, δεν μπορεί να τα ενσωματώσει. Αν προσθέσεις δε και “αταλαίπωρη” καρδιά, αυτά που λέει ο Άρης μοιάζουν γραμμένα στη Γραμμική Α’.
Δεν λέω ότι εγώ είμαι “σοφός”. Απλώς είμαι λίγο “ταλαιπωρημένος” στο μυαλό. Κατάλαβα ότι είναι άλλος ο ατομικός χρόνος από τον συλλογικό, και συνειδητοποίησα, ότι αν δεν αποστασιοποιηθώ γνωσιολογικά από τον υποκειμενικό μου χρόνο, είναι αδύνατο να δω από πριν, ή έστω εκ των υστέρων, τις “ανηφόρες”, τις “κατηφόρες” και τα “κενά”, που μόλις έλεγα για τον συλλογικό μας χρόνο. Και άρα να κατανοήσω τι είναι οι “διχασμοί” και πώς εγγράφονται στην δυναμική του πολιτισμικού πεδίου…
Πώς να τα εξηγήσει κανείς όλα αυτά; Πώς να εξηγήσει π.χ. στον ακολουθούντα raskonlikov ότι ναι ο συσταυρωμένος ληστής “έκανε το άλμα από την ανομία στην Αγάπη”. Ότι συμβαίνει κι αυτό. Κι ότι η παραδειγματική αυτή εξαίρεση κάθε άλλο παρά αναιρεί τον κανόνα. Ότι δηλαδή της επιτεύξεως του μεγίστου προηγείται η επίτευξη του ελάχιστου.
Αγαπητέ κ. Ζιάκα, μη απογοητεύεστε. Υπήρχε ένας σχολιαστής σ’αυτό το ποστ που σχολίασε τη διατύπωση του Άρη Ζεπάτου σχετικά με την ‘ [i]Ύπαρξη ΜΕ την ουσία’ [/i] και ότι αυτή ‘ [i]είναι κάτι τελείως διαφορετικό από την ύπαρξη ΧΩΡΙΣ την ουσία της Χάριτος’[/i].
Είναι το σχόλιο που έγινε 13-12-2011 στις 16:24.
Παρόμοια κουβέντα είχε προηγηθεί, βεβαίως, με τον αγαπητό @theo στο ποστ [i]«Paul Ricoeur Το κακό. Μια πρόκληση για τη φιλοσοφία και τη θεολογία»[/i]
Το λινκ είναι:
https://www.antifono.gr/portal/Προσεγγίσεις/Βιβλιοδρόμιο/3201-paul-ricoeur-Το-κακό-Μια-πρόκληση-για-τη-φιλοσοφία-και-τη-θεολογία.html#CommentForm
Η κουβέντα με τον theo σταμάτησε εξαιτίας προβλημάτων υγείας, υποθέτω.
Εδώ που τα λέμε, πώς να σχολιάσουν τη διατύπωση του Άρη Ζεπάτου όταν κατάλαβαν πως με άλλη διατύπωση τον κατακεραυνώνει; Και ας μη γελιόμαστε, δεν είναι μόνο ο @raskonlikov που ενοχλήθηκε με εκείνη τη διατύπωση-κόλαφο του Άρη Ζεπάτου, την οποία αναφέρω σε προηγούμενό μου σχόλιο.
Ο Γιανναράς είναι σημείο αναφοράς για πολλούς και οι διατυπώσεις που τον κατακεραυνώνουν, αιτία πολέμου…
Συγχωρέστε μου το λάθος.
Το σωστό λινκ είναι:
[url]https://www.antifono.gr/portal/Προσεγγίσεις/Βιβλιοδρόμιο/3201-paul-ricoeur-Το-κακό-Μια-πρόκληση-για-τη-φιλοσοφία-και-τη-θεολογία.html[/url]
@Θεοφ:
[i]”Ο Γιανναράς είναι σημείο αναφοράς για πολλούς και οι διατυπώσεις που τον κατακεραυνώνουν, αιτία πολέμου…”[/i]
θα με ενδιέφεραν και τα δικά σου σημεία αναφοράς. Μόνο μη πεις τους Πατέρες της Εκκλησίας (είναι αυθεντία και θα με κερδίσεις εύκολα).
@ΘΙΖ
[i]”Πώς να τα εξηγήσει κανείς όλα αυτά; Πώς να εξηγήσει π.χ. στον ακολουθούντα raskonlikov ότι ναι ο συσταυρωμένος ληστής “έκανε το άλμα από την ανομία στην Αγάπη”. Ότι συμβαίνει κι αυτό.”[/i]
Τελικά συμβαίνει ή δεν συμβαίνει γιατί ο αγαπητός κ. Ζεπάτος λέει ότι είναι αδιανόητο.
[i]”Κι ότι η παραδειγματική αυτή εξαίρεση κάθε άλλο παρά αναιρεί τον κανόνα. Ότι δηλαδή της επιτεύξεως του μεγίστου προηγείται η επίτευξη του ελάχιστου.”
[/i]
και ο ληστής εξαίρεση και η πόρνη εξαίρεση και ο λόγος του Χριστού για το ποιός μας προάγει στην Βασιλεία του Θεού υποσημείωση προφανώς.
τον καθαρίσαμε τον Γιανναρά και απόψε. και αύριο μέρα είναι.
@ras, [i]τα αδύνατα παρά ανθρώποις δυνατά εστι παρά τω Θεώ. [/i]
Γι’αυτό μη παραξενεύεσαι με την εξαιρετική περίπτωση του ληστή στο σταυρό.
Όσο για την πόρνη πρέπει να μας πεις για ποια περίπτωση μιλάς ακριβώς, γιατί εγώ γνωρίζω μόνο περιπτώσεις όπου έχει λεχθεί ΜΟΝΟ το [u]«αφέωνταί σου αι αμαρτίαι»[/u] και πουθενά το [u]«αμήν λέγω σοι, σήμερον μετ’εμού έση εν τω παραδείσω[/u]» ( παρά μόνο στην περίπτωση του ληστή).
Μόνο ο ληστής άκουσε το ΣΗΜΕΡΟΝ μετ’εμού έση….. Ούτε η πόρνη, ούτε κανείς τελώνης, ούτε κάποιος από εμάς!
Αν έχεις πρόχειρο κάποιο χωρίο που να αναιρεί αυτά που σου λέω, παράθεσέ το !
Πρέπει να καταλάβεις πως καμία μα καμία σχέση δεν έχει το ευαγγελικό «οι τελώναι και αι πόρναι προάγουσιν υμάς…» με το «άλμα από την ανομία στην Αγάπη» του Ζεπάτου. Έχω τη διάθεση να συζητήσουμε όποια πτυχή του θέματος θέλεις…
Σχετικά με τα σημεία αναφοράς μου νομίζω πως δε χρειάζεται να σου τα πω… έπρεπε να τα έχεις καταλάβει.
Και φυσικά θα έπρεπε να θέσεις ζήτημα σχετικά με τη διατύπωση του Άρη Ζεπάτου για τον Γιανναρά:
“Στο ίδιο μήκος κύματος κινείται η ειδωλολατρία των σχέσεων που εισηγείται”
Αυτό σε πείραξε, γιατί δε το αναφέρεις καθόλου; Ή μήπως δε το κατάλαβες; Αν δε το κατάλαβες να το ξαναδείς..
Και πρέπει να καταλάβεις οτι κανείς δεν ‘καθαρίζει’ τον Γιανναρά. Οι λόγοι μας, τα γραπτά μας και οι πράξεις μας θα μας “καθαρίσουν”.
Και ποτέ μη ξενάς οτι ΠΑΝΤΟΤΕ αυτό που ακολουθεί το [u]”Αφέωνταί σου αι αμαρτίαι.” [/u] είναι το
” [u]Μηκέτι αμάρτανε [/u]”.
Αγαπητέ κ. Θεοφάνη, με καλύψατε. Ευχαριστώ.
Εστω ότι αποδεχόμαστε τα συμπεράσματα του Ζεπάτου τον οποίο συχνά τελευταίως επικαλείται ο κύριος Ζιάκας εν είδει αυθεντίας, αναφορικώς με τον μαρξισμό και τον υπαρξισμό – μ’όλο που έργα ισχυρού βεληνεκούς με πολύπλευρη συνεισφορά και αλληλεπίδραση, δεν μπορεί κανείς να τα αντιμετωπίζει ως μαθηματικές εξισώσεις και να τα απορίπτει συλήβδην.
Οταν άκολουθώντας την ίδια μέθοδο, θέτουμε το πρόβλημα του σε ποιά πραγματικότητα και εμπειρικά δεδομένα πατάει η πίστη στον Θεό, στην Αγάπη, στο Πρόσωπο, παίρνουμε την απάντηση για το βίο του Χριστού ή των Αγίων.
Πως όμως αυτό συνιστά καθολική αλήθεια για την ανθρωπότητα και όχι πάλι ανθρώπινες στάσεις, θεωρήσεις, χίμαιρες;
Τελευταίο σχόλιο μου, γιατί δεν έχει και πολύ νόημα τελικά και γιατί εκτός από τους εξυπνακισμούς μου, ούτε και οι σοφιστείες σου μπορούν να αποτελέσουν βάση διαλόγου.
Δεν μίλησα για εμμονή στην αμαρτία μετά “το άλμα από την ανομία στην Αγάπη”, μίλησα για το αν αυτό το άλμα είναι εφικτό ή όχι. Ο Ζεπάτος λέει ότι δεν είναι, εγώ σου έδωσα παραδείγματα ότι είναι. Και δεν είναι απλώς μια περίπτωση εξαίρεσης αλλά κεντρικό σημείο του ευαγγελικού μηνύματος Πουθενά δεν έγραψα ότι σε σώζει η εμμονή στην αμαρτία.
Τώρα όσον αφορά την ειδωλολατρεία των σχέσεων, ντάξει προφανώς στο έργο του Γιανναρά δεν υπάρχουν πρόσωπα που πραγματώνουν αυτές τις σχέσεις, δεν υπάρχει εκκλησιαστική άσκηση που τις αποκαθάρει από τα πάθη, δεν υπάρχει τίποτα άλλο εκτός από σχέσεις. Πετάμε μία βαρύγδουπη φράση και καθαρίζουμε.
υγ. Η μόνη ολοκληρωμένη και σοβαρή κριτική στον Γιανναρά που έχω υπόψιν μου, είναι από τον π. Λουδοβίκο, όσον αφορά την υποτίμηση της φύσης στο έργο του.
υγ2. επειδή δεν τα έχω καταλάβει ακόμα, περιμένω τα σημεία αναφοράς σου.
Δεν ξέρω τι θα κάνεις εσύ με τους εξυπνακισμούς σου αλλά εγώ θα προσπαθήσω να δείξω ότι οι κατηγορία σου για σοφιστείες μου, φυσικά, πέφτει στο κενό.
Μάλλον δε κατάλαβες ούτε τον Ζεπάτο, ούτε ό,τι έγραψα εγώ.
Λοιπόν, διάβασε τα παρακάτω:
[i]«Ό γάρ κατεργάζομαι ου γινώσκω· ου γάρ ό θέλω τούτο πράσσω, αλλ’ό μισώ τούτο ποιώ. ει δε ό ου θέλω τούτο ποιώ, σύμφημι τω νόμω ότι καλός. νυνί δε ουκέτι εγώ κατεργάζομαι αυτό, αλλ’ η οικούσα εν εμοί αμαρτία. οίδα γαρ οτι ουκ οικεί εν εμοί, τουτ’έστιν εν τη σαρκί μου, αγαθόν· το γαρ θέλειν παράκειταί μοι, το δε κατεργάζεσθαι το καλόν ουχ ευρίσκω. ου γαρ ό θέλω ποιώ αγαθόν, αλλ’ό ου θέλω κακόν τούτο πράσσω. ει δε ό ου θέλω εγώ τούτο ποιώ, ουκέτι εγώ κατεργάζομαι αυτό, αλλ’ η οικούσα εν εμοί αμαρτία….», προς Ρωμ. 7, 15-[/i]
Μας τα λέει αυτά ο Απ. Παύλος, αυτός που ανέβει μέχρι τρίτου ουρανού.
Αν δε κατάλαβες και τώρα ότι [u]η περίπτωση του ληστή είναι η εξαίρεση [/u] και ότι κανόνας και κεντρικό σημείο είναι αυτά που μας λέει ο Απ. Παύλος, τότε δε μπορώ να κάνω κάτι άλλο.
Εξάλλου έφυγες (ή φύγατε;) νωρίς από την κουβέντα.
υγ.
τελικά τί είσαστε; Σκό….;;;;;
[quote name=”Θεοφάνης”]
Παρόμοια κουβέντα είχε προηγηθεί, βεβαίως, με τον αγαπητό @theo στο ποστ [i]«Paul Ricoeur Το κακό. Μια πρόκληση για τη φιλοσοφία και τη θεολογία»[/i]
Το λινκ είναι:
https://www.antifono.gr/portal/Προσεγγίσεις/Βιβλιοδρόμιο/3201-paul-ricoeur-Το-κακό-Μια-πρόκληση-για-τη-φιλοσοφία-και-τη-θεολογία.html#CommentForm
Η κουβέντα με τον theo σταμάτησε εξαιτίας προβλημάτων υγείας, υποθέτω.
[/quote]
Σου απαντώ σχετικά στον οικείο χώρο, ευχαριστώντας σε εδὠ για τις ευχές σου, που εκεί το λησμόνησα.
Να ‘σαι καλά, Θεοφάνη.
Η έκφραση “ηθικιστικά αποθέματα” των ΗΠΑ παραπέμπει στην δική μου αναφορά στην “τεράστια ηθική κινητοποίηση της Αμερικής, που ξεκίνησε επί προεδρίας Κάρτερ. Ο Ρέιγκαν μπήκε στον Λευκό Οίκο χάρη στο λεγόμενο «κίνημα της ηθικής πλειοψηφίας». Πρόκειται για έναν ιδιότυπο φονταμενταλισμό, που διαπερνούσε όλες τις αμερικανικές θρησκευτικές ομολογίες και υψώνεται ως ανάχωμα στον μεταμοντέρνο μηδενισμό. Είναι π.χ. αυτό που θα κάνει τον ύποπτο για σκάνδαλο σύμβουλο εθνικής ασφαλείας να βγάλει το πιστόλι απ’ τη χαρτοσακούλα και να αυτοκτονήσει μπροστά στα κανάλια. Ή αυτό που κάνει τον αμερικανό πολιτικό να μην τολμά να λοξοκοιτάξει γυναίκα… Η Ευρώπη, αντιθέτως, έχει ξοδέψει όχι μόνο τα παλιά θρησκευτικά της αποθέματα, αλλά και το νεωτερικό μεταφυσικό δυναμικό της: το προμηθεϊκό πνεύμα του Διαφωτισμού. Σειρά ολόκληρη αποτυχημένων επαναστάσεων και δύο παγκόσμιοι πόλεμοι, έφτασαν για να τη ρίξουν στο τέλμα του «τέλους των ιδεολογιών». Η Ιαπωνία, από την άλλη πλευρά, αντιλαμβάνεται έντρομη ότι το μεταπολεμικό «θαύμα», της στηριγμένης στον παραδοσιακό κολεκτιβισμό μοντέρνας καπιταλιστικής ανάπτυξής της, είχε ημερομηνία λήξης.”
Ξένισε κάπως η κριτική του Άρη Ζεπάτου στον Χρήστο Γιανναρά ως προς τα θέματα Ουσία, Σχέση και Νόμος. Η κριτική αυτή θέτει δύο ζητήματα:
α) Αν συμφωνούμε ή όχι με τις “παρατηρήσεις” του Ζεπάτου σχετικά με την ουσία, τη σημασία των σχέσεων και τη σημασία του νόμου.
β) Αν δικαίως μπορούμε να εγκαλέσουμε τον Γιανναρά για τα επ’ αυτών παρατηρούμενα.
Σε ό,τι με αφορά:
Ως προς το (α) συμφωνώ πλήρως.Ως προς το (β) δεν συμφωνώ καθόλου. -Δεν συμφωνώ, επειδή δεν έχω βρει σε κανένα από τα συγγράμματα του Γιανναρά, διατυπώσεις που να μας επιτρέπουν να του αποδώσουμε τα εν λόγω σφάλματα.
Εννοείται ότι είχαμε συζητήσει το θέμα, χωρίς να τον πείθω. Η εξήγηση που δίνω είναι υπαρξιακή και γνωσιολογική.
-Υπαρξιακή: Ο Άρης δεν ήταν αυτό που λέμε “διανοούμενος”. Δεν τον ενδιέφερε η θεωρία. Σημασία είχε γι’ αυτόν το “εν ου εστι χρεία” κι ότι άπαξ και το εντοπίσαμε πρέπει να εγκαταλείψουμε όλα τα άλλα και να αφοσιωθούμε στην απόκτησή του. Κι αυτό έκανε ο ίδιος. Ένας ησυχαστής μέσα στον κόσμο. Δεν έχουμε, μου έλεγε, χρόνο να ασχολούμαστε με την αναβίωση της ελληνικής φιλοσοφίας, ούτε με τον μαρξισμό και τον υπαρξισμό, που σε λίγο κανείς δεν θα θυμάται.Το άκτιστο είναι αυτό που χρειάζεται ο κόσμος και όχι το φθαρτό και εφήμερο. Σημειωτέον ότι λόγω της αρρώστιας του
-Γνωσιολογική: Θεωρούσε ότι η όποια θέα από τα τέσσερα διαμετρικά αντίθετα παράθυρα της γνώσης (θρησκεία, φιλοσοφία, επιστήμη, τέχνη), όσο κι αν την επεξεργαστεί κανείς, είναι αμφίβολη, γιατί διαμεσολαβείται
πάντοτε από τα πάθη. Άρα μόνο η “καλή αλλοίωση” στο πεδίο των παθών, η παραγόμενη από τον έμπρακτο συνδυασμό μας με την θεία αγάπη, παράγει γνώση ικανή να ανοίξει όχι μόνο τα δικά μας μυαλά αλλά και των
άλλων.
Δεν καθόταν λοιπόν να εξετάσει ενδελεχώς τις διατυπώσεις του Γιανναρά. Τις απέρριπτε, ως αδικαιολόγητο περισπασμό από “το εν ου εστι χρεία” και σκεπτόμενος πώς ο μέσος άσχετος νους θα τις ερμήνευε (: ως αυτό στο οποίο ασκεί κριτική).
Σημειώνω, τέλος, ότι η άποψη Ζεπάτου είναι μια άλλη συνιστώσα στη συζήτηση που διεξάγεται για το Πρόσωπο.Είχα αναφερθεί στην ανάλογη εκδήλωση που είχε διοργανώσει το Αντίφωνο στον Αρμό και υπάρχει καταγραμμένη στο υπό έκδοση σχετικό βιβλίο.